Η ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ Μ. ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ
Σήμερα δίνεται το σύνθημα για την πορεία προς την Αγία και Μ. Σαρακοστή, με λειτουργικές εκδηλώσεις αγάπης- πέρα από την πρωινή Θ. Λειτουργία, το βράδυ θα έχουμε και τον εσπερινό της συγγνώμης. Στη συνέχεια θα είναι οι αυριανές εκδρομικές συνάξεις της καθαράς Δευτέρας γύρω από το τραπέζι με το λιτό σαρακοστιανό φαγητό.
Αυτό το λιτό φαγητό θα δείξει, ότι εκείνο που μας ενώνει δεν είναι τόσο τα δεσμά της κατανάλωσης, αλλά ο σύνδεσμος της αγάπης. Και οι όμορφες συνάξεις μας με τα σαρακοστιανά θα δείξουν ότι είμαστε νοσταλγοί όχι της καταναλωτικής κοινωνίας, αλλά της κοινότητας αυτών που αγαπιούνται παρά τις αστοχίες, τα λάθη και τα προβλήματα τους.
Η μαζική παραγωγή αγαθών δημιουργεί καταναλωτικές κοινωνίες- μάζες. Οι συνάξεις της σαρακοστής δημιουργούν ανθρώπινες κοινωνίες με ενότητα ριζωμένη στην ελπίδα και την αγάπη.
Σ’ αυτές τις κοινότητες διασώζεται το ανθρώπινο πρόσωπο και η ανθρώπινη συμβίωση. Και όλα αυτά θα εκδηλωθούν με χαρά στις Λειτουργίες και στα νηστήσιμα τραπέζια των πιστών. Είναι χαρακτηριστικό πως στις νηστείες της Μ. Σαρακοστής και τα κούλουμα κανένας δεν αισθάνεται μόνος του. Όλοι συμβιώνουν στις Ελλήνων της κοινότητες. Όλοι πλούσιοι και πένητες, εγκρατείς και ράθυμοι, αμαρτωλοί και δίκαιοι νέοι και γέροι. Όλοι, μα όλοι δικαιούνται αναψυχής. Μιλάμε βέβαια για τη δυναμική της ορθοδοξίας και της Μ. Σαρακοστής.
Κάνουν λάθος όσοι νομίζουν, ότι το ζητούμενο στη Σαρακοστή αυτή είναι η εφαρμογή κάποιων θρησκευτικών τύπων. Το ζητούμενο είναι ο εξανθρωπισμός των τρόπων της ζωής μας ή το κοινωνικό πρόσωπο των τρόπων μας.
Στην αναζήτηση πηγή έμπνευσης είναι ο Τριαδικός Θεός που δεν είναι μόνος, γιατί είναι αγάπη. Ο Χριστός σταυρώθηκε από την τότε ηγεσία για λόγους σκοπιμότητας, ενώ ήταν αθώος. Η θυσία όμως αυτή ζωογονεί το σύστημα της Αναστάσεως την ώρα που ακούγεται η κραυγή κάθε εξαθλιωμένου: προσδοκώ ανάσταση και ζωή του μέλλοντος αιώνος.
Αλλά γι’ αυτό κάνει νύξεις το σημερινό ευαγγέλιο της Μ .Σαρακοστής. « είπεν ο Κύριος, εάν αφήτε τοις ανθρώποις τα παραπτώματα αυτών αφήσει και υμίν ο Πατήρ ο ουράνιος. Εάν δε μη αφήτε τοις ανθρώποις τα παραπτώματα αυτών , ουδέ ο Πατήρ υμών αφήσει τα παραπτώματα υμών».
Το σημερινό ευαγγέλιο ενδιαφέρει πρωτίστως όσους απασχολεί το καυτό ερώτημα: σε ποια βάση μπορούμε να θεμελιώσουμε αξιοπρεπώς την ατομική και κοινωνική ζωή; Πάντως όχι στη βάση της σκληρότητας λέει ο Χριστός λέγοντας: « εάν συγχωρήσετε στους ανθρώπους τα λάθη που κάνουν, θα συγχωρήσει και εσάς ο ουράνιος Πατέρας σας.
Πράγματι! Η σκληρότητα θεωρείτε από πολλούς το κλειδί για την είσοδο στην τέλεια κοινωνία. Και τη θεωρία αυτή τη συνοδεύει η εξόντωση των μη καθαρών, γιατί δήθεν μολύνουν την καθαρότητα της κοινωνίας και την τακτική της κοινωνικής υποκρισίας. Η θεωρία αυτή έγινε αιτία, και γίνεται σε πολλά μέρη της γης, βασανισμών, ακρωτηριασμών, απαγχονισμών, αποκεφαλισμών και κάθε είδους εκτελέσεων και διωγμών, αλλά και κοινωνικών θεατρινισμών.
Ο Ιησούς Χριστός έρχεται να τονίσει, ότι πέρα από διακρίσεις του τύπου έντιμοι και μη ανέντιμοι, καθαροί και μη καθαροί, όλοι οι άνθρωποι έχουν ανάγκη τη δικαιοσύνη του Θεού, κύριο χαρακτηριστικό της οποίας είναι η συγχώρηση. Θα λέγαμε πως ο Χριστός προσπαθεί να εμπνεύσει τους ακροατές του λόγου Του την αγάπη που ο ίδιος νοιώθει για τους ανθρώπους. Μια αγάπη που κρατάει τον άνθρωπο μεταξύ ακραίου ηθικισμού και ασύδοτης ελευθεριότητας.
Στα δύο άκρα υπαρχή θάνατος. Στο κέντρο της εξ αγάπης συγχωρήσεως υπάρχει ζωή. Εξ άλλου συγχωρώ σημαίνει συναντώ τον άλλο στο χώρο όπου συμβιώνουμε και τον απαλλάσσω από το βάρος των ενοχών του και αυτός με απαλλάσσει από το βάρος των ενοχών μου. Δέχομαι τη συγγνώμη του όπως κι’ εγώ τη δική του. Όλοι έχουμε ανάγκη μιας τέτοιας συγχώρησης, διότι απλούστατα ζωή σημαίνει συνύπαρξη- συνάντηση και συνάντηση σημαίνει συγχώρεση.
Σε καμία περίπτωση βέβαια δεν σημαίνει παλιανθρωπιά. Σε κάθε περίπτωση η κατά Χριστό συνάντηση και συγχώρεση αναζητά την δικαιοσύνη του Θεού και βρίσκει την έκφραση της στα λόγια του Παύλου που λέγει: « χριστιανοί μου αν παρασυρθεί κάποιος σε κάποιο λάθος εσείς οι χριστιανοί πρέπει να τον βοηθάτε με πνεύμα πραότητας προσέχοντας καθένας τον εαυτό του μήπως ξεπέσει σε λάθος. Ο καθένας ας βαστάει τα λάθη του άλλου και μ’ αυτόν τον τρόπο θα αναπληρώσετε το νόμο του Χριστού».
Δύσκολα όντως τα πράγματα! Αλλά πώς να το κάνουμε. Η συμβίωση είναι αγώνισμα, νίκη σε αγώνες. Το ευκολότερο, αλλά και το χειρότερο είναι η κατάντια του διαχωρισμού των ανθρώπων σε καλούς και σε κακούς. Στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχει συγχώρεση, συνάντηση των ποικίλων προσώπων ελεύθερης συνύπαρξης, δεν υπάρχει σύνθεση, παρά μόνο θέση και αντίθεση. Υπάρχει εμφανής ή αφανής αλληλοεξόντωση. Ο καθένας διαφημίζει το δίκιο του και κανείς δεν συμμαζεύει το άδικο του..
Αποτέλεσμα: όποιος έχει το πάνω χέρι καταπιέζει τους κάτω εν ονόματι της καθαρότητας και δικαιοσύνης. Μέχρι ν’ αλλάξουν τα πράγματα. Η χριστιανική συγχώρεση είναι η «εν Χριστώ» συγχώρεση σύμφωνα με το « αλλήλων τα βάρη βαστάζετε». Αυτό το « εν Χριστώ» έχει ιδιαίτερη σημασία, γιατί ο Θεάνθρωπος Κύριος αναδεικνύει τους αμαρτωλούς χαριτωμένους, ώστε να εμπνέουν όπως οι τελώνες και οι πόρνες που Τον ακολουθούσαν. Παράδοξο κι’ όμως αληθινό!
Ο Ματθαίος ο τελώνης, ο Ζακχαίος, οι τελώνες , ο Νικόδημος, ο Φαρισαίος, η γυναίκα η αμαρτωλή, ο ληστής στο Σταυρό, ο Παύλος ο διώκτης, έγιναν πρόσωπα τα οποία πάντα εμπνέουν, οικοδομούν και συμβουλεύουν, ότι αυτό είναι αδύνατο για τους ανθρώπους, είναι δυνατό όμως για τον Θεό.
Όλα βέβαια αυτά έρχονται σε αντίθεση με την άποψη πως μπορούμε να φθάσουμε στην ιδανική συνύπαρξη, όταν ανακαλύψουμε κάποιο τέλειο σύστημα.
Σε τι συνίσταται όμως το τέλειο σύστημα;
Αν συνίσταται στην απεριόριστη και αναγκαστική κατανάλωση για τη δημιουργία κάποιας βιτρίνας που τηρεί εξωτερικά το μύθο της ευμάρειας, ενώ καλύπτει ουσιαστικά την εξαθλίωση, τότε να λείπει ένα τέτοιο σύστημα.
Αλλά για το θέμα αυτό γίνεται λόγος στη δεύτερη παράγραφο του σημερινού Ευαγγελίου. Εκεί ο Χριστός εξηγεί γιατί δεν επιτρέπεται η χρησιμοποίηση θεσμών όπως της νηστείας υποκριτικά. Δηλ, προς συγκάλυψη της πνευματικής αθλιότητας και χυδαιότητας. Λέει: « όταν νηστεύετε μη γίνεσθε σκυθρωποί όπως οι υποκριτές, οι οποίοι παραμορφώνουν τα πρόσωπα τους για φανούν στους ανθρώπους ότι νηστεύουν».
Είχε επισημάνει την προσπάθεια πολλών να συγκαλύπτουν την πραγματικότητα κάτω από τη νηστεία. Κάποιοι υπέβαλλαν τον εαυτό τους σε στέρηση τροφής μόνο κα μόνο για να παρουσιάσουν πνευματική ευημερία, ευπρέπεια και ευεξία. Και επειδή δεν μπορούσαν να την εγγυηθούν εμφανίζονταν απλά με την κακοποίηση ενός θεσμού. Δηλ. μετέβαλλαν ένα θεσμό σε τρυκ όπως λέμε.
Η τακτοποίηση αυτή είναι παλιά . Όταν δεν μπορείς να καταφέρεις κάτι, κάνε ότι μπορείς. Η τακτική αυτή σε ακραίες περιπτώσεις εξελίσσονται σε παρακολουθήσεις, φακελώματα, μαύρη προπαγάνδα, κακές διαφημίσεις. Όλα αυτά τα έχουμε γευτεί. Εκείνοι που υπόσχονται ευημερία και ευπρέπεια αποφεύγουν να εγγυηθούν αυτά υπόσχονται και εκπίπτουν στην υποκρισία κακοποιώντας ιδέες, μεθόδους και θεσμούς.
Η τακτική αυτή μας θυμίζει τους φαρισαίους που δημιουργούσαν τη ζωή σαν τάφο έξω ωραίο και μέσα σάπιο.
Βέβαια η Εκκλησία διαφωνεί μ’ αυτή την τακτική. Διότι η αλλοίωση της πραγματικότητας για λόγους σκοπιμότητας τελικά φέρνει δυστυχία. Ο Χριστός συμβουλεύει: « όταν νηστεύεις, δηλ. όταν χρησιμοποιείτε θεσμούς, μη φαίνεσθε όπως οι υποκριτές, που παραμορφώνουν το πρόσωπο τους, δηλ. αλλοιώνουν την πραγματικότητα, για να φανούν λόγο σκοπιμότητας. Είναι πράγματι φοβερό η κατάχρηση θέσεων και λόγων για λόγους ιδιοτέλειας.
Χρέος μας είναι η αποφυγή της κατάχρησης και η επιδίωξη της χρήσεως και στην περίπτωση μας της αξιοποίησης του θεσμού της νηστείας σαν αναζήτηση του μυστικού της ζωής.
Όλοι γνωρίζουν πως για να ζήσει ο άνθρωπος χρειάζεται τροφή, γιατί αλλιώς πεθαίνει. Από το άλλο μέρος όλοι γνωρίζουν πως και όταν υπάρχει κατανάλωση ή υπερκατανάλωση τροφών πάλι ο θάνατος είναι αναπόφευκτος. Επομένως το μυστικό της ζωής δεν βρίσκεται μόνο στην τροφή, αλλά κάπου αλλού. Για τον Χριστό και την Εκκλησία βρίσκεται στην αγάπη, στη συμβίωση Θεού- ανθρώπου- συνανθρώπου. Στη λεγόμενη Θεία Κοινωνία.
Η άποψη αυτή σαφώς διαφέρει από την άποψη που υποστηρίζει ως μυστικό της ζωής την υπερκατανάλωση αγαθών. Να γιατί ο Χριστός επισημαίνει στην τρίτη παράγραφο του Ευαγγελίου τα εξής: « μη θησαυρίζετε για τον εαυτό σας θησαυρούς επί της γης όπου σκόρος και σαπίλα τους καταστρέφει και οι κλέπτες με διαρρήξεις τους κλέβουν. Αλλά θησαυρίζετε για τον εαυτό σας θησαυρούς στον ουρανό
Ας ελπίσουμε, ότι δεν θα υπάρξει κανείς τόσο ανόητος, ώστε να ισχυρισθεί, ότι τα λόγια αυτά είναι παρηγοριά για τους μη έχοντες και κατέχοντες. Τα λόγια αυτά είναι τόσο σοβαρά ώστε απευθύνονται σε όλους, ιδιαίτερα στους κατέχοντες, αφού ο Θεός « πάντας ανθρώπους θέλει σωθήναι και εις επίγνωσιν αληθείας ελθείν» .
Δεν υπάρχουν περιθώρια εγκλωβισμού του Ευαγγελίου σε ξεπερασμένες ιδεολογικές φόρμες. Στην εποχή μας μια συμπεριφορά λιτότητας και ολιγάρκειας είναι το ζητούμενον.
Οι λόγοι είναι γνωστοί. Η έλλειψη καθαρού νερού αυξάνει. Οι παγκόσμιες ανισότητες αυξάνουν. Οι ελλείψεις σε τρόφιμα επίσης αυξάνουν. Η σαρκική εκμετάλλευση πολλαπλασιάζεται. Ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξάνει. Το φάσμα της πείνας απειλεί εκατομμύρια ανθρώπους στον πλανήτη μας. Επομένως τώρα μένει η αποδοχή εκ μέρους των εχόντων και κατεχόντων της χριστιανικής πρότασης: « μη θησαυρίζετε θησαυρούς επί της γης».
Δεν πρόκειται για κάποια πρόταση μεταμοντέρνας συμπεριφοράς.
Σε τι συνίσταται αυτή;
Αρνητικά στην αποφυγή εκζήτησης απειλητικής κυριαρχίας επί αψύχων και εμψύχων. Όσοι το επιδιώκουν έφθασαν στη δουλεία, στην καταστροφή του περιβάλλοντος.
Θετικά τώρα η χριστιανική αυτή πρόταση συνίσταται στην αποδοχή με ευχαριστιακή αντιμετώπιση αψύχων και εμψύχων ως δώρων του Θεού στους ανθρώπους.
Το Ευαγγέλιο της σημερινής Κυριακής μας βάζει στην τροχιά της Μ. Σαρακοστής. Είναι τροχιά προβληματισμού για όσα μας συμβαίνουν. Διότι το Ευαγγέλιο και η Σαρακοστή είναι στοιχεία σωτηρίας, αφού περιέχουν το ουσιώδες που έφερε ο Χριστός.
Αναμένεται και η ανάλογη αντίδραση και δράση μας, αν νοιώθουμε την ανάγκη να σωθούμε και αν το ανθρώπινο προνόμιο να ζητάμε σωτηρία δεν έχει καταποντισθεί για πάντα στον ωκεανό της λησμοσύνης.
Καλή Κυριακή και καλή Σαρακοστή.
π.γ.στ.
