ਸਮੱਗਰੀ 'ਤੇ ਜਾਓ

ਚਿੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਤੋਂ
Great Qing
大清
1644–1912
Flag of Qing dynasty
Flag (1889-1912)
ਐਨਥਮ: 《鞏金甌》
"Gong Jin'ou"
("Cup of Solid Gold")
The Qing Empire in late 18th century
The Qing Empire in late 18th century
ਰਾਜਧਾਨੀਬੀਜਿੰਗ
ਆਮ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂਮੰਦਾਰਿਨ, ਮਾਨਛੁ, ਮੰਗੋਲੀਆਈ, ਤਿੱਬਤੀ, ਤੁਰਕੀ (ਵੀਗੁਰ),
ਧਰਮ
Heaven worship, Buddhism, Chinese folk religion, Confucianism, Taoism, Islam, Shamanism, others
ਸਰਕਾਰਸੰਪੂਰਣ ਰਾਜਤੰਤਰ
Emperor 
• 1644–1661
ਸ਼ੁਨਜ਼ੀ ਸਮਰਾਟ
• 1908–1912
ਜ਼ੁਆਨਤੋੰਗ ਸਮਰਾਟ
ਸ਼ਾਹੀ ਪ੍ਰਤਿਨਿਧ 
• 1908–1912
ਦੋਵਾਗਰ ਲੋਂਗਯੂ
ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ 
• 1911
ਯੀਕੁਆਂਗ
• 1911–1912
ਯੂਆਨ ਸ਼ੀਕਾਈ
Historical eraImperial era
25 April 1644
27 May 1644
1 August 1894 – 17 April 1895
10 October 1911
12 February 1912
ਖੇਤਰ
1760 est.13,150,000 km2 (5,080,000 sq mi)
1790 est. (incl. vassals)[1]14,700,000 km2 (5,700,000 sq mi)
ਆਬਾਦੀ
• 1740
140,000,000
• 1776
268,238,000
• 1790
301,000,000
ਮੁਦਰਾ(ਨਕਦੀ (ਵੇਨ) ਤਾਏl (ਲਿਆੰਗ)
ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ
ਤੋਂ ਬਾਅਦ
Ming dynasty
Republic of China (1912–49)
ਅੱਜ ਹਿੱਸਾ ਹੈ

ਕਿੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਚੀਨੀ: 大清帝國, ਚੀਨ ਦਾ ਆਖਿਰੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਸਨ 1644 ਤੋਂ 1912 ਤੱਕ ਰਾਜ ਕਿੱਤਾ। ਕਿੰਗ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਰਾਜਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ ਨਸਲ ਦੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਲਕਿ ਉੰਨਾਂ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਅਲਗ ਮਾਨਛੁ ਜਾਤਿ ਦੇ ਸੀ ਜਿੰਨਾਂਨੇ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਏ ਮਿੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਕੱਡਕੇ ਚੀਨ ਦੇ ਸਿੰਘਾਸਣ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਕਿੰਗ ਚੀਨ ਦਾ ਆਖਿਰੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਸੀ ਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੀਨ ਗਣਤੰਤਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵੱਲ ਚਲਾ ਗਿਆ।[2]

ਸ਼ੁਰੂਆਤ

[ਸੋਧੋ]

ਕਿੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਜੁਰਚੇਨ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅਈਸਿਨ ਗਿਯੋਰੋ ਪਰਵਾਰ ਨੇ ਕਿੱਤੀ ਸੀ ਜੋ ਕੀ ਮੰਚੁਰਿਆ ਦੇ ਸੀ। ਉੰਨਾਂ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਨੁਰਹਾਚੀ ਨੇ ਜੁਰਚੇਨ ਕਬੀਲਿਆਂ ਨੂੰ 16 ਵੀੰ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਿੱਚ ਸੰਗਠਿਤ ਕਿੱਤਾ। ਸਨ 1635 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤ ਹੋੰਗ ਤਾਈਜੀ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕਿੱਤਾ ਕੀ ਹੁਣ ਜੁਰਚੇਨ ਇੱਕ ਸੰਗਠਿਤ ਮਾਨਛੁ ਕੌਮ ਸੀ। ਇਹ ਮਾਨਛੁਆਂ ਨੇ ਮਿੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨੂੰ ਦੱਖਣ ਮੰਚੂਰਿਆ ਦੇ ਲਿਯਾਓਨਿੰਗ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਤਕੇਲਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। 1644 ਵਿੱਚ ਮਿੰਗ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬੀਜਿੰਗ ਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਉਸਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਕੇ ਤੋੜ-ਫੋੜ ਕਿੱਤੀ। ਇਹ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਨੀ ਲੀ ਜ਼ੀਚੇੰਗ ਨਾਮ ਦਾ ਪੂਰਵ ਮਿੰਗ ਸੇਵਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੇ ਨਵੇਂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸਨੇ "ਸ਼ੁਨ ਰਾਜਵੰਸ਼" ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਬੀਜਿੰਗ ਤੇ ਵਿਦਰੋਹੀ ਹਾਵੀ ਹੋਏ ਤਾਂ ਅੰਤਮ ਮਿੰਗ ਸਮਰਾਟ ਜਿਸ ਨੂੰ ' ਚੋੰਗਝੇਨ ਸਮਰਾਟ ' ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਮਿਲੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਆਤਮਹੱਤਿਆ ਕਰ ਲਈ। ਫੇਰ ਲੀ ਜ਼ੀਚੇੰਗ ਨੇ ਮਿੰਗਾਂ ਦੇ ਸੇਨਾਪਤਿ, ਵੂ ਸਾਂਗੁਈ, ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਕਾਰਵਾਹੀ ਕਿੱਤੀ। ਉਸ ਸੇਨਾਪਤਿ ਨੇ ਮਾਨਛੁਆਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਕਰ ਲਿਆ ਤੇ ਬੀਜਿੰਗ ਵਿੱਚ ਘੁਸਣ ਦਾਮੌਕਾ ਮਿਲ ਗਿਆ। ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਦੋਰਗੋਨ ਦੀ ਲੀਡਰੀ ਵਿੱਚ ਬੀਜਿੰਗ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਕੇ ਲੀ ਜ਼ੀਚੇੰਗ ਨੇ ਨਵੇਂ ਸਹੁੰ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਹੁਣ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਮਾਨਛੁਆਂ ਦਾ ਰਾਜ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ 1683 ਤੱਕ ਇਹ ਪੂਰੇ ਚੀਨ ਤੇ ਨਿਯੰਤਰਨ ਕਰ ਚੁਕੇ ਸੀ।

ਰਾਜਕਾਲ

[ਸੋਧੋ]

ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਕਿੰਗ ਸਮਰਾਟ ਚੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਅੱਡ ਮਾਨਛੁ ਜਾਤਿ ਦੇ ਸੀ ਪਰ ਸਮੇਂ ਦੀ ਨਾਲ ਨਾਲ ਉਹ ਚੀਨੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਅਪਨਾਨ ਲਾਗ ਪਏ। 18 ਵੀੰ ਸਦੀ ਤੱਕ ਚੀਨ ਦੀ ਸੀਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇੰਨਾ ਫੈਲਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਚੀਨ ਦਾ ਆਕਾਰ ਨਾ ਤਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਇੰਨਾ ਸੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਹੋਇਆ।

ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ 1820 ਕਿੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼

ਸਮਾਪਤੀ

[ਸੋਧੋ]

ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕਿੰਗ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵਿੱਚ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਤਾ ਵੱਦ ਗਈ ਤੇ ਯੂਰਪ ਦੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਜਪਾਨ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਦਖ਼ਲ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। 1894-1895 ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਚੀਨ-ਜਾਪਾਨ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਜਪਾਨ ਨੇ ਚੀਨ ਹਰਾ ਦਿੱਤਾ.1911-1912 ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀਹੋਈ ਤੇ ਕਿੰਗ ਰਾਜ੍ਵ੍ਨਾਸ਼ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਸਦਾ ਲਈ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ।[3][4]

1833 ਵਿੱਚ ਕਿੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

[ਸੋਧੋ]

ਗੈਲਰੀ

[ਸੋਧੋ]

ਹਵਾਲੇ

[ਸੋਧੋ]
  1. Turchin, Peter; Adams, Jonathan M.; Hall, Thomas D. (December 2006). "East-West Orientation of Historical Empires" (PDF). Journal of world-systems research. 12 (2): 219–229. ISSN 1076-156X. Archived from the original (PDF) on 22 ਫ਼ਰਵਰੀ 2007. Retrieved 12 August 2010. {{cite journal}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
  2. China's last empire: the great Qing, William T. Rowe, Harvard University Press, 2009, ISBN 978-0-674-03612-3
  3. The Cambridge History of China, Volume 9, Willard J. Peterson, Cambridge University Press, 2002, ISBN 978-0-521-24334-6
  4. The Last Manchu: The Autobiography of Henry Pu Yi, Last Emperor of China, Henry Pu Yi, Paul Kramer, Skyhorse Publishing Inc., 2010, ISBN 978-1-60239-732-3