Исландские сказки (fb2)

- Исландские сказки [Íslensk ævintýri] (Метод чтения Ильи Франка [Исландский язык]) 1173K скачать: (fb2) - (epub) - (mobi) - Илья Михайлович Франк (филолог) - Вадим Станиславович Грушевский

Исландские сказки / Íslensk ævintýri

Редакторы Татьяна Шенявская, Илья Франк.

Пособие подготовил Вадим Грушевский.

Как читать эту книгу

Уважаемые читатели!

Перед вами – НЕ очередное учебное пособие на основе исковерканного (сокращенного, упрощенного и т. п.) авторского текста.

Перед вами прежде всего – ИНТЕРЕСНАЯ КНИГА НА ИНОСТРАННОМ ЯЗЫКЕ, причем настоящем, «живом» языке, в оригинальном, авторском варианте.

От вас вовсе не требуется «сесть за стол и приступить к занятиям». Эту книгу можно читать где угодно, например, в метро или лежа на диване, отдыхая после работы. Потому что уникальность метода как раз и заключается в том, что запоминание иностранных слов и выражений происходит ПОДСПУДНО, ЗА СЧЕТ ИХ ПОВТОРЯЕМОСТИ, БЕЗ СПЕЦИАЛЬНОГО ЗАУЧИВАНИЯ И НЕОБХОДИМОСТИ ИСПОЛЬЗОВАТЬ СЛОВАРЬ.

Существует множество предрассудков на тему изучения иностранных языков. Что их могут учить только люди с определенным складом ума (особенно второй, третий язык и т. д.), что делать это нужно чуть ли не с пеленок и, самое главное, что в целом это сложное и довольно-таки нудное занятие.

Но ведь это не так! И успешное применение Метода чтения Ильи Франка в течение многих лет доказывает: НАЧАТЬ ЧИТАТЬ ИНТЕРЕСНЫЕ КНИГИ НА ИНОСТРАННОМ ЯЗЫКЕ МОЖЕТ КАЖДЫЙ!

Причем

НА ЛЮБОМ ЯЗЫКЕ,

В ЛЮБОМ ВОЗРАСТЕ,

а также С ЛЮБЫМ УРОВНЕМ ПОДГОТОВКИ (начиная с «нулевого»)!

Сегодня наш Метод обучающего чтения – это почти триста книг на пятидесяти языках мира. И более миллиона читателей, поверивших в свои силы!

Итак, «как это работает»?

Откройте, пожалуйста, любую страницу этой книги. Вы видите, что сначала идет адаптированный текст, с вкрапленным в него дословным русским переводом и небольшим лексико-грамматическим комментарием. Затем следует тот же текст, но уже неадаптированный, без подсказок.

Если вы только начали осваивать исландский язык, то вам сначала нужно читать текст с подсказками, затем – тот же текст без подсказок. Если при этом вы забыли значение какого-либо слова, но в целом все понятно, то не обязательно искать это слово в отрывке с подсказками. Оно вам еще встретится. Смысл неадаптированного текста как раз в том, что какое-то время – пусть короткое – вы «плывете без доски». После того как вы прочитаете неадаптированный текст, нужно читать следующий, адаптированный. И так далее. Возвращаться назад – с целью повторения – НЕ НУЖНО! Просто продолжайте читать ДАЛЬШЕ.

Сначала на вас хлынет поток неизвестных слов и форм. Не бойтесь: вас же никто по ним не экзаменует! По мере чтения (пусть это произойдет хоть в середине или даже в конце книги) все «утрясется», и вы будете, пожалуй, удивляться: «Ну зачем опять дается перевод, зачем опять приводится исходная форма слова, все ведь и так понятно!» Когда наступает такой момент, «когда и так понятно», вы можете поступить наоборот: сначала читать неадаптированную часть, а потом заглядывать в адаптированную. Этот же способ чтения можно рекомендовать и тем, кто осваивает язык не «с нуля».

Язык по своей природе – средство, а не цель, поэтому он лучше всего усваивается не тогда, когда его специально учат, а когда им естественно пользуются – либо в живом общении, либо погрузившись в занимательное чтение. Тогда он учится сам собой, подспудно.

Для запоминания нужны не сонная, механическая зубрежка или вырабатывание каких-то навыков, а новизна впечатлений. Чем несколько раз повторять слово, лучше повстречать его в разных сочетаниях и в разных смысловых контекстах. Основная масса общеупотребительной лексики при том чтении, которое вам предлагается, запоминается без зубрежки, естественно – за счет повторяемости слов. Поэтому, прочитав текст, не нужно стараться заучить слова из него. «Пока не усвою, не пойду дальше» – этот принцип здесь не подходит. Чем интенсивнее вы будете читать, чем быстрее бежать вперед, тем лучше для вас. В данном случае, как ни странно, чем поверхностнее, чем расслабленнее, тем лучше. И тогда объем материала сделает свое дело, количество перейдет в качество. Таким образом, все, что требуется от вас, – это просто почитывать, думая не об иностранном языке, который по каким-либо причинам приходится учить, а о содержании книги!

Главная беда всех изучающих долгие годы один какой-либо язык в том, что они занимаются им понемножку, а не погружаются с головой. Язык – не математика, его надо не учить, к нему надо привыкать. Здесь дело не в логике и не в памяти, а в навыке. Он скорее похож в этом смысле на спорт, которым нужно заниматься в определенном режиме, так как в противном случае не будет результата. Если сразу и много читать, то свободное чтение по-исландски – вопрос трех-четырех месяцев (начиная «с нуля»). А если учить помаленьку, то это только себя мучить и буксовать на месте. Язык в этом смысле похож на ледяную горку – на нее надо быстро взбежать! Пока не взбежите – будете скатываться. Если вы достигли такого момента, когда свободно читаете, то вы уже не потеряете этот навык и не забудете лексику, даже если возобновите чтение на этом языке лишь через несколько лет. А если не доучили – тогда все выветрится.

А что делать с грамматикой? Собственно, для понимания текста, снабженного такими подсказками, знание грамматики уже не нужно – и так все будет понятно. А затем происходит привыкание к определенным формам – и грамматика усваивается тоже подспудно. Ведь осваивают же язык люди, которые никогда не учили его грамматику, а просто попали в соответствующую языковую среду. Это говорится не к тому, чтобы вы держались подальше от грамматики (грамматика – очень интересная вещь, занимайтесь ею тоже), а к тому, что приступать к чтению данной книги можно и без грамматических познаний.

Эта книга поможет вам преодолеть важный барьер: вы наберете лексику и привыкнете к логике языка, сэкономив много времени и сил. Но, прочитав ее, не нужно останавливаться, продолжайте читать на иностранном языке (теперь уже действительно просто поглядывая в словарь)!

Отзывы и замечания присылайте, пожалуйста, по электронному адресу frank@franklang.ru

Ásmundur kóngsson og Signý systir hans (Королевич Аусмунд и его сестра Сигни)

^[1]

Eitt sinn réð konungur nokkur löndum (однажды = «один раз» правил некий король землями; einn – один; sinn – раз; ráða – править; nokkur – некоторый; land – страна; земля); hann var kvæntur (он был женат; vera – быть; kvæntur – женатый) og átti tvö börn við konu sinni (и было у него с женой двое детей; eiga – иметь; обладать; barn – ребёнок; kona – жена; женщина), son og dóttur (сын и дочь; dóttir – дочь); hét sonur hans Ásmundur (звали его сына Аусмундом; heita – называться), en Signý dóttir (а дочь – Сигни); þau voru mannvænlegust kóngabarna (они были подающими самые большие надежды королевскими детьми; mannvænlegur – многообещающий: «содействующий человеку»; процветающий; благоприятный; maður – человек; vænlegur – подающий надежды; vænn – хороший; добрый; kóngabarn – королевский ребёнок) er menn höfðu spurn af á þeim tíma (о которых люди в то время слышали; hafa spurn af e-u – получить известие о чём-л.; spurn – вопрос; сообщение; tími – время; час; урок) og voru þeim kenndar allar listir (и знали они все искусства: «были им преподаны все искусства»; kenna – преподавать; list – искусство) sem konungbornum börnum hæfði að kunna (которые детям королевской крови полагалось знать; konungborinn – королевского рода; konungur – король; borinn – рождённый; bera – рождать; hafa að gera e-ð – быть должным сделать что-л.); ólust þau upp hjá föður sínum í miklu eftirlæti (росли они при своём отце окружённые заботой: «в большой заботе»; alast upp – расти; ala – рожать; выкармливать; upp – вверх; hjá – при, у; faðir – отец; mikill – большой; много; eftirlæti – потворство; потакание; милость: eftir – после; за; læti – суматоха; ажиотаж; шум).

Eitt sinn réð konungur nokkur löndum; hann var kvæntur og átti tvö börn við konu sinni, son og dóttur; hét sonur hans Ásmundur, en Signý dóttir; þau voru mannvænlegust kóngabarna er menn höfðu spurn af á þeim tíma og voru þeim kenndar allar listir sem konungbornum börnum hæfði að kunna; ólust þau upp hjá föður sínum í miklu eftirlæti.

Kóngur gaf Ásmundi syni sínum eikur tvær (король подарил Аусмунду, сыну своему, два дуба; gefa – давать; дарить; eik – дуб) sem stóðu úti á skógi (которые стояли в лесу; standa – стоять; úti – снаружи; вне; skógur – лес) og hafði hann það að skemmtun að hola þær innan (и нравилось ему их выдалбливать; skemmtun – удовольствие; наслаждение; hola – выдалбливать; делать полым; innan – внутри) og búa til í þeim alls konar herbergi (и устраивать там разные комнаты; búa – создавать; готовить; жить; alls konar – всякого рода; allur – весь; konar – род. падеж от устаревшего слова konr – вид; сорт; herbergi – комната); gekk Signý oft með honum (Сигни часто с ним ходила; ganga – ходить; oft – часто) og dáðist að eikunum (и восхищалась дубами; dást að e-u – восхищаться чем-л.) og vildi hún eiga þær með honum (и хотела /тоже/ их хозяйкой быть: «обладать ими вместе с ним»; vilja – хотеть). Það lét hann eftir henni (это он ей позволил; láta e-ð eftir e-m – позволить что-л. кому-л.) og bar hún þangað alls konar gimsteina og dýrgripi (и принесла она туда всякие драгоценные камни и диковины; bera – носить; gimsteinn – драгоценный камень; steinn – камень; dýrgripur – ценность; dýr – дорогой; ценный; gripur – предмет) sem móðir hennar gaf henni (которые ей мать её подарила).

Kóngur gaf Ásmundi syni sínum eikur tvær sem stóðu úti á skógi og hafði hann það að skemmtun að hola þær innan og búa til í þeim alls konar herbergi; gekk Signý oft með honum og dáðist að eikunum og vildi hún eiga þær með honum. Það lét hann eftir henni og bar hún þangað alls konar gimsteina og dýrgripi sem móðir hennar gaf henni.

Eitthvert sinn bar svo við að faðir þeirra fór í hernað (как-то раз случилось так, что их отец ушёл на войну; fara – идти; отправляться; hernaður – война), en á meðan tók drottning sótt og andaðist (а меж тем королева заболела и умерла; /á/ méðan – между тем; drottning – королева; taka sótt – заболеть: «взять болезнь»; sótt – болезнь; anda – дышать; испускать дух). Þá fóru systkinin út á skóg (тогда отправились брат с сестрой в лес; systkini – братья и сёстры) og settust í eikurnar (и забрались: «сели в дубы»; setjast – садиться; setja – сидеть); höfðu þau með sér nægan ársforða handa sér (был у них при себе запас еды на год; nægur – достаточный; ársforði – годовой запас еды; ár – год; forði – провизия; handa – для; sér – себе).

Eitthvert sinn bar svo við að faðir þeirra fór í hernað, en á meðan tók drottning sótt og andaðist. Þá fóru systkinin út á skóg og settust í eikurnar; höfðu þau með sér nægan ársforða handa sér.

Nú er frá því að segja (теперь нужно сказать о том; segja – сказать) að í öðru landi ríkti kóngur einn (что в другой стране правил один король; annar – другой; ríkja – править; царствовать); hann átti son er Hringur hét (у него был сын по имени: «которого звали» Хринг). Hringur hafði heyrt um vænleik Signýjar (Хринг был наслышан о красоте и доброте Сигни; heyra – слышать; vænleikur – красота; доброта) og ásetti sér að biðja hennar sér til handa (и собрался просить её в жёны; ásetja sér e-ð – решиться на что-л.; biðja – просить; biðja e-n sér til handa – просить чьей-л. руки; hönd – рука); fær hann hjá föður sínum eitt skip til ferðar (получает он от отца корабль для путешествия; fá – получать; skip – корабль; ferð – поездка); gaf honum vel byri (дул: «дал» ему попутный ветер; vel – хорошо; byr – попутный ветер) og kom við land (и прибыл он в ту землю; koma – приходить, прибывать) þar sem Signý átti heima (где жила: «имела дом» Сигни; eiga heima – жить; heima – дóма; heimur – мир, вселенная).

Nú er frá því að segja að í öðru landi ríkti kóngur einn; hann átti son er Hringur hét. Hringur hafði heyrt um vænleik Signýjar og ásetti sér að biðja hennar sér til handa; fær hann hjá föður sínum eitt skip til ferðar; gaf honum vel byri og kom við land þar sem Signý átti heima.

En sem hann ætlaði að ganga til hallar (но когда он входил: «собирался войти» во дворец; ætla – собираться; намереваться; höll – дворец) sér hann konu koma á móti sér forkunnar fríða (видит он, выходит ему навстречу женщина необычайной красоты; sjá – видеть; á móti e-m – навстречу кому-л.; forkunnar – чрезвычайно; fríður – хорошенький) og þóttist hann aldrei slíka séð hafa (и подумалось ему, что никогда он такой не видал; þekkjast – казаться; делать вид; þekkja – думать; aldrei – никогда). Hann spurði hver þar færi (он спросил, кто она: «кто там идёт»; spyrja – спрашивать), en hún kvaðst vera Signý kóngsdóttir (а она ответила, что она Сигни, королевская дочь: «она ответила быть Сигни…»; kveða – сказать; kóngsdóttir – королевна; kóngur – король; dóttir – дочь). Hann spurði hana því hún færi ein (он спросил, почему она /ходит/ одна; því – почему). Hún sagði að það væri af sorg eftir móður sína, faðir sinn væri ekki heldur heima (она сказала, что это от горя: «было бы от горя», что ни матери её, ни отца нет дома; segja – сказать; sorg – горе; печаль; скорбь; eftir – из-за; по причине; ekki heldur – ни… ни).

En sem hann ætlaði að ganga til hallar sér hann konu koma á móti sér forkunnar fríða og þóttist hann aldrei slíka séð hafa. Hann spurði hver þar færi, en hún kvaðst vera Signý kóngsdóttir. Hann spurði hana því hún færi ein. Hún sagði að það væri af sorg eftir móður sína, faðir sinn væri ekki heldur heima.

Kóngsson kvaðst hafa erindi til hennar fyrst svona væri komið (королевич сказал, что у него к ней дело: «сказал иметь к ней дело», по которому он к ней и пришёл; erindi – дело; разговор; fyrst – прежде всего; поскольку; svona – так), og væri það á þá leið að leita ráðahags við hana (и что просит он её в жёны; á þá leið – таким образом; leið – путь; дорога; leita – искать; ráðahagur – партия /о браке/; ráð – совет; средство; женитьба; партия; ráða – советовать; hagur – ситуация; финансовое положение; выгода). Hún tók því vel (она приняла его предложение: «приняла это хорошо»), en bað hann til skipa ganga (но попросила его возвращаться к кораблю) því hún kvaðst ætla lengra inn í skóginn (потому что она, мол, пойдет глубже в лес: «потому что она сказала намереваться глубже в лес»; langt – далеко; долго; много); gengur hún nú til eikanna (идёт она тогда: «теперь» к дубам) og rífur þær upp með rótum (и вырывает их с корнем: «с корнями»; rífa – рвать; rót – корень), leggur síðan aðra í bak (кладёт один себе на спину; annar – один из двух; leggja – класть; bak – спина), en aðra í fyrir (а другой – перед /собой несёт/), og ber þær til sjávar (и несёт их к морю; sjár – море) og veður með þær á skip út (и идёт с ними вброд к кораблю; vaða – переходить вброд).

Kóngsson kvaðst hafa erindi til hennar fyrst svona væri komið, og væri það á þá leið að leita ráðahags við hana. Hún tók því vel, en bað hann til skipa ganga því hún kvaðst ætla lengra inn í skóginn; gengur hún nú til eikanna og rífur þær upp með rótum, leggur síðan aðra í bak, en aðra í fyrir, og ber þær til sjávar og veður með þær á skip út.

Gjörir hún sig fagra sem fyrri (прихорашивается она: «делает себя красивой, как прежде»; gjöra /gera/ – делать; fagur – очаровательный; fyrri – раньше) og segir kóngssyni að farangur sinn sé kominn (и говорит королевичу, что багаж её прибыл; farangur – багаж); segist hún ekki annað fé eiga (говорит, что другого богатства у неё нет; fé – скот /особ. овцы/; деньги; богатство). Sigla þau nú heim og fagna foreldrar hans og systir honum vel (вот плывут они домой и приветствуют его родителей и сестру его; sigla – ходить под парусом; fagna e-m – приветствовать кого-л.; foreldrar – родители). Hann fær Signýju fagran kastala (он дарит Сигни прекрасный замок; fá – передавать; kastali – замок) og lætur setja eikurnar fyrir framan gluggana (и дозволяет посадить дубы перед окнами; fyrir framan e-ð – перед чем-л.; gluggi – окно).

Gjörir hún sig fagra sem fyrri og segir kóngssyni að farangur sinn sé kominn; segist hún ekki annað fé eiga. Sigla þau nú heim og fagna foreldrar hans og systir honum vel. Hann fær Signýju fagran kastala og lætur setja eikurnar fyrir framan gluggana.

Eftir hálfan mánuð kemur hann út til hennar (через полмесяца приходит он к ней; hálfur mánuður – полмесяца) og segist innan fjórtán daga vilja gifta sig henni (и говорит, что в следующие четырнадцать дней хочет жениться на ней; innan – в течение; dagur – день; gifta sig e-m – жениться на ком-л.) og fær henni um leið mjög vandað efni til brúðfata handa þeim báðum (и даёт ей при этом очень ценную ткань на свадебную одежду для них обоих; um leið – одновременно; mjög – очень; vandaður – качественный; vanda – выполнять с тщательностью; brúðföt – свадебная одежда; brúðkaup – свадьба; fat – наряд; предмет туалета) og skyldi hún sauma þau (и должна она её сшить; skulu – должен; sauma – шить).

Eftir hálfan mánuð kemur hann út til hennar og segist innan fjórtán daga vilja gifta sig henni og fær henni um leið mjög vandað efni til brúðfata handa þeim báðum og skyldi hún sauma þau.

En er hann var burtu genginn (но когда он ушёл; burtu – прочь) kastar hún klæðunum á gólfið (бросила она ткань на пол; kasta – кидать; klæði – ткань; gólf – пол), ólmast svo og umsnýst (рассвирепела так и /в лице/ изменилась; ólmast – буйствовать; umsnúa – искажать; превращать); er hún þá orðin að versta flagði (превратилась она в страшную: «худшую» ведьму; verða – становиться; verstur – худший; illur, slæmur, vondur – плохой; злой; flagð – великанша; мегера; ведьма) og segist ekki vita hvað hún eigi að gjöra við slíkt skart (и говорит, что не знает, что ей с такой дорогой тканью делать; vita – знать; skart – пышный наряд; украшения) sem aldrei hafi á neinu snert (ведь никогда она ничего не делала: «касалась»; neinn – ничто; snerta – касаться) nema að éta mannakjöt (кроме как человеческое мясо ела: «есть»; nema – кроме; éta – есть; mannakjöt – человеческое мясо; maður – человек; kjöt – мясо) og bryðja hrossabein (да лошадиные кости грызла; bryðja – разгрызать, размельчать зубами; hrossabein – лошадиная кость; hross – лошадь; bein – кость); ólmast hún nú enn meir (рассвирепела она пуще прежнего: «ещё больше» ) og segist mega úr hungri deyja (и говорит, что с голоду умрёт; mega – должен; hungur – голод; deyja – умирать), því aldrei komi Járnhaus bróðir sinn með kisturnar (потому как так и не пришёл Железная Голова, брат её, с сундуками; Járnhaus – Железная Голова; járn – железо; haus – голова /особ. у животных/; череп; kista – ящик; сундук; гроб) eins og hann hafi lofað sér (как обещал; lofa – обещать).

En er hann var burtu genginn kastar hún klæðunum á gólfið, ólmast svo og umsnýst; er hún þá orðin að versta flagði og segist ekki vita hvað hún eigi að gjöra við slíkt skart sem aldrei hafi á neinu snert nema að éta mannakjöt og bryðja hrossabein; ólmast hún nú enn meir og segist mega úr hungri deyja, því aldrei komi Járnhaus bróðir sinn með kisturnar eins og hann hafi lofað sér.

En í sama bili spretta þrjár fjalir upp úr kastalagólfinu (и в тот же миг вздыбились три половицы с зáмкового пола; samur – тот же; bil – момент; spretta /upp/ – пробиваться; прыгать; /внезапно возникать/; fjöl – половица; доска; kastalagólf – пол в замке) og kemur þar upp jötunn með afarstóra kistu (и явился великан с громадным сундуком; þar – там, туда; jötunn – великан; ётун; обжора; afarstór – огромный; afar – очень; stór – большой). Þau rífa bæði upp kistuna (распахнули они вдвоём сундук; báðir – оба) og er hún full með mannabúka (и полон он человеческих тел; fullur – полный; mannabúkur – человеческое тело; búkur – туловище; живот); rífa þau það í sig (стали они их пожирать; rífa e-ð í sig – сжирать; набивать живот чем-л.) og fer svo bróðir hennar niður aftur sama veg (и исчез: «уходит» тогда её брат под пол, так же как и появился: «тем же путём»; niður – вниз; aftur – назад; снова) og sér engin vegsummerki á gólfinu (и не осталось: «видит» /никакого/ следа на полу; enginn – никакой; vegsummerki – след; vegur – путь; ummerki – признак, след; merki – знак). Þegar hún er búin að seðja sig (когда она наелась; þegar – когда; vera búinn – закончить; быть готовым; seðja sig – насытиться; seðja – насыщать) ólmast hún enn meira en áður (разбушевалась она пуще прежнего; áður – раньше) og þrífur klæðin (схватила ткань; þrífa – хватать) og ætlar að rífa þau í sundur (чтоб: «собирается» разорвать её на кусочки; rífa í sundur – разорвать на клочки; í sundur – на куски).

En í sama bili spretta þrjár fjalir upp úr kastalagólfinu og kemur þar upp jötunn með afarstóra kistu. Þau rífa bæði upp kistuna og er hún full með mannabúka; rífa þau það í sig og fer svo bróðir hennar niður aftur sama veg og sér engin vegsummerki á gólfinu. Þegar hún er búin að seðja sig ólmast hún enn meira en áður og þrífur klæðin og ætlar að rífa þau í sundur.

Nú er að segja frá kóngsbörnunum (нужно теперь о королевских детях слово молвить: «сказать») að þau eru í eikunum (что сидят: «находятся» они в дубах) og hafa séð allar þessar aðfarir (и видели всё это безобразие; aðför – нападение; поступки); biður þá Ásmundur Signýju að ganga út úr eikinni (просит тогда Аусмунд Сигни выйти из дуба) og ná klæðunum (и забрать ткань; ná – получать; хватать) heldur en að heyra þessi óargalæti dag og nótt (а не слушать эти дикие стенания днём и ночью; heldur en – предпочтительнее; heyra – слышать; óargalæti – вой; óarga – свирепый; arga – орать; læti – гвалт; nótt – ночь).

Nú er að segja frá kóngsbörnunum að þau eru í eikunum og hafa séð allar þessar aðfarir; biður þá Ásmundur Signýju að ganga út úr eikinni og ná klæðunum heldur en að heyra þessi óargalæti dag og nótt.

Signý gjörir það (Сигни так и поступила: «делает»); saumar hún nú fötin á sex dögum (шьёт она тогда: «теперь» наряды шесть дней) sem best hún má (старается, как может; best – лучше всего; vel – хорошо), gengur síðan út með þau (выходит потом с ними) og kastar þeim á borðið (да кладёт на стол; kasta – бросать; borð – стол). Skessan verður glöð við það (великанша тому обрадовалась; skessa – великанша; женщина-монстр; людоедка; glaður – довольный; verða glaður við e-ð – обрадоваться чему-л.: «становиться радостным с чем-л.»).

Signý gjörir það; saumar hún nú fötin á sex dögum sem best hún má, gengur síðan út með þau og kastar þeim á borðið. Skessan verður glöð við það.

Nú kemur kóngsson til hennar (вот приходит к ней королевич) og fær hún honum fötin (и даёт она ему наряды); dáðist hann að handbragði hennar (подивился он её умению; handbragð – хорошо выполненная работа; hönd – рука; bragð – вкус; трюк) og skildu þau með blíðu (и попрощались они полюбовно; skilja – расходиться; blíða – мягкость; нежность; любовь; мягкая погода).

Nú kemur kóngsson til hennar og fær hún honum fötin; dáðist hann að handbragði hennar og skildu þau með blíðu.

Skessan aðhefst nú allt hið sama sem fyrri (великанша снова стала бесчинствовать: «делать то же самое, как раньше»; aðhafast – поступать) þangað til Járnhaus kemur (пока Железная Голова не пришёл; þangað til – до того как); sér nú Ásmundur allan þennan aðgang (смотрит: «видит» Аусмунд на весь этот кавардак; aðgangur – шум; грохот) og gengur til fundar við kóngsson (да и идёт на встречу с королевичем; fundur – открытие; встреча) og biður hann að horfa um daginn á leik einn (и просит его взглянуть на днях на тот беспорядок: «игру»; horfa – смотреть, направлять взгляд; um daginn – на днях; leikur – игра) sem gjörist í kastala hinnar nýkomnu kóngsdóttur (что творится в замке недавно прибывшей королевны; nýkominn – новичок; вновь прибывший; nýr – новый); verður honum flent við að heyra þetta um unnustu sína (будет ему что о своей суженой послушать; verða e-m flent við e-ð – удивляться чему-л.; flenna – расширять; открывать; unnusta – любимая; невеста).

Skessan aðhefst nú allt hið sama sem fyrri þangað til Járnhaus kemur; sér nú Ásmundur allan þennan aðgang og gengur til fundar við kóngsson og biður hann að horfa um daginn á leik einn sem gjörist í kastala hinnar nýkomnu kóngsdóttur; verður honum flent við að heyra þetta um unnustu sína.

Þeir ganga nú báðir (идут они вдвоём) og fela sig á milli þilja (и прячутся за перегородкой: «между панелей»; fela sig – прятаться; á milli – между; þil – панель; деревянная обшивка стены; дощатая перегородка) þar sem þeir geta séð inn til hennar (откуда им её покои видны: «они могут заглянуть к ней»; geta – мочь). Hamast hún nú sem fyrr (буянит она опять, как и раньше; hamast – свирепствовать; работать на износ) og segir við Járnhaus (и говорит Железной Голове) þegar hann kemur (когда тот приходит): „Þegar ég er búin að eiga kóngsson (как станет королевич моим: «когда буду я владеть королевичем») skal ég lifa betur en nú (буду жить краше прежнего: «лучше, чем сейчас»; lifa – жить; betur – лучше), þá skal ég drepa allt pakkið í höllinni (убью я тогда весь этот дворцовый сброд: «сброд во дворце»; drepa – убивать; pakk – сброд) og koma með ætt mína (и приду со своей семьёй; ætt – семья), og þá held ég tröllin gleðji sig við mig og mann minn (и тогда, думаю, будут тролли мной и мужем моим довольны; halda – думать; считать; tröll – тролль; великан; gleðja sig við e-ð – радоваться чему-л.).“

Þeir ganga nú báðir og fela sig á milli þilja þar sem þeir geta séð inn til hennar. Hamast hún nú sem fyrr og segir við Járnhaus þegar hann kemur: „Þegar ég er búin að eiga kóngsson skal ég lifa betur en nú, þá skal ég drepa allt pakkið í höllinni og koma með ætt mína, og þá held ég tröllin gleðji sig við mig og mann minn.“

Verður kóngsson svo reiður við þetta (/так/ рассердился королевич на такие речи: «на это»; reiður – сердитый) að hann kveikir í kastalanum (что поджёг он замок; kveikja í e-u – поджигать что-л.) og brennir hann til kaldra kola (и сжёг его дотла; brenna – гореть; til kaldra kola – дотла; kaldur – холодный; kol – уголь). Ásmundur segir honum nú allt um eikurnar (Аусмунд рассказал ему тогда: «теперь» всё про дубы) og undrast hann mjög fegurð Signýjar (и подивился он красоте Сигни; undrast – удивляться; fegurð – красота) og þess sem þar inni var (и тому, что там внутри = в дубах было). Biður hann nú Signýjar systur Ásmundar (зовёт он тогда: «теперь» в жёны: «просит» Сигни, сестру Аусмунда), en Ásmundur systur Hrings (а Аусмунд – сестру Хринга); fara þau brúðkaup bæði fram (празднуют они оба свадьбы; fara fram – проводиться). Ásmundur fer nú heim og til föður síns (Аусмунд отправляется домой, к отцу своему). Tóku þeir mágar ríki eftir feður sína (приняли шурин и деверь правление от своих отцов; mágur – зять; шурин; деверь; ríki – власть; правление; королевство; государство) og ríktu til ellidaga (и правили до старости; ellidagar – старость: «дни старости»; elli – пожилой возраст; старость). Og lýkur svo þessari sögu (на том и /этой/ сказке конец; ljúka – закрывать; заканчивать; saga – сказание; сага).

Verður kóngsson svo reiður við þetta að hann kveikir í kastalanum og brennir hann til kaldra kola. Ásmundur segir honum nú allt um eikurnar og undrast hann mjög fegurð Signýjar og þess sem þar inni var. Biður hann nú Signýjar systur Ásmundar, en Ásmundur systur Hrings; fara þau brúðkaup bæði fram. Ásmundur fer nú heim og til föður síns. Tóku þeir mágar ríki eftir feður sína og ríktu til ellidaga. Og lýkur svo þessari sögu.

Báráður (Баурауд)

Einu sinn var karl og kerling í koti (жили-были: «однажды» муж с женой /старик со старухой/ на маленьком хуторе; karl – мужчина; муж; старик; kerling – старуха; баба; жена; kot – небольшой хутор; хижина; избушка). Þau áttu ekkert barn (у них не было детей; ekkert – ср. р. от enginn – никакой). Þótti þeim það mjög leiðinlegt (очень они из-за этого тужили: «представлялось им это очень грустным»; þykjast – считаться; leiðinlegur – скучный; грустный; leiði – отвращение; скука), en gátu ekki að gert (но ничего они не могли поделать). Þeim varð oft sundurorða út af þessu (они часто ругались из-за этого; e-m varð sundurorða út af e-u – кто-л. поссорился из-за чего-л.; í sundur – вдребезги; orð – слово) og kenndu hvort öðru um (и друг друга винили; kenna e-m un e-ð – обвинять кого-л. в чём-л.; hvor annan – друг друга). Að lokum varð fullkomið ósamlyndi á milli þeirra og rifrildi (в конце концов разругались они в пух и прах: «стало полное несогласие между ними и раздор»; að lokum – наконец; lok – конец; fullkominn – полный; совершенный; ósamlyndi – несогласие; samlyndi – гармония; saman – вместе; lyndi – нрав; á milli – между; rifrildi – ссора), því að hvorugt vildi meðkenna (что ни один, ни другой не хотел признать; hvorugur – ни один /из двух/; meðkenna – признавать), að það væri sér að kenna (что всё дело в том: «виной тому было то»), að þau gátu ekki eignazt krakka (что у них /просто/ не могло быть детей; eignazt = eignast /barn/ – заводить /ребёнка/; krakki – ребёнок, дитя). Karlinn fór þá í burtu í reiði sinni (тогда старик в гневе ушёл из дома: «прочь»; reiði – гнев) og kvaðst skyldu ganga næst lífi hennar (сказав, что чуть ли не убьёт её; ganga næst lífu e-s – чуть не убить кого-л.: «пойти за жизнью: «вплотную к жизни» кого-л.»; næst – ближайший; почти; líf – жизнь), ef hún yrði ekki komin í burtu (если она не уберётся прочь), þegar hann kæmi heim aftur (когда он вернётся домой; aftur – назад, обратно).

Einu sinn var karl og kerling í koti. Þau áttu ekkert barn. Þótti þeim það mjög leiðinlegt, en gátu ekki að gert. Þeim varð oft sundurorða út af þessu og kenndu hvort öðru um. Að lokum varð fullkomið ósamlyndi á milli þeirra og rifrildi, því að hvorugt vildi meðkenna, að það væri sér að kenna, að þau gátu ekki eignazt krakka. Karlinn fór þá í burtu í reiði sinni og kvaðst skyldu ganga næst lífi hennar, ef hún yrði ekki komin í burtu, þegar hann kæmi heim aftur.

Þegar hann var farinn (когда он ушёл), lagðist kerling upp í rúm (легла женщина в постель; leggjast /upp/ – ложиться; rúm – кровать; место; помещение) og grét beisklega (и горько заплакала; gráta – рыдать; beisklega – горько; beiskur – горький), því að henni þótti vænt um bónda sinn (потому что любила мужа своего; þykja vænt um e-n – любить кого-л.: «находить хорошим кого-л.»; vænn – добрый; хороший; bóndi – фермер; крестьянин; хуторянин; супруг). Þegar hún hugði (когда она подумала; hyggja – думать), að tími væri til kominn (что время пришло) til þess að sjá fyrir miðdegismatnum (/для того, чтобы/ заняться обедом; sjá fyrir e-ð – обеспечить чем-л.; позаботиться о чём-л.; miðdegismatur – обед; miðdegi – полдень; обеденное время; mið – середина; matur – еда), reis hún á fætur (поднялась она /на ноги/; rísa – подниматься; fótur – нога, ступня) og fór að sækja vatn í á (и пошла набрать воды в реке; sækja – приносить; достать; vatn – вода; озеро; á – река; ручей), sem rann nálægt kotinu (которая протекала рядом с хутором; renna – течь; бежать; nálægt – поблизости; nálægur – близлежащий). Þegar hún kemur að ánni (когда пришла: «приходит» она к реке), sér hún lágan mann (видит она маленького человечка; lágur – низкий), rauðskeggjaðan (рыжебородого; rauður – красный; рыжий; skegg – борода), sitja á steini í miðri ánni (сидит на камне посреди реки). Hann kastar kveðju á kerlingu og spyr (поздоровался он с женщиной и спрашивает; kveðja – приветствие; kasta kveðju á e-n – поприветствовать кого-л.): „Hvers vegna liggur svo illa á þér (отчего ты не в духе = отчего печалишься; hvers vegna? – почему? það liggur illa/vel á e-m – у кого-л. плохое/хорошее настроение: «лежит плохо/хорошо кому-л.»)?“

Þegar hann var farinn, lagðist kerling upp í rúm og grét beisklega, því að henni þótti vænt um bónda sinn. Þegar hún hugði, að tími væri til kominn til þess að sjá fyrir miðdegismatnum, reis hún á fætur og fór að sækja vatn í á, sem rann nálægt kotinu. Þegar hún kemur að ánni, sér hún lágan mann, rauðskeggjaðan, sitja á steini í miðri ánni. Hann kastar kveðju á kerlingu og spyr: „Hvers vegna liggur svo illa á þér?“

Hún svarar (она отвечает; svara – отвечать): „Bóndi minn er svo vondur við mig (хозяин мой так сердит на меня), af því við eigum ekkert barn (оттого что нет у нас детей), og nú hefur hann skipað mér í burtu (а теперь вот ещё и из дому меня прогнал; skipa e-m í burtu – прогонять кого-л. прочь). Þetta hryggir mig mjög mikið (это меня очень печалит; hryggja – печалить).“

Hún svarar: „Bóndi minn er svo vondur við mig, af því við eigum ekkert barn, og nú hefur hann skipað mér í burtu. Þetta hryggir mig mjög mikið.“

„Viltu, að ég hjálpi þér (хочешь, помогу тебе; hjálpa – помогать)?“ segir hann (говорит он).

„Ég held ég verði fegin (рада бы я: «думаю, я была бы счастлива»; halda – держать; думать, полагать; feginn – счастливый; довольный),“ segir kerling (говорит женщина), „en ekki hafði ég ætlað að hafa fram hjá karli mínum (но не желаю я мужу неверной быть; hafa fram hjá e-m – быть неверным кому-л. «иметь/держаться впереди при ком-л.»).“

„Viltu, að ég hjálpi þér?“ segir hann. „Ég held ég verði fegin,“ segir kerling, „en ekki hafði ég ætlað að hafa fram hjá karli mínum.“

„Ekki muntu þess þurfa (тебе и не придётся; munu – вспомогательный глагол для образования будущего времени с оттенком вероятности; þurfa – нуждаться; быть должным), þó að ég hjálpi þér (я тебе и так помогу; þó að – даже если; þó – всё же, однако, тем не менее),“ segir Rauðskeggur og glottir við (говорит Рыжебородый с усмешкой; glotta /við/ – ухмыляться). Seildist hann þá ofan í ána (опустил он руку в реку; seilast – дотянуться; ofan í e-ð – вниз во что-л.; ofan – сверху) og tók þar silung (выудил оттуда форель; silungur – форель) og fékk henni (и подал ей). Síðan sagði hann (потом сказал он): „Þú skalt sjóða silunginn (тебе нужно сварить форель; sjóða – варить) og éta (и съесть), en þú mátt hvorki drekka soðið af honum (но не должна ты ни отвар пить: «ни отвар от него = от неё пить»; drekka – пить; soð – отвар) né éta beinin (ни кости есть; hvorki…né – ни…ни). Þegar þú hefur étið silunginn (когда съешь форель), munt þú verða barnshafandi (забеременеешь; barnshafandi – беременная; barn – ребёнок; hafandi – имеющий; hafa – иметь) og eignast son (и родится у тебя сын). Hann verður þú að gefa mér (его ты мне отдашь), þegar hann er sjö ára (когда ему будет семь лет), og mun ég þá vitja hans (и тогда присмотрю я за ним; vitja e-s – посещать кого-л.; осматривать /напр., сети/).“

„Ekki muntu þess þurfa, þó að ég hjálpi þér,“ segir Rauðskeggur og glottir við. Seildist hann þá ofan í ána og tók þar silung og fékk henni. Síðan sagði hann: „Þú skalt sjóða silunginn og éta, en þú mátt hvorki drekka soðið af honum né éta beinin. Þegar þú hefur étið silunginn, munt þú verða barnshafandi og eignast son. Hann verður þú að gefa mér, þegar hann er sjö ára, og mun ég þá vitja hans.“

Kerling lofaði að gera allt (женщина пообещала сделать всё), eins og hann vildi (как он хочет), og með það skildu þau (и на том они и распрощались). Kerling fór svo heim með silunginn (женщина пошла домой с форелью), sauð hann og át síðan (сварила её и съела), Henni þótti hann góður (показалась она ей вкусной) og langaði í beinin og soðið (и захотелось ей и косточки /съесть/, и отвар /выпить/; langa í e-ð – жаждать чего-л.). „Það getur ekki gert neitt til (ничего не случится: «не может делать»), þó ég smakki á soðinu (даже если я попробую отвара; smakka – пробовать) og bíti í beinin (и погрызу кости; bíta – кусать),“ hugsaði hún (подумала она; hugsa – думать, придумывать), „þetta hefur náttúrlega verið eintóm vitleysa úr honum Rauðskegg mínum (это Рыжебородый просто так пошутил: «это, разумеется, не что иное, как чушь со стороны Рыжебородого моего»; náttúrlega – естественно; náttúrlegur – естественный; náttúra – природа; eintóm vitleysa – просто чушь; eintómur – элементарный; tómur – пустой; vitleysa – глупость; vit – разум; leysa – распускать).“ Og með það át hún hvort tveggja (вот и: «и с этим» съела она и то, и другое; hvort-tveggja – оба).

Kerling lofaði að gera allt, eins og hann vildi, og með það skildu þau. Kerling fór svo heim með silunginn, sauð hann og át síðan, Henni þótti hann góður og langaði í beinin og soðið. „Það getur ekki gert neitt til, þó ég smakki á soðinu og bíti í beinin,“ hugsaði hún, „þetta hefur náttúrlega verið eintóm vitleysa úr honum Rauðskegg mínum.“ Og með það át hún hvort tveggja.

Þegar þessu var lokið (когда с этим было покончено), lagðist hún upp í rúm og lá þar (легла она в постель и лежала там; liggja – лежать), þar til karl hennar kom heim (пока муж её домой не пришёл). Þegar hann sá hana (когда он увидел её), varð hann afar reiður og segir (очень разозлился и говорит): „Þú ert þá hér enn (ты ещё здесь), ólukku dækjan (/несчастная/ бесстыжая; ólukka – несчастье; lukka – счастье; dækja – уличная женщина; девка)!“ „Vertu góður við mig (будь добр со мной), karlinn minn (муженёк), því að nú finnst mér vera skipt um hagi mína (я ведь чувствую, что будет у меня ребёнок: «изменилось моё состояние»; finnst e-m – кому-л. кажется; skipta um e-ð – заменять что-л.; hagur – состояние),“ segir hún (говорит она). „Vertu mér þá velkomin (ну тогда ты мне желанна; velkominn – желанный; vel – хорошо; koma – приходить; vertu velkominn! – добро пожаловать!),“ segir hann (говорит он).

Þegar þessu var lokið, lagðist hún upp í rúm og lá þar, þar til karl hennar kom heim. Þegar hann sá hana, varð hann afar reiður og segir: „Þú ert þá hér enn, ólukku dækjan!“ „Vertu góður við mig, karlinn minn, því að nú finnst mér vera skipt um hagi mína,“ segir hún. „Vertu mér þá velkomin,“ segir hann.

Nú líður að þeim tíma (вот подходит /к тому/ время; líða – проходить), að kerling verður léttari (что жена разрешается от бремени: «становится легче»; léttur – лёгкий), og fæðir sveinbarn frítt og efnilegt (и рожает мальчика, хорошенького да пригоженького; fæða – рожать; sveinbarn – ребёнок мальчик; sveinn – мальчик; fríður – красивый; efnilegur – подающий надежды; efni – материал; содержание; богатства; способности). Þetta varð til mikillar gleði fyrir karl og kerlingu (это принесло много радости мужу с женой; mikill – большой; много; gleði – радость; fyrir – для), og kom þeim nú mjög vel saman (и стало им вместе хорошо), eftir að barnið kom til sögunnar (после того, как ребёночек у них появился; koma til sögunnar – появляться на сцене /событий/; saga – сказание). Það var mjög frábært (он был прекрасен; frábær – отличный) og hét Báráður eftir vilja foreldranna (и назвали его Баураудом по воле родителей; vilja – желание; воля). Var hann yndi þeirra og augasteinn (был он их отрадой и любимчиком; yndi – радость; augasteinn – глазное яблоко; augasteinn e-s – чей-л. любимчик; auga – глаз; steinn – камень). Segir nú ekki af þeim (и всё было хорошо: «нечего сказать»), fyrr en drengurinn var nærri því sjö ára (пока не пошёл мальчику седьмой год: «почти не исполнилось семь лет»; drengur – мальчик, паренёк; nærri /því/ – почти). Þá tekur móðir hans ógleði mikla (тогда сильно опечалилась его мать; taka ógleði – погрустнеть; ógleði – грусть). Þeir feðgar spyrja (отец с сыном спрашивают; feðgar – отец и сын), hvað valdi hryggð hennar (что её печалит). Hún var lengi treg til að segja (она долго не решалась рассказать; lengi – долго; tregur – колеблющийся; медлительный), en þó fór svo (но всё же случилось так), að hún sagði þeim frá rauðskeggjaða manninum og kaupum þeirra (что она рассказала им о рыжебородом человечке и об их уговоре; kaup – дело; торговля; сделка).

Nú líður að þeim tíma, að kerling verður léttari, og fæðir sveinbarn frítt og efnilegt. Þetta varð til mikillar gleði fyrir karl og kerlingu, og kom þeim nú mjög vel saman, eftir að barnið kom til sögunnar. Það var mjög frábært og hét Báráður eftir vilja foreldranna. Var hann yndi þeirra og augasteinn. Segir nú ekki af þeim, fyrr en drengurinn var nærri því sjö ára. Þá tekur móðir hans ógleði mikla. Þeir feðgar spyrja, hvað valdi hryggð hennar. Hún var lengi treg til að segja, en þó fór svo, að hún sagði þeim frá rauðskeggjaða manninum og kaupum þeirra.

Báráður hló að þessu og sagði (Баурауд посмеялся над этим и сказал; hlæja – смеяться), að þau mættu verða fegin að losast við sig (что им надобно радоваться, что избавятся от него; losast við e-ð – избавиться от чего-л.), því að hann væri þeim aðeins til þyngsla (мол, он им только в тягость; aðeins – только; þyngsli – тяжесть, бремя; обуза). Karl og kerling eru nú mjög hnuggin og sorgbitin út af því (муж с женой тогда сильно опечалились и загоревали из-за того; hnugginn – печальный; sorgbitinn – мрачный; траурный; sorg – горе; bíta – кусать), ef þau þurfi nú að sjá á bak syni sínum (что: «если» придётся им теперь расстаться с сыном: «посмотреть в спину своему сыну»), sem þeim þótti svo vænt um (которого они так лелеяли). Nú líður (летит время: «теперь проходит»), þar til afmælisdagurinn kemur (пока его день рождения не наступает; afmælisdagur – день рождения; afmæli – день рождения; mæla – измерять). Þá segir Báráður (тогда говорит Баурауд), að það sé bezt fyrir þau karl og kerlingu að fara út í skóg í dag (что лучше бы пойти мужу с женой в лес сегодня; bezt = best – лучше), því þeim þyki líklega ekki svo skemmtilegt að sjá (мол, не будет им никакой радости: «не покажется, вероятно, таким приятным» видеть; líklega – вероятно; líklegur – возможный; skemmtilegur – приятный), þegar Rauðskeggur fari með sig í burtu (когда Рыжебородый его с собой уведёт). En til þess að þau geti eitthvað gert (но чтоб им было чем заняться: «чтобы они могли что-нибудь делать»), sagði hann þeim (сказал он им) að fara með rekkjuvoðirnar úr rekkjum sínum (снять перину со своей постели: «пойти с простынями со своей постели»; rekkjuvoð – плотная простыня; rekkja – постель; voð – ткань; кусок материи; шерстяная простыня) og tína úr þeim flær og lýs (и очистить её от блох и вшей; tína – собирать; рвать; очищать; fló – блоха; lús – вша). Þau kvöddu þá son sinn með miklum harmi (потом распрощались они со своим сыном в большой печали; harmur – кручина; грусть) og lögðu af stað með rekkjuvoðirnar (и отправились в дорогу со своими простынями; leggja af stað – отправиться: «сниматься с места»; leggja – класть; staður – место).

Báráður hló að þessu og sagði, að þau mættu verða fegin að losast við sig, því að hann væri þeim aðeins til þyngsla. Karl og kerling eru nú mjög hnuggin og sorgbitin út af því, ef þau þurfi nú að sjá á bak syni sínum, sem þeim þótti svo vænt um. Nú líður, þar til afmælisdagurinn kemur. Þá segir Báráður, að það sé bezt fyrir þau karl og kerlingu að fara út í skóg í dag, því þeim þyki líklega ekki svo skemmtilegt að sjá, þegar Rauðskeggur fari með sig í burtu. En til þess að þau geti eitthvað gert, sagði hann þeim að fara með rekkjuvoðirnar úr rekkjum sínum og tína úr þeim flær og lýs. Þau kvöddu þá son sinn með miklum harmi og lögðu af stað með rekkjuvoðirnar.

Þegar þau voru farin (когда они ушли), fór Báráður inn (вошёл Баурауд в дом), settist á pallinn og var alls ókvíðinn (сел на скамью и сидит как ни в чём не бывало: «был полностью спокоен»; setjast – садиться; pallur – ступенька; чердак; поднятая часть пола с находящимися на ней скамьями или кроватями; ókvíðinn – спокойный; kvíðinn – беспокойный; kvíða – беспокоиться). Að stundu liðinni var drepið á dyr (по прошествии некоторого времени /часа/ в дверь постучали; stund – промежуток времени; час; líða – проходить; drepa á dyr – стучать в дверь), og gekk Báráður til dyra (и пошёл Баурауд к двери). Sá hann þá (увидел он тогда), að lágur maður rauðskeggjaður stóð við bæjardyrnar (что маленький человечек с рыжей бородой стоит у двери дома: «хутора»; bæjardyr – дверь дома; ворота хутора; bær – хуторок). Hann kastar kveðju á Báráð (здоровается он с Баураудом) og segir (и говорит): „Heill sértu (будь здоров; heill – здоровый; целый), sonur góður (сынок: «сын хороший»).“

Þegar þau voru farin, fór Báráður inn, settist á pallinn og var alls ókvíðinn. Að stundu liðinni var drepið á dyr, og gekk Báráður til dyra. Sá hann þá, að lágur maður rauðskeggjaður stóð við bæjardyrnar. Hann kastar kveðju á Báráð og segir: „Heill sértu, sonur góður.“

„Svo sértu líka (и тебе того же). En ég er ekki þinn sonur (но не сынок я тебе: «я не твой сын»), heldur karls og kerlingar (а мужа и жены /старика и старухи/),“ segir Báráður (сказал Баурауд).

„Já, svei kerlingunni (да, чёрт подери эту старуху; svei – фу! вот чёрт!), sem soðið drakk og beinin át (которая отвар выпила и кости съела), því að hvorki ætlaðist ég til (ведь я хотел), að yrði í þér aflið né vitið (чтоб не было в тебе ни силы, ни разума; afl – сила; мощь; энергия),“ segir Rauðskeggur (говорит Рыжебородый).

„Blessuð veri móðir mín fyrir það (дай бог здоровья моей матушке: «здорова будь матушка моя» за это; blessaður – благословенный; blessa – благословлять; sæll og blessaður! – здравствуй!; vertu blessaður! – до свидания!),“ segir strákur (говорит паренёк; strákur – мальчик, парень).

„Svo sértu líka. En ég er ekki þinn sonur, heldur karls og kerlingar,“ segir Báráður.

„Já, svei kerlingunni, sem soðið drakk og beinin át, því að hvorki ætlaðist ég til, að yrði í þér aflið né vitið,“ segir Rauðskeggur.

„Blessuð veri móðir mín fyrir það,“ segir strákur.

„Eru karl og kerling heima núna (муж с женой дома сейчас)?“ spyr Rauðskeggur (спрашивает Рыжебородый).

„Nei (нет),“ svarar Báráður (отвечает Баурауд).

„Hvar eru þau (где они)?“

„Þau eru út í skógi (они в лесу),“ segir strákur (говорит мальчик).

„Hvað eru þau þar að gera (что они там делают)?“

„Þau ætluðu að skilja eftir það (они собирались оставить там то; skilja eftir e-ð – оставлять что-л.), sem þau fyndu (что они найдут; finna – находить), en koma með það (и вернуться с тем), sem þau fyndu ekki (что не найдут),“ sagði strákur (ответил паренёк).

„Eru karl og kerling heima núna?“ spyr Rauðskeggur. „Nei,“ svarar Báráður. „Hvar eru þau?“

„Þau eru út í skógi,“ segir strákur.

„Hvað eru þau þar að gera?“

„Þau ætluðu að skilja eftir það, sem þau fyndu, en koma með það, sem þau fyndu ekki,“ sagði strákur.

„Að koma með það (вернуться с тем), sem þau finna ekki (что не найдут), en skilja það eftir (и оставить там то), sem þau finna (что найдут)? Það skil ég ekki (этого я не пойму) eða hvernig getur þú heimfært mér það (иначе как ты это можешь связать; hvernig – как; heimfæra – относить /что-л. к чему-л./), sonur góður (сынок)?“ segir karl (говорит человечек).

„Ekki er ég þinn son (не сынок я тебе), og ekki segi ég þér neitt um þetta (и ничего я тебе об этом не скажу), nema þú lofir mér að vera sjö ár hjá móður minni enn þá (если только не позволишь мне побыть ещё семь лет у моей матушки; lofa – позволять; обещать; enn – ещё; þá – тогда, в то время; потом, затем),“ segir Báráður (сказал Баурауд). „Það má ég ekki (этого я /сделать/ не могу),“ segir karl (ответил человечек).

„Að koma með það, sem þau finna ekki, en skilja það eftir, sem þau finna? Það skil ég ekki eða hvernig getur þú heimfært mér það, sonur góður?“ segir karl.

„Ekki er ég þinn son, og ekki segi ég þér neitt um þetta, nema þú lofir mér að vera sjö ár hjá móður minni enn þá,“ segir Báráður. „Það má ég ekki,“ segir karl.

„Jæja þá (ну ладно), þú færð þá ekkert að vita (тогда ничего не узнаешь; færa – приносить; приводить; передвигать),“ segir strákur (говорит мальчик). Þeir þráttuðu dálítið um þetta (они попререкались немного из-за этого; þrátta – ссориться; dálítið – немного; dálítill – маленький), en svo lauk (и тем завершилось /дело/), að Rauðskeggur lofaði Báráði að vera sjö ár hjá móður sinni enn þá (что Рыжебородый позволил Баурауду побыть ещё семь лет у своей матери), ef hann fengi að vita það (если узнает; fá að vita – узнавать), sem hann spurði um (о чём он спрашивает). „Jæja þá (ну ладно),“ segir Báráður (говорит Баурауд). „Þau fóru með rekkjuvoðirnar sínar út í skóg (они пошли со своей периной в лес) og ætluðu að tína úr þeim flærnar og lýsnar (чтобы вытрясти из неё блох и вшей). Og eins og þú getur skilið (и как ты можешь понять), skilja þau eftir það (оставят они то), sem þau finna (что найдут), en koma heim með það (и вернуться домой с тем), sem þau finna ekki í rekkjuvoðunum (чего не найдут в перине).“

„Jæja þá, þú færð þá ekkert að vita,“ segir strákur. Þeir þráttuðu dálítið um þetta, en svo lauk, að Rauðskeggur lofaði Báráði að vera sjö ár hjá móður sinni enn þá, ef hann fengi að vita það, sem hann spurði um. „Jæja þá,“ segir Báráður. „Þau fóru með rekkjuvoðirnar sínar út í skóg og ætluðu að tína úr þeim flærnar og lýsnar. Og eins og þú getur skilið, skilja þau eftir það, sem þau finna, en koma heim með það, sem þau finna ekki í rekkjuvoðunum.“

„Ó, svei kerlingunni (ох, чёрт подери старуху), sem soðið drakk og beinin át (которая отвар выпила и кости съела). Hvorki ætlaðist ég til þess (ведь хотел я), að í þér yrði aflið né vitið (чтоб не было у тебя ни силы, ни ума),“ segir karl (проворчал человек), um leið og hann fór (и ушёл восвояси; um leið og – одновременно; leið – дорога; направление).

„Ó, svei kerlingunni, sem soðið drakk og beinin át. Hvorki ætlaðist ég til þess, að í þér yrði aflið né vitið,“ segir karl, um leið og hann fór.

Um kvöldið komu karl og kerling heim (вечером возвратились муж с женой домой; kvöld – вечер). Urðu þau glaðari en frá megi segja (обрадовались они несказанно: «больше, чем можно сказать»), þegar þau sjá son sinn kyrran heima (увидев своего сына по-прежнему дома; kyrran – всё ещё; kyrr – спокойный). Spurðu þau hann (спросили они его), hvort enginn hefði komið (не приходил ли кто; enginn – никто). „Jú (приходил: «как же нет»),“ segir hann (ответил он). „Hann kom (он приходил), þessi rauðskeggjaði maður (этот рыжебородый человечек), sem þú sagðir okkur frá (о котором ты нам рассказывала), en hann ætlar að lofa mér að vera sjö ár enn þá hjá ykkur (но он позволил: «намерен позволить» мне побыть ещё семь лет с вами).“ Þau urðu mjög glöð af þessum tíðindum (они очень обрадовались этому известию; tíðindi – новость) og óskuðu (и понадеялись; óska – желать), að þau þyrftu aldrei að sjá af honum (что никогда его больше не увидят: «не придётся им больше его увидеть»).

Um kvöldið komu karl og kerling heim. Urðu þau glaðari en frá megi segja, þegar þau sjá son sinn kyrran heima. Spurðu þau hann, hvort enginn hefði komið. „Jú,“ segir hann. „Hann kom, þessi rauðskeggjaði maður, sem þú sagðir okkur frá, en hann ætlar að lofa mér að vera sjö ár enn þá hjá ykkur.“ Þau urðu mjög glöð af þessum tíðindum og óskuðu, að þau þyrftu aldrei að sjá af honum.

Nú liðu árin (вот прошли годы), tíðindalítið (без особых новостей; tíðindalítið – без изменений; tíðindi – новость; lítið – мало), þar til Báráður er langt kominn á fjórtánda árið (пока Баурауду не пошёл четырнадцатый год), þá taka þau karl og kerling ógleði mikla og kvíða því (тогда обуяла большая печаль и беспокойство мужа с женой), ef þau þurfi nú að missa Báráð (что: «если» потеряют они теперь Баурауда; missa – терять). Hann hughreysti þau eftir mætti og sagði (он успокоил их, как мог, и сказал; hughreysa – успокаивать; hugur – разум; hreysi – укрытие; ниша; máttur – мощь; сила), að þau mættu verða því fegin (что им бы радоваться нужно), að hann færi frá þeim (что он от них уйдёт), en þau tóku því allfjarri (но они никак не хотели этого принять; taka e-u allfjarri – решительно отказаться от чего-л.; fjarri – далеко).

Nú liðu árin, tíðindalítið, þar til Báráður er langt kominn á fjórtánda árið, þá taka þau karl og kerling ógleði mikla og kvíða því, ef þau þurfi nú að missa Báráð. Hann hughreysti þau eftir mætti og sagði, að þau mættu verða því fegin, að hann færi frá þeim, en þau tóku því allfjarri.

Nú kemur afmælisdagurinn (вот наступает день рождения), þegar Báráður er fjórtán vetra gamall (когда Баурауду четырнадцать лет лет: «зим» исполняется; vetur – зима; gamall – старый). Var hann nú talinn afbragð allra annarra ungra manna (считался он прекрасным юношей; talinn – считающийся; telja – считать; vera afbragð annarra manna – быть выдающимся человеком; afbragð – что-л. превосходное; ungur – молодой) bæði að líkamlegu atgervi og vitsmunum (и телом, и умом; bæði … og – как… так и; líkamlegur – физический; телесный; lík – тело; atgervi – способность; талант; vitsmunir – интеллект). Má því nærri geta (как можно догадаться; nærri – рядом), að þau karl og kerling unnu honum hugástum (что отец с матерью горячо любили его; unna – любить; hugástir – любовь). Segir þá Báráður við foreldra sína (говорит тогда Баурауд своим родителям), að það sé bezt fyrir þau að fara út í skóg og vera þar um daginn (что будет им лучше пойти в лес и провести там денёк), því að þeim þyki að líkindum lítil skemmtun (мол, будет им мало радости), þegar Rauðskeggur fari með hann (когда Рыжебородый уведёт его). Enn fremur sagði hann þeim að fara með svínin þeirra með sér (более того, сказал он им взять с собой свиней; fremur – довольно, весьма; enn fremur – много больше; далее, ещё; svín – свинья). Þau voru ellefu að tölu (их было одиннадцать числом; tala – число) og voru höfð í stíu undir baðstofupalli (и держали их: «имелись они» в хлеву под спальней хозяев; stía – хлев; baðstofupallur – гостиная, совмещённая со спальней в крестьянском доме в Исландии; baðstofa – гостиная со спальней; biðja – запрашивать; stofa – комната; pallur – возвышение; платформа; ступень). „Ekki þurfið þið samt að hleypa þeim út (не нужно вам выгонять их /из хлева/; hleypa – выгонять; приводить в движение; пускать лошадь вскачь), því að það geri ég sjálfur (сам я это сделаю).“

Nú kemur afmælisdagurinn, þegar Báráður er fjórtán vetra gamall. Var hann nú talinn afbragð allra annarra ungra manna bæði að líkamlegu atgervi og vitsmunum. Má því nærri geta, að þau karl og kerling unnu honum hugástum. Segir þá Báráður við foreldra sína, að það sé bezt fyrir þau að fara út í skóg og vera þar um daginn, því að þeim þyki að líkindum lítil skemmtun, þegar Rauðskeggur fari með hann. Enn fremur sagði hann þeim að fara með svínin þeirra með sér. Þau voru ellefu að tölu og voru höfð í stíu undir baðstofupalli. „Ekki þurfið þið samt að hleypa þeim út, því að það geri ég sjálfur.“

Þegar hann hafði þetta mælt (сказал он так; mæla – говорить), skundaði hann til stíunnar (поспешил он в хлев; skunda – торопиться) og tók öxi mikla í hönd sér (взяв в руки большой топор; öxi – топор). Hjó hann þá eitt svínið sundur í miðju (разрубил он тогда одну свинью напополам; höggva – рубить; miðja – середина) og batt annan helminginn á bakið á öðru svíni (и привязал одну половину на спину другой свиньи; binda – привязывать; helmingur – половина), en hinum helmingnum kastaði hann í stíuna (а другую половину бросил он в хлеву). Síðan héldu karl og kerling af stað með svínin (потом отправились муж с женой в путь со свиньями; halda af stað – отправляться), en Báráður settist í mestu makindum inn á pall (а Баурауд уселся как ни в чём не бывало: «с максимальным удобством» на скамейку; mestur – максимальный; makindi – комфорт).

Þegar hann hafði þetta mælt, skundaði hann til stíunnar og tók öxi mikla í hönd sér. Hjó hann þá eitt svínið sundur í miðju og batt annan helminginn á bakið á öðru svíni, en hinum helmingnum kastaði hann í stíuna. Síðan héldu karl og kerling af stað með svínin, en Báráður settist í mestu makindum inn á pall.

Eigi leið langt áður drepið var á dyr (не прошло много времени, когда в дверь постучали; eigi – не; langt – долго). Báráður gengur út (Баурауд выходит), og sér hann þá (и видит), hvar Rauðskeggur er kominn (что Рыжебородый пришёл), sem hann átti tal við fyrir sjö árum (как и говорил: «имел речь» семь лет назад; tal – речь). Hann kastar kveðju á Báráð og segir (здоровается он с Баураудом и говорит): „Heill sértu, sonur góður (будь здоров, сынок).“

„Það sért þú líka (и тебе того же), en ekki er ég þinn son (но не сынок я тебе), ég er sonur karls og kerlingar (я мужа с женой /старика и старухи/ сын).“

Eigi leið langt áður drepið var á dyr. Báráður gengur út, og sér hann þá, hvar Rauðskeggur er kominn, sem hann átti tal við fyrir sjö árum. Hann kastar kveðju á Báráð og segir: „Heill sértu, sonur góður.“ „Það sért þú líka, en ekki er ég þinn son, ég er sonur karls og kerlingar.“

„Já, svei kerlingunni (да уж, чёртова старуха), sem soðið drakk og beinin át (выпила отвар и съела кости). Hvorki ætlaðist ég til, að í þér yrði aflið eða vitið (ведь хотел я, чтоб не было у тебя ни силы, ни ума; hvorki /… né/ – ни /… ни/),“ segir Rauðskeggur (говорит Рыжебородый).

„Blessuð veri móðir mín fyrir það (дай бог моей матушке за это здоровья),“ segir Báráður (говорит Баурауд).

„Já, svei kerlingunni, sem soðið drakk og beinin át. Hvorki ætlaðist ég til, að í þér yrði aflið eða vitið,“ segir Rauðskeggur. „Blessuð veri móðir mín fyrir það,“ segir Báráður.

„Ósköp ert þú orðinn stór (сильно: «ужасно» ты вырос: «стал большим»; ósköp – очень; что-л. ужасное), sonur góður (сынок: «сын хороший»),“ mælti Rauðskeggur (промолвил Рыжебородый).

„O, ekki held ég það geti nú heitið (вот уж нет: «не думаю, что так можно сказать»),“ segir Báráður (отвечает Баурауд).

„Eru þau heima (дома они), karl og kerling (муж с женой)?“ spyr Rauðskeggur (спрашивает Рыжебородый).

„Nei (нет).“

„Hvar eru þau nú (где они теперь)?“

„Þau fóru út í skóg í morgun (они ушли в лес утром; í morgun – сегодня утром; morgunn – утро).“

„Hvað starfa þau þar (чем они там занимаются; starfa – работать, трудиться)?“

„Þau fóru með hálft ellefta svín þangað (они пошли с десятью с половиной свиньями: «с половиной одиннадцатой свиньи» туда; hálfur – половина) og ætluðu að gæta þeirra (чтоб выгулять их там; gæta – присматривать).“

„Ósköp ert þú orðinn stór, sonur góður,“ mælti Rauðskeggur.

„O, ekki held ég það geti nú heitið,“ segir Báráður.

„Eru þau heima, karl og kerling?“ spyr Rauðskeggur.

„Nei.“

„Hvar eru þau nú?“

„Þau fóru út í skóg í morgun.“

„Hvað starfa þau þar?“

„Þau fóru með hálft ellefta svín þangað og ætluðu að gæta þeirra.“

„Með hálft ellefta svín (с десятью с половиной свиньями),“ segir Rauðskeggur (говорит Рыжебородый), „það er ómögulegt (это невозможно; ómögulegur – невозможный; mögulegur – возможный). Annaðhvort hafa þau hlotið að vera tíu eða ellefu (их должно было быть либо десять, либо одиннадцать; annaðhvort…eða – или…или; hljóta – быть должным). Eða hvernig getur þú fullvissað mig um það (иначе как ты можешь убедить меня в том; fullvissa – уверять; vissa – уверенность), sonur góður (сынок), að það hafi verið hálft ellefta svín (что было десять с половиной свиней), sem þau fóru með (с которыми они пошли)?“

„Ég segi þér það ekki (я тебе этого не скажу), nema þú lofir mér að vera í sjö ár enn hjá móður minni (если только не позволишь мне побыть ещё семь лет у матушки),“ segir Báráður (отвечает Баурауд).

„Það má ég alls ekki (это уж я никак не могу сделать),“ mælti Rauðskeggur (сказал Рыжебородый), „því að þá verður þú orðinn mitt ofurefli (ведь тогда ты станешь сильнее меня; ofurefli – превосходство сил; ofur – весьма; крайне; очень; efli – сила; efla – усиливать).“

„Með hálft ellefta svín,“ segir Rauðskeggur, „það er ómögulegt. Annaðhvort hafa þau hlotið að vera tíu eða ellefu. Eða hvernig getur þú fullvissað mig um það, sonur góður, að það hafi verið hálft ellefta svín, sem þau fóru með?“

„Ég segi þér það ekki, nema þú lofir mér að vera í sjö ár enn hjá móður minni,“ segir Báráður.

„Það má ég alls ekki,“ mælti Rauðskeggur, „því að þá verður þú orðinn mitt ofurefli.“

Hvort sem þeir þráttuðu lengur eða skemur um þetta (долго ли коротко ли они об этом препирались; lengur – дольше; длиннее; skemur – короче), þá fór svo að lokum (но наконец так случилось: «тогда пошло так наконец»), að Rauðskeggur lofaði Báráði að vera sjö ár enn hjá móður sinni (что позволил Рыжебородый Баурауду побыть ещё семь лет у матери), ef hann segði sér (если скажет ему), hvernig það væri lagað með svínin (как такое можно устроить со свиньями; laga – устраивать; приводить в порядок). Báráður er þá ekki seinn á sér (Баурауд тогда не медля; seinn – медленный), hleypur inn í svínastíuna (побежал в свиной хлев; svínastía – хлев; svín – свинья; stía – хлев), tekur hálfa svínið (берёт полсвиньи), fleygir því í Rauðskegg og segir (бросает её Рыжебородому и говорит; fleygja – бросать):

„Þarna er hálft svín (вот полсвиньи), hinn helminginn batt ég á bak á einu lifandi svíni (другую половину привязал я к спине живой свиньи; lifandi – живой), svo að þau fóru með hálft ellefta svín út í skóginn (вот так и пошли они с десятью с половиной свиньями в лес).“

„Ó, svei kerlingunni (вот чёртова баба), sem soðið drakk og beinin át (что отвар выпила и кости съела). Hvorki ætlaðist ég til, að í þér yrði aflið né vitið (ведь хотел я, чтоб у тебя ни силы, ни ума не было),“ segir Rauðskeggur og rýkur af stað (бормочет Рыжебородый и испаряется; rjúka af stað – смываться; быстро уходить; rjúka – испаряться; дымиться).

Hvort sem þeir þráttuðu lengur eða skemur um þetta, þá fór svo að lokum, að Rauðskeggur lofaði Báráði að vera sjö ár enn hjá móður sinni, ef hann segði sér, hvernig það væri lagað með svínin. Báráður er þá ekki seinn á sér, hleypur inn í svínastíuna, tekur hálfa svínið, fleygir því í Rauðskegg og segir: „Þarna er hálft svín, hinn helminginn batt ég á bak á einu lifandi svíni, svo að þau fóru með hálft ellefta svín út í skóginn.“

„Ó, svei kerlingunni, sem soðið drakk og beinin át. Hvorki ætlaðist ég til, að í þér yrði aflið né vitið,“ segir Rauðskeggur og rýkur af stað.

„Blessuð veri móðir mín fyrir það (дай бог здоровья моей матушке за это),“ segir Báráður og sat nú inni (говорит Баурауд и сидит дома), þar til karl og kerling komu heim (пока не пришли мать с отцом домой). Urðu þau mjög glöð (очень обрадовались они), þegar þau sáu Báráð og spurðu (увидев Баурауда, и спросили), hvort enginn hefði komið (не приходил ли кто). Hann sagði þeim sem var og það með (он рассказал им, что было и что), að Rauðskeggur ætlaði að lofa honum að vera hjá þeim sjö ár enn (Рыжебородый позволил ему побыть с ними ещё семь лет). Gleði þeirra karls og kerlingar var ósegjanlega mikil yfir þessu óvænta láni (несказанной: «несказанно большой» была радость мужа с женой этой неожиданной удаче; ósegjanlegur – несказанный; segja – сказать; óvæntur – неожиданный; lán – залог; удача).

„Blessuð veri móðir mín fyrir það,“ segir Báráður og sat nú inni, þar til karl og kerling komu heim. Urðu þau mjög glöð, þegar þau sáu Báráð og spurðu, hvort enginn hefði komið. Hann sagði þeim sem var og það með, að Rauðskeggur ætlaði að lofa honum að vera hjá þeim sjö ár enn. Gleði þeirra karls og kerlingar var ósegjanlega mikil yfir þessu óvænta láni.

Skammt frá kotinu var kóngsríki (недалеко от хутора было королевство; skammt – недалеко; кратко; skammur – краткий; kóngsríki – королевство; kóngur – король; ríki – королевство). Þangað gekk Báráður oft (туда ходил Баурауд часто), því að honum þótti dauflegt heima (потому что дома ему было скучно; dauflegur – скучный; daufur – ленивый; неинтересный; глухой). Bar þar margt fyrir augu (было там на что посмотреть: «много для глаза»), sem honum þótti gaman að sjá (на что ему нравилось смотреть; gaman – веселье), en sérstaklega hafði hann gaman af að líta eftir öllu smíði (особенно нравилось ему наблюдать за всеми ремесленниками; sérstaklega – особенно; sérstakur – особенный; líta eftir e-m – наблюдать за кем-л.; smíður – кузнец; слесарь; столяр; ремесленник), einkum húsasmíði (в особенности за строителями; einkum – особенно; húsasmíður – строитель; hús – дом).

Skammt frá kotinu var kóngsríki. Þangað gekk Báráður oft, því að honum þótti dauflegt heima. Bar þar margt fyrir augu, sem honum þótti gaman að sjá, en sérstaklega hafði hann gaman af að líta eftir öllu smíði, einkum húsasmíði.

Einu sinni fór hann til kóngsins (однажды пошёл он к королю) og bað hann að gefa sér spýtur (и попросил его дать ему досок; spýta – палочка; колышек; спичка). Kóngur spurði (король спросил), hvað hann ætlaði að gera með þær (что он с ними собирается делать = на что они ему). Báráður kvaðst ætla að reyna að smíða hús úr þeim (Баурауд ответил, что хочет попробовать построить из них дом; reyna – пробовать; стараться). Konungur gaf honum þá eins mikinn við (король дал ему тогда и много брёвен; viður – древесина) og hann vildi í húsið og smíðatól (которые ему нужны были для дома, и инструменты; eins…og – как…так и; smíðatól – инструменты; tól – инструмент; smíða – изготовлять, делать, строить). Tekur Báráður þá að flytja viðinn heim að kotinu (берётся тогда Баурауд отнести брёвна домой на хутор; flytja – перевозить) og byrjar á hússmíðinni (и начинает строительство; byrja – начинать; hússmíði – строительство; smíði – работа; изделие). Er hann að þessu smíði í sjö ár (занят он этой работой семь лет). Húsið var fremur óbrotið og lítið (дом вышел довольно простым и маленьким; fremur – довольно; óbrotinn – простой; brotinn – сложенный; brjóta – складывать), með einum glugga (с одним окном), og lágu stigar tveir upp í hann (и было: «лежало» в нём две лестницы; stigi – лестница), annar inni í húsinu (одна внутри дома), en hinn úti (другая – снаружи), og náðu þeir saman uppi í glugghúsinu (и соединялись они наверху на чердаке; ná saman – соединяться; glugghús – чердак).

Einu sinni fór hann til kóngsins og bað hann að gefa sér spýtur. Kóngur spurði, hvað hann ætlaði að gera með þær. Báráður kvaðst ætla að reyna að smíða hús úr þeim. Konungur gaf honum þá eins mikinn við og hann vildi í húsið og smíðatól. Tekur Báráður þá að flytja viðinn heim að kotinu og byrjar á hússmíðinni. Er hann að þessu smíði í sjö ár. Húsið var fremur óbrotið og lítið, með einum glugga, og lágu stigar tveir upp í hann, annar inni í húsinu, en hinn úti, og náðu þeir saman uppi í glugghúsinu.

Þegar þessi sjö ár eru liðin (когда пролетели эти семь лет) og afmælisdagurinn kemur (и наступил день рождения), þegar Báráður er 21 /tuttugu og eins/ árs (когда Баурауду исполнился 21 год), segir hann við karl og kerlingu (говорит он отцу с матерью): „Nú verður sjálfsagt ekkert undanfæri (теперь, разумеется, не будет никакого выхода; sjálfsagt – разумеется; sjálfur – сам; segja – сказать; undanfæri – выход; undan – из-под; færi – возможность). Ég verð að fara með Rauðskegg (я пойду с Рыжебородым), þegar hann kemur (когда тот придёт). Ég held, að það sé bezt, að þið séuð heima í dag (думаю, что лучше вам быть дома сегодня), því að í sjálfu sér gildir það einu (раз уж нет разницы; í sjálfu sér – само по себе; það gildir einu – неважно; не имеет значения; gilda – равняться; быть действительным; стоить), hvort þið sjáið mig fara eða ekki (увидите ли вы как я ухожу или нет).“

Þegar þessi sjö ár eru liðin og afmælisdagurinn kemur, þegar Báráður er 21 /tuttugu og eins/ árs, segir hann við karl og kerlingu: „Nú verður sjálfsagt ekkert undanfæri. Ég verð að fara með Rauðskegg, þegar hann kemur. Ég held, að það sé bezt, að þið séuð heima í dag, því að í sjálfu sér gildir það einu, hvort þið sjáið mig fara eða ekki.“

Þau kváðust það gera mundu fyrir hans orð (они сказали, что сделают, как он скажет) og óskuðu nú af heilum hug (и надеялись теперь всей душой; hugur – душа), að hann þyrfti ekki að fara frá þeim (что ему не придётся от них уйти). Þau sitja nú öll inni og bíða átekta (сидят они теперь все в доме и ждут, что будет; bíða átekta – выжидать; átekt – прикосновение; усилие).

Áður langt er liðið á daginn (вскоре подходит день к концу), er barið (стучатся /в дверь/; berja – бить; стучаться). Báráður fer til dyra og sér (Баурауд идёт к двери и видит), að Rauðskeggur er kominn (что Рыжебородый пришёл). „Heill sértu, sonur góður (будь здоров, сынок),“ segir hann (говорит он).

„Það sértu einnig (и тебе того же; einnig – также; кроме того), en ég er ekki þinn son (но не твой я сын), því að ég er sonur karls og kerlingar (а отца с матерью /мужа и жены/),“ segir Báráður (отвечает Баурауд).

„Já, svei kerlingunni, sem soðið drakk og beinin át (да уж чёртова баба, что отвар выпила и кости съела). Hvorki ætlaðist ég til, að yrði í þér aflið né vitið (ведь хотел я, чтоб у тебя ни силы, ни ума не было).“

„Blessuð veri móðir mín fyrir það (дай бог здоровья моей матушке за это),“ segir Báráður (говорит Баурауд).

Þau kváðust það gera mundu fyrir hans orð og óskuðu nú af heilum hug, að hann þyrfti ekki að fara frá þeim. Þau sitja nú öll inni og bíða átekta.

Áður langt er liðið á daginn, er barið. Báráður fer til dyra og sér, að Rauðskeggur er kominn. „Heill sértu, sonur góður,“ segir hann.

„Það sértu einnig, en ég er ekki þinn son, því að ég er sonur karls og kerlingar,“ segir Báráður.

„Já, svei kerlingunni, sem soðið drakk og beinin át. Hvorki ætlaðist ég til, að yrði í þér aflið né vitið.“

„Blessuð veri móðir mín fyrir það,“ segir Báráður.

„Ósköp ertu búinn að smíða þarna fallegt hús (гляди-ка, ты тут прекрасный дом построил; /mikill/ ósköp – господи помилуй), sonur góður (сынок),“ segir Rauðskeggur (говорит Рыжебородый).

„Og ekki held ég það geti nú heitið (не сказал бы я так: «и не думаю я, это можно /теперь/ /так/ назвать»),“ segir Báráður (отвечает Баурауд). „Ég hef verið að dunda við þetta að gamni mínu (это я так, от нечего делать /возился с этим/; dunda við e-ð – баловаться, тешиться чем-л.; gera e-ð að gamni sinu – делать что-л. от нечего делать, шутки ради; gaman – удовольствие; веселье; развлечение).“

„Hvað ætlarðu annars að gera með húsið? (а что ты, кстати, собираешься с домом делать; annars – кстати)“ segir Rauðskeggur (спрашивает Рыжебородый).

„Ég ætla að hafa það til þess (он у меня для того) að tala við hálfan inni og hálfan úti (чтобы разговаривать с половиной внутри и с половиной снаружи),“ segir Báráður (говорит Баурауд).

„Ósköp ertu búinn að smíða þarna fallegt hús, sonur góður,“ segir Rauðskeggur.

„Og ekki held ég það geti nú heitið,“ segir Báráður. „Ég hef verið að dunda við þetta að gamni mínu.“

„Hvað ætlarðu annars að gera með húsið?“ segir Rauðskeggur.

„Ég ætla að hafa það til þess að tala við hálfan inni og hálfan úti,“ segir Báráður.

“Tala við hálfan inni og hálfan úti (говорить с половиной внутри и с половиной снаружи). Hvernig ferðu að því (как это у тебя выйдет; fara á því – подходить), sonur góður (сынок)?“ „Það skal ég sýna þér (это я тебе покажу; sýna – показывать). Gáttu hérna upp stigann (поднимайся: «пойди вверх» здесь по лестнице),“ segir Báráður við Rauðskegg (говорит Баурауд Рыжебородому), en hljóp sjálfur inn í húsið (а сам побежал в дом) og upp stigann (и вверх по лестнице), sem inni var (которая была внутри), og var fljótari upp en karl (и оказался быстрее наверху, чем человечек; fljótur – быстрый). Þegar karl kemur upp í gluggann (когда человечек поднялся вверх к окну), beygir hann sig inn í húsið (сунулся он в дом; beygja sig – гнуться; сгибаться; сворачиваться). En þá höggur Báráður með öxi þvert um bakið (а тут как рубанет его Баурауд топором прямо по спине; þvert – прямо), svo að sundur tók manninn í miðju (так что переломился человечек пополам), en sinn veg féll hvor hlutinn (и упала она половина в одну сторону, другая – в другую: «своей дорогой полетела каждая часть»; falla – падать; hluti – часть; доля). „Svona er nú farið að tala við hálfan inni og hálfan úti (вот так вот и выходит говорить с половиной внутри и с половиной снаружи),“ segir Báráður (говорит Баурауд).

Tala við hálfan inni og hálfan úti. Hvernig ferðu að því, sonur góður?“ „Það skal ég sýna þér. Gáttu hérna upp stigann,“ segir Báráður við Rauðskegg, en hljóp sjálfur inn í húsið og upp stigann, sem inni var, og var fljótari upp en karl. Þegar karl kemur upp í gluggann, beygir hann sig inn í húsið. En þá höggur Báráður með öxi þvert um bakið, svo að sundur tók manninn í miðju, en sinn veg féll hvor hlutinn. „Svona er nú farið að tala við hálfan inni og hálfan úti,“ segir Báráður.

Eftir það fór hann inn (потом: «после этого» вошёл он в дом) og sagði karli og kerlingu (и рассказал отцу с матерью), hvernig komið var (как всё произошло), og bað þau að hjálpa sér að brenna karlinn (и попросил их помочь ему сжечь человечка). Þau urðu glöð við þetta (они обрадовались этому) og þökkuðu Báráði mjög vel fyrir verkið (и очень благодарили Баурауда за его поступок; þakka – благодарить; verk – работа; задание; творение). Var síðan gert bál mikið (развели они: «был потом сделан» большой костёр; bál – костёр) og Rauðskeggur á það lagður og brenndur upp til kaldra kola (а Рыжебородого туда бросили и сожгли дотла: «Рыжебородый был в него положен и сожжён дотла»).

Eftir það fór hann inn og sagði karli og kerlingu, hvernig komið var, og bað þau að hjálpa sér að brenna karlinn. Þau urðu glöð við þetta og þökkuðu Báráði mjög vel fyrir verkið. Var síðan gert bál mikið og Rauðskeggur á það lagður og brenndur upp til kaldra kola.

Síðan fréttist þetta um kóngsríkið (потом узнали об этом в королевстве; fréttast – сообщаться; frétta – узнавать) og kom til eyrna konungi (и до ушей короля дошло; eyra – ухо). Honum þótti þetta svo snjallt af strák (ему показался юноша таким молодцом: «ему показалось это таким отличным со /стороны/ юноши»; snjall – отличный), að hann býður honum heim til sín (что он пригласил его к себе в гости: «домой») og lætur kenna honum allt það (и приказал научить его всему тому; láta – позволять; заставлять; kenna – учить), sem þá þótti fróðleikur í (что, как считал, нужно знать: «в чём учёность»; fróðleikur – знание; учёность). Gekk það allt vel (прошло всё это хорошо). Féll konungi mjög vel við Báráð (очень королю Баурауд понравился; e-m fellur vel við e-n – кому-л. кто-л. нравится), og svo fór (и случилось так), að hann gaf honum dóttur sína (что отдал он ему свою дочь /в жёны/). Báráður tók svo við ríkisstjórn eftir tengdaföður sinn (Баурауд стал потом править: «принял власть» после своего тестя; taka við e-u – получать, принимать что-л.; ríkisstjórn – правительство; ríki – государство; stjórn – управление; tengdafaðir – зять; tengdur – связанный; родственный; tengja – связывать) og ríkti vel og lengi (и правил хорошо и долго). Þau kóngshjónin unnust hugástum (королевская чета жила в любви: «они любили друг друга»; kóngshjón – королевская чета; kóngur – король; hjón – пара), áttu börn og buru (родились у них дети; bur – /поэт./ сын), og svo kann ég ekki þessa sögu lengri (тут и сказке конец; «поэтому не могу я эту сказку дольше /продолжать/»).

Síðan fréttist þetta um kóngsríkið og kom til eyrna konungi. Honum þótti þetta svo snjallt af strák, að hann býður honum heim til sín og lætur kenna honum allt það, sem þá þótti fróðleikur í. Gekk það allt vel. Féll konungi mjög vel við Báráð, og svo fór, að hann gaf honum dóttur sína. Báráður tók svo við ríkisstjórn eftir tengdaföður sinn og ríkti vel og lengi. Þau kóngshjónin unnust hugástum, áttu börn og buru, og svo kann ég ekki þessa sögu lengri.

Brjáms saga (Сказание о Брьяумоке)

Það var einu sinni að kóngur og drottning réðu fyrir ríki sínu (жили-были король с королевой: «было однажды, что король и королева правили своим королевством»). Þau voru rík og mektug (они были богаты и могущественны; mektugur – мощный; властный; прекрасный) og vissu varla aura sinna tal (и купались в деньгах: «едва ли знали, сколько у них денег»; vita ekki aura sinna tal – купаться в роскоши; vita – знать; varla – едва; eyrir – скандинавская монета /одна сотая кроны/; aur – грязь; деньги; tal – количество). Þau áttu eina dóttur (у них была дочь); hún ólst upp sem flest önnur sögubörn (она росла, как большинство других детей в сказках; flestur – больше всего; margur – многие; много; sögubarn – ребёнок из сказки; saga – сказка; сказание; сага; barn – ребёнок). Þar bar hverki til titla né tíðinda, frétta né frásagna í þann tíð nema logið væri (и царила там тишь, гладь да божья благодать: «ничего там не происходило, не было никаких новостей, если только не лгут»; bera til tíðinda – случаться; tíðindi – вести; titill – заголовок; титул; frétt – известие; frásögn – рассказ; отчёт; повествование; ljúga – лгать).

Það var einu sinni að kóngur og drottning réðu fyrir ríki sínu. Þau voru rík og mektug og vissu varla aura sinna tal. Þau áttu eina dóttur; hún ólst upp sem flest önnur sögubörn. Þar bar hverki til titla né tíðinda, frétta né frásagna í þann tíð nema logið væri.

Karl og kerling bjuggu í garðshorni (жили в хижине старик со старухой; búa – жить; garðshorn – хижина; угол сада; garður – сад; horn – рог; труба; пик; угол). Þau áttu sjö syni og eina kú til bjargar (было у них семеро сыновей и одна корова-кормилица; kýr – корова; björg – помощь; поддержка; продовольствие; продукты питания); hún var so væn að hana þurfti að mjólka þrisvar á dag (она была такой толстой, что её приходилось доить три раза в день; vænn – многообещающий; красивый; добрый; хороший; жирный; mjólka – доить; mjólk – молоко; þrisvar – трижды) og gekk hún sjálf heim úr haganum um miðdegið (и шла она сама домой с пастбища в полдень; hagi – пастбище).

Karl og kerling bjuggu í garðshorni. Þau áttu sjö syni og eina kú til bjargar; hún var so væn að hana þurfti að mjólka þrisvar á dag og gekk hún sjálf heim úr haganum um miðdegið.

Það var einu sinni að kóngur reið á jagt með sveina sína (однажды король поехал на охоту со своей свитой; ríða – ехать; jagt – охота; sveinn – мальчик; слуга; подмастерье); þeir riðu hjá nautaflokki kóngs (подъехали они к пастбищу, где паслись коровы короля: «к стаду коров короля»; nautaflokkur – стадо коров; naut – бык; рогатый скот; flokkur – отряд; группа; партия; сорт; племя); þar var kýr karls saman við (была там и старикова корова /вместе с /другими//).

Það var einu sinni að kóngur reið á jagt með sveina sína; þeir riðu hjá nautaflokki kóngs; þar var kýr karls saman við.

Kóngur talaði til og sagði (король обратился /к слугам/ со словами; tala til e-s – обращаться к кому-л.): „Væna kú á ég þarna (хорошая у меня тут коровка).“

„Ekki er það yðar kýr, herra (не ваша эта корова, господин; yðar – ваш /вежливая форма/; herra – господин),“ sögðu sveinarnir (сказали слуги), „það er kýr karls í kotinu (это корова мужика с хутора).“

Kóngur sagði (король сказал): „Hún skal verða mín (она должна стать моей).“ Síðan reið kóngurinn heim (потом отправился король домой).

Kóngur talaði til og sagði: „Væna kú á ég þarna.“

„Ekki er það yðar kýr, herra,“ sögðu sveinarnir, „það er kýr karls í kotinu.“

Kóngur sagði: „Hún skal verða mín.“ Síðan reið kóngurinn heim.

En þegar hann var setstur til drykkju (но когда он остановился на постой: «к питью»; vera setstur – сидеть; останавливаться /о лошади/; drykkja – питьё; попойка) talaði hann til um kúna (заговорил он о корове) og vildi senda menn til karls (и захотел отправить людей к старику) að fala hana fyrir aðra (чтобы просить её /корову/ в обмен на другую; fala – просить что-л.). Drottningin bað hann að gjöra það ekki (королева просила его не делать этого) því þau hefði ekki neitt annað til bjargar (потому что у них = у старика и старухи не было ничего другого для пропитания).

En þegar hann var setstur til drykkju talaði hann til um kúna og vildi senda menn til karls að fala hana fyrir aðra. Drottningin bað hann að gjöra það ekki því þau hefði ekki neitt annað til bjargar.

Hann hlýddi því ekki (он её: «этого» не послушался; hlýða – слушаться; слышать) og sendi þrjá menn að fala kú karls (и отправил троих людей за: «просить» стариковой коровой). Karl var úti og börn hans öll (старик со всеми детьми сидел во дворе: «старик был на улице и дети его все»); þeir skiluðu fyrir kónginn (они передали /мужику/ от /имени/ короля; skila – отдавать; передавать) að hann vildi kaupa kú hans fyrir aðra (мол, тот хочет купить его корову в обмен на другую; kaupa – покупать).

Karl sagði (мужик сказал): „Mér er ekki mætari kýr kóngs en mín (мне моя корова дороже, чем королевская: «мне не лучше корова короля, чем моя»; mætur – замечательный).“

Hann hlýddi því ekki og sendi þrjá menn að fala kú karls. Karl var úti og börn hans öll; þeir skiluðu fyrir kónginn að hann vildi kaupa kú hans fyrir aðra.

Karl sagði: „Mér er ekki mætari kýr kóngs en mín.“

Þeir leituðu fast á (они уговаривали его уговаривали; leita fast á – сильно стараться; fast – крепко; сильно), en hann lét ekki af þangað til þeir drápu hann (но он не соглашался, пока не убили они его; láta af e-u – переставать делать что-л.; þangað til – пока не). Þá tóku öll börnin til að gráta (тогда принялись все дети рыдать) nema sá elsti sonurinn sem hét Brjám (кроме старшего сына, которого звали Брьяум; elstur – самый старший; gamall – старый). Þeir spurðu börnin hvar þau hefði tekið sárast (они спросили детей, где у них болит; hvar – где; taka sárast – испытывать боль; sár – болезненный); þau klöppuðu öll á brjóstið nema Brjám (они стали бить себя в грудь все, кроме Брьяума; klappa – хлопать; колотить; бить; brjóst – грудь), hann klappaði á rassinn á sér og glotti (он стал хлопать себя по заднице и ухмыляться; rass – задница; glotta – усмехаться). Þeir drápu öll börnin (они убили всех детей) sem á brjóstið klöppuðu (которые в грудь себя били), en sögðu það gilti einu þó hitt greyið lifði (но сказали, что пусть уж живёт тот бедняга: «не важно, даже если тот бедняга жив»; gilda einu – не иметь значения; gilda – быть действительным; grey – бедняга; lifa – жить) því hann væri vitlaus (мол, он безумный).

Þeir leituðu fast á, en hann lét ekki af þangað til þeir drápu hann. Þá tóku öll börnin til að gráta nema sá elsti sonurinn sem hét Brjám. Þeir spurðu börnin hvar þau hefði tekið sárast; þau klöppuðu öll á brjóstið nema Brjám, hann klappaði á rassinn á sér og glotti. Þeir drápu öll börnin sem á brjóstið klöppuðu, en sögðu það gilti einu þó hitt greyið lifði því hann væri vitlaus.

Kóngsmenn gengu heim (королевские слуги: «люди короля» отправились домой; kóngsmaður – человек короля; kóngur – король; maður – человек) og leiddu með sér kúna (и повели с собой корову; leiða – вести), en Brjám gekk inn til móður sinnar (а Брьяум пошёл к своей матери) og sagði henni tíðindin (и рассказал ей новости); hún bar sig illa (она горько расплакалась; bera sig illa – держаться понуро; хныкать; bera – нести; жаловаться; illa – плохо). Hann bað hana að gráta ekki (он просил её не плакать), þau tæki ekki mikið upp á því (слезами горю не поможешь: «они не поделают много с этим»; taka upp á e-u – начинать что-л.; заводить что-л.); hann skyldi bera sig (ему нужно было держаться; skulu – быть должным; bera sig – держаться) að gjöra svo sem hann gæti (чтобы сделать то, что может).

Kóngsmenn gengu heim og leiddu með sér kúna, en Brjám gekk inn til móður sinnar og sagði henni tíðindin; hún bar sig illa. Hann bað hana að gráta ekki, þau tæki ekki mikið upp á því; hann skyldi bera sig að gjöra svo sem hann gæti.

Það var so einu sinni (случилось так однажды) að kóngur var að láta smíða skemmu dóttur sinni (что король приказал построить для своей дочери амбар; smíða – строить; skemma – кладовая; амбар; склад) og hafði hann fengið smiðunum gull að gylla hana bæði utan og innan (он дал мастеровым золото, чтобы его позолотить и снаружи, и внутри; gull – золото; gylla – золотить). Brjám kom þar með fánahátt sinn (Брьяум пришёл туда побуянить: «со своим буйным характером»; fánaháttur – неустойчивый характер; fáni – флаг; háttur – обычай; привычка).

Þá sögðu kóngsmenn (тогда сказали королевские слуги): „Hvað leggur þú hér gott til, Brjám (а от тебя здесь какая польза: «что приложишь ты тут хорошего», Брьяум; leggja gott til e-s – приносить пользу кому-л.)?“

Hann sagði (он сказал): „Minnki um mælir mikinn (пусть уменьшится намного; minnka – сокращать; mælir – мера), piltar mínir (приятели мои; piltur – молодой человек; учение; батрак),“ og so gekk hann í burt (и ушёл).

Það var so einu sinni að kóngur var að láta smíða skemmu dóttur sinni og hafði hann fengið smiðunum gull að gylla hana bæði utan og innan. Brjám kom þar með fánahátt sinn.

Þá sögðu kóngsmenn: „Hvað leggur þú hér gott til, Brjám?“

Hann sagði: „Minnki um mælir mikinn, piltar mínir,“ og so gekk hann í burt.

En gullið sem þeim var fengið til að gylla með (а золото, которое им выдали для позолоты) minnkaði so það dugði ekki meir en til helminga (уменьшилось настолько, что хватило только на одну половину; duga – хватать).

Þeir sögðu kóngi til (они рассказали королю); hann hélt þeir hefði stolið því (он подумал, что они украли его; stela – воровать) og lét hengja þá (и приказал их повесить). Þá fór Brjám heim (вот приходит Брьяум домой) og sagði móður sinni (и рассказал своей матери).

„Ekki áttirðu so að segja (не нужно было тебе так говорить; eiga að gera e-ð – быть должным делать что-л.), sonur minn (сынок: «сын мой»),“ sagði hún (говорит она).

„Hvað átti ég þá að segja (а что же я должен был сказать), móðir mín (матушка)?“

„Vaxi um þrjá þriðjungana (пусть увеличится на три трети; vaxa – расти; þriðjungur – треть)! áttirðu að segja (нужно тебе было сказать).“

„Ég skal segja það á morgun (так завтра и скажу), móðir mín (матушка).“

En gullið sem þeim var fengið til að gylla með minnkaði so það dugði ekki meir en til helminga.

Þeir sögðu kóngi til; hann hélt þeir hefði stolið því og lét hengja þá. Þá fór Brjám heim og sagði móður sinni.

„Ekki áttirðu so að segja, sonur minn,“ sagði hún.

„Hvað átti ég þá að segja, móðir mín?“

„Vaxi um þrjá þriðjungana! áttirðu að segja.“

„Ég skal segja það á morgun, móðir mín.“

Hann fór so heim um morguninn eftir (вот выходит он из дома на следующее утро), mætti þeim sem báru lík til grafar (встречает тех, кто покойника на кладбище несли; mæta – встречать; gröf – могила).

Þeir sögðu (они сказали): „Hvað leggur þú hér gott til, Brjám (какая от тебя здесь польза, Брьяум)?“

„Vaxi um þrjá þriðjungana (пусть увеличится на три трети), piltar mínir (приятели)!“ sagði hann (сказал он).

Líkið óx so (покойник вырос так) þangað til þeir felldu það niður (пока они не упали под ним: «уронили его»; niður – вниз). Brjám fór heim og sagði henni frá (Брьяум пошёл домой и рассказал ей /матери/ об этом).

Hann fór so heim um morguninn eftir, mætti þeim sem báru lík til grafar.

Þeir sögðu: „Hvað leggur þú hér gott til, Brjám?“

„Vaxi um þrjá þriðjungana, piltar mínir!“ sagði hann.

Líkið óx so þangað til þeir felldu það niður. Brjám fór heim og sagði henni frá.

„Ekki áttirðu so að segja sonur minn (не нужно было тебе так говорить сынок),“ sagði hún (сказала она).

„Hvað átti ég þá að segja, móðir mín (как же я должен был сказать, матушка)?“ sagði hann (сказал он).

„Guð friði sál þína hinn dauði (боже упокой душу покойного; guð – бог; friða – успокоить; sál – душа; dauði – смерть; dauður – покойник)! áttirðu að segja (нужно тебе было сказать),“ sagði hún (сказала она).

„Ég skal segja það á morgun, móðir mín (завтра так и скажу, матушка),“ sagði hann (сказал он).

„Ekki áttirðu so að segja sonur minn,“ sagði hún.

„Hvað átti ég þá að segja, móðir mín?“ sagði hann.

„Guð friði sál þína hinn dauði! áttirðu að segja,“ sagði hún.

„Ég skal segja það á morgun, móðir mín,“ sagði hann.

Hann fór so heim um morguninn að kóngsríki (вот вышел он утром из дома в королевство) og sá hvar einn rakkari var að hengja hund (и увидел, как разбойник собаку вешает; rakkari – разбойник; hundur – собака); hann gekk til hans (он подошёл к нему).

„Hvað leggur þú hér til gott, Brjám (какая от тебя тут польза, Брьяум)?“ sagði hann (сказал тот).

„Guð friði sál þína hinn dauði (боже упокой душу покойного)!“ sagði Brjám (сказал Брьяум).

Rakkarinn hló að (разбойник рассмеялся; hlæja – смеяться), en Brjám hljóp heim til móður sinnar og sagði henni (а Брьяум побежал домой к матери и рассказал ей).

Hann fór so heim um morguninn að kóngsríki og sá hvar einn rakkari var að hengja hund; hann gekk til hans.

„Hvað leggur þú hér til gott, Brjám?“ sagði hann.

„Guð friði sál þína hinn dauði!“ sagði Brjám.

Rakkarinn hló að, en Brjám hljóp heim til móður sinnar og sagði henni.

“Ekki áttirðu so að segja sonur minn (не нужно было тебе так говорить, сынок),“ sagði hún (сказала она).

„Hvað átti ég þá að segja (а что я должен был сказать)?“ sagði hann (спросил он).

„Hvört er þetta þjófsgreyið kóngsins að þú fer núna með (не к несчастному ли вору-королю ты направляешься; hvort – ли; þjófsgrey – несчастный вор; þjófur – вор; núna – сейчас)? áttirðu að segja (должно тебе было сказать).“

„Ég skal segja það á morgun, móðir mín (завтра так и скажу, матушка).“

„Ekki áttirðu so að segja sonur minn,“ sagði hún.

„Hvað átti ég þá að segja?“ sagði hann.

„Hvört er þetta þjófsgreyið kóngsins að þú fer núna með? áttirðu að segja.“

„Ég skal segja það á morgun, móðir mín.“

Hann fór so heim um morguninn (вот выходит он из дома утром); þá var verið að aka drottningunni í kringum borgina (а королеву как раз по городу возили; aka – возить; í kringum – вокруг; borg – город). Brjám gekk til þeirra (Брьяум подошёл к ним).

„Hvað leggur þú hér til gott (какая тут от тебя польза)?“ sögðu þeir (сказали они).

„Er þetta nokkuð þjófsgreyið kóngsins, sem þið farið núna með, piltar mínir (уж не к несчастному ли вору-королю вы направляетесь, приятели; nokkuð – случайно; довольно)?“

Þeir skömmuðu hann út (они стали на него ругаться; skamma – пристыдить), drottningin bannaði þeim (королева остановила их; banna – запрещать) og sagði þeir skyldi ekki leggja neitt til drengsins (и приказала не причинять пареньку вреда: «не применять /прикладывать/ ничего к пареньку»). Hann hljóp heim til móður sinnar og sagði henni frá (он побежал домой и рассказал матери обо всём).

Hann fór so heim um morguninn; þá var verið að aka drottningunni í kringum borgina. Brjám gekk til þeirra.

„Hvað leggur þú hér til gott?“ sögðu þeir.

„Er þetta nokkuð þjófsgreyið kóngsins, sem þið farið núna með, piltar mínir?“

Þeir skömmuðu hann út, drottningin bannaði þeim og sagði þeir skyldi ekki leggja neitt til drengsins. Hann hljóp heim til móður sinnar og sagði henni frá.

“Ekki áttirðu so að segja, sonur minn (не стоило тебе так говорить, сынок),“ sagði hún (сказала она).

„Hvörninn átti ég þá að segja móðir mín (ну а как же я должен был сказать)?“ sagði hann (сказал он).

„Er þetta nokkuð heiðurslífið kóngsins þið farið núna með (вы случайно не к его величеству: «чести» королю направляетесь; heiðurslíf – «почтенная жизнь»; heiður – честь; почёт; líf – жизнь)? áttirðu að segja (нужно тебе было сказать).“

„Ég skal segja það á morgun, móðir mín (завтра так и скажу, матушка),“ sagði hann (сказал он).

„Ekki áttirðu so að segja, sonur minn,“ sagði hún.

„Hvörninn átti ég þá að segja móðir mín?“ sagði hann.

„Er þetta nokkuð heiðurslífið kóngsins þið farið núna með? áttirðu að segja.“

„Ég skal segja það á morgun, móðir mín,“ sagði hann.

So fór hann heim um morguninn (вот выходит он утром из дома) og sá tvo menn sem voru að birkja kapal (и видит двоих человек, которые сдирали шкуру с кобылы; birkja – сдирать кору; свежевать; kapall – кобыла). Hann gekk til þeirra (подошёл он к ним).

„Hvað leggur þú hér gott til Brjám (какая здесь от тебя польза, Брьяум)?“ sögðu þeir (сказали они).

„Er þetta nokkuð heiðurslífið kóngsins þið farið núna með, piltar minir (вы случайно не к его величеству королю направляетесь, приятели)?“ sagði hann (сказал он).

Þeir sveiuðu honum (они стали на него ругаться; sveia – шикать; ругаться; божиться); hann hljóp heim til móður sinnar og sagði henni frá (он побежал домой к матери и рассказал ей обо всём).

So fór hann heim um morguninn og sá tvo menn sem voru að birkja kapal. Hann gekk til þeirra.

„Hvað leggur þú hér gott til Brjám?“ sögðu þeir.

„Er þetta nokkuð heiðurslífið kóngsins þið farið núna með, piltar minir?“ sagði hann.

Þeir sveiuðu honum; hann hljóp heim til móður sinnar og sagði henni frá.

„Farðu ekki þangað lengur (не ходи туда больше),“ sagði hún (сказала она), „því ég veit aldrei nær en þeir drepa þig (потому как знаю я, что наверняка они убьют тебя).“

„Ekki drepa þeir mig, móðir mín (не убьют они меня, матушка),“ sagði hann (сказал он).

„Farðu ekki þangað lengur,“ sagði hún, „því ég veit aldrei nær en þeir drepa þig.“

„Ekki drepa þeir mig, móðir mín,“ sagði hann.

Það bar til einu sinni (случилось так однажды) að kóngur skipaði mönnum sínum að róa til fiski (что король приказал своим людям отправляться: «грести» ловить рыбу; skipa – приказывать; róa – грести; fiski – рыбалка; рыболовство); þeir ætluðu so að róa á tveimur skipum (собрались они, значит, плыть на двух кораблях). Brjám kom til þeirra (Брьяум пришёл к ним) og bað þá að flytja sig (и попросил его перевезти); þeir sveiuðu honum í burt (они стали гнать его прочь) og hæddu hann (и насмехались над ним; hæða – насмехаться); þó spurðu þeir hann (и всё же спросили они его) að hvörnin hann ætlaði veður myndi verða í dag (как он думает, какая будет погода сегодня; ætla – полагать; veður – погода; munu – вспомогательный глагол для образования буд. времени с оттенком вероятности).

Hann horfði ýmist upp í loftið (он глаза то на небо поднимет: «взглянет»; horfa – глядеть; ýmist…eða – то…то; loft – небосвод) eða ofan í jörðina (то вниз на землю опустит; jörð – земля) og sagði (и сказал): „Vind og ei vindi (ветер – не ветер; vindur – ветер; vinda – выкручивать)! vind og ei vindi (ветер – не ветер)! vind og ei vindi (ветер – не ветер).“

Þeir hlógu að hönum (они посмеялись над ним) og reru so fram á mið (и выплыли вперёд на середину /моря/) og hlóðu bæði skipin full (и наловили два полных корабля /рыбы/; hlaða – складывать; нагружать), en þegar þeir fóru heimleiðis (а когда они отправились в обратную дорогу; fara heimleiðis – ехать в сторону дома; heim – дом; leið – дорога) gjörði storm (начался шторм). Drukknuðu bæði skipin (затонули оба корабля; drukkna – утонуть).

Það bar til einu sinni að kóngur skipaði mönnum sínum að róa til fiski; þeir ætluðu so að róa á tveimur skipum. Brjám kom til þeirra og bað þá að flytja sig; þeir sveiuðu honum í burt og hæddu hann; þó spurðu þeir hann að hvörnin hann ætlaði veður myndi verða í dag.

Hann horfði ýmist upp í loftið eða ofan í jörðina og sagði: „Vind og ei vindi! vind og ei vindi! vind og ei vindi.“

Þeir hlógu að hönum og reru so fram á mið og hlóðu bæði skipin full, en þegar þeir fóru heimleiðis gjörði storm. Drukknuðu bæði skipin.

Þá bar ekkert til tíðinda (потом всё пошло своим чередом: «ничего не стало новостью») fyrri en kóngur hélt veislu öllum sínum vinum og vildarmönnum (пока король не устроил пир для всех своих друзей и фаворитов; fyrri – раньше; halda veislu – устраивать: «держать» пир; veisla – празднество; вечеринка; vinur – друг; vildarmaður – любимчик; vild – воля). Brjám bað móður sína að lofa sér heim (Брьяум попросил свою матушку отпустить его из дома) að vita hvað fram færi í veislunni (узнать, что там происходит на пиру; fara fram – проводиться).

Þá bar ekkert til tíðinda fyrri en kóngur hélt veislu öllum sínum vinum og vildarmönnum. Brjám bað móður sína að lofa sér heim að vita hvað fram færi í veislunni.

Þegar allir voru setstir (когда все уселись = уже сидели) gekk Brjám út í smiðju (вышел Брьяум в мастерскую; smiðja – мастерская; кузница) og fór að smíða spýtur (и принялся доски тесать: «обрабатывать древесину»). Þeir sem komu (те, кто там был: «пришёл») spurðu hvað hann ætlaði að gjöra með þær (спросили, что он собирается с ними делать).

Hann sagði (он сказал): „Hefna pápa (отомстить за папу; hefna – мстить; hefnd – месть; pápi – папа), ekki hefna pápa (не мстить за папу).“

Þeir sögðu (они сказали): „Þú ert ekki óþesslegur (на тебя это непохоже: «ты не такой»; óþesslegur – не такой; þesslegur – такой).“ So fóru þeir í burt (и вот ушли они).

Þegar allir voru setstir gekk Brjám út í smiðju og fór að smíða spýtur. Þeir sem komu spurðu hvað hann ætlaði að gjöra með þær.

Hann sagði: „Hefna pápa, ekki hefna pápa.“

Þeir sögðu: „Þú ert ekki óþesslegur.“ So fóru þeir í burt.

Hann stálsetti spýtur sínar allar í oddinn (он сделал железные наконечники на всех своих штырях; stálsetja – обшивать сталью; stál – сталь; oddur – остриё) og læddist so inn í höllina (пробрался во дворец; læða – пробираться) og negldi niður fötin allra þeirra (и прибил под ногами всех тех; negla – прибивать гвоздями; nagli – гвоздь) sem við borðin sátu (кто за столами сидел) og fór so í burt (а потом ушёл); en þegar þeir ötluðu að standa upp um kvöldið (а когда вечером они собрались встать), þá voru allir fastir (поняли, что приделаны к полу намертво: «были все неподвижны»; fastur – прочный) og kenndi hvör um öðrum (и стали друг друга винить), þangað til hvör drap annan (пока не переубивали друг друга) so ekki varð móður manns barn eftir (так что не осталось у /их/ матерей ни мужей, ни детей; verða – оставаться).

Hann stálsetti spýtur sínar allar í oddinn og læddist so inn í höllina og negldi niður fötin allra þeirra sem við borðin sátu og fór so í burt; en þegar þeir ötluðu að standa upp um kvöldið, þá voru allir fastir og kenndi hvör um öðrum, þangað til hvör drap annan so ekki varð móður manns barn eftir.

Þegar drottningin heyrði það (когда королева это услышала) harmaði hún (оплакала она; harma – скорбеть) og lét grafa þá dauðu (и приказала похоронить мёртвых; grafa – хоронить).

Þegar drottningin heyrði það harmaði hún og lét grafa þá dauðu.

Brjám kom heim um morguninn (Брьяум вышел из дома утром) og bauð sig til að verða þénari drottningar (и вызвался стать слугой королевы; bjóða sig – вызваться; bjóða – предлагать; þénari – слуга); hún varð því fegin (она этому обрадовалась) því hún átti ekki mörgum á að skipa (поскольку у неё не было /теперь/ много тех, кому приказывать = почти не осталось слуг). Hönum fór það dáindis vel (у него пошли /дела/ отлично; dáindis – весьма) og varð það so af (и случилось так) að hann átti kóngsdóttur (что он взял в жёны королевскую дочь) og varð so kóngur (и стал королём) og settist þar að ríki og lagði af allan gapahátt (и стал: «сел» там править и прекратил всё безрассудство = остепенился; leggja e-ð af – прекращать; gapaháttur – неосмотрительность; безрассудная отвага; gapi – безрассудно смелый человек; норовистая лошадь; háttur – характер); og ekki kann ég þessa sögu lengri (тут и сказке конец: «не могу я эту сагу дальше /продолжать/»).

Brjám kom heim um morguninn og bauð sig til að verða þénari drottningar; hún varð því fegin því hún átti ekki mörgum á að skipa. Hönum fór það dáindis vel og varð það so af að hann átti kóngsdóttur og varð so kóngur og settist þar að ríki og lagði af allan gapahátt; og ekki kann ég þessa sögu lengri.

Búkolla – I (Букотла I)

Einu sinni var karl og kerling í garðshorni (жили-были: «один раз был» старик со старухой в хижине); þau áttu þrjár dætur (у них было три дочери); þær hétu Sigríður, Signý og Helga (их звали Сигрид, Сигни и Хельга). Karli og kerlingu þótti vænt um Sigríði og Signýju (старик со старухой любили Сигрид и Сигни), en ekkert þótti þeim vænt um Helgu (а Хельгу совсем не любили: «ничто не представлялось им хорошим в Хельге»), og lá hún ávallt í öskustó (и спала она всегда в зольнике; liggja – лежать; ávallt – всегда; öskustó – зольник, поддувало; aska – пепел, зола; stó – очаг).

Einu sinni var karl og kerling í garðshorni; þau áttu þrjár dætur; þær hétu Sigríður, Signý og Helga. Karli og kerlingu þótti vænt um Sigríði og Signýju, en ekkert þótti þeim vænt um Helgu, og lá hún ávallt í öskustó.

Það er mælt (говорят: «говорится»), að karl og kerling ættu engan grip í eigu sinni nema kú eina (что у старика со старухой не было никакого скота в собственности, кроме одной коровы; gripur – скотина; вещь; eiga – собственность), sem Búkolla hét (которую звали Букотла; bú – хозяйство; скот; kolla – безрогая овца; самка гаги; кружка). Hún var sá dánumannsgripur (она была такая удойливая; dánumannsgripur – хорошая скотина; dánumaður – порядочный, честный человек), að þó hún væri mjólkuð þrisvar á dag (что её доили трижды в день), þá mjólkaði hún ekki minna en fjörutíu merkur í hvert sinn (и давала она не меньше сорока четвертей литра молока каждый раз; minni – меньше; lítill – малый; mörk – мера веса, равная 250 граммам). Karl reri til fiskjar á degi hverjum (старик плавал на лодке: «грёб» на рыбалку каждый день) og reri alltaf á keraldi (и рыбачил: «грёб» всегда в маленькой бухте; kerald – небольшой сосуд; маленькая бухта), og á hverjum degi flutti Sigríður dóttir hans honum mat á fiskimið (и каждый день привозила ему его дочь Сигрид еду туда, где он рыбачил; fiskimið – место лова рыбы; fiski – рыбалка; mið – середина; место) og flutti hann einnig á keraldi (и доставляла её до самой бухты; einnig – тоже; более того).

Það er mælt, að karl og kerling ættu engan grip í eigu sinni nema kú eina, sem Búkolla hét. Hún var sá dánumannsgripur, að þó hún væri mjólkuð þrisvar á dag, þá mjólkaði hún ekki minna en fjörutíu merkur í hvert sinn. Karl reri til fiskjar á degi hverjum og reri alltaf á keraldi, og á hverjum degi flutti Sigríður dóttir hans honum mat á fiskimið og flutti hann einnig á keraldi.

Það bar einu sinni til í garðshorni (случилось так однажды у них в доме: «в хижине»), að kýrin Búkolla hvarf (что корова Букотла пропала; hverfa – исчезать), svo enginn vissi (так что никто не знал), hvað af henni varð (что с ней стало). Ræða þau nú um það karl og kerling (стали об этом старик со старухой говорить; ræða – говорить; обсуждать), hvað úr skuli ráða (как им поступить; ráða – решать), og verður það (и решили: «стало так»), að Sigríður er send á stað að leita (послать Сигрид на поиски: «что Сигрид отправлена на место искать») og látin hafa nesti og nýja skó (и дали ей еды и новые башмачки: «и позволено ей иметь еду и новые туфли»; nesti – провизия; skór – башмак).

Það bar einu sinni til í garðshorni, að kýrin Búkolla hvarf, svo enginn vissi, hvað af henni varð. Ræða þau nú um það karl og kerling, hvað úr skuli ráða, og verður það, að Sigríður er send á stað að leita og látin hafa nesti og nýja skó.

Hún gengur lengi (идёт она долго), þar til hún kemur á einn hól (пока не приходит на один холм; hóll – пригорок; холм); þar borðar hún og mælti (там поела: «ест» она и говорит: «сказала»; borða – есть; обедать): „Baulaðu, kýrin Búkolla (помычи, корова Букотла; baula – мычать), ef ég á að finna þig (найду ли я тебя).“

En ekki baular kýrin (но не мычит корова).

Hún gengur lengi, þar til hún kemur á einn hól; þar borðar hún og mælti: „Baulaðu, kýrin Búkolla, ef ég á að finna þig.“

En ekki baular kýrin.

Nú gengur hún á annan hól (идёт она к другому холму), borðar þar og mælti (поела там и говорит): „Baulaðu, kýrin Búkolla (помычи, корова Букотла), ef ég á að finna þig (найду ли я тебя).“

En ekki baular hún að heldur (но и тут она не мычит; ekki að heldur – тоже не).

Nú gengur hún á annan hól, borðar þar og mælti: „Baulaðu, kýrin Búkolla, ef ég á að finna þig.“

En ekki baular hún að heldur.

Hún gengur á þriðja hólinn (идёт она у третьему холму), borðar þar og mælti síðan (покушала там и говорит): „Baulaðu, kýrin Búkolla (помычи, корова Букотла), ef ég á að finna þig (найду ли я тебя).“

Hún gengur á þriðja hólinn, borðar þar og mælti síðan: „Baulaðu, kýrin Búkolla, ef ég á að finna þig.“

Þá baular kýrin langt frá uppi í fjalli (тогда замычала корова с высоты далёкой горы; fjall – гора). Sigríður gengur upp í fjallið (Сигрид стала подниматься вверх на гору), þar til hún kemur að hellisdyrum (пока не пришла ко входу в пещеру; hellisdyr – вход в пещеру; hellir – пещера; dyr – дверь). Hún gengur í hellinn (входит она в пещеру). Þar sér hún (там видит она), að eldur logar á skíðum (что там ярко горит огонь /на поленьях/; eldur – огонь; loga – гореть; skíð – полено; skíðloga – ярко гореть), kjötpottur er yfir eldi (горшок с мясом на огне; kjötpottur – горшок с мясом; kjöt – мясо; pottur – горшок) og kökur á glóðum (и хлеб на углях; kökur – выпечка; kaka – пирог; торт; glóð – тлеющие угольки). Þar er og Búkolla og stendur við töðustall (там и Букотла стоит у сеновала; töðustallur – сеновал; taða – сено; stallur – уступ; цоколь; ясли; конюшня) og er bundin með járnhlekkjum (и привязана железной цепью; járnhlekkur – железная цепь; járn – железо; hlekkur – звено).

Þá baular kýrin langt frá uppi í fjalli. Sigríður gengur upp í fjallið, þar til hún kemur að hellisdyrum. Hún gengur í hellinn. Þar sér hún, að eldur logar á skíðum, kjötpottur er yfir eldi og kökur á glóðum. Þar er og Búkolla og stendur við töðustall og er bundin með járnhlekkjum.

Sigríður tekur köku af eldi (Сигрид сняла хлеб с огня) og kjötbita úr pottinum (и /достала/ кусок мяса из горшка; kjötbiti – кусок мяса; biti – кусок) og snæðir (и съела; snæða – есть). Hún ætlar að leysa Búkollu (собралась она отвязать Букотлу; leysa – отвязывать), en getur ekki (но не может), og sest hún þá undir kverk hennar (тогда присела она ей под шею; kverk – горло; глотка) og klórar henni (и почесала её; klóra – царапать; чесать).

Sigríður tekur köku af eldi og kjötbita úr pottinum og snæðir. Hún ætlar að leysa Búkollu, en getur ekki, og sest hún þá undir kverk hennar og klórar henni.

Að litlum tíma liðnum fer hellirinn að skjálfa (тут: «короткое время спустя» затряслась пещера; skjálfa – дрожать; трястись), og kemur tröllskessa mikil í hellinn (и входит огромная великанша-людоедка в пещеру; tröllskessa – великанша; tröll – тролль; skessa – людоедка). Hún mælti (она сказала): „Þú ert þá komin hér (значит, пришла ты сюда), Sigríður karlsdóttir (Сигрид, старикова дочь; karlsdóttir – дочь старика; karl – мужик; dóttir – дочь), þú skalt ekki lifa lengi (не долго тебе жить осталось: «ты не будешь жить долго»), þú hefur stolið frá mér (ты у меня своровала).“

Að litlum tíma liðnum fer hellirinn að skjálfa, og kemur tröllskessa mikil í hellinn. Hún mælti: „Þú ert þá komin hér, Sigríður karlsdóttir, þú skalt ekki lifa lengi, þú hefur stolið frá mér.“

Skessan tekur hana þá (великанша взяла её), snýr úr hálsliðnum (свернула ей шею; snúa – выворачивать; hálsliður – шейный позвонок; háls – шея; liður – позвонок) og hendir búknum í gjótu í hellinum (и выбросила тело в яму в пещере; henda – бросать; gjóta – яма).

Skessan tekur hana þá, snýr úr hálsliðnum og hendir búknum í gjótu í hellinum.

Víkur nú sögunni heim í garðshorn (переносится сказка опять в дом /старика со старухой/; víkja – передвигать). Karl og kerlingu fer að lengja eftir Sigríði (старик со старухой затосковали по Сигрид; fara – начинать; lengja eftir e-m – тосковать по кому-л.) og ætla hún muni nú dauð (и решили, что она уже, наверно, умерла). Þau ráða þá af að senda Signýju að leita að Búkollu (решили они тогда отправить Сигни искать Букотлу), og fer hún af stað (вот и отправилась она). Verða nú forlög hennar eins og Sigríðar að öllu leyti (её постигла та же участь, что и Сигрид; forlög – судьба; að öllu leyti – по всем статьям; leyti – часть; аспект), og seinast drepur skessan hana í hellinum (и в конце концов убила её великанша в пещере; seinn – поздний).

Víkur nú sögunni heim í garðshorn. Karl og kerlingu fer að lengja eftir Sigríði og ætla hún muni nú dauð. Þau ráða þá af að senda Signýju að leita að Búkollu, og fer hún af stað. Verða nú forlög hennar eins og Sigríðar að öllu leyti, og seinast drepur skessan hana í hellinum.

Nú biður Helga karl og kerlingu að lofa sér að leita að Búkollu (тогда попросила Хельга старика со старухой отпустить её искать Букотлу). En þau halda það verði til lítils (но они подумали, что это без толку: «становится к малому»; verða til lítils – быть бесполезным), þegar hinar góðu gulldætur sínar hafi ekki getað fundið hana (раз уж их золотые доченьки не смогли найти её; gulldóttir – золотая дочь; gull – золото; dóttir – дочь) og séu nú líklegast dauðar (и теперь, наверно, мертвы; líklegast – скорее всего).

Nú biður Helga karl og kerlingu að lofa sér að leita að Búkollu. En þau halda það verði til lítils, þegar hinar góðu gulldætur sínar hafi ekki getað fundið hana og séu nú líklegast dauðar.

Það verður þó (и всё же в конце концов: «то становится всё же»), að Helga fær að fara (Хельгу отпустили: «разрешили пойти»; fá að gera e-ð – получать разрешение сделать что-л.). Hún fær skrápskinnsskó á fæturna (она получила = дали ей башмаки из грубой кожи на ноги; skrápskinnskór – башмак из грубой кожи; skrápur – грубая шкура; кожа акулы; skinn – кожа; шкура; мех; skór – ботинок) og í nestið fær hún bræðing, roð, ugga og skófir (а из еды дали ей сало с рыбьим жиром, рыбью кожу, плавники и ягель; bræðing – смесь сала с рыбьим жиром; roð – рыбья кожа; uggi – плавник; рыба; skóf – лишайник).

Það verður þó, að Helga fær að fara. Hún fær skrápskinnsskó á fæturna og í nestið fær hún bræðing, roð, ugga og skófir.

Hún gengur nú lengi (вот идёт она долго), þangað til hún kemur á hól nokkurn (пока не пришла к какому-то холму). Þá mælti hún (тогда она сказала): „Hér hafa systur mínar borðað (здесь сестрицы мои ели), hér skal ég borða líka (здесь и я поем).“

Hún gengur nú lengi, þangað til hún kemur á hól nokkurn. Þá mælti hún: „Hér hafa systur mínar borðað, hér skal ég borða líka.“

Fer hún nú að naga úr nesti sínu (начала она тогда кушать свою еду; naga – глодать; грызть). Síðan mælti hún (потом сказала она): „Baulaðu, kýrin Búkolla (помычи, корова Букотла), ef ég á að finna þig (найду ли я тебя).“

En ekki baular kýrin (но не мычит корова).

Fer hún nú að naga úr nesti sínu. Síðan mælti hún: „Baulaðu, kýrin Búkolla, ef ég á að finna þig.“

En ekki baular kýrin.

Nú gengur hún á annan hól (пошла она тогда к другому холму) og fór eins að og á fyrra hólnum (и то же, что и у первого пригорка, сделала).

Hún gengur á þriðja hólinn (идёт она к третьему холму). Þá mælti hún (тогда говорит она): „Hér hafa systur mínar borðað (здесь сестрицы мои ели), hér skal ég borða líka (здесь и я поем).“

Þegar hún hefur borðað (когда она поела), mælti hún (сказала она): „Baulaðu, kýrin Búkolla (помычи, корова Букотла), ef ég á að finna þig (найду ли я тебя).“

Nú gengur hún á annan hól og fór eins að og á fyrra hólnum.

Hún gengur á þriðja hólinn. Þá mælti hún: „Hér hafa systur mínar borðað, hér skal ég borða líka.“

Þegar hún hefur borðað, mælti hún: „Baulaðu, kýrin Búkolla, ef ég á að finna þig.“

Þá heyrir hún (тогда слышит она), að Búkolla baular uppi í fjalli (как Букотла мычит высоко в горах). Hún gengur upp í fjallið á hljóðið (пошла она вверх на гору на звук; hljóð – звук; крик; тишина). Loksins kemur hún að hellisdyrum (наконец подошла она ко входу в пещеру). Hún gengur í hellinn (входит в пещеру). Þar stendur kjötpottur yfir eldi (там стоит горшок с мясом на огне), og kökur eru á glóðum (и хлеб на углях). Hún hagræðir kökunum (она проверила хлеб; hagræða – устраивать; приводить в порядок), snerpir á undir pottinum (развела огонь посильнее под горшком; snerpa – заставлять огонь разгораться сильнее; ускорять), en tekur ekkert (но не взяла ничего) og sest síðan hjá Búkollu (и присела рядом с Букотлой), sem þar stendur við töðustall (которая стояла там у сеновала).

Þá heyrir hún, að Búkolla baular uppi í fjalli. Hún gengur upp í fjallið á hljóðið. Loksins kemur hún að hellisdyrum. Hún gengur í hellinn. Þar stendur kjötpottur yfir eldi, og kökur eru á glóðum. Hún hagræðir kökunum, snerpir á undir pottinum, en tekur ekkert og sest síðan hjá Búkollu, sem þar stendur við töðustall.

Litlu síðar heyrir hún hark úti (вскоре слышит она шум снаружи), og hellirinn fer að skjálfa (и пещера начинает дрожать). Síðan kemur tröllskessa í hellinn (потом входит великанша в пещеру), mikil vexti og ærið fasmikil (громадная и очень шумливая; mikill vexti – крупный о телосложении; vöxtur – рост; fasmikill – шумный; fas – поведение; нрав; поспешность). Hún mælti til Helgu (говорит она Хельге): „Þú ert þá komin hér (значит, пришла ты сюда), Helga karlsdóttir (Хельга, мужикова дочь); þú skalt nú lifa (будешь ты жить = останешься в живых), því þú hefur engu stolið frá mér (ведь ничего ты у меня не украла).“

Litlu síðar heyrir hún hark úti, og hellirinn fer að skjálfa. Síðan kemur tröllskessa í hellinn, mikil vexti og ærið fasmikil. Hún mælti til Helgu: „Þú ert þá komin hér, Helga karlsdóttir; þú skalt nú lifa, því þú hefur engu stolið frá mér.“

Líður nú nóttin (проходит ночь), og gefur skessan Helgu mat (и даёт великанша еду Хельге = кормит Хельгу).

Nú ætlar skessa út á skóg til veiða um daginn (потом собралась великанша в лес на дневную охоту; veiða – охотиться); þá mælti hún til Helgu (вот и говорит она Хельге): „Þú skalt nú vinna nokkuð í dag (тебе придётся поработать довольно /много/ сегодня; vinna – работать; nokkuð – довольно): þú skalt sækja brjóstnál (ты должна сходить за булавкой; sækja – приносить; brjóstnál – брошь; brjóst – грудь; nál – игла), sem ég átti (которая у меня была), þegar ég var heimasæta hjá Daladrottningu systur minni (когда я жила девицей у Королевы Долин, сестры моей; heimasæta – незамужняя дочь, живущая с родителями; sæta – сладость; dalur – долина).“

Líður nú nóttin, og gefur skessan Helgu mat.

Nú ætlar skessa út á skóg til veiða um daginn; þá mælti hún til Helgu: „Þú skalt nú vinna nokkuð í dag: þú skalt sækja brjóstnál, sem ég átti, þegar ég var heimasæta hjá Daladrottningu systur minni.“

Helga spurði, hvar hún væri (Хельга спросила, где она /есть/).

„Það máttu segja þér sjálf (это тебе придётся самой узнать: «сказать»),“ mælti skessan (сказала великанша), „og ef þú verður ekki komin með hana í kvöld (и если не придёшь с ней сегодня вечером), þá drep ég þig (убью я тебя).“

Fer nú skessan (и вот: «теперь» ушла великанша), en Helga er ráðalaus (а Хельга не знает, как ей быть; ráðalaus – растерянный; нерешительный) og sest nú fram í hellisdyr og grætur (села перед входом в пещеру и заплакала).

Helga spurði, hvar hún væri.

„Það máttu segja þér sjálf,“ mælti skessan, „og ef þú verður ekki komin með hana í kvöld, þá drep ég þig.“

Fer nú skessan, en Helga er ráðalaus og sest nú fram í hellisdyr og grætur.

Þá kemur til hennar maður (тогда приходит к ней человек), æði-ófrýnilegur á að líta (очень безобразный на вид; æði – довольно; ófrýnlegur – уродливый; frýnlegur – дружелюбный). Hann var í skorpnum skinnstakki (он был в поношенной меховой телогрейке; skorpinn – ссохшийся; сморщенный; skorpna – сжиматься; skinnstakkur – кожаная куртка; skinn – кожа, мех), sem náði á ristar að framan (которая касалась подолом земли спереди; rist – подъём ноги), en á herðablöð að aftan (а сзади ему только плечи прикрывала; herðablað – лопатка; herðar – плечи). Horinn náði úr nefinu og niður á tær (сопли свисали у него из носа до пальцев ног: «и вниз до пальцев ног»; hor – сопли; nef – нос; tá – палец ноги). Hann spyr (спрашивает он), af hverju hún gráti (отчего она рыдает). Hún kvað það vera til lítils að segja honum það (она посчитала, что нет смысла ему это рассказывать), hann mundi lítið geta úr því bætt (не сможет он, наверно, ей помочь: «мало что сможет сделать для исправления ситуации»; bæta úr e-u – исправлять; вносить улучшения).

Þá kemur til hennar maður, æði-ófrýnilegur á að líta. Hann var í skorpnum skinnstakki, sem náði á ristar að framan, en á herðablöð að aftan. Horinn náði úr nefinu og niður á tær. Hann spyr, af hverju hún gráti. Hún kvað það vera til lítils að segja honum það, hann mundi lítið geta úr því bætt.

„Ég veit (я знаю), hvað að þér gengur (что у тебя за беда: «что с тобой приключилось»),“ segir hann (говорит он), „og ef þú vilt kyssa mig í kvöld (и если ты меня захочешь поцеловать вечером; kyssa – целовать), þá skal ég hjálpa þér að ná nálinni (то помогу я тебе найти булавку; ná – достигать; получать, добиваться).“

Hún kveðst skuli gera það (она сказала, что так и сделает). Helga spyr hann að nafni (Хельга спрашивает его имя; nafn – имя), en hann kvaðst heita Dordingull (а он говорит, что зовут его Дордингютль; dordingull – паук). Þau ganga nú bæði frá hellinum (вот идут они вдвоём от пещеры), þangað til þau koma að litlu húsi (пока не доходят до маленького домика). Við dyrnar á húsinu er páll og reka (у двери домика – две лопаты; páll – лопата; reka – лопата). Þá segir Dordingull (вот говорит Дордингютль): „Páll, sting þú (лопата, копай; stinga – вскапывать); reka, moka þú (лопата, выгребай; moka – чистить лопатой; отгребать).“

„Ég veit, hvað að þér gengur,“ segir hann, „og ef þú vilt kyssa mig í kvöld, þá skal ég hjálpa þér að ná nálinni.“

Hún kveðst skuli gera það. Helga spyr hann að nafni, en hann kvaðst heita Dordingull. Þau ganga nú bæði frá hellinum, þangað til þau koma að litlu húsi. Við dyrnar á húsinu er páll og reka. Þá segir Dordingull: „Páll, sting þú; reka, moka þú.“

Þá taka þau páll og reka til starfa (вот берут они лопаты и начинают работать; starfa – работать), þangað til þau koma niður að nálinni (пока не выкопали булавку: «не пришли вниз к булавке = не добрались до булавки»). Tekur þá Dordingull hana upp og segir (поднимает её Дордингютль и говорит), að hér sé nú nálin (вот, мол, булавка: «что здесь есть теперь булавка»), og spyr Helgu (и спрашивает Хельгу), hvort hún vilji nú ekki kyssa sig (не хочет ли она теперь поцеловать её); en það segist hún ekki geta (но она говорит, что не может этого сделать).

Þá taka þau páll og reka til starfa, þangað til þau koma niður að nálinni. Tekur þá Dordingull hana upp og segir, að hér sé nú nálin, og spyr Helgu, hvort hún vilji nú ekki kyssa sig; en það segist hún ekki geta.

Fer nú Helga heim í hellinn (возвращается тогда Хельга домой в пещеру) og leggur brjóstnálina í rúm skessu (и кладёт булавку в комнату великанши; rúm – место; помещение; кровать). Um kvöldið kemur skessa heim og spyr (вечером приходит великанша домой и спрашивает), hvar nálin sé (где булавка).

„Hún er í rúmi þínu (она у тебя в комнате),“ segir Helga (говорит Хельга).

„Vel er unnið (хорошо сработано; vinna – работать; выполнять),“ mælti skessa (сказала великанша), „en varla muntu hafa verið ein í ráðum (но вряд ли ты одна с заданием справилась: «вряд ли ты была одна в совете»; ráð – выход; средство; совет; обдумывание).“

Fer nú Helga heim í hellinn og leggur brjóstnálina í rúm skessu. Um kvöldið kemur skessa heim og spyr, hvar nálin sé.

„Hún er í rúmi þínu,“ segir Helga.

„Vel er unnið,“ mælti skessa, „en varla muntu hafa verið ein í ráðum.“

Næsta morgun segir skessa (на следующее утро говорит великанша): „Verk hef ég ætlað þér í dag, Helga (работа у меня для тебя: «тебе» есть, Хельга; ætla – планировать; предназначать): þú skalt sækja tafl (ты должна принести шахматы; tafl – настольная игра; шахматы), sem ég á hjá Daladrottningu systur minni (которые у меня у Королевы Долин, сестры моей); hef ég lengi viljað fá það (давно я их хотела заполучить), en ekki fengið (да не получила).“

Helga spyr (Хельга спрашивает), hvar Daladrottning sé (где Королева Долин).

„Það máttu segja þér sjálf (это ты сама должна узнать),“ mælti skessa (ответила великанша), „og ef þú kemur ekki með taflið (и если вернёшься без шахмат: «не с шахматами»), skal ég drepa þig (убью я тебя).“

Næsta morgun segir skessa: „Verk hef ég ætlað þér í dag, Helga: þú skalt sækja tafl, sem ég á hjá Daladrottningu systur minni; hef ég lengi viljað fá það, en ekki fengið.“

Helga spyr, hvar Daladrottning sé.

„Það máttu segja þér sjálf,“ mælti skessa, „og ef þú kemur ekki með taflið, skal ég drepa þig.“

Fer nú skessa burt (вот ушла великанша), en Helga situr eftir ráðalaus og sest í hellisdyrnar og grætur (а Хельга ума не приложит, что ей делать, села у входа в пещеру и плачет).

Þá kemur þar Dordingull (вот приходит Дордингютль) og kveðst muni hjálpa henni (и говорит, что поможет ей), ef hún kyssi sig í kvöld (если она его поцелует вечером). Helga kveðst fegin vilja ganga að þeim kostum og þó meira væri (Хельга сказала, что на всё, что угодно, пойдёт: «что счастливо захочет пойти на любые условия» и даже больше; feginn – довольный; kostur – выход; возможность; условие).

Fer nú skessa burt, en Helga situr eftir ráðalaus og sest í hellisdyrnar og grætur.

Þá kemur þar Dordingull og kveðst muni hjálpa henni, ef hún kyssi sig í kvöld. Helga kveðst fegin vilja ganga að þeim kostum og þó meira væri.

Síðan ganga þau frá hellinum (тогда идут они от пещеры) og ganga nú lengi (долго уже: «теперь» идут), þangað til þau sjá höll mikla nokkuð langt frá (пока не увидели большой дворец /довольно/ далеко впереди). „Í þessari höll (в этом дворце),“ segir Dordingull (говорит Дордингютль), „býr nú Daladrottning (живёт теперь Королева Долин). Skaltu nú fara þangað (тебе нужно пойти туда), og mun hún taka þér vel (и она тебя наверняка хорошо примет) og fá þér taflið (и даст тебе шахматы). Hún mun bera fyrir þig mat (даст тебе еды: «наверняка принесёт для тебя еды»), en þú skalt engan bita borða (но ты не должна ни кусочка съесть), en þrjá bita skaltu taka (а три кусочка тебе надо взять) og stinga í vasa þinn (и себе в карман сунуть), og vel skaltu signa borðbúnaðinn (и должна ты ещё еду и приборы перекрестить; signa – освящать; крестить; borðbúnaður – столовый сервиз; еда; праздничный обед; búnaður – сельское хозяйство; одежда; снаряжение), þegar þú ert setst undir borð (когда сядешь за стол). Þegar þú ert komin á stað (когда станешь уходить), mun hún senda á eftir þér þrjá varga (отправит она за тобой трёх волков; vargur – волк), og skaltu þá fleygja sínum bitanum í hvern (а ты им брось по куску еды каждому; fleygja – бросать).“

Síðan ganga þau frá hellinum og ganga nú lengi, þangað til þau sjá höll mikla nokkuð langt frá. „Í þessari höll,“ segir Dordingull, „býr nú Daladrottning. Skaltu nú fara þangað, og mun hún taka þér vel og fá þér taflið. Hún mun bera fyrir þig mat, en þú skalt engan bita borða, en þrjá bita skaltu taka og stinga í vasa þinn, og vel skaltu signa borðbúnaðinn, þegar þú ert setst undir borð. Þegar þú ert komin á stað, mun hún senda á eftir þér þrjá varga, og skaltu þá fleygja sínum bitanum í hvern.“

Fer nú Helga til hallarinnar (пошла тогда Хельга во дворец). Daladrottning tekur henni vel (Королева Долин хорошо её приняла) og ber fyrir hana mat á borð (и ставит перед ней еду на стол). Kveðst hún vita, í hvaða erindum hún sé (говорит, что знает, зачем: «по какому делу» она пришла).

Fer nú Helga til hallarinnar. Daladrottning tekur henni vel og ber fyrir hana mat á borð. Kveðst hún vita, í hvaða erindum hún sé.

En þegar allt er á borð borið (но когда стол был накрыт: «всё принесено на стол»), segir Daladrottning (говорит Королева Долин): „Skerðu hana (порежь её; skera – резать), gaffall (вилка), sting þú hana (заколи её), hnífur (нож), og gleyptu hana (проглоти её; gleypa – глотать), dúkur (скатерть).“

Þá svaraði hnífurinn, gaffallinn og dúkurinn (тогда ответили нож, вилка и скатерть): „Við getum það ekki (не можем мы), hún Helga signdi okkur svo vel (Хельга нас так хорошо перекрестила).“

En þegar allt er á borð borið, segir Daladrottning: „Skerðu hana, gaffall, sting þú hana, hnífur, og gleyptu hana, dúkur.“

Þá svaraði hnífurinn, gaffallinn og dúkurinn: „Við getum það ekki, hún Helga signdi okkur svo vel.“

Nú fór Daladrottning frá Helgu um stund (вот Королева Долин отошла от Хельги ненадолго; um stund – некоторое время; stund – время; час); tekur hún þá þrjá bita (взяла она три кусочка еды) og stingur þeim í vasa sinn (и сунула их себе в карман), en ekkert borðaði hún sjálf (а сама ничего не съела).

Daladrottning fær nú Helgu taflið (Королева Долин дала тогда Хельге шахматы), og fer hún síðan af stað (и та отправилась восвояси). Þegar hún er komin nokkuð frá höllinni (когда она на некоторое /расстояние/ отошла от дворца), koma þrír vargar á eftir henni (понеслись за ней три волка), og telur hún víst (и решила она; telja – думать; считать; víst – возможно), að þeir muni eiga að ráða sér bana (что конец ей пришёл: «они должны порешить её»; bani – смерть, гибель; убийца). Helga tekur bitana og kastar fyrir þá (Хельга достала кусочки еды и бросила им), en vargarnir éta sinn hver (а волки сожрали каждый свой кусок) og detta þegar dauðir niður (и упали замертво: «и упали тогда мёртвыми вниз»; detta – падать).

Nú fór Daladrottning frá Helgu um stund; tekur hún þá þrjá bita og stingur þeim í vasa sinn, en ekkert borðaði hún sjálf.

Daladrottning fær nú Helgu taflið, og fer hún síðan af stað. Þegar hún er komin nokkuð frá höllinni, koma þrír vargar á eftir henni, og telur hún víst, að þeir muni eiga að ráða sér bana. Helga tekur bitana og kastar fyrir þá, en vargarnir éta sinn hver og detta þegar dauðir niður.

Helga fer nú leiðar sinnar og í hellinn (Хельга пошла тогда своей дорогой в пещеру; leið – путь, дорога) og leggur taflið í rúm skessunnar (и положила шахматы в комнату великанши).

Um kvöldið kemur skessan heim (вечером приходит великанша домой) og spyr Helgu (и спрашивает Хельгу), hvar taflið sé (где шахматы). Hún segir það sé í rúminu (та отвечает, что в комнате).

„Vel er unnið (хорошо сработано; vinna – работать; выполнять),“ mælti skessan (сказала великанша), „en það grunar mig (но кажется мне; gruna – подозревать; казаться), að þú sért ekki ein í ráðum (что не одна ты с работой справилась: «что ты не одна в совете»; ráð – совет; выход, средство).“

Helga fer nú leiðar sinnar og í hellinn og leggur taflið í rúm skessunnar.

Um kvöldið kemur skessan heim og spyr Helgu, hvar taflið sé. Hún segir það sé í rúminu.

„Vel er unnið,“ mælti skessan, „en það grunar mig, að þú sért ekki ein í ráðum.“

Næsta morgun kveðst skessan hafa ætlað Helgu starf í dag (на следующее утро говорит великанша, что есть у неё работа для Хельги на сегодня). „Þú skalt (ты должна),“ segir hún (говорит она), „elda fyrir mig (приготовить мне еды; elda – готовить еду), búa um rúmið mitt (застелить мою постель; búa um rúmið – застилать постель) og hella úr koppnum mínum (вынести мой горшок; hella – лить; koppur – ночной горшок) og vera búin í kvöld (и к вечеру всё закончить: «быть готовой вечером»), ella mun ég drepa þig (иначе убью я тебя).“

Næsta morgun kveðst skessan hafa ætlað Helgu starf í dag. „Þú skalt,“ segir hún, „elda fyrir mig, búa um rúmið mitt og hella úr koppnum mínum og vera búin í kvöld, ella mun ég drepa þig.“

Helga kvað þetta hægt verk vera (Хельга сказала, что это простая работа; hægur – простой). En þegar skessan er farin (но когда великанша ушла), ætlar Helga að fara að búa um rúmið (собралась Хельга постель застелить), en þá eru fötin föst (а простыни не снимаются: «закреплены»; fat – постельное бельё), og þegar hún ætlar að taka pottinn (а когда она собралась поднять котелок; pottur – котёл), þá er hann fastur (/то/ и тот не сдвинуть: «прочный»), og koppurinn er líka fastur (и ночной горшок тоже неподъёмный; líka – тоже).

Helga kvað þetta hægt verk vera. En þegar skessan er farin, ætlar Helga að fara að búa um rúmið, en þá eru fötin föst, og þegar hún ætlar að taka pottinn, þá er hann fastur, og koppurinn er líka fastur.

Nú sest hún í skáladyrnar og grætur (присела она тогда у двери в комнату и зарыдала; skáladyr – дверь комнаты; skáli – хижина; чулан; жилое помещение /в древней Исландии/). Þá kemur Dordingull (вот приходит Дордингютль) og bauð henni hjálp (и предлагает ей помощь; bjóða – предлагать), ef hún kyssti sig í kvöld (если она его вечером поцелует). Hún lofar því (она обещает это; lofa – обещать).

Nú sest hún í skáladyrnar og grætur. Þá kemur Dordingull og bauð henni hjálp, ef hún kyssti sig í kvöld. Hún lofar því.

Fer Dordingull að búa um og elda (начинает Дордингютль постель застилать да еду готовить), og er allt laust fyrir honum (и всё у него спорится; ljósta – попадать; ударять). Hann lætur sjóðandi bikketil undir rúm hennar (ставит он котелок с кипящей смолой ей под кровать; sjóða – варить; кипятить; bikketill – котелок со смолой; bik – вар; смола; ketill – котёл; чайник) og segir Helgu (и говорит Хельге), að í ketilinn muni hún detta (что упадёт она = великанша в котёл), þegar hún setjist á rúmið (когда на кровать присядет), því í kvöld muni hún verða þreytt og éta mikið (потому что к вечеру устанет и много поест; þreyttur – усталый), en undir kodda hennar sé fjöregg (а у неё под подушкой лежит яйцо, в котором находится её жизнь; koddi – подушка; fjöregg – яйцо, в котором находится «жизнь» /разбив его можно убить великана или колдуна, чья жизнь заключена в нём/; fjör – жизнь; egg – яйцо), sem hún skuli brjóta á ásjónu hennar (которое ей надо об голову великанши разбить; ásjóna – лицо), í því hún falli í ketilinn (когда та упадёт в котёл), og þá skuli hún nefna sig (а потом, мол, должна она позвать его), ef hún vilji (если захочет).

Fer Dordingull að búa um og elda, og er allt laust fyrir honum. Hann lætur sjóðandi bikketil undir rúm hennar og segir Helgu, að í ketilinn muni hún detta, þegar hún setjist á rúmið, því í kvöld muni hún verða þreytt og éta mikið, en undir kodda hennar sé fjöregg, sem hún skuli brjóta á ásjónu hennar, í því hún falli í ketilinn, og þá skuli hún nefna sig, ef hún vilji.

Dordingull fer nú burt (вот Дордингютль уходит). Þegar skessan kemur heim um kvöldið (когда великанша вернулась домой вечером), segir hún (говорит она), að vel sé unnið (что, мол, хорошо сработано), en undarlegt sé (но странно; undarlegur – необычный), ef hún sé ein í ráðum (что она одна со всем справилась). Hún sest á rúmið (садится она на кровать) og fellur í ketilinn (да падает в котёл). Helga sprengir þá eggið á ásjónu hennar (Хельга разбивает яйцо об её голову; sprengja – раскалывать; бомба; мина) og nefnir Dordingul (и стала Дордингютля звать). Hann kemur þegar (тот тут как тут: «приходит тут же»).

Dordingull fer nú burt. Þegar skessan kemur heim um kvöldið, segir hún, að vel sé unnið, en undarlegt sé, ef hún sé ein í ráðum. Hún sest á rúmið og fellur í ketilinn. Helga sprengir þá eggið á ásjónu hennar og nefnir Dordingul. Hann kemur þegar.

Skessan lætur þar líf sitt (тут и отдала великанша концы; láta lífið – скончаться: «оставить жизнь»), og brenna þau hana upp (и сожгли они её). Verða þá dynkir miklir (послышался тут сильный грохот; dynkur – шум; грохот), svo Helga verður hrædd og kyssir Dordingul þrjá kossa (испугалась Хельга: «стала испуганной» и поцеловала Дордингютля три раза; svo – так что; koss – поцелуй); segir hann (говорит он), að Daladrottning sé nú að drepast líka (что и Королева Долин тоже теперь померла; drepast – умирать; drepa – убивать), því þær hafi átt sama fjöreggið báðar (ведь у них было одно яйцо жизни на двоих).

Skessan lætur þar líf sitt, og brenna þau hana upp. Verða þá dynkir miklir, svo Helga verður hrædd og kyssir Dordingul þrjá kossa; segir hann, að Daladrottning sé nú að drepast líka, því þær hafi átt sama fjöreggið báðar.

Dordingull og Helga sváfu nú saman um nóttina (Дордингютль и Хельга легли вместе спать: «спали теперь вместе ночью»; sofa – спать), en um morguninn varð Helga þess vör (а утром видит Хельга; verða e-s var – заметить что-л.; var – внимательный, воспринимающий), að fríður kóngsson var fyrir ofan hana í rúminu (что прекрасный принц лежит с ней в постели; fyrir ofan – выше), en hamurinn þar hjá (и кожа рядом; hamur – шкура; кожа; оперение). Hún dreypir á kóngsson (она поцеловала принца; dreypa – капать; пригубить; коснуться губами), en brennir haminn (а кожу сожгла); hafði Dordingull verið kóngsson í álögum (превратился Дордингютль в принца; álög – колдовство; чары). Hann átti nú Helgu fyrir konu (взял он Хельгу в жёны).

Dordingull og Helga sváfu nú saman um nóttina, en um morguninn varð Helga þess vör, að fríður kóngsson var fyrir ofan hana í rúminu, en hamurinn þar hjá. Hún dreypir á kóngsson, en brennir haminn; hafði Dordingull verið kóngsson í álögum. Hann átti nú Helgu fyrir konu.

Þau tóku það (они взяли то), sem fémætt var í hellinum (что было ценного в пещере; fémætur – ценный; драгоценный; fé – деньги; скот; mætur – замечательный), og þar á meðal Búkollu (и между прочим и Букотлу); svo tóku þau líka allt fé úr höll Daladrottningar (забрали они и все богатства из дворца Королевы Долин), sem var býsna mikið (коих было очень много). Þau fóru síðan utan (потом отправились они в дорогу: «наружу»), Dordingull og Helga (Дордингютль и Хельга), og settust að í ríki föður hans (и поселились в королевстве его отца), en að honum önduðum erfðu þau ríkið (а как он умер, унаследовали королевство; anda – дышать; испускать дух; erfa —наследовать).

Þau tóku það, sem fémætt var í hellinum, og þar á meðal Búkollu; svo tóku þau líka allt fé úr höll Daladrottningar, sem var býsna mikið. Þau fóru síðan utan, Dordingull og Helga, og settust að í ríki föður hans, en að honum önduðum erfðu þau ríkið.

Þau lifðu lengi eftir þetta (долго они жили после этого), og var sambúð þeirra hin besta (и были очень счастливы: «был их союз лучшим»; sambúð – совместное проживание); og lýkur svo þessari sögu (тут и сказке конец: «и завершает так эту сагу»).

Þau lifðu lengi eftir þetta, og var sambúð þeirra hin besta; og lýkur svo þessari sögu.

Búkolla – II (Букотла II)

Einu sinni voru karl og kerling í koti sínu (жили-были на хуторе старик со старухой). Þau áttu einn son (у них был сын), en þótti ekkert vænt um hann (но они не любили его). Ekki voru fleiri menn en þau þrjú í kotinu (жили они втроём: «не было больше людей» на хуторе; fleiri – больше; margur – многочисленный). Eina kú áttu þau karl og kerling (одна корова была у старика со старухой); það voru allar skepnurnar (а другого скота не было: «это был весь их скот»; skepna – животное; скот; живое существо). Kýrin hét Búkolla (корову звали Букотла).

Einu sinni voru karl og kerling í koti sínu. Þau áttu einn son, en þótti ekkert vænt um hann. Ekki voru fleiri menn en þau þrjú í kotinu. Eina kú áttu þau karl og kerling; það voru allar skepnurnar. Kýrin hét Búkolla.

Einu sinni bar kýrin (однажды отелилась корова; bera – носить, нести; приносить /потомство/; телиться), og sat kerlingin sjálf yfir henni (и старуха сама у неё роды принимала; sitja yfir e-m – следить; наблюдать за кем-л.). En þegar kýrin var borin og heil orðin (а когда корова разрешилась от бремени и оправилась: «здоровой стала»; heill – здоровый), hljóp kerling inn í bæinn (поспешила старуха в дом; bær – хутор; ферма; городок; двор).

Einu sinni bar kýrin, og sat kerlingin sjálf yfir henni. En þegar kýrin var borin og heil orðin, hljóp kerling inn í bæinn.

Skömmu seinna kom hún út aftur til að vitja um kúna (вскоре она снова вышла, чтобы взглянуть на корову; skömmu seinna – немного позднее; skammur – короткий; недолгий; seinn – поздний; медленный). En þá var hún horfin (а та пропала). Fara þau nú bæði (отправились они тогда оба), karlinn og kerlingin (старик со старухой), að leita kýrinnar (искать корову) og leituðu víða og lengi (и долго искали и там, и сям: «широко и долго»; víða – широко, во многих местах), en komu jafnnær aftur (но вернулись ни с чем; jafnnær – безрезультатно; jafn – равный; nær – почти).

Skömmu seinna kom hún út aftur til að vitja um kúna. En þá var hún horfin. Fara þau nú bæði, karlinn og kerlingin, að leita kýrinnar og leituðu víða og lengi, en komu jafnnær aftur.

Voru þau þá stygg í skapi (рассердились они тогда; styggur – робкий; раздражительный; ворчливый; skap – нрав; характер; настроение) og skipuðu stráknum að fara og koma ekki fyrir sín augu aftur (и велели пареньку идти и не попадаться им на глаза), fyrr en hann kæmi með kúna (пока не придёт с коровой); bjuggu þá strák út með nesti og nýja skó (дали они пареньку еды и новые башмаки), og nú lagði hann á stað eitthvað út í bláinn (и отправился он куда глаза глядят; út í bláinn – наугад; наудачу: «в голубое»).

Voru þau þá stygg í skapi og skipuðu stráknum að fara og koma ekki fyrir sín augu aftur, fyrr en hann kæmi með kúna; bjuggu þá strák út með nesti og nýja skó, og nú lagði hann á stað eitthvað út í bláinn.

Hann gekk lengi, lengi (шёл он долго-долго), þangað til hann settist niður og fór að éta (пока не присел подкрепиться). Þá segir hann (вот говорит он): „Baulaðu nú, Búkolla mín (помычи-ка, Букотла моя), ef þú ert nokkurs staðar á lífi (если /где-то: «в каком-то месте»/ жива ты).“

Þá heyrir hann (тогда слышит он), að kýrin baular langt, langt í burtu (как корова мычит из дальних далей; langt – далеко; í burtu – прочь).

Hann gekk lengi, lengi, þangað til hann settist niður og fór að éta. Þá segir hann: „Baulaðu nú, Búkolla mín, ef þú ert nokkurs staðar á lífi.“

Þá heyrir hann, að kýrin baular langt, langt í burtu.

Gengur karlsson enn lengi, lengi (идёт стариков сын ещё дальше и дальше). Sest hann þá enn niður til að éta og segir (вот присел он подкрепиться и говорит): „Baulaðu nú, Búkolla mín (помычи-ка, Букотла моя), ef þú ert nokkurs staðar á lífi (если жива ты).“

Heyrir hann þá (слышит он тогда), að Búkolla baular (как Букотла мычит), dálítið nær en í fyrra sinn (немного ближе, чем в прошлый раз).

Gengur karlsson enn lengi, lengi. Sest hann þá enn niður til að éta og segir: „Baulaðu nú, Búkolla mín, ef þú ert nokkurs staðar á lífi.“

Heyrir hann þá, að Búkolla baular, dálítið nær en í fyrra sinn.

Enn gengur karlsson lengi, lengi (всё дальше и дальше идёт стариков сын), þangað til hann kemur fram á fjarskalega háa hamra (пока не вышел к высоченным скалам; fjarskalega – чрезвычайно; hár – высокий; hamar – скала). Þar sest hann niður til að éta og segir um leið (там присел он поесть и говорит тут же): „Baulaðu nú, Búkolla mín (помычи-ка, Букотла моя), ef þú ert nokkurs staðar á lífi (если ты ещё в живых).“

Þá heyrir hann (тогда слышит он), að kýrin baular undir fótum sér (как корова мычит у него под ногами). Hann klifrast þá ofan hamrana (он спустился тогда со скал; klifra – карабкаться) og sér í þeim helli mjög stóran (и видит в них большую пещеру). Þar gengur hann inn og sér Búkollu bundna undir bálki í hellinum (входит он в неё и видит Букотлу, привязанную под балкой в пещере; bálki, bálkur – перегородка; низкая стена из камня или дёрна; бревно). Hann leysir hana undir eins (он отвязал её немедленно; undir eins – сразу же) og leiðir hana út á eftir sér (вывел её за собой) og heldur heimleiðis (и направился домой).

Enn gengur karlsson lengi, lengi, þangað til hann kemur fram á fjarskalega háa hamra. Þar sest hann niður til að éta og segir um leið : „Baulaðu nú, Búkolla mín, ef þú ert nokkurs staðar á lífi.“

Þá heyrir hann, að kýrin baular undir fótum sér. Hann klifrast þá ofan hamrana og sér í þeim helli mjög stóran. Þar gengur hann inn og sér Búkollu bundna undir bálki í hellinum. Hann leysir hana undir eins og leiðir hana út á eftir sér og heldur heimleiðis.

Þegar hann er kominn nokkuð á veg (долго ли, коротко ли шёл он: «когда он прошёл довольно пути»), sér hann (как видит), hvar kemur ógnarstór tröllskessa á eftir sér (что преследует его чудовищно огромная великанша; ógnarstór – громаднейший; ógn – страх; ужас) og önnur minni með henni (и другая поменьше с ней). Hann sér (глядит он), að stóra skessan er svo stórstíg (что громадная великанша такими шажищами несётся; stórstígur – делающий большие шаги; stíga – шагать; stígur – тропинка), að hún muni undir eins ná sér (и вот-вот его догонит).

Þegar hann er kominn nokkuð á veg, sér hann, hvar kemur ógnarstór tröllskessa á eftir sér og önnur minni með henni. Hann sér, að stóra skessan er svo stórstíg, að hún muni undir eins ná sér.

Þá segir hann (тогда говорит он): „Hvað eigum við nú að gera, Búkolla mín (что нам теперь делать, Букотла моя)?“

Hún segir (она говорит): „Taktu hár úr hala mínum (выдерни волосок у меня из хвоста; hár – волос; hali – /коровий/ хвост), og leggðu það á jörðina (и положи его на землю).“

Hann gjörir það (он так и сделал: «делает»). Þá segir kýrin við hárið (тогда говорит корова волоску): „Legg ég á (околдую я; leggja e-ð á e-n – околдовать кого-л. чем-л.), og mæli ég um (заклинаю я; mæla um … að – призывать сверхъестественные силы совершить что-л.), að þú verðir að svo stórri móðu (чтоб превратился ты в такую большую реку; móða – река), að ekki komist yfir nema fuglinn fljúgandi (чтоб только птица /летящая/ смогла через тебя перелететь: «перейти»; nema – кроме, за исключением, помимо; fugl – птица; fljúga – летать).“

Í sama bili varð hárið að ógnastórri móðu (в ту же секунду превратился волосок в бурную: «большущую» реку).

Þá segir hann: „Hvað eigum við nú að gera, Búkolla mín?“

Hún segir: „Taktu hár úr hala mínum, og leggðu það á jörðina.“

Hann gjörir það. Þá segir kýrin við hárið: „Legg ég á, og mæli ég um, að þú verðir að svo stórri móðu, að ekki komist yfir nema fuglinn fljúgandi.“

Í sama bili varð hárið að ógnastórri móðu.

Þegar skessan kom að móðunni (когда великанша подбежала к реке), segir hún (говорит она): „Ekki skal þér þetta duga, strákur (этим не обойдёшься, парень). Skrepptu heim, stelpa (сбегай домой, девица; skreppa – сходить, сбегать, отлучиться; stelpa – девушка),“ segir hún við minni skessuna (говорит она великанше поменьше), „og sæktu stóra nautið hans föður míns (и принеси большого быка от моего отца).“

Stelpan fer og kemur með ógnastórt naut (девица побежала и возвращается с огромным быком). Nautið drakk undir eins upp alla móðuna (бык тут же всю реку и выпил).

Þegar skessan kom að móðunni, segir hún: „Ekki skal þér þetta duga, strákur. Skrepptu heim, stelpa,“ segir hún við minni skessuna, „og sæktu stóra nautið hans föður míns.“

Stelpan fer og kemur með ógnastórt naut. Nautið drakk undir eins upp alla móðuna.

Þá sér karlsson (вот видит стариков сын), að skessan muni þegar ná sér (что великанша вот-вот его нагонит), því hún var svo stórstíg (ведь такими шажищами бежит).

Þá segir hann (тогда говорит он): „Hvað eigum við nú að gera, Búkolla mín (что же нам делать теперь, Букотла моя)?“

„Taktu hár úr hala mínum, og leggðu það á jörðina (выдерни у меня из хвоста волосок и положи его на землю),“ segir hún (говорит она).

Hann gerir það (так он и сделал). Þá segir Búkolla við hárið (тогда говорит Букотла волоску): „Legg ég á, og mæli ég um (заколдую-заклинаю), að þú verðir að svo stóru báli (чтоб превратился ты в большой костёр), að enginn komist yfir nema fuglinn fljúgandi (чтоб никто не смог сквозь тебя пройти, если только не птица летящая).“

Og undir eins varð hárið að báli (и тут же превратился волосок в костёр).

Þá sér karlsson, að skessan muni þegar ná sér, því hún var svo stórstíg.

Þá segir hann: „Hvað eigum við nú að gera, Búkolla mín?“

„Taktu hár úr hala mínum, og leggðu það á jörðina,“ segir hún.

Hann gerir það. Þá segir Búkolla við hárið: „Legg ég á, og mæli ég um, að þú verðir að svo stóru báli, að enginn komist yfir nema fuglinn fljúgandi.“

Og undir eins varð hárið að báli.

Þegar skessan kom að bálinu (когда великанша подбежала к костру), segir hún (говорит она): „Ekki skal þér þetta duga, strákur (не обойдёшься ты этим, парень; duga – оказываться годным, годиться; быть достаточным, хватать). Farðu og sæktu stóra nautið hans föður míns, stelpa (поди и принеси большого быка от моего отца, девица),“ segir hún við minni skessuna (сказала она великанше поменьше).

Hún fer og kemur með nautið (вот побежала она и возвращается с быком). En nautið meig þá öllu vatninu (а бык выпустил из себя всю воду; míga – мочиться; vatn – вода), sem það drakk úr móðunni (которую он выпил из реки), og slökkti bálið (и потушил костёр; slökkva – тушить).

Þegar skessan kom að bálinu, segir hún: „Ekki skal þér þetta duga, strákur. Farðu og sæktu stóra nautið hans föður míns, stelpa,“ segir hún við minni skessuna.

Hún fer og kemur með nautið. En nautið meig þá öllu vatninu, sem það drakk úr móðunni, og slökkti bálið.

Nú sér karlsson (вот видит стариков сын), að skessan muni strax ná sér (что великанша вот-вот его нагонит; strax – немедленно), því hún var svo stórstíg (ведь такими шажищами бежит).

Þá segir hann (тогда говорит он): „Hvað eigum við nú að gera, Búkolla mín (что же нам делать, Букотла моя)?“

„Taktu hár úr hala mínum, og leggðu það á jörðina (выдерни волосок из моего хвоста и положи его на землю),“ segir hún (говорит она).

Síðan segir hún við hárið (потом говорит она волоску): „Legg ég á, og mæli ég um (наколдую-заклинаю), að þú verðir að svo stóru fjalli (чтоб превратился ты в такую большую гору), sem enginn kemst yfir nema fuglinn fljúgandi (чтоб никто не мог тебя перейти, кроме как птица летящая).“

Varð þá hárið að svo háu fjalli (превратился тогда волосок в такую высокую гору), að karlsson sá ekki nema upp í heiðan himininn (что не видно стало старикову сыну ничего, кроме чистого неба; heiður – безоблачный; himinn – небо).

Nú sér karlsson, að skessan muni strax ná sér, því hún var svo stórstíg.

Þá segir hann: „Hvað eigum við nú að gera, Búkolla mín?“

„Taktu hár úr hala mínum, og leggðu það á jörðina,“ segir hún.

Síðan segir hún við hárið: „Legg ég á, og mæli ég um, að þú verðir að svo stóru fjalli, sem enginn kemst yfir nema fuglinn fljúgandi.“

Varð þá hárið að svo háu fjalli, að karlsson sá ekki nema upp í heiðan himininn.

Þegar skessan kemur að fjallinu (когда великанша подбегает к горе), segir hún (говорит она): „Ekki skal þér þetta duga, strákur (этим тебе не обойтись, парень). Sæktu stóra borjárnið hans föður míns, stelpa (принеси большой бурав моего отца, девушка)!“ segir hún við minni skessuna (говорит она великанше поменьше).

Stelpan fer og kemur með borjárnið (девица побежала и возвращается с буравом). Borar þá skessan gat á fjallið (буравит тогда великанша дыру в горе; bora – буравить; gat – отверстие), en varð of bráð á sér (но слишком уж она торопилась; bráður – нетерпеливый; вспыльчивый), þegar hún sá í gegn (когда голову засунула: «посмотрела сквозь»; í gegn – сквозь), og tróð sér inn í gatið (и стала проталкиваться в дыру; troða – ступать; запихивать), en það var of þröngt (но дыра оказалась слишком узкой; þröngur – узкий), svo hún stóð þar föst (вот она там и застряла) og varð loks að steini í gatinu (и превратилась в конце концов в камень /в дыре/), og þar er hún enn (и там она и есть по сию пору).

Þegar skessan kemur að fjallinu, segir hún: „Ekki skal þér þetta duga, strákur. Sæktu stóra borjárnið hans föður míns, stelpa!“ segir hún við minni skessuna.

Stelpan fer og kemur með borjárnið. Borar þá skessan gat á fjallið, en varð of bráð á sér, þegar hún sá í gegn, og tróð sér inn í gatið, en það var of þröngt, svo hún stóð þar föst og varð loks að steini í gatinu, og þar er hún enn.

En karlsson komst heim með Búkollu sína (а стариков сын вернулся домой со своей Букотлой), og urðu karl og kerling því ósköp fegin (и старик со старухой были тому ужасно рады; ósköp – злая судьба; ужасно, невероятно).

En karlsson komst heim með Búkollu sína, og urðu karl og kerling því ósköp fegin.

Bangsímon (Бангсимон)

Einu sinni var kóngur og drottning í ríki sínu (жили-были в одном королевстве король с королевой: «один раз был король и королева в королевстве одном»). Þau áttu son sem Sigurður hét (у них был сын по имени Сигурд: «которого звали Сигурд»). Í garðshorni skammt þaðan bjó karl og kerling (а в хижине неподалёку жили старик со старухой); hann hét Bangsímon (его = старика звали Бангсимон; bangsi – мишка; Bangsímon – Винни-Пух). Þau áttu eina dóttur sem Helga hét (у них была дочь по имени Хельга). Hún var jafngömul Sigurði kóngssyni (она была ровесницей Сигурда, королевского сына) og léku þau sér oft saman í æsku (и они часто вместе играли в детстве; leika – играть; æska – детство).

Einu sinni var kóngur og drottning í ríki sínu. Þau áttu son sem Sigurður hét. Í garðshorni skammt þaðan bjó karl og kerling; hann hét Bangsímon. Þau áttu eina dóttur sem Helga hét. Hún var jafngömul Sigurði kóngssyni og léku þau sér oft saman í æsku.

Svo bar við að kóngur missti drottningu sína (случилось так, что король потерял свою королеву = королева умерла); syrgði hann hana mjög (оплакивал он её долго; syrgja – оплакивать) og sat oft á haugi hennar (и часто сидел у её могилы; haugur – могила) og sinnti ekki ríkisstjórn (а о правлении и думать забыл: «не заботился»; sinna – обращать внимание, заботиться). Ráðgjöfum hans og hirðmönnum þótti svo mikið mein í þessu (его советникам и придворным это так не нравилось: «считали это настолько вредным»; ráðgjafi – советник; ráð – совет; gefa – давать; hirðmaður – придворный; hirð – двор; mein – ущерб; вред) að þeir gengu fyrir kóng (что пошли они к королю) og báðu hann hætta harmatölum sínum (и попросили его прервать свой траур; harmatölur – причитания; сетования; harma – грустить; сожалеть) og buðust til að fara og leita honum kvonfangs (и вызвались подыскать ему партию; kvonfang – женитьба; партия). Honum líkaði þetta ráð vel (он принял этот совет; líka – удовлетворять; vel – хорошо), en bað þá um að taka hvorki eyjafífl, annesjafljóð né skógarkonu (но приказал не приводить: «брать» ни простоватых островитянок, ни недалёких мысянок, ни дремучих невежд; eyja – остров; fífl – простак; annes – нос, мыс; fljóð – /поэт./ женщина; skógur – лес; kona – женщина).

Svo bar við að kóngur missti drottningu sína; syrgði hann hana mjög og sat oft á haugi hennar og sinnti ekki ríkisstjórn. Ráðgjöfum hans og hirðmönnum þótti svo mikið mein í þessu að þeir gengu fyrir kóng og báðu hann hætta harmatölum sínum og buðust til að fara og leita honum kvonfangs. Honum líkaði þetta ráð vel, en bað þá um að taka hvorki eyjafífl, annesjafljóð né skógarkonu.

Þeir hétu honum góðu um það (так они ему /по-хорошему/ пообещали; heita e-m – обещать кому-л.) og bjuggust síðan til ferðar (и отправились в путь; búast til ferðar – собираться в дорогу; búast – готовиться). Fengu þeir svo hafvillur miklar og sjóvolk (сбивались они с курса не единожды и много тягот претерпели: «получили они тогда сбитий с курса много и морских тягот»; hafvilla – сбитие с курса; haf – море; океан; villa – сбивать с пути; sjóvolk – тяготы морского путешествия; sjór – море; volk – тяготы; плаканье) og gekk þeim seint ferðin (и долго они так плавали). Loksins sáu þeir sorta mikinn fyrir stafni (наконец увидели они, как перед носом корабля /расстилается/ густой туман; sorti – чернота; темнота; затмение; stafn – форштевень; нос) og það með að þetta var eyland (и /при этом/ это был остров). Þeir gengu á land og fóru þangað til þeir komu að tjaldi einu (они пристали к берегу и шли до тех пор, пока не пришли к одной палатке). Sáu þeir þar fríða konu (увидели они там прекрасную женщину) sem sat á stóli og var að greiða hár sitt með gullkambi (которая сидела на стуле и расчёсывала волосы золотым гребешком; stóll – стул; greiða – расчёсывать; kambur – гребешок). Hún spurði þá hvert þeir væru að fara (она спросила, куда они путь держат) og hvert erindi þeirra væri (и что у них за дело). En þeir sögðu til hið sanna (а они рассказали ей всё, как есть: «правдивое»; hið – форма среднего рода ед. числа от определённого артикля hinn; sannur – правдивый).

Þeir hétu honum góðu um það og bjuggust síðan til ferðar. Fengu þeir svo hafvillur miklar og sjóvolk og gekk þeim seint ferðin. Loksins sáu þeir sorta mikinn fyrir stafni og það með að þetta var eyland. Þeir gengu á land og fóru þangað til þeir komu að tjaldi einu. Sáu þeir þar fríða konu sem sat á stóli og var að greiða hár sitt með gullkambi. Hún spurði þá hvert þeir væru að fara og hvert erindi þeirra væri. En þeir sögðu til hið sanna.

Hún sagði (она сказала): „Það er þá líkt á komið með kóngi yðar og mér (значит, с вашим королём произошло то же, что и со мной; yðar – ваш /вежливая форма/); því fyrir stuttu hef ég misst mann minn (ведь недавно я потеряла мужа; fyrir stuttu – недавно; stuttur – короткий). Hann var yfirkóngur tuttugu smákónga (он был главным из = властителем двадцати королей; yfirkóngur – «верховный, старший» король; yfir– – главный; smákóngur – «малый» король; мелкий князёк; царёк); víkingar réðust á ríkið (викинги напали на королевство; víkingur – викинг), kóngur féll (король пал; falla – падать), en ég flýði hingað (а я бежала сюда).“

Hún sagði: „Það er þá líkt á komið með kóngi yðar og mér; því fyrir stuttu hef ég misst mann minn. Hann var yfirkóngur tuttugu smákónga; víkingar réðust á ríkið, kóngur féll, en ég flýði hingað.“

Báðu þeir hennar svo til handa kóngi sínum (стали они её тогда просить выйти замуж за их короля; biðja e-n /sér/ til handa – делать кому-л. предложение руки /и сердца/; hönd – рука) og tók hún þeim málum vel (и она приняла их предложение: «приняла их речи благосклонно»). Síðan stigu þau öll á skip (тогда поднялись они все на корабль) og gekk þeim ferðin vel heim (и благополучно прибыли домой).

Báðu þeir hennar svo til handa kóngi sínum og tók hún þeim málum vel. Síðan stigu þau öll á skip og gekk þeim ferðin vel heim.

Þegar kóngur sá til ferða þeirra (когда король увидел, что они прибывают) lét hann aka sér í vagni til strandar (приказал он отвезти себя в повозке к берегу; aka – ехать; vagn – повозка; экипаж) og bauð hann drottningu að stíga í vagninn hjá sér (и пригласил королеву сесть к себе в повозку; stíga – шагать, ступать; подниматься; садиться /на лошадь, на судно/) og var þeim svo báðum ekið heim (и они вместе поехали: «их обоих отвезли» домой).

Þegar kóngur sá til ferða þeirra lét hann aka sér í vagni til strandar og bauð hann drottningu að stíga í vagninn hjá sér og var þeim svo báðum ekið heim.

Með því kóngi geðjaðist vel að drottningu þessari (поскольку королю понравилась эта королева; e-m geðjast að e-m /e-u/ – кому-л. нравится кто-л. /что-л./; geð – нрав; настроение) hóf hann bónorð sitt til hennar (сделал он ей предложение; hefja – поднимать; bónorð – предложение руки и сердца; bón – просьба; orð – слово) og tók hún því vel (и она приняла его). Lét hann þá efna til mikillar veislu (приказал он тогда устроить большой пир; efna til veislu – устраивать празднество; efna – выполнять; устраивать; veisla – празднование; банкет) og drakk brúðkaup sitt til hennar (и сыграли они свадьбу; drekka brúðkaup – сыграть: «выпить» свадьбу). Sigurður kóngsson skipti sér lítið af stjúpu sinni (королевич Сигурд сторонился своей мачехи; skipta sér af e-m – иметь дело с кем-л.) og vildi sem minnst eiga saman við hana að sælda (и желал как можно меньше с ней видеться: «иметь дел»; sem minnst – как можно меньше; eiga mikið/lítið saman við e-n að sælda – иметь/не иметь дела с кем-л.: «иметь много/мало дел с кем-л.»; sælda – просеивать).

Með því kóngi geðjaðist vel að drottningu þessari hóf hann bónorð sitt til hennar og tók hún því vel. Lét hann þá efna til mikillar veislu og drakk brúðkaup sitt til hennar. Sigurður kóngsson skipti sér lítið af stjúpu sinni og vildi sem minnst eiga saman við hana að sælda.

Nú líður og bíður (вот проходит время; líða – проходить; течь; bíða – ждать) þangað til drottning verður veik (до тех пор, пока королева не заболела; verða veikur – заболеть: «стать больным») og þótti kóngi það illt (и король из-за этого опечалился; þykja e-m illt – не нравиться кому-л.: «казаться кому-л. плохим»). Spurði hann þá drottningu (спросил он тогда королеву) hvort þetta mundi verða helsótt eða skrópasótt (смертельная ли это болезнь или притворная; helsótt – смертельная болезнь; hel – смерть; царство мёртвых; Хель – властительница царства мёртвых; sótt – болезнь; skrópasótt – симуляция болезни; skrópa – симулировать болезнь; прогуливать). En hún lést ætla (но она дала понять) að það mundi verða helsótt (что болезнь, вероятно, смертельна) og bað hún kóng að gera það fyrir sig (и попросила короля сделать так /для себя/) að láta Sigurð son sinn vaka yfir sér þrjár fyrstu næturnar í herbergi því (чтобы Сигурд, сын его, бдел над ней три ночи в тех покоях; vaka yfir e-m – бдеть над кем-л.) sem hún tók til (в которых она будет почивать; taka til e-s – пользоваться чем-л.) þegar hún væri dáin (когда она умрёт).

Nú líður og bíður þangað til drottning verður veik og þótti kóngi það illt. Spurði hann þá drottningu hvort þetta mundi verða helsótt eða skrópasótt. En hún lést ætla að það mundi verða helsótt og bað hún kóng að gera það fyrir sig að láta Sigurð son sinn vaka yfir sér þrjár fyrstu næturnar í herbergi því sem hún tók til þegar hún væri dáin.

Fór nú svo sem (оказалось так, что) drottning gat til (королева оказалась права: «догадалась»; geta til e-s – догадаться о чём-л.) að þetta var helsótt (что болезнь была смертельной) og lét kóngur flytja lík hennar í herbergi það (и приказал король перенести её тело в те покои) sem hún hafði til tekið (в которых она почивала) og búa um það eins og hún hafði sagt fyrir (и положить его так, как она велела; búa – приготовить; búa um – приготовлять постель; segja e-ð fyrir – предсказывать; segja fyrir um e-ð – давать указания о чём-л.). Síðan bað kóngur son sinn að vaka yfir líkinu (потом попросил король своего сына побдеть над телом), en hann mæltist undan því í fyrstu (но тот отказался от этого поначалу; mælast undan e-u – уклоняться от чего-л.). Kóngur varð þá byrstur við hann (король тогда разгневался на него; byrstur – строгий; суровый) og skipaði honum það (и приказал ему это; skipa – велеть) svo Sigurður þorði ekki annað en lofa að gera það (так что Сигурду не оставалось ничего другого: «не осмелился ни на что другое», как пойти и сделать это; þora – осмелиться).

Fór nú svo sem drottning gat til að þetta var helsótt og lét kóngur flytja lík hennar í herbergi það sem hún hafði til tekið og búa um það eins og hún hafði sagt fyrir. Síðan bað kóngur son sinn að vaka yfir líkinu, en hann mæltist undan því í fyrstu. Kóngur varð þá byrstur við hann og skipaði honum það svo Sigurður þorði ekki annað en lofa að gera það.

En af því hann var bæði myrkfælinn og líkhræddur (но поскольку он боялся и темноты, и трупов; myrkfælinn – боящийся темноты; myrkur – темнота; fælinn – боязливый; fæla – пугать; líkhræddur – боящийся трупов; hræddur – боязливый; hræðast e-n – бояться кого-л.) fór hann til Helgu karlsdóttur (отправился он к Хельге, мужиковой дочери) og bað hana að fá Bangsímon föður sinn til að vaka fyrir sig (и попросил её, чтоб Бангсимон, отец её, побдел за него). Karl var tregur til þess í fyrstu (мужик воспротивился поначалу; tregur – колеблющийся; медленный), en lét þó til leiðast (но потом дал себя уговорить: «повести») og hét að vaka fyrstu nóttina (и пообещал бдеть первую ночь; heita – обещать); fór hann svo heim í herbergi það (пошёл он тогда в те покои) sem líkið lá í um kvöldið (в которых вечером лежало тело).

En af því hann var bæði myrkfælinn og líkhræddur fór hann til Helgu karlsdóttur og bað hana að fá Bangsímon föður sinn til að vaka fyrir sig. Karl var tregur til þess í fyrstu, en lét þó til leiðast og hét að vaka fyrstu nóttina; fór hann svo heim í herbergi það sem líkið lá í um kvöldið.

En þegar hann kom þar inn (но когда он туда вошёл) spyr drottning (спросила королева): „Hver er þar (кто тут)?“

„Bangsímon karl í garðshorni (Бангсимон, мужик из хижины),“ segir hann (говорит он).

„Svei þér (чёрт тебя возьми: «будь проклят ты»), skömmin þín (/вот так /стыд /твой/; skömm – позор); ekki átt þú að vaka yfir mér (не ты должен надо мной бдеть); Sigurður kóngsson á að vaka yfir mér (а королевич Сигурд должен надо мной бдеть). Eru fölir fætur mínir (бледные у меня ноги; fölur – бледный)?“ segir hún (говорит она).

„Fölir svo sem grasstrá (бледные, как солома; grasstrá – травинка; gras – трава; растение; исландский мох; сено; strá – солома; соломинка; травинка),“ segir hann (говорит он).

„Þá er best að bera sig til (тогда лучше с этим что-то сделать; bera sig til við e-ð – приниматься за что-л.),“ segir hún (говорит она).

Með það reis hún upp af líkbörunum (с этим = с этими словами поднялась она из гроба; líkbörur – похоронные носилки; börur – носилки) og réðst á Bangsímon (и налетела на Бангсимона) og áttust þau við allt til dags (и боролись они до самого утра; eigast við – драться; иметь дело друг с другом).

En þegar hann kom þar inn spyr drottning: „Hver er þar?“

„Bangsímon karl í garðshorni,“ segir hann.

„Svei þér, skömmin þín; ekki átt þú að vaka yfir mér; Sigurður kóngsson á að vaka yfir mér. Eru fölir fætur mínir?“ segir hún.

„Fölir svo sem grasstrá,“ segir hann.

„Þá er best að bera sig til,“ segir hún.

Með það reis hún upp af líkbörunum og réðst á Bangsímon og áttust þau við allt til dags.

Þegar dagur rann (когда наступил день; renna – наступать) lagðist hún fyrir eins og áður (улеглась она снова /в гроб/, как прежде), en karl fór heim í kot sitt (а мужик отправился домой в свою хижину). Allt eins fór aðra nóttina (так же случилось и во вторую ночь) og eftir það neitaði karl með öllu (а потом отказался мужик наотрез; neita – отрицать; отказываться; með öllu – совершенно) að vaka hjá henni þriðju nóttina (бдеть над ней третью ночь), en gerði það þó fyrir bænastað dóttur sinnar (но всё же сделал так по просьбе дочери своей; bænastaður – просьба; ходатайство; bæn – просьба; молитва; stæður – место) að vera þar þá einu nóttina sem eftir var (побыть там ещё и на следующую ночь: «ночь, которая была затем»). En áður en hann fór (но прежде чем пойти) sagði hann þeim Sigurði og Helgu (наказал он Сигурду и Хельге) að þau mættu giftast að þremur árum liðnum (что они должны пожениться по прошествии трёх лет) ef hann yrði ekki kominn aftur innan þess tíma (если он оттуда не выйдет на этот раз).

Þegar dagur rann lagðist hún fyrir eins og áður, en karl fór heim í kot sitt. Allt eins fór aðra nóttina og eftir það neitaði karl með öllu að vaka hjá henni þriðju nóttina, en gerði það þó fyrir bænastað dóttur sinnar að vera þar þá einu nóttina sem eftir var. En áður en hann fór sagði hann þeim Sigurði og Helgu að þau mættu giftast að þremur árum liðnum ef hann yrði ekki kominn aftur innan þess tíma.

Fór karl svo heim í kóngsríki (пошёл тогда мужик во дворец: «в королевство») og í herbergi það sem líkið var í (в те покои, где лежало тело) og fórust þeim drottningu og honum sömu orð í milli og áður (и состоялся у него с королевой прежний разговор: «и прошли между королевой и ним те же самые слова, что и раньше») og glímdu síðan til dags (и боролись они потом до утра; glíma – бороться).

Fór karl svo heim í kóngsríki og í herbergi það sem líkið var í og fórust þeim drottningu og honum sömu orð í milli og áður og glímdu síðan til dags.

Þegar dagur rann (когда наступил день) varð hún að gammi (превратилась она в коршуна; gammur – коршун; /поэт./ конь), en hann að flugdreka (а он – в летучего змея; flugdreki – воздушный змей; flug – полёт; fljuga – летать; dreki – дракон); flugust þeir á í loftinu (взлетели они в воздух) og flugu yfir láð og lög (и кружили над лугами и долами; láð – суша; земля; lag – слой; пласт) uns þau komu að landi einu (пока не опустились на землю); þar varð drottning undir í skiptunum (там стали у королевы силы иссякать: «потерпела королева поражение на этот раз»; verða undir – потерпеть поражение; оказаться под чем-л.; попасть подо что-л. /падающее/; skipti – раз) og ætlaði karl að bíta hana á barkann (и собрался мужик загрызть её за горло; bíta – кусать; клевать; грызть; barki – горло; глотка). Baðst hún þá friðar (взмолилась она тогда о пощаде; biðjast /fyrir/ – умолять; friður – мир; покой) og hét karli að launa honum lífgjöfina (и пообещала мужику помиловать его; launa – вознаграждать; платить; lífgjöf – помилование; спасение жизни; líf – жизнь; gjöf – дар) þegar hún væri orðin kóngsdóttir í því ríki (когда станет королевной в том королевстве).

Þegar dagur rann varð hún að gammi, en hann að flugdreka; flugust þeir á í loftinu og flugu yfir láð og lög uns þau komu að landi einu; þar varð drottning undir í skiptunum og ætlaði karl að bíta hana á barkann. Baðst hún þá friðar og hét karli að launa honum lífgjöfina þegar hún væri orðin kóngsdóttir í því ríki.

„Hvernig ætlar þú að fara að því (как у тебя это выйдет)?“ segir karl (говорит мужик).

„Ég ætla að gera mig að dálitlu barni (я превращусь в маленького ребёнка; dálítill – маленький; dá– – довольно; сравнительно) og láta kónginn finna mig (и сделаю так, чтоб король меня нашёл) þegar hann fer á dýraveiðar (когда поедет на охоту),“ segir hún (отвечает она).

Karl lét hana þá lausa (мужик тогда отпустил её; láta e-ð laust – выпустить что-л.; laus – свободный) og fór hún í skóg einn mikinn skammt þaðan (и побежала она в глухой лес: «далеко оттуда»; skammtur – часть).

„Hvernig ætlar þú að fara að því?“ segir karl.

„Ég ætla að gera mig að dálitlu barni og láta kónginn finna mig þegar hann fer á dýraveiðar,“ segir hún.

Karl lét hana þá lausa og fór hún í skóg einn mikinn skammt þaðan.

Næsta dag eftir (на следующий день) fór kóngurinn í ríkinu á veiðar (отправился король того королевства на охоту) og fann í skóginum frítt meybarn (и нашёл в лесу прехорошенькую девочку; meybarn – девочка; mey – дева); tók hann það heim með sér (взял он её с собой домой) og ól það upp sem eigin dóttur sína (и стал растить, как собственную дочь; ala upp – воспитывать) því þau kóngur og drottning voru áður barnlaus (потому что у них с королевой раньше детей не было; barnlaus – бездетный). Mær þessi dafnaði svo fljótt að furðu gegndi (девица эта росла на удивление быстро; mær – дева; девушка; dafna – развиваться; процветать; fljótt – быстро; fljótur – быстрый; furða – удивление; gegna furðu – быть удивительным; gegna – означать).

Næsta dag eftir fór kóngurinn í ríkinu á veiðar og fann í skóginum frítt meybarn; tók hann það heim með sér og ól það upp sem eigin dóttur sína því þau kóngur og drottning voru áður barnlaus. Mær þessi dafnaði svo fljótt að furðu gegndi.

Karlinn Bangsímon hafði komið til kóngshallar (мужик Бангсимон оказался в королевском дворце) og dvaldist þar (и остался там; dvelja – пребывать; находиться); var hann látinn berja fisk (наказали ему рыбу удить; berja – бить) og gera annað slíkt (и всякое такое делать).

Karlinn Bangsímon hafði komið til kóngshallar og dvaldist þar; var hann látinn berja fisk og gera annað slíkt.

Þegar fram liðu stundir (когда прошло некоторое время) tók fósturdóttir kóngsins upp á því að bíta sig í fingurna (стала приёмная дочь короля себя за пальцы кусать; fósturdóttir – приёмная дочь; воспитанница; fóstur – воспитание; dóttir – дочь; taka upp á e-u – приниматься за что-л.) svo blæddi úr (так что пошла у неё кровь; blæða – кровоточить; blóð – кровь); sagði hún (сказала она) að karlinn sem hérna væri (что мужик, который там был) færi svona með sig (с ней так поступает; fara með e-n – обходиться с кем-л.). Þótti kóngi og drottningu mjög fyrir við karl (король с королевой за это на мужика рассерчали; þykja fyrir e-u við e-n – обидеться за что-л. на кого-л.); en þó var hann ekki rekinn burtu að heldur (но всё же прочь его не прогнали: «он не был прогнан»; reka – гнать; heldur – скорее; лучше; ekki að heldur – также не).

Þegar fram liðu stundir tók fósturdóttir kóngsins upp á því að bíta sig í fingurna svo blæddi úr; sagði hún að karlinn sem hérna væri færi svona með sig. Þótti kóngi og drottningu mjög fyrir við karl; en þó var hann ekki rekinn burtu að heldur.

Einu sinni (однажды: «один раз») þegar kóngsdóttir þessi var á gangi ein sér (когда королевна гуляла одна; vera á gangi – прогуливаться; gangur – прогулка) spurði Bangsímon hana (спросил её Бангсимон) nær hún ætlaði að launa sér lífgjöfina (когда она дарует ему спасение). Hún lést mundi gera það (она ответила, что вроде как сделает это; látast – делать вид; притворяться) þegar hún væri orðin kóngsdrottning þar í ríkinu (когда станет королевой в том королевстве).

Einu sinni þegar kóngsdóttir þessi var á gangi ein sér spurði Bangsímon hana nær hún ætlaði að launa sér lífgjöfina. Hún lést mundi gera það þegar hún væri orðin kóngsdrottning þar í ríkinu.

„Hvernig ætlarðu að fara að því (как у тебя это получится)?“ segir karl (говорит мужик).

„Ég ætla (я намереваюсь),“ segir hún (отвечает она), „að biðja drottninguna (попросить королеву) að sýna mér gripasafnið því hún lætur allt eftir mér (показать мне скотину, которую она мне оставит; sýna – показывать; gripasafn – стадо; gripur – предмет; скот; safn – собрание; коллекция; отара; стадо). Ég ætla að láta hana fara upp stigann á undan mér (я попрошу её впереди меня подняться по лестнице; stigi – лестница-стремянка; á undan – перед) sem þangað liggur upp (которая там стоит; liggja – лежать; находиться); en sjálf ætla ég á eftir (а сама собираюсь подниматься за ней) og þegar hún er komin í efstu stigarimina (и когда она поднимется на верхнюю ступеньку; efstur – высший, наивысший; stigarim – ступень лестницы; rim – перекладина; ступенька) ætla ég að kippa stiganum undan henni (дёрну я лестницу из-под неё; kippa – дёрнуть; рвануть; схватить; undan – из-под) svo hún hálsbrotni (тогда она сломает себе шею; hálsbrotna – сломать себе шею; háls – шея; brotna – ломать), dysja hana þar undir stiganum (похороню её под лестницей; dysja – хоронить /покрывать землёй или камнями/), fara í fötin hennar (надену её одежду), og svo ímyndar kóngurinn sér (и тогда король подумает; ímynda sér e-ð– воображать, представлять себе что-л.) að ég sé konan hans (что я его жена).“

Síðan skildu þau karl (на том они с мужиком и порешили: «расстались»).

„Hvernig ætlarðu að fara að því?“ segir karl.

„Ég ætla,“ segir hún, „að biðja drottninguna að sýna mér gripasafnið því hún lætur allt eftir mér. Ég ætla að láta hana fara upp stigann á undan mér sem þangað liggur upp; en sjálf ætla ég á eftir og þegar hún er komin í efstu stigarimina ætla ég að kippa stiganum undan henni svo hún hálsbrotni, dysja hana þar undir stiganum, fara í fötin hennar, og svo ímyndar kóngurinn sér að ég sé konan hans.“

Síðan skildu þau karl.

Fám dögum síðar saknaði kóngur dóttur sinnar (несколько дней спустя король не смог дозваться своей дочери; sakna – не видеть; не найти; скучать) og sagði drottning (и сказала королева) að líkast væri að fiskakarlinn (что это, вероятнее всего, рыбак; fiskakarl – рыбак; fiski – рыбная ловля; fiska – ловить рыбу) sem hefði einlægt verið að hrekkja hana (который постоянно досаждал ей; einlægt – постоянно; hrekkja – сыграть шутку; причинять беспокойство) hefði séð fyrir henni (отправил её на тот свет; sjá fyrir e-m – заботиться о ком-л.; /ирон./ отправить кого-л. на тот свет). Var karl þá tekinn fastur (тогда схватили мужика) og átti að leiða hann á bál og brenna (и повели его на костёр, чтобы сжечь; bál – костёр) hvernig sem hann bar það af sér (поскольку он такое совершил) að hann hefði drepið kóngsdóttur (что королевну убил).

Fám dögum síðar saknaði kóngur dóttur sinnar og sagði drottning að líkast væri að fiskakarlinn sem hefði einlægt verið að hrekkja hana hefði séð fyrir henni. Var karl þá tekinn fastur og átti að leiða hann á bál og brenna hvernig sem hann bar það af sér að hann hefði drepið kóngsdóttur.

Var hann síðan leiddur að bálinu (привели его тогда на костёр) og voru þau kóngur og drottning þar við einnig (и были король с королевой там тоже; einnig – также). En áður en karli væri hrundið á bálið (но прежде чем мужика бросили в огонь; hrynja – падать; валиться) baðst hann þess (взмолился он о том) að kóngur veitti sér eina bæn (чтобы король выполнил его просьбу; veita – предоставлять; разрешать) og þó ekki líf (если уж жизнь ему не сохранит: «и всё же /хотя/ не жизнь»). Kóngur hét honum því (король пообещал ему это). Bað karl þá drottningu (попросил тогда мужик королеву) að segja ævisögu sína (рассказать свою жизнь; ævisaga – биография: «история жизни»; ævi – жизнь). Hún sagði það væri fljótgert (она сказала, что долго это не займёт: «быстро делается») því hún hefði verið kóngsdóttir (потому что она была королевной) og síðan hefði hún gifst kónginum (а потом вышла замуж за короля) sem hún ætti nú (который у неё теперь) og síðan vissu allir um framferði sitt (а об остальном всем известно: «и потом знают все о её поступках»; framferði – поведение; fram – вперёд; fara – идти; ferð – поездка).

Var hann síðan leiddur að bálinu og voru þau kóngur og drottning þar við einnig. En áður en karli væri hrundið á bálið baðst hann þess að kóngur veitti sér eina bæn og þó ekki líf. Kóngur hét honum því. Bað karl þá drottningu að segja ævisögu sína. Hún sagði það væri fljótgert því hún hefði verið kóngsdóttir og síðan hefði hún gifst kónginum sem hún ætti nú og síðan vissu allir um framferði sitt.

Karl sagði þá upphátt alla ævi hennar (мужик рассказал тогда во весь голос всю её жизнь; upphátt – громко; hár – громкий) frá því hún kom þar á land (с того /момента/, когда она оказалась в государстве). Brást hún þá í flugdreka líki (обратилась она тогда в /форму/ летучего дракона; bregðast – меняться; превращаться; líki – форма) og flaug á karlinn (и налетела на мужика). En hann tók belg undan skikkju sinni (но он вытащил мешок из-под своего плаща; belgur – кожаный мешок /для хранения продуктов и т.д./; шкура; живот; skikkja – плащ; мантия) og kastaði yfir höfuð henni (и накинул ей на голову) svo hún lenti á bálinu og brann (так что она угодила в костёр и сгорела; lenda – приземляться; угодить; оказаться; brenna – гореть).

Karl sagði þá upphátt alla ævi hennar frá því hún kom þar á land. Brást hún þá í flugdreka líki og flaug á karlinn. En hann tók belg undan skikkju sinni og kastaði yfir höfuð henni svo hún lenti á bálinu og brann.

Réð karl þá kóngi til (посоветовал тогда мужик королю) að láta grafa upp hjá stiganum (чтобы он приказал раскопать /землю/ у лестницы) sem lá upp í gripasafnið (что стоит у хлева). Var það svo gert (та и сделали) og fannst allt (и нашли всё) eins og karl hafði frá sagt (как мужик говорил); þakkaði kóngur karli með mörgum fögrum orðum (отблагодарил король мужика /многими/ красивыми речами; fagur – прекрасный) að hann hefði frelsað sig frá þessari ókind (за то, что тот избавил его от этого чудовища; frelsa – освобождать; ókind – чудовище; негодяй; kind – овца; девочка), gaf honum skip og menn á (подарил ему корабль и команду: «людей») og sigldi karl síðan heimleiðis (и поплыл тогда мужик в сторону дома).

Réð karl þá kóngi til að láta grafa upp hjá stiganum sem lá upp í gripasafnið. Var það svo gert og fannst allt eins og karl hafði frá sagt; þakkaði kóngur karli með mörgum fögrum orðum að hann hefði frelsað sig frá þessari ókind, gaf honum skip og menn á og sigldi karl síðan heimleiðis.

En ef Sigurði er það að segja (а если о Сигурде говорить) að hann hafði misst föður sinn (то он потерял отца своего) meðan Bangsímon var erlendis (пока Бангсимон был на чужбине; erlendis – за границей; erlendur – иностранный) og hafði tekið við ríkisstjórn (и стал королевством править). Þegar karl kom heim (когда мужик добрался до дома) var Sigurður að halda brúðkaup sitt til Helgu (Сигурд праздновал свою свадьбу с Хельгой); því þá voru liðin þrjú ár (ведь прошли три года) frá því karl fór að heiman (как мужик покинул дом); varð þar því hinn mesti fagnafundur (поэтому была это очень радостная встреча; fagnafundur – радостная встреча; fagna – радоваться; fundur – встреча; находка; открытие).

En ef Sigurði er það að segja að hann hafði misst föður sinn meðan Bangsímon var erlendis og hafði tekið við ríkisstjórn. Þegar karl kom heim var Sigurður að halda brúðkaup sitt til Helgu; því þá voru liðin þrjú ár frá því karl fór að heiman; varð þar því hinn mesti fagnafundur.

Lifðu þau hjón síðan lengi saman með veg og virðingu (жили они: «их пара» с тех пор долго в славе и почёте; vegur – слава; virðing – уважение; почтение) og lýkur svo sögunni af Bangsímon (и на этом заканчивается сказание о Бангсимоне).

Lifðu þau hjón síðan lengi saman með veg og virðingu og lýkur svo sögunni af Bangsímon.

Bóndadæturnar (Крестьянские дочери)

^[2]

Ekki alllangt frá konungsborg nokkurri (недалеко от одного королевского замка; konungsborg – королевский замок; konungur – король; borg – город; замок) bjó bóndi einn vel efnaður (жил один довольно зажиточный крестьянин; efnaður – состоятельный; богатый; efni – материал; содержание; богатства; средства). Hann átti þrjár dætur (у него было три дочери). Var hin elsta tvítug (самой старшей двадцать лет), en hinar yngri (другие помладше), þó allar gjafvaxta (и все на выданье; gjafvaxta – который по возрасту может вступить в брак; gefa – давать; vaxa – расти).

Ekki alllangt frá konungsborg nokkurri bjó bóndi einn vel efnaður. Hann átti þrjár dætur. Var hin elsta tvítug, en hinar yngri, þó allar gjafvaxta.

Einhverju sinni er þær voru á gangi fyrir utan bæ föður síns (однажды гуляли они за хутором своего отца; bær – хутор; усадьба; ферма; двор; город) þá sjá þær hvar konungur (и вот видят они, /где/ король) – er var ógiftur (он был неженат) – kom með tveimur fylgdarmönnum (шёл с двумя спутниками; fylgdarmaður – спутник; сопровождающий; проводник; fylgd – сопровождение; свита); átti annar þeirra að hafa verið skrifari (один из них оказался писарем; skrifari – писец; конторщик; клерк; секретарь; skrifa – писать), en hinn skósmiður (а другой – сапожником; skósmiður – сапожник; skór – ботинок; туфля; башмак; smiður – кузнец; ремесленник).

Einhverju sinni er þær voru á gangi fyrir utan bæ föður síns þá sjá þær hvar konungur – er var ógiftur – kom með tveimur fylgdarmönnum; átti annar þeirra að hafa verið skrifari, en hinn skósmiður.

Þá segir sú elsta (тогда сказала старшая; sá – такой^[3]): „Ég vildi ekki óska mér meir (я бы не желала себе большего; óska – желать) en ég ætti skósmiðinn (чем заполучить сапожника).“

Sú næsta henni sagði (средняя: «следующая за ней» сказала): „En ég skrifarann (а я – писаря).“

Þá sagði sú yngsta (тогда сказала младшая): „En ég konunginn sjálfan (а я – самого короля).“

Þá segir sú elsta: „Ég vildi ekki óska mér meir en ég ætti skósmiðinn.“

Sú næsta henni sagði: „En ég skrifarann.“

Þá sagði sú yngsta: „En ég konunginn sjálfan.“

Konungur sem heyrt hafði (король, который услышал) að þær voru eitthvað að tala (что они что-то говорили) segir við fylgdarmenn sína (говорит своим спутникам): „Ég vil fara til kvenmanna þessara (я хочу пойти к этим девицам; kvenmaður – женщина; kven– – женский; kvenna – женщины; kona – женщина) og vita hvað þær hafa verið um að ræða (и узнать, о чём они говорят); mér heyrðist ein segja (мне послышалось, что одна сказала): „konunginn sjálfan (самого короля)“.“

Konungur sem heyrt hafði að þær voru eitthvað að tala segir við fylgdarmenn sína: „Ég vil fara til kvenmanna þessara og vita hvað þær hafa verið um að ræða; mér heyrðist ein segja: „konunginn sjálfan“.“

Þeir svöruðu (они ответили) að það mundi ekki hafa verið merkilegt (что, вероятно, неважно; merkilegur – значительный; важный) sem þær hefðu haft fyrir umtalsefni (что они обсуждали: «что было темой разговора»; umtalsefni – тема разговора; umtal – разговор; дискуссия; tala – говорить). Konungur segir þeir skuli nú til þeirra fara (король говорит, им следует теперь к ним пойти) og ríða þeir nú allir samt til stúlknanna (и подъезжают они теперь все вместе к девушкам; ríða – ехать верхом; stúlka – девушка). Konungur spyr (король спрашивает) hvað þær hafi verið um að ræða (о чём они говорили) þegar þeir hafi verið komnir nálægt þeim (когда они к ним подъехали: «подошли близко»); fer nú svo (произошло теперь так) að þær segja eins og verið hafði (что они рассказали как дело было). Þá mælti konungur (тогда сказал король) að svo skyldi einnig verða (что так будет) sem þær hefðu óskað (как они пожелали), og það varð (и так стало).

Þeir svöruðu að það mundi ekki hafa verið merkilegt sem þær hefðu haft fyrir umtalsefni. Konungur segir þeir skuli nú til þeirra fara og ríða þeir nú allir samt til stúlknanna. Konungur spyr hvað þær hafi verið um að ræða þegar þeir hafi verið komnir nálægt þeim; fer nú svo að þær segja eins og verið hafði. Þá mælti konungur að svo skyldi einnig verða sem þær hefðu óskað, og það varð.

En þegar sú yngsta systirin var orðin drottning (но когда эта младшая сестра стала королевой) þá fóru hinar að líta óvildar– og öfundarauga til hennar (возненавидели её другие сестры: «стали смотреть на неё враждебно и завистливо»; óvild – антипатия; злоба; враждебность; немилость; vild – воля; желание; удовольствие; öfundarauga – завистливый взгляд; öfunda – завидовать; öfund – зависть; auga – глаз) og vildu fyrir hvern mun hrinda henni úr tigninni (и вознамерились во что бы то ни стало расквитаться с ней: «выбить её из чина»; fyrir hvern mun – во что бы то ни стало; munur – разница; hrinda – толкать; отменять; опровергать; tign – знатность; достоинство; ранг; чин).

En þegar sú yngsta systirin var orðin drottning þá fóru hinar að líta óvildar– og öfundarauga til hennar og vildu fyrir hvern mun hrinda henni úr tigninni.

Þegar drottningin varð þunguð (когда королева забеременела; þunguð – беременная) og komið var nærri þeim tíma þá hún skyldi barnið fæða (и подошло ей время ребёнка рожать; nærri – близко; почти; tími – время; час), þá fengu þær því til vegar komið (вызвались они; koma e-u til vegar – вызывать что-л.; vegur – путь; возможность) að þær sátu yfir henni (помогать ей при родах; sitja yfir – помогать при родах). Þegar hún hafði barnið fætt (когда она родила ребёнка) þá sáu þær um (они распорядились; sjá um e-ð – позаботиться о чём-л.) að barnið var tekið (чтобы ребёнка забрали) og farið með það á burt (и увезли прочь), og átti eftir tilætlun þeirra (и должно было по их замыслу; tilætlun – намерение; замысел; решение; tilætla – задумывать; иметь целью) að kasta því í díki eitt fyrir utan borgina (выбросить его в ров за городом; díki – канава; ров; траншея; лужа) sem haft var til að láta í saur og annan óþverra úr borginni (в который свозили экскременты и другой мусор из города; saur – грязь; кал, экскременты; óþverri – мусор).

Þegar drottningin varð þunguð og komið var nærri þeim tíma þá hún skyldi barnið fæða, þá fengu þær því til vegar komið að þær sátu yfir henni. Þegar hún hafði barnið fætt þá sáu þær um að barnið var tekið og farið með það á burt, og átti eftir tilætlun þeirra að kasta því í díki eitt fyrir utan borgina sem haft var til að láta í saur og annan óþverra úr borginni.

Sá sem sendur var að framkvæma starf þetta (тот, кого отправили выполнить этот приказ; framkvæma – выполнять; starf – работа; деятельность) lét barnið á bakkann (оставил ребёнка на краю канавы; bakki – берег; холм), en karl einn sem um gekk (но один человек, который мимо проходил) fann það og bar heim til sín (нашёл его и забрал /домой к/ себе).

Sá sem sendur var að framkvæma starf þetta lét barnið á bakkann, en karl einn sem um gekk fann það og bar heim til sín.

Systurnar létu nú í skarðið hjá drottningu hvolp einn (сёстры подложили тогда королеве щенка; skarð – пустое место; дыра; отверстие /где кто-л. был или что-л. было ранее/; hvolpur – щенок) sem þær útötuðu í blóði (которого они измазали в крови; útata – испачкать) og sögðu síðan (и сказали потом) að drottning hefði átt hann (что королева его родила). Konungur varð mjög hryggur við þessi tíðindi (король очень опечалился от этого известия; hryggur – печальный), en stillti þó harma sína (но всё же справился со своим горем; stilla – успокаивать; harmur – горе; печаль).

Systurnar létu nú í skarðið hjá drottningu hvolp einn sem þær útötuðu í blóði og sögðu síðan að drottning hefði átt hann. Konungur varð mjög hryggur við þessi tíðindi, en stillti þó harma sína.

Þannig fór í annað og þriðja sinn (так произошло и во второй, и в третий раз; þannig – так) sem hún átti barn (когда она родила ребёнка), og börnin lentu hjá hinum sama karli (а дети оказывались всё у того же человека); voru það tveir synir og ein dóttir (было их два сына и одна дочь).

Þannig fór í annað og þriðja sinn sem hún átti barn, og börnin lentu hjá hinum sama karli; voru það tveir synir og ein dóttir.

Karlinn lét gefa börnunum heiti (человек нарёк детей именами; heiti – имя; heita – зваться; hvað heitirðu? – как тебя зовут?) og kallaði eldri sveininn Vilhjálm (и назвал старшего мальчика Вилхьяулмом; sveinn – мальчик), en hinn Sigurð (а второго – Сигурдом). Nafn stúlkunnar (имя девочки) sem yngst var (которая младшей была) er óvíst (неизвестно).

Karlinn lét gefa börnunum heiti og kallaði eldri sveininn Vilhjálm, en hinn Sigurð. Nafn stúlkunnar sem yngst var er óvíst.

Þegar drottning hafði átt þriðja barnið (когда королева родила третьего ребёнка) varð konungur afar reiður (король очень рассердился; afar – очень; reiður – сердитый) og bauð að setja hana í hús nokkurt (и приказал посадить её в один: «некий» хлев; hús – дом; строение; помещение; овчарня; хлев для овец) hvar ljón var látið inni vera (куда льва запустили: «льву было позволено внутри находиться»; ljón – лев), en í stað þess að það rifi hana í sundur (но вместо того, чтобы разорвать её на клочки) þá gaf það henni ætíð (делился: «давал» он с ней едой; æti – корм; еда) af því sem því var fært til að éta (той, что ему на корм приносили; færa – приносить) svo hún tórði þarna hjá því (поэтому она /там при нём/ осталась в живых; tóra – оставаться в живых; существовать; прозябать) án þess nokkur þó vissi (без того, чтобы кто-то знал = и при этом никто не знал; án – без) að hún væri á lífi (что она жива).

Þegar drottning hafði átt þriðja barnið varð konungur afar reiður og bauð að setja hana í hús nokkurt hvar ljón var látið inni vera, en í stað þess að það rifi hana í sundur þá gaf það henni ætíð af því sem því var fært til að éta svo hún tórði þarna hjá því án þess nokkur þó vissi að hún væri á lífi.

Nú víkur sögunni til karlsins (теперь возвращается история к человеку; víkja – двигаться, перемещаться; отступать; отклоняться) sem fóstraði börnin (который детей на воспитание взял; fóstra – воспитывать). Hvern sem hann hitti (каждого, с кем он встречался) eða til hans kom (или кто к нему приходил) spurði hann (спрашивал он) hvert hann vissi ekkert um börn þessi (не знают ли они чего об этих детях), en allir luku upp sama munni (но все отвечали одно и то же: «открывали один и тот же рот»; ljúka upp e-u – открывать что-л.; munnur – рот) að þeir vissu ekkert (что ничего не знают).

Nú víkur sögunni til karlsins sem fóstraði börnin. Hvern sem hann hitti eða til hans kom spurði hann hvert hann vissi ekkert um börn þessi, en allir luku upp sama munni að þeir vissu ekkert.

Börnin uxu upp (дети выросли) og voru mjög efnileg (и были подающими большие надежды), en karlinn tók nú að gjörast mjög aldraður (а приёмный отец сильно постарел: «принялся делаться очень пожилым»; aldraður – старый). Réði hann þá börnunum til (наказал он тогда детям) að þau skyldu halda sama vana og hann hefði haft (что следует им, как делал он: «иметь такое же обыкновение, как было у него»; vani – привычка; обычай) að reyna til að komast eftir ætt sinni (пытаться узнать о своей родословной; komast eftir e-u – получить сведения о чём-л.; ætt – семья). Eftir þetta andaðist karlinn (после чего приёмный отец умер) og gjörðu börnin þá (и поступили дети так) eins og þeim hafði verið boðið (как им было велено; bjóða – приказывать; предлагать).

Börnin uxu upp og voru mjög efnileg, en karlinn tók nú að gjörast mjög aldraður. Réði hann þá börnunum til að þau skyldu halda sama vana og hann hefði haft að reyna til að komast eftir ætt sinni. Eftir þetta andaðist karlinn og gjörðu börnin þá eins og þeim hafði verið boðið.

Einhverju sinni kom til þeirra gamall maður (однажды пришёл к ним старик: «старый человек»). Fréttu þau hann hins sama og aðra (спросили они у него то же, что и у других); hann kvaðst sjálfur ekki geta sagt þeim neitt um það (от ответил, что сам им не может сказать ничего об этом), en gæti vísað þeim á þann (но может подсказать им /того/; vísa e-m á e-ð – указать кому-л. на что-л.) er það vissi (кто это знает; er – который; кто). Hann sagði (он сказал) að nokkurn veg þaðan í burt (что в некотором удалении оттуда = в одном месте) væri steinn einn stór (есть большой валун; steinn – камень) og upp á honum sæti fugl (а на нём сидит птица) sem bæði skildi (которая и понимает) og gæti talað mannamáli (и умеет говорить на человеческом языке; mannamál – человеческий язык; maður – человек; mál – язык; дар речи). Kvað hann þeim (сказал он им) mundi best að finna hann (что лучше бы найти её), en þar á væri nokkurt vandhæfi (но это непросто: «должны быть некоторые трудности»; vandhæfi – трудность) því margir hefðu þangað farið (потому что многие туда отправлялись), en enginn aftur komið (но никто не вернулся). Konungabörn sagði hann (королевские дети, сказал он) að hefðu viljað vita fyrir forlög sín (хотели узнать свою судьбу; vita e-ð fyrir – предвидеть что-л.; forlög – судьба; рок), en ekkert af þeim er komið hefði (но никто из тех, кто приходил) hefði haft það til að bera sem með þyrfti (не имел того терпения, которое было нужно; bera – выдерживать; терпеть; сносить).

Einhverju sinni kom til þeirra gamall maður. Fréttu þau hann hins sama og aðra; hann kvaðst sjálfur ekki geta sagt þeim neitt um það, en gæti vísað þeim á þann er það vissi. Hann sagði að nokkurn veg þaðan í burt væri steinn einn stór og upp á honum sæti fugl sem bæði skildi og gæti talað mannamáli. Kvað hann þeim mundi best að finna hann, en þar á væri nokkurt vandhæfi því margir hefðu þangað farið, en enginn aftur komið. Konungabörn sagði hann að hefðu viljað vita fyrir forlög sín, en ekkert af þeim er komið hefði hefði haft það til að bera sem með þyrfti.

Svo sagði hann stæði á (по его словам, дело за тем стало; standa á e-u – дело в том, что…; á hverju stendur nú? – в чём дело?) að sá sem upp vildi komast á steininn (что тот, кто намеревался добраться до камня) yrði að vera svo staðfastur (должен был быть таким упорным; staðfastur – постоянный; упорный; стойкий) að hann liti ekki aftur (чтобы не оглядываться назад; líta aftur – оглядываться назад) hvað sem hann heyrði (что бы он ни услышал) því hver sem það gjörði (ведь кто так делал) yrði að steini (превращался в камень) og allt það er þeir hefðu meðferðis (вместе со всем тем, что при них было; meðferðis – при себе; með – с; fara – ехать). Þessa stillingu (этой стойкости; stilling – успокаивание; обуздание; настройка; установка) kvað hann (по его словам: «молвил он») að hefði vantað hjá öllum (им всем и не хватало; vanta – не иметься), en væri hún (а была б она), þá gæti hver og einn upp komist (тогда мог бы каждый туда добраться).

Svo sagði hann stæði á að sá sem upp vildi komast á steininn yrði að vera svo staðfastur að hann liti ekki aftur hvað sem hann heyrði því hver sem það gjörði yrði að steini og allt það er þeir hefðu meðferðis. Þessa stillingu kvað hann að hefði vantað hjá öllum, en væri hún, þá gæti hver og einn upp komist.

Ef nú einhver kæmist upp (если же кто-то доберётся) sagði hann (сказал он) að sá gæti lífgað hitt allt (то сможет оживить и всех других; lífga – оживлять) því á klettinum uppi (поскольку на утёсе; klettur – утёс; скала) væri pollur einn (есть лужа) og lok yfir (а на ней крышка), á hverju fuglinn sæti (на которой птица сидит); leyfði fuglinn hverjum sem til hans kæmist (позволит птица тому, кто к ней придёт; leyfa – позволять) að taka af vatninu (набрать воды) og dreifa því yfir þá (и попрыскать ей тех; dreifa – рассеивать; разбрасывать; распылять) sem að steinum hefðu orðið (кто в камень превратился), og við það lifnuðu þeir aftur (и при этом оживут они) og yrðu eins og þeir áður voru (и станут такими, как раньше).

Ef nú einhver kæmist upp sagði hann að sá gæti lífgað hitt allt því á klettinum uppi væri pollur einn og lok yfir, á hverju fuglinn sæti; leyfði fuglinn hverjum sem til hans kæmist að taka af vatninu og dreifa því yfir þá sem að steinum hefðu orðið, og við það lifnuðu þeir aftur og yrðu eins og þeir áður voru.

Þetta virtist börnunum ekki mikil þraut (это не показалось детям такой уж трудной задачей; virðast – казаться; представляться; þraut – испытание; трудная задача), létu þó bræðurnir drjúgmannlegast (набрались тогда братья решимости: «/стали/ действовать братья очень уверенно»; láta – действовать; вести себя; drjúg/mann/legur – самоуверенный; drjúgur – прочный; солидный), og þökkuðu þau karli fyrir sögu sína (и поблагодарили старика за его рассказ). Litlu þar á eftir (немного спустя) leggur eldri bróðirinn Vilhjálmur á stað (отправляется старший брат Вилхьяульм в дорогу; leggja á stað – отправляться в путь), en segir svo bróður sínum (и говорит брату своему) að ef þrír blóðdropar komi á hnífinn hans (что если три капли крови появятся на его ноже; blóðdropi – капля крови; blóð – кровь; dropi – капля) þegar hann borði einhvern tíma (когда он будет кушать /однажды/) þá megi hann koma (тогда должно и ему отправляться; mega – должен), því þá hafi farið fyrir sér (поскольку значит, что и с ним, старшим братом, произошло /то же/) sem hinum öðrum (что и с другими).

Þetta virtist börnunum ekki mikil þraut, létu þó bræðurnir drjúgmannlegast, og þökkuðu þau karli fyrir sögu sína. Litlu þar á eftir leggur eldri bróðirinn Vilhjálmur á stað, en segir svo bróður sínum að ef þrír blóðdropar komi á hnífinn hans þegar hann borði einhvern tíma þá megi hann koma, því þá hafi farið fyrir sér sem hinum öðrum.

Hann heldur nú (вот держит он путь; halda – направляться) sem hann eftir gamla mannsins tilsögn vissi (как его старик научил: «как он из указаний старика узнал»; tilsögn – обучение; преподавание; указание) að leið lá (куда путь лежал /куда дорога вела/ = вот пошёл он дорогой, которую старик указал; leið – дорога; liggja – лежать; находиться; вести), og er ei getið um för hans (но о путешествии его ничего не известно: «не упоминается»; ei – не; geta – упоминать; för – путешествие), en eftir hér um bil þrjá daga (но примерно три дня спустя; bil – время; момент), svo sem svaraði ferð hans að steininum (что прошли с того времени, как он отправился к камню: «соответствовали его путешествию к камню»), þá kom blóðið á hníf Sigurðar (появилась кровь на ноже Сигурда). Honum brá mjög í brún (он очень встревожился; e-m bregður í brún – кто-л. удивляется; пугается; bregða – дёргаться; brún – бровь) og segir systur sinni (и говорит своей сестре) að hann verði að leggja á stað (что должен отправляться в путь), og gjörir sömu ráð fyrir við hana (и даёт ей такой же наказ) og bróðir hans hafði gjört (какой ему брат дал).

Hann heldur nú sem hann eftir gamla mannsins tilsögn vissi að leið lá, og er ei getið um för hans, en eftir hér um bil þrjá daga, svo sem svaraði ferð hans að steininum, þá kom blóðið á hníf Sigurðar. Honum brá mjög í brún og segir systur sinni að hann verði að leggja á stað, og gjörir sömu ráð fyrir við hana og bróðir hans hafði gjört.

Leggur hann nú á stað (вот отправляется он в путь) og fer allt á sömu leið (и всё происходит точно так же: «идёт всё по тому же пути»). Þá leggur systirin á stað (тогда отправляется сестра в путь), kemur að steininum (приходит к камню) og sér þar í kring ótölulegan grúa af steinum alla vega mynduðum (и видит там кругом бесчисленные груды камней разной формы; í kring – кругом; ótölulegur – бесчисленный; telja – считать; grúi – груда; скопище; mynda – образовывать; формировать), sumir líkir kistlum (некоторые похожи на сундуки; kistill – ящичек; сундучок; чемоданчик; горб), sumir skápum (другие – на шкафы; skápur – шкаф) o.s.frv (и т.п.; og svo framvegis – и так далее). Hún leggur að steininum (приближается она к камням) og fer að klifrast (и взбирается на них); heyrir hún þá mjög mikið mannamál (слышит она множество голосов: «языков») og þar á meðal þekkir hún róm bræðra sinna (и среди них распознаёт голоса своих братьев; þekkja – узнавать; rómur – голос). Ei að síður gætir hún þess að líta ekki við (несмотря на это смогла она не оглянуться; ei að síður – несмотря на; síður – меньше) og kemst upp á steininn (и добралась до валуна).

Leggur hann nú á stað og fer allt á sömu leið. Þá leggur systirin á stað, kemur að steininum og sér þar í kring ótölulegan grúa af steinum alla vega mynduðum, sumir líkir kistlum, sumir skápum o.s.frv. Hún leggur að steininum og fer að klifrast; heyrir hún þá mjög mikið mannamál og þar á meðal þekkir hún róm bræðra sinna. Ei að síður gætir hún þess að líta ekki við og kemst upp á steininn.

Fær hún þá mikið hrós hjá fuglinum fyrir staðfestu sína (очень её тогда птица хвалит: «получает она тогда большую похвалу от птицы» за её стойкость; hrós – похвала) og heitir henni (и обещает ей) að fræða hana um það (поведать ей о том; fræða – обучать; сообщать) er hún vilji (что она хочет /знать/). Henni verður fyrst fyrir að vilja lífga steinana (первое, что она пожелала – это оживить камни; e-m verður e-ð fyrir – кто-л. делает что-л. в первую очередь) og það fær hún (и это было ей позволено). Bendir fuglinn henni á einn (указывает ей птица на один /камень/; benda e-m á e-ð – указывать кому-л. на что-л.; обратить чьё-л. внимание на что-л.) og segir (и говорит) að ef hún vissi (что если она знает) hver þar væri (кто там есть) þá mundi hún vilja koma af honum steinhamnum (тогда избавит она его от каменного обличья; koma e-u af – искоренить что-л.; steinhamur – каменный облик; каменная оболочка; hamur – шкура; кожа; оперение; обличье; образ; настроение). – Án þess að orðlengja það (без долгих разговоров; orðlengja – долго говорить; orð – слово; lengja – продлевать) lífgar hún alla (оживляет она всех) og þakka þeir henni lífgjöfina (и благодарят они её за спасение).

Fær hún þá mikið hrós hjá fuglinum fyrir staðfestu sína og heitir henni að fræða hana um það er hún vilji. Henni verður fyrst fyrir að vilja lífga steinana og það fær hún. Bendir fuglinn henni á einn og segir að ef hún vissi hver þar væri þá mundi hún vilja koma af honum steinhamnum. – Án þess að orðlengja það lífgar hún alla og þakka þeir henni lífgjöfina.

Því næst (затем: «этому ближайшее») spyr hún fuglinn (спрашивает она птицу) til hverra þau systkinin hafi ætt sína að rekja (к кому ей с братьями свой род возводить; systkin – брат и сестра; братья и сёстры; rekja – следовать; развивать; возводить) eða hverjir séu foreldrar þeirra (или кто их родители). Fuglinn segir (птица говорит) að þau séu börn konungsins í landinu (что они дети короля страны) og greinir frá (и рассказывает о том; greina frá e-u – сообщать о чём-л.) hvernig systurnar hafi að farið (как сёстры поступили) þegar þau fæddust (когда они родились). Líka getur hann um við þau (также упоминает она им) að móðir þeirra sé ennþá á lífi hjá ljóninu (что мать их ещё в живых со львом: «при льве»), en sé orðin nær dauða en lífi (но уже больше мертва, чем жива; dauður – мёртвый; dauði – смерть) bæði af hryggð (от печали) og skorti á öllu góðu (и лишений: «недостатка всего хорошего»; skortur – недостаток).

Því næst spyr hún fuglinn til hverra þau systkinin hafi ætt sína að rekja eða hverjir séu foreldrar þeirra. Fuglinn segir að þau séu börn konungsins í landinu og greinir frá hvernig systurnar hafi að farið þegar þau fæddust. Líka getur hann um við þau að móðir þeirra sé ennþá á lífi hjá ljóninu, en sé orðin nær dauða en lífi bæði af hryggð og skorti á öllu góðu.

Í steini þeim sem fuglinn hafði vísað henni á (среди тех камней, которые птица ей указала) var hinn tíguglegasti konungsson (был тот светлейший принц; tígulegur – видный; представительный). Hann leit strax ástarauga til lífgjafa síns (он сразу стал смотреть ласковым взглядом на свою спасительницу; strax – сразу; ástarauga – ласковый взгляд; ást – любовь; lífgjafi – спаситель) og leist hverju vel á annað (и они понравились друг другу; e-m líst vel á e-n – кому-л. нравится что-л.; líta – глядеть; lítast – выглядеть). Hafði hann einkum haft með sér það er (то, что он особенного имел при себе; einkum – особо; специально) var í hinum kistlamynduðu steinum (было в том камне в форме сундука); voru það kassar fullir með dýrgripi (это были ящики полные сокровищ; kassi – ящик; dýrgripur – ценная вещь; сокровище; dýr – дорогой; gripur – предмет).

Í steini þeim sem fuglinn hafði vísað henni á var hinn tíguglegasti konungsson. Hann leit strax ástarauga til lífgjafa síns og leist hverju vel á annað. Hafði hann einkum haft með sér það er var í hinum kistlamynduðu steinum; voru það kassar fullir með dýrgripi.

Eftir að fuglinn hafði frætt um það (после того, как птица поведала о том; fræða – информировать) er menn girntust að vita (что люди желали знать; girnast – страстно желать; вожделеть), þá leggja systkinin á stað (отправились братья с сестрой в путь) og þessi eini konungsson með þeim (и этот принц с ними). Þau fara inn í borgina (они входят в город), fá sér verkfæri (добывают себе орудие; verkfæri – орудие; инструмент; verk – работа; færi – случай; возможность; силы) og brjóta gat á múrinn á húsi því (и смогли сломать стену того хлева; múr – стена) hvar ljónið var inni (где был лев).

Eftir að fuglinn hafði frætt um það er menn girntust að vita, þá leggja systkinin á stað og þessi eini konungsson með þeim. Þau fara inn í borgina, fá sér verkfæri og brjóta gat á múrinn á húsi því hvar ljónið var inni.

Fundu þau þar móður sína í öngviti (нашли они там их мать в обмороке; öngvit – обморок; öng– – не; vit – сознание), því hún hafði hrædd orðið (потому что она испугалась: «стала испуганной») við aðgang þeirra að brjóta múrinn (когда они с грохотом стену выламывали; aðgangur – шум; грохот). Lifnaði hún samt við (очнулась она всё же; lifna – очнуться; ожить); færðu þau hana í almennileg föt (одели её в приличную одежду; færa e-n í – одевать кого-л.; almennilegur – хороший; приличный; достойный) og lögðu síðan að konungshöllinni (и отправились тогда во дворец к королю) og báðu sér orðlofs að tala við hann (и испросили позволения поговорить с ним = аудиенции; orðlof – разрешение; lof – позволение). Þetta veittist þeim (она им была пожалована), og þá segjast þau nú (и рассказали они тогда) vera komin börnin hans með móður sína úr ljónsbælinu (что они: «пришли» дети его со своей матерью из львиного логова; ljónsbæli – логово льва; bæli – логово; нора; гнездо; лачуга; ветхий дом) og láta hann vita allt (и рассказали ему всё) sem fuglinn hafði frætt þau á (что им птица поведала).

Fundu þau þar móður sína í öngviti, því hún hafði hrædd orðið við aðgang þeirra að brjóta múrinn. Lifnaði hún samt við; færðu þau hana í almennileg föt og lögðu síðan að konungshöllinni og báðu sér orðlofs að tala við hann. Þetta veittist þeim, og þá segjast þau nú vera komin börnin hans með móður sína úr ljónsbælinu og láta hann vita allt sem fuglinn hafði frætt þau á.

Síðan var haldinn rannsóknarréttur yfir systrum drottningar (потом состоялся суд над сёстрами королевы; rannsóknarréttur – инквизиция; rannsókn – обследование; расследование; исследование; réttur – право; суд); kom þá upp hið sanna (и вся правда: «правдивое» выяснилась; sannur – правдивый). Var þeim þá kastað inn til sama ljónsins (бросили их тогда к тому же льву) sem reif þær og tætti í sundur (который разорвал их на клочки; tæta e-n í sundur – порвать кого-л. на кусочки).

Síðan var haldinn rannsóknarréttur yfir systrum drottningar; kom þá upp hið sanna. Var þeim þá kastað inn til sama ljónsins sem reif þær og tætti í sundur.

Drottningin komst nú í tign sína aftur (королева теперь = тогда вернулась в свой чин); dóttirin átti þann mikla konungsson (дочь вышла замуж за того видного принца) sem með systkinunum fór til borgarinnar (который вместе с братьями поехал в город) og settist að ríkjum eftir föður sinn (и сел править после своего отца). Vilhjálmur giftist (Вилхьяулм женился) og tók við ríki eftir föður sinn látinn (и стал править : «взялся за правление» после смерти отца), en Sigurður giftist konungsdóttir úr öðru ríki (а Сигурд женился на королевне из другого королевства) og komst þar að eftir föður hennar (и стал править после её отца). Lifðu síðan öll í lukku og velgengni (жили потом все в счастье и богатстве; lukka – счастье; velgengni – процветание; успех).

Drottningin komst nú í tign sína aftur; dóttirin átti þann mikla konungsson sem með systkinunum fór til borgarinnar og settist að ríkjum eftir föður sinn. Vilhjálmur giftist og tók við ríki eftir föður sinn látinn, en Sigurður giftist konungsdóttir úr öðru ríki og komst þar að eftir föður hennar. Lifðu síðan öll í lukku og velgengni.

Gorvömb (Горвёмб)

^[4]

Einu sinni var kóngur og drottning í ríki sínu (жили-были король с королевой в своём королевстве); þau áttu einn son og eina dóttur (у них были сын и дочь). Dóttir þeirra var væn stúlka (дочь их была красивой девушкой; vænn – подающий надежды; красивый; милый) og vel að sér (и умной; vera vel að sér í e-u – быть компетентным в чём-л.), en sonur þeirra var illur í skapi (а сын их был недоброго нрава; vera illur í skapi – обладать плохим характером; skap – характер; нрав; склад) og hinn mesti óþokki (и /самым/ большим негодяем; óþokki – неприязнь; натянутые отношения; подлец; скряга).

Einu sinni var kóngur og drottning í ríki sínu; þau áttu einn son og eina dóttur. Dóttir þeirra var væn stúlka og vel að sér, en sonur þeirra var illur í skapi og hinn mesti óþokki.

Nú liðu tímar (вот прошло время) og fer konungur að eldast (и постарел король; eldast – стареть), en syni hans leiðist (но сыну его было не по нутру; leiða/st/ – доставлять неприятности; досаждать; надоедать) hvað hann lifir lengi (что его отец долго живёт) og loksins tekur hann það fyrir (и наконец доходит до того; loksins – наконец; taka e-ð fyrir – заняться чем-л.) að hann drepur foreldra sína og systur sína (что он убивает своих родителей и сестру). Kóngssonur fær nú ríkið eftir föður sinn (королевич получает тогда королевство в наследство: «после своего отца») og vill kvongast (и хочет жениться), en það gengur honum illa (но это ему не удаётся: «идёт плохо») sökum orðstírs þess (из-за той молвы; sökum – из-за; orðstír – слава; репутация) er af honum fór (которая о нём шла). Þó fer svo á endanum (всё же наконец так происходит; á endanum – наконец; endi – конец) að hann fær sér konu (что он женится: «получает себе жену») þegar langur tími er frá liðinn (про прошествии долгого времени). Um samfarir þeirra er ekki getið annað (об их супружестве другого не известно; samfarir – сношение; супружеская жизнь) en það að þau áttu dóttur eina barna (кроме того, что у них была единственная дочь) sem Ingibjörg er nefnd (которую звали Ингибьёрг); hún var afbragð annara kvenna fyrir sakir fríðleiks og fegurðar (она превосходила других женщин по красоте; afbragð – превосходное; прекрасное; fríðleiki – красота; fegurð – красота).

Nú liðu tímar og fer konungur að eldast, en syni hans leiðist hvað hann lifir lengi og loksins tekur hann það fyrir að hann drepur foreldra sína og systur sína. Kóngssonur fær nú ríkið eftir föður sinn og vill kvongast, en það gengur honum illa sökum orðstírs þess er af honum fór. Þó fer svo á endanum að hann fær sér konu þegar langur tími er frá liðinn. Um samfarir þeirra er ekki getið annað en það að þau áttu dóttur eina barna sem Ingibjörg er nefnd; hún var afbragð annara kvenna fyrir sakir fríðleiks og fegurðar.

Svo er frá sagt (потом так рассказывают) að móðir hennar leggst eitt sinn mjög veik (что её мать тяжело заболела: «слегла однажды очень больной»). Þá kallar hún Ingibjörgu dóttur sína fyrir sig (тогда призвала она к себе Ингибьёрг, дочь свою) og mælti (и сказала): „Svo segir mér hugur um (так подсказывает мне чутьё; hugur – ум; мысль; мнение) að ég muni nú deyja (что я вот-вот умру). Ekkert get ég hjálpað þér (и не смогу я тебе помочь) þó ég vildi (как бы я ни хотела), en hér er lindi (но вот пояс) sem þú skalt jafnan hafa yfir um þig (который ты должна всегда повязывать: «иметь на себе»), og meðan þú hefur hann (и пока он на тебе) mun þig ekki mat bresta (не будет тебе недоставать еды; bresta – недоставать, не хватать). Hér er einnig tík (вот также собачка; tík – сука) sem ég gef þér (которую я даю тебе) því þegar ég er dauð (потому что когда я умру) mun faðir þinn vilja sofa hjá þér (захочет твой отец спать с тобой) og mun hann þá hafa á þér taug (и опутает он тебя верёвкой; taug – канат; верёвка) og skaltu þá hafa einhver ráð að koma tíkinni í taugina (и придётся тебе найти способ связать верёвкой собачку), en forða sjálfri þér (а самой освободиться; forða sér – спасаться; sjálfur – сам).“

Svo er frá sagt að móðir hennar leggst eitt sinn mjög veik. Þá kallar hún Ingibjörgu dóttur sína fyrir sig og mælti: „Svo segir mér hugur um að ég muni nú deyja. Ekkert get ég hjálpað þér þó ég vildi, en hér er lindi sem þú skalt jafnan hafa yfir um þig, og meðan þú hefur hann mun þig ekki mat bresta. Hér er einnig tík sem ég gef þér því þegar ég er dauð mun faðir þinn vilja sofa hjá þér og mun hann þá hafa á þér taug og skaltu þá hafa einhver ráð að koma tíkinni í taugina, en forða sjálfri þér.“

Nú deyr drottning (вот умирает королева). En hið næsta kvöld skipar konungur dóttur sinni að sofa hjá sér (и на следующий же вечер приказывает король своей дочери спать с ним; skipa – приказывать). Hún færist undan (она противится; færa undan e-u – пытаться избежать чего-л.), en hann hótar að drepa hana (но он грозится убить её; hóta – угрожать) ef hún ekki hlýði (если она не послушается; hlýða – повиноваться), þá þorir hún ekki að færast undan lengur (поэтому не смеет она дольше противиться; þora – осмелиться). Ingibjörg kvaðst samt þurfa að læsa höllinni (Ингибьёрг сказала, что ей всё же придётся закрыть на замок дворец) áður en hún gangi til sængur (прежде чем она пойдёт в постель; sæng – постель; перина).

Nú deyr drottning. En hið næsta kvöld skipar konungur dóttur sinni að sofa hjá sér. Hún færist undan, en hann hótar að drepa hana ef hún ekki hlýði, þá þorir hún ekki að færast undan lengur. Ingibjörg kvaðst samt þurfa að læsa höllinni áður en hún gangi til sængur.

„Þetta eru ósannindi (это ложь; ósannindi – неправда),“ mælti konungur (сказал король), „og þú ætlar þér að sýna mér pretti (и ты собираешься сыграть со мной: «показать мне» шутку; prettur – хитрость; уловка; обман).“

Ingibjörg lætur ekki af svari sínu að heldur (Ингибьёрг предпочла не отвечать; ekki að heldur – тоже не).

„Þetta eru ósannindi,“ mælti konungur, „og þú ætlar þér að sýna mér pretti.“

Ingibjörg lætur ekki af svari sínu að heldur.

Konungur mælti (король сказал): „Með því einu móti (так: «таким образом»; mót – образ; способ) sleppi ég þér frá mér (отпущу я тебя /от себя/; sleppa – отпускать) að ég hafi á þér taug (ведь ты у меня на верёвке = но сначала привяжу на верёвку),“ og það gjörir hann (так он и сделал). Nú fer Ingibjörg til hallardyra (вот идёт Ингибьёрг к воротам дворца) og hnýtir þar tíkinni í taugina (и привязывает там собачку на верёвку) sem kóngur dregur að sér (которую король тянет к себе; draga – тащить), en hún forðar sér út úr höllinni (а она /сама/ сбежала: «бежит» из дворца; forða sér – спастись). Myrkur var á úti (спустилась темнота) og gengur hún í myrkrinu alla nóttina (и идёт она в темноте всю ночь). Um morguninn kemur hún á sjóvarkletta (утром выходит она к морским скалам; sjóvarklettur – морской утёс; sjór – море; klettur – утёс; скала), þar liggur kaupskip undir (там стоит торговый корабль /внизу/; kaupskip – торговое судно; kaup – торговля; бизнес; зарплата; kaupa – покупать; skip – корабль). Hún biður kaupmenn hjálpar (она просит у купцов помощи; kaupmaður – торговец; хозяин магазина; hjálp – помощь) þannig að hún biður þá (так просит она) að flytja sig í land nokkurt (отвезти её в какую-нибудь землю) er hún til tekur (которую она выберет; taka e-ð til – выбирать что-л.). Það gjöra þeir (так они и делают).

Konungur mælti: „Með því einu móti sleppi ég þér frá mér að ég hafi á þér taug,“ og það gjörir hann. Nú fer Ingibjörg til hallardyra og hnýtir þar tíkinni í taugina sem kóngur dregur að sér, en hún forðar sér út úr höllinni. Myrkur var á úti og gengur hún í myrkrinu alla nóttina. Um morguninn kemur hún á sjóvarkletta, þar liggur kaupskip undir. Hún biður kaupmenn hjálpar þannig að hún biður þá að flytja sig í land nokkurt er hún til tekur. Það gjöra þeir.

Nú stígur hún á skip (вот поднимается она на корабль) og skipið siglir leið sína (и корабль поднимает якорь: «плывёт своей дорогой») og byrjar kaupmönnum vel (и дует купцам попутный ветер; e-m byrjar vel – кому-л. дует попутный ветер). Þeir koma við land þar (они прибывают в ту землю) sem Ingibjörg hafði til tekið (которую Ингибьёрг выбрала) og skilja hana þar eftir (и оставляют они её там). Hún gengur á land (она сходит на берег) og kemur að litlum bóndabæ (и доходит до небольшого крестьянского двора; bóndabær – крестьянский хутор, усадьба; ферма; bóndi – крестьянин; bær – хутор; двор); þar biður hún að lofa sér að vera (там просит она позволения ей остаться) og fær hún það (и она его получает).

Nú stígur hún á skip og skipið siglir leið sína og byrjar kaupmönnum vel. Þeir koma við land þar sem Ingibjörg hafði til tekið og skilja hana þar eftir. Hún gengur á land og kemur að litlum bóndabæ; þar biður hún að lofa sér að vera og fær hún það.

Í landi þessu var ungur konungur (в той стране был молодой король) og ókvæntur (и неженатый) og bjó nærri bóndabæ þeim (и жил он рядом с тем хутором) sem Ingibjörg var á (где была Ингибьёрг). Bóndi þessi hafði það starf á hendi (у того крестьянина была такая работа /в руках/ = крестьянин занимался тем) að hann varðveitti föt og skrúða konungs (что он был хранителем: «хранил» нарядов короля; varðveita – хранить; verja – защищать; veita – оказывать; skrúði – облачение; наряд; праздничные одежды; риза) og lét þvo klæðnað hans og lín (и отдавал в стирку его платья и бельё; þvo – мыть; стирать; klæðnaður – одежда; платье; lín – лён). Konungur veitti því athygli (король обратил внимание на то; veita athygli – обращать внимание; athygli – внимание; внимательность) að klæðnaður hans var betur varðveittur en áður (что за его одеждами стали лучше ухаживать: «хранить», чем прежде) og það svo að hann undraðist (да так, что удивился он; undrast – удивиться; поразиться) þá breyting sem á því var orðin (той перемене, которая произошла: «стала»; breyting – изменение).

Í landi þessu var ungur konungur og ókvæntur og bjó nærri bóndabæ þeim sem Ingibjörg var á. Bóndi þessi hafði það starf á hendi að hann varðveitti föt og skrúða konungs og lét þvo klæðnað hans og lín. Konungur veitti því athygli að klæðnaður hans var betur varðveittur en áður og það svo að hann undraðist þá breyting sem á því var orðin.

Einhverju sinni gjörir hann sér ferð til bónda (как-то раз поехал он к крестьянину). Þar sér hann Ingibjörgu (там видит он Ингибьёрг) og finnst mikið um fegurð hennar og atgjörvi (и восхищается её красотой и совершенством; atgjörvi – физическое и духовное совершенство). Og loksins fer hann þess á leit (и наконец просит он её; fara e-s á leit við e-n – просить что-л. у кого-л.; leit – поиск) að fá hana fyrir konu (чтобы она вышла за него замуж: «получить её в качестве жены») og tekur Ingibjörg því vel og kurteislega (и Ингибьёрг с почтением принимает его предложение; kurteislegur – вежливый; учтивый). Síðan er veisla til reidd (тогда устроили пир; vera til reidd – быть готовым; reiða – снаряжение; готовность) og brúðkaup þeirra haldið með miklum sóma (и свадьбу они сыграли очень пышно = честным пирком да за свадебку; sómi – честь).

Einhverju sinni gjörir hann sér ferð til bónda. Þar sér hann Ingibjörgu og finnst mikið um fegurð hennar og atgjörvi. Og loksins fer hann þess á leit að fá hana fyrir konu og tekur Ingibjörg því vel og kurteislega. Síðan er veisla til reidd og brúðkaup þeirra haldið með miklum sóma.

Einhverju sinni mælti Ingibjörg drottning við konung (однажды сказала королева Ингибьёрг королю): „Ég bið þig einnar bónar (есть у меня к тебе просьба), konungur (король), að taka engan mann til veturvistar (не брать никого: «никакого человека» на зимовку; enginn – никто; veturvist – зимовка; vetur – зима; vist – пребывание; место) áður en ég veit af (прежде чем я об этом узнаю).“ Konungur lofar henni því (король обещает ей это).

Einhverju sinni mælti Ingibjörg drottning við konung: „Ég bið þig einnar bónar, konungur, að taka engan mann til veturvistar áður en ég veit af.“ Konungur lofar henni því.

Nú líða nokkur ár svo (вот проходит несколько лет так) að ekki ber til tíðinda (без всяких новостей: «что /ничто/ не приносит вестей»). Einu sinni kemur aldraður maður til konungs (однажды приходит старик: «старый мужчина» к королю) og biður hann veturvistar (и просится на зимовку).

Nú líða nokkur ár svo að ekki ber til tíðinda. Einu sinni kemur aldraður maður til konungs og biður hann veturvistar.

„Því vil ég ekki lofa (этого обещать не буду),“ segir konungur (говорит король), „fyrr en ég hef talað við drottningu mína (пока не поговорю с моей королевой).“

„Það er þó ætlan mín (по моему мнению),“ segir aðkomumaður (говорит странник; aðkomumaður – чужестранец; пришелец; aðkoma – прибытие), „að þú megir svo miklu ráða í ríki þínu sem (что у тебя достаточно власти в твоём государстве) að taka mann til veturvistar (чтобы взять человека на зимовку) og enda má þykja lítilmótlegt fyrir kóng (и более того, не унизительно ли для короля; enda – более того; þykja – казаться; считаться; lítilmótlegur – незначительный; слабый; унизительный) að þurfa að spyrja drottningu sína um þvílíkt (что он должен спрашивать свою королеву о таком); var ég og einu sinni konungur (я тоже был когда-то королём) og get því borið um slíka hluti (и могу поэтому рассуждать о таких вещах; bera um e-ð – свидетельствовать о чём-л.).“

„Því vil ég ekki lofa,“ segir konungur, „fyrr en ég hef talað við drottningu mína.“

„Það er þó ætlan mín,“ segir aðkomumaður, „að þú megir svo miklu ráða í ríki þínu sem að taka mann til veturvistar og enda má þykja lítilmótlegt fyrir kóng að þurfa að spyrja drottningu sína um þvílíkt; var ég og einu sinni konungur og get því borið um slíka hluti.“

Hann er þangað til að tala um fyrir konungi (так он уговаривал короля; tala um fyrir e-m – уговаривать кого-л. передумать) að hann lofar aðkomumanni veturvist (что тот позволяет пришельцу /остаться/ на зимовку). Konungur segir drottningu frá þessu (король говорит королеве об этом), en hún kvað það miður hafa orðið (но она сказала, мол, тем хуже: «это хуже стало»; miður – хуже) og tekur því þunglega (и не одобрила этого; taka e-u þunglega – отреагировать на что-л. отрицательно; þunglega – тяжело; сурово).

Hann er þangað til að tala um fyrir konungi að hann lofar aðkomumanni veturvist. Konungur segir drottningu frá þessu, en hún kvað það miður hafa orðið og tekur því þunglega.

Nú kemur að því (случается так: «приходит к тому») að drottning verður ólétt (что королева забеременела; ólétt – беременная; óléttur – нелёгкий) og svo er sagt (и так рассказывают) að þegar hún leggst á sæng (что когда пришло ей время рожать; leggjast á sæng – почувствовать родовые схватки; liggja á sæng – рожать: «лечь в постель») þá getur hún ekki fætt (то не может она родить). Konungur lætur kalla til sín alla hina bestu lækna (король приказывает вызвать к себе всех самых лучших докторов; læknir – врач; лекарь), en allt verður það árangurslaust (но всё безуспешно; árangurslaus – тщетный; árangur – успех; результат). Konungur leitar ráða til vetrarsetumanns síns (король просит: «ищет» совета у своего постояльца; vetrarsetumaður – зимний постоялец; vetur – зима; seta – пребывание; сидение) og kveðst hann muni reyna að hjálpa drottningu (и сказал тот, что попробует помочь королеве) með því móti að enginn sé viðstaddur (но при условии, что никого рядом не будет; viðstaddur – присутствующий) meðan hann sé hjá henni (пока он находится у неё). Það lætur konungur eftir honum (это король ему позволяет).

Nú kemur að því að drottning verður ólétt og svo er sagt að þegar hún leggst á sæng þá getur hún ekki fætt. Konungur lætur kalla til sín alla hina bestu lækna, en allt verður það árangurslaust. Konungur leitar ráða til vetrarsetumanns síns og kveðst hann muni reyna að hjálpa drottningu með því móti að enginn sé viðstaddur meðan hann sé hjá henni. Það lætur konungur eftir honum.

Vetrarsetumaður hjálpar drottningu (постоялец помогает королеве) og gengur það fljótt (и она быстро разрешается от бремени: «проходит это быстро»). En þegar barnið er fætt (но когда ребёнок рождается) sem var fallegur sveinn (который был хорошеньким мальчиком) þá tekur hann það (то берёт он его) og kastar því út um hallargluggann (и выбрасывает из окна дворца; hallargluggi – окно дворца; gluggi – окно) og tekur hvolp (потом берёт щенка) og sýnir konungi (и показывает королю) og segir að þetta hafi hún fætt af sér (и говорит, что это она, мол, родила).

Vetrarsetumaður hjálpar drottningu og gengur það fljótt. En þegar barnið er fætt sem var fallegur sveinn þá tekur hann það og kastar því út um hallargluggann og tekur hvolp og sýnir konungi og segir að þetta hafi hún fætt af sér.

Drottning verður bráðum ólétt í annað sinn (королева вскоре снова забеременела) og atvikast allt á sömu leið með fæðinguna (и происходит всё так же с родами; atvikast – происходить; fæðing – роды) og barnið eins og sagt var um fyrsta barnið (и с ребёнком, как было сказано о первом ребёнке).

Drottning verður bráðum ólétt í annað sinn og atvikast allt á sömu leið með fæðinguna og barnið eins og sagt var um fyrsta barnið.

Nú líður nokkur tími (вот проходит время) og verður drottning ólétt í þriðja sinn (и беременеет королева в третий раз). Þá vill svo til (потом так происходит) að konungur fær boð frá Herrauði konungi bróður sínum (что король получает послание от короля Хэрройда, брата своего; boð – послание) svolátandi (с тем: «так велящее») að hann biður konung að koma sér til hjálpar (что он просит короля придти к нему на помощь) og hafa með sér herlið svo mikið (и привести с собой настолько большое войско; herlið – войско; her – армия; толпа; lið – группа; компания; войско) sem hann geti (какое он только сможет) því óvinaher sé kominn í ríki sitt (потому что, дескать, вражеское войско пришло в его страну; óvinaher – вражеская армия; óvinur – враг; недруг; vinur – друг). Konungur vill nauðugur fara (король не особо хочет ехать; nauðugur – вынужденный) og því síður vill drottning (а ещё меньше хочет королева; því síður – ещё меньше) að hann fari (чтобы он уезжал), en þó verður það úr (но всё же случается так) að hann fer að hjálpa bróður sínum (что он отправляется на помощь своему брату) sem var hættlega staddur (который попал в опасный переплёт; hættlegur – опасный; hætta – опасность; риск; staddur – находящийся в том или ином положении), en biður hinn gamla vetrarsetumann fyrir drottningu sína (но просит того старого зимнего постояльца за свою королеву = позаботиться о своей королеве).

Nú líður nokkur tími og verður drottning ólétt í þriðja sinn. Þá vill svo til að konungur fær boð frá Herrauði konungi bróður sínum svolátandi að hann biður konung að koma sér til hjálpar og hafa með sér herlið svo mikið sem hann geti því óvinaher sé kominn í ríki sitt. Konungur vill nauðugur fara og því síður vill drottning að hann fari, en þó verður það úr að hann fer að hjálpa bróður sínum sem var hættlega staddur, en biður hinn gamla vetrarsetumann fyrir drottningu sína.

Þegar konungur er fyrir litlum tíma úr landi farinn (спустя короткое время после того, как король покинул пределы своей страны) fær drottning jóðsótt (начались у королевы схватки; jóðsótt – родовые схватки; jóð – /поэт./ дитя; sótt – болезнь; лихорадка; родовые схватки) og elur fagurt meybarn (и родила она миленькую девочку). Vetrarsetumaður kastar barninu út um hallargluggann að vanda (постоялец выбрасывает ребёнка из окна дворца, как обычно; að vanda – как обычно; vandi – обыкновение).

Þegar konungur er fyrir litlum tíma úr landi farinn fær drottning jóðsótt og elur fagurt meybarn. Vetrarsetumaður kastar barninu út um hallargluggann að vanda.

Vonum bráðar kemur konungur úr herferðinni heim í ríki sitt (вскоре возвращается король из военного похода домой в свою страну; vonum bráðar – довольно скоро; von – надежда; ожидание; bráður – быстрый; внезапный; herferð – военный поход; her – войско; ferð – поездка). Er drottning þá orðin heilbrigð (у королевы тогда отлегло от сердца: «стала тогда королева здоровой»; heilbrigður – здоровый; heilbrigði – здоровье; heill – целый; здоровый; -brigði – чередование; смена) og fagnar vel konungi (и встречает она короля с распростёртыми объятиями; fagna e-m – принимать кого-л. как желанного гостя; fagna e-u – радоваться чему-л.).

Vonum bráðar kemur konungur úr herferðinni heim í ríki sitt. Er drottning þá orðin heilbrigð og fagnar vel konungi.

Vetrarsetumaður kemur eitt sinn að máli við konung (зимний постоялец приходит однажды на разговор к королю; koma að máli við e-n – придти поговорить с кем-л.), færir honum ótugtarlegan hálfblindan kettling (приносит ему жалкого, полуслепого котёнка; ótugtarlegur – подлый; отвратительный; tukta – воспитывать; наказывать; hálfblindur – полуслепой; hálfur – половина; blindur – слепой; kettlingur – котёнок) og mælti (и сказал): „Hér sérð þú, konungur (вот смотри, король), afkvæmi það sem drottning þín hefur nú fætt í heiminn (вот наследник, которого королева твоя родила /в мир/; afkvæmi – потомство; потомок; heimur – мир) og sýnist mér (и кажется мне) það ekki samboðið veldi yðar og tign (что не достойно вашего положения и чина; samboðinn – подходящий; достойный; отвечающий; veldi – власть; господство; империя; степень) að eiga þá drottningu (иметь такую королеву) sem samlagar sig við auðvirðilegustu kvikindi (которая уподобляется презреннейшей скотине; samlaga sig /við/ e-u – ассимилироваться чему-л.; приспосабливаться к чему-л.; auðvirðilegur – презренный; auður – пустой; virði – ценность; kvikindi – животное; скотина).“

Vetrarsetumaður kemur eitt sinn að máli við konung, færir honum ótugtarlegan hálfblindan kettling og mælti: „Hér sérð þú, konungur, afkvæmi það sem drottning þín hefur nú fætt í heiminn og sýnist mér það ekki samboðið veldi yðar og tign að eiga þá drottningu sem samlagar sig við auðvirðilegustu kvikindi.“

Við þetta verður konungur óglaður mjög (при этом король очень опечалился; óglaður – печальный; расстроенный; glaður – довольный) og þungbúinn í skapi (и упал духом; þungbúinn – серьёзный; мрачный; хмурый; þungur – тяжёлый; búinn – готовый; закончивший; búa – подготовить; skap – настроение). Hann tekur það fyrir (он распоряжается; taka e-ð fyrir – браться за что-л.; рассматривать что-л.) að hann lætur smíða tréstokk (срубить: «что он приказывает смастерить» деревянную бочку; tréstokkur – деревянный ящик; tré – дерево; stokkur – балка; короб; колода; край кровати; позорный столб) og er drottning lögð í hann (в которую королеву посадили). Síðan eru um stokkinn spenntar þrjár járngjarðir (потом бочку оковали тремя железными обручами; spenna – натягивать; охватывать; застёгивать; járngjörð – железный обруч; járn – железо; gjörð – обруч; подпруга), borið á hann hunang (намазали её мёдом; bera á – смазывать; удобрять; hunang – мёд) og borinn síðan út á skóg (и отвезли в лес). Þar er stokkurinn lagður á meðal trjánna (там и оставили бочку среди деревьев) með drottningu í (а в ней – королева: «с королевой в ней»).

Við þetta verður konungur óglaður mjög og þungbúinn í skapi. Hann tekur það fyrir að hann lætur smíða tréstokk og er drottning lögð í hann. Síðan eru um stokkinn spenntar þrjár járngjarðir, borið á hann hunang og borinn síðan út á skóg. Þar er stokkurinn lagður á meðal trjánna með drottningu í.

Nú koma villudýr (вот приходят дикие звери; villudýr – дикое животное; villa – заблуждение; dýr – зверь) og sleikja þau stokkinn (и стали лизать: «лижут» бочку; sleikja – лизать), hrekkur þá ein járngjörðin í sundur (лопается тогда одно железное кольцо; hrökkva í sundur – лопаться, растрескиваться на куски) svo að dýrin fælast (так что звери пугаются; fælast – пугаться). Dýrin koma bráðum að sleikja stokkinn aftur (звери снова возвращаются лизать бочку), en þá hrekkur önnur járngjörðin (но тогда лопается и второй железный обруч) svo þau hlaupa frá (вот они и бросаются прочь). Þegar lítill tími er liðinn (когда прошло некоторое время) koma dýrin enn að sleikja stokkinn (приходят звери ещё лизать бочку); hrekkur þá þriðja járngjörðin með svo miklum bresti (лопается тогда третий железный обруч с таким треском; brestur – треск) að dýrin fælast (что звери пугаются) og hlaupa langt frá út á skóg (и убегают подальше в лес).

Nú koma villudýr og sleikja þau stokkinn, hrekkur þá ein járngjörðin í sundur svo að dýrin fælast. Dýrin koma bráðum að sleikja stokkinn aftur, en þá hrekkur önnur járngjörðin svo þau hlaupa frá. Þegar lítill tími er liðinn koma dýrin enn að sleikja stokkinn; hrekkur þá þriðja járngjörðin með svo miklum bresti að dýrin fælast og hlaupa langt frá út á skóg.

Nú opnast stokkurinn (вот открывается бочка) og rís drottning upp (и выбралась из неё королева; rísa upp – подняться) og litast um (и оглядывается); tekur hún það þá fyrir (решает она тогда) að ganga um skóginn (пойти по лесу; ganga – ходить /пешком/). Hún gengur lengi þangað (идёт она долго до тех пор) til hún kemur að litlu húsi nokkru (пока не подошла: «подходит» к одному маленькому домику). Þar sest hún niður (там присаживается она).

Nú opnast stokkurinn og rís drottning upp og litast um; tekur hún það þá fyrir að ganga um skóginn. Hún gengur lengi þangað til hún kemur að litlu húsi nokkru. Þar sest hún niður.

Að lítilli stundu liðinni (по прошествии недолгого времени) kemur þar út kona (выходит наружу женщина). Hún mælti (она сказала): „Illa ertu komin (скверно с тобой обошлись; illa – плохо; скверно), Ingibjörg kóngsdóttir (принцесса Ингибьёрг).“

Að lítilli stundu liðinni kemur þar út kona. Hún mælti: „Illa ertu komin, Ingibjörg kóngsdóttir.“

Konan býður drottningu að koma í húsið (женщина приглашает королеву пройти в дом) og það þiggur hún (и та так и сделала: «это принимает она»; þiggja – принимать). Þar er uppbúið rúm í húsinu (в доме постелена кровать; uppbúið rúm – постеленная кровать) sem konan býður henni að hvílast í (в которой женщина предлагает ей отдохнуть) og þegar konan hefur smurt allan líkama hennar (и когда женщина намазала /мазями/ всё её тело; smyrja – мазать; бальзамировать; помазывать на царство; líkami – тело) leggst hún fyrir (ложится она) og sofnar fljótt (и быстро засыпает). Hún sefur vært (она крепко спит; sofa vært – спать сладко; vær – спокойный), en þegar hún vaknar aftur (а когда проснулась: «просыпается») er bjart í húsinu (светло в доме) og sólskin fagurt inn um gluggana (и солнце сверкает за окном; fagur – прекрасный; блестящий; sólskin – сияние солнца; sól – солнце; skin – сияние; skína – сверкать).

Konan býður drottningu að koma í húsið og það þiggur hún. Þar er uppbúið rúm í húsinu sem konan býður henni að hvílast í og þegar konan hefur smurt allan líkama hennar leggst hún fyrir og sofnar fljótt. Hún sefur vært, en þegar hún vaknar aftur er bjart í húsinu og sólskin fagurt inn um gluggana.

Konan talar við drottningu (женщина беседует с королевой) og segist nú ekki geta hjálpað henni (и говорит, что не может помочь ей) eins og hún vildi (как ей бы хотелось), „en hvern þann hlut sem þú sérð hér í húsinu (но что бы: «какую бы такую вещь» ты ни увидела здесь в доме) máttu kjósa þér (можешь взять себе; kjósa – выбирать) ef þú vilt (если хочешь),“ segir hún (говорит она).

Konan talar við drottningu og segist nú ekki geta hjálpað henni eins og hún vildi, „en hvern þann hlut sem þú sérð hér í húsinu máttu kjósa þér ef þú vilt,“ segir hún.

Þá veltur þar fram nokkurs konar ófreskja (тут выкатилось какое-то: «какого-то рода» чудо-юдо; velta – катиться; ófreskja – чудовище; монстр; призрак; фантом), engum hlut líkari en gorvömb (больше всего похожее на жвачку, что у животных в желудке находят; gorvömb – рубец /первый отдел желудка жвачных животных/) og mælti (и сказало): „Kjóstu mig (выбери меня), kjóstu mig (выбери меня), kjóstu mig (выбери меня).“

„Á ég að kjósa þetta (мне это выбрать)?“ mælti drottning (сказала королева).

„Eigi mun þér það lakara (хуже не будет; lakur – плохой; недостаточный),“ mælti konan (сказала женщина) og þá kýs hún sér gorvömb þessa (вот она и выбрала эту жвачку). En í sama vetfangi hverfur rúmið (но в этот самый момент исчезает кровать; vetfang – момент; hverfa – исчезать), húsið (дом) og konan (и женщина), en drottning er þar ein eftir hjá Gorvömb (а королева осталась один на один с Горвёмб).

„Nú skaltu elta mig, drottning (теперь иди за мной, королева; elta e-n – следовать за кем-л.),“ mælti Gorvömb (сказала Горвёмб).

Þá veltur þar fram nokkurs konar ófreskja, engum hlut líkari en gorvömb og mælti: „Kjóstu mig, kjóstu mig, kjóstu mig.“

„Á ég að kjósa þetta?“ mælti drottning.

„Eigi mun þér það lakara,“ mælti konan og þá kýs hún sér gorvömb þessa. En í sama vetfangi hverfur rúmið, húsið og konan, en drottning er þar ein eftir hjá Gorvömb.

„Nú skaltu elta mig, drottning,“ mælti Gorvömb.

Hún veltur þá á stað (вот покатилась она) og veltur lengi og langan veg þangað (и катится долго и далеко до тех пор) til þær koma að sjóvarströnd (пока не добрались они до морского побережья; sjóvarströnd – берег моря; sjór – море; strönd – побережье). Þá mælti Gorvömb (тогда сказала Горвёмб): „Komdu nú á bak mitt, drottning (садись-ка мне на спину, королева), því hér ætla ég yfir um (здесь /вплавь/ перебираться будем).“

Hún veltur þá á stað og veltur lengi og langan veg þangað til þær koma að sjóvarströnd. Þá mælti Gorvömb: „Komdu nú á bak mitt, drottning, því hér ætla ég yfir um.“

Það gjörir drottning (так и сделала королева). Síðan botnveltist Gorvömb yfir sjóinn (тогда покатилась Горвёмб по волнам: «морю»; botnveltast – кувыркаться; botn – днище) þangað til þær koma við eyju eina (пока они не доплыли до одного острова). Þar var fjárhús (там была овчарня; fjárhús – овчарня; fé – овца; деньги; hús – дом) og bú konungs þess (и имение того короля; bú – хозяйство; жилище; имущество; скот) er drottning átti (чья королева была). Þær fara á land (они сошли на берег) og koma að einu fallegu húsi (и подошли к одному прекрасному дому). Þar fer Gorvömb inn (туда вошла Горвёмб) og drottning líka (и королева тоже).

Það gjörir drottning. Síðan botnveltist Gorvömb yfir sjóinn þangað til þær koma við eyju eina. Þar var fjárhús og bú konungs þess er drottning átti. Þær fara á land og koma að einu fallegu húsi. Þar fer Gorvömb inn og drottning líka.

„Í þessu húsi verðurðu nú að vera fyrst um sinn (в этом доме побудешь ты: «придётся тебе пожить» теперь некоторое время),“ mælti Gorvömb við drottningu (сказала Горвёмб королеве); „ég á það sjálf (он мой).“

Er drottning þar um nokkurn tíma (осталась королева там на некоторое время) og lifir í allsnægtum hjá Gorvömb (и живёт в достатке у Горвёмб; allsnægt – избыток; изобилие; nægur – достаточный).

„Í þessu húsi verðurðu nú að vera fyrst um sinn,“ mælti Gorvömb við drottningu; „ég á það sjálf.“

Er drottning þar um nokkurn tíma og lifir í allsnægtum hjá Gorvömb.

Einn dag safnar Gorvömb saman miklum eldiviði (однажды собрала Горвёмб много дров; eldiviður – дрова; eldur – огонь; viður – древесина) og gjörir bál mikið (и развела большой костёр). Bálið sást frá höll konungs (костёр увидели из королевского дворца).

Einn dag safnar Gorvömb saman miklum eldiviði og gjörir bál mikið. Bálið sást frá höll konungs.

Þá mælti vetrarsetumaður til konungs (тогда сказал зимний постоялец королю): „Nú eru óvildarmenn komnir í eyju þína, konungur (вот пришли враги на твой остров, король; óvildarmaður – враг; недоброжелатель; ненавистник; óvild – антипатия; враждебность; vild – воля; желание; удовольствие), og þarf að reka þá á burt (и нужно их прогнать прочь; reka – гнать).“

Þá mælti vetrarsetumaður til konungs: „Nú eru óvildarmenn komnir í eyju þína, konungur, og þarf að reka þá á burt.“

Konungur fellst á það (король согласился с этим; fallast á e-ð – согласиться с чем-л.) og leggur vetrarsetumaður af stað á skipi til eyjarinnar (и отправил зимнего постояльца на корабле на остров). En þá verður stormur (но начался шторм) og sjógangur svo mikill (и волны такие поднялись; sjógangur – волнение на море; сильная волна) að hann má hverfa til sama lands aftur (что ему пришлось вернуться назад /в ту же самую землю/; hverfa – поворачиваться; уходить; исчезать).

Konungur fellst á það og leggur vetrarsetumaður af stað á skipi til eyjarinnar. En þá verður stormur og sjógangur svo mikill að hann má hverfa til sama lands aftur.

Gorvömb safnar eldsneyti (Горвёмб набрала дров; eldsneyti – топливо; горючее; neyta – потреблять) og gjörir bál mikið næsta dag (и развёла большой костёр на следующий день) og fer þá vetrarsetumaður af stað aftur (и отправился тогда снова зимний постоялец в дорогу), en allt fer eins og fyrri daginn (но всё пошло так же, как в предыдущий день) að hann má vegna ofsaveðurs hverfa heim við svo búið (что пришлось ему из-за непогоды возвращаться домой; ofsaveður – сильная буря; жестокий шторм /11 баллов/; ofsi – насилие; тирания; буйность; шторм; буйный человек; veður – погода; шторм).

Gorvömb safnar eldsneyti og gjörir bál mikið næsta dag og fer þá vetrarsetumaður af stað aftur, en allt fer eins og fyrri daginn að hann má vegna ofsaveðurs hverfa heim við svo búið.

Hinn þriðja dag gjörir Gorvömb bál mikið að nýju (на третий день разводит Горвёмб большой костёр снова) og það svo (да такой, что) að hirð konungs og sjálfum honum ofbýður (что королевскую свиту и самого его = короля это возмутило; ofbjóða e-m – перегружать кого-л.; требовать слишком многого от кого-л.; внушать отвращение кому-л.). Gjörir þá konungur út stórt skip (снаряжает тогда король большой корабль) og fer sjálfur með vetrarsetumanni sínum til eyjarinnar (и отправляется сам со своим зимним постояльцем к острову). Þeim gengur ferðin vel (им дует попутный ветер: «проходит путешествие хорошо») og þegar þeir koma til eyjarinnar (и когда они добрались: «добираются» до острова) kemur Gorvömb til sjóvar (выходит Горвёмб к морю).

Hinn þriðja dag gjörir Gorvömb bál mikið að nýju og það svo að hirð konungs og sjálfum honum ofbýður. Gjörir þá konungur út stórt skip og fer sjálfur með vetrarsetumanni sínum til eyjarinnar. Þeim gengur ferðin vel og þegar þeir koma til eyjarinnar kemur Gorvömb til sjóvar.

Þá mælti vetrarsetumaður konungs (тогда сказал зимний постоялец короля): „Það mun vera þú (так это, значит, ты) sem ert að ræna og spilla hér í eyju konungsins (кто грабит и вредит на острове короля; ræna – грабить; spilla – портить; губить; вредить; разлагать).“

„Við skulum seinna tala um það (об этом мы позже поговорим),“ mælti Gorvömb (сказала Горвёмб).

Þá mælti vetrarsetumaður konungs: „Það mun vera þú sem ert að ræna og spilla hér í eyju konungsins.“

„Við skulum seinna tala um það,“ mælti Gorvömb.

Gorvömb býður konungi heim til sín (Горвёмб приглашает короля к себе в дом) og það þiggur hann (и тот принимает приглашение). Gorvömb hafði herbergi afsíðis í húsi sínu (у Горвёмб была отдельная комната в доме; afsíðis – отдельный). Þar lætur hún konung og vetrarsetumann fara inn (туда она проводит короля и зимнего постояльца) og setur konung á gullstól (и сажает короля на золотой стул; gullstóll – золотой стул; gull – золото; stóll – стул), en vetrarsetumann á járnstól (а зимнего постояльца – на железный стул) með hespu (с защёлкой) sem hún spennir um bringspalir hans (которая замыкается у него на груди; spenna – охватывать; застёгивать; затягивать; bringspalir – нижняя часть грудной кости и ближайшая к ней часть рёбер; bringa – грудь; грудинка).

Gorvömb býður konungi heim til sín og það þiggur hann. Gorvömb hafði herbergi afsíðis í húsi sínu. Þar lætur hún konung og vetrarsetumann fara inn og setur konung á gullstól, en vetrarsetumann á járnstól með hespu sem hún spennir um bringspalir hans.

“Nú bið ég þig bónar (теперь обращаюсь я к тебе с просьбой), konungur (король),“ mælti Gorvömb (сказала Горвёмб), „að þú látir nú þennan vetrarsetumann þinn (чтоб ты приказал этому зимнему постояльцу твоему) segja ævisögu sína (рассказать свою историю = о своей жизни).“

„Nú bið ég þig bónar, konungur,“ mælti Gorvömb, „að þú látir nú þennan vetrarsetumann þinn segja ævisögu sína.“

„Það vil ég gjöra (это я сделаю), mælti konungur (сказал король), en þegar konungur skipar honum það (но когда король приказал ему это) færist hann undan (стал было тот отказываться; færast undan e-u – попытаться избежать чего-л.). Þó byrjar hann loksins að segja frá (однако начал он наконец рассказывать; byrja – начинать; segja frá – повествовать; излагать).

„Það vil ég gjöra, mælti konungur, en þegar konungur skipar honum það færist hann undan. Þó byrjar hann loksins að segja frá.

Þá mælti Gorvömb (тогда сказала Горвёмб): „Þú segir ekki rétt frá (ты не рассказываешь всей правды; rétt – верно),“ og herðir á hespunni (и стала затягивать скобу; herða – затягивать крепче; закалять) sem var svo tilbúin (которая была так устроена; tilbúa – изготовлять) að í henni voru járnbroddar (что в ней были железные шипы; járnbroddur – железный шип; broddur – шип; остриё; жало) sem stungust inn í brjóst karlsins (которые впились в грудь человека; stingast – втыкаться). Vetrarsetumaður byrjar í annað sinn (зимний постоялец начинает /повествование/ ещё раз).

Þá mælti Gorvömb: „Þú segir ekki rétt frá,“ og herðir á hespunni sem var svo tilbúin að í henni voru járnbroddar sem stungust inn í brjóst karlsins. Vetrarsetumaður byrjar í annað sinn.

Þá mælti Gorvömb (тогда сказала Горвёмб): „Þú sleppir undan (ты легко не отделаешься; sleppa undan e-u – легко отделаться: «выскользнуть из-под чего-л.») og segir ósatt (рассказывай-ка правду: «говоришь неправду»),“ og herðir á hespunni (и так затягивает замок) svo karlinn hljóðar (что человек вскрикнул: «вскрикивает»; hljóða – кричать). Vetrarsetumaður byrjar í þriðja sinn (зимний постоялец заводит рассказ в третий раз) og segir langan kafla (и долго говорит; langan kafla – долгое время; langur – долгий; kafli – период).

Þá mælti Gorvömb: „Þú sleppir undan og segir ósatt,“ og herðir á hespunni svo karlinn hljóðar. Vetrarsetumaður byrjar í þriðja sinn og segir langan kafla.

Þá mælti Gorvömb (тогда говорит Горвёмб): „Þú bæði skilur eftir (ты и не договариваешь; skilja e-ð eftir – оставлять) og lýgur (и лжёшь; ljúga – лгать),“ og herðir hún þá járngjörðina (и затягивает так железную скобу) svo karlinn emjar hástöfum (что человек завопил: «вопит»; emja – вопить; hástöfum – громко; hár – высокий; громкий); hugsar hann þá (думает он тогда) að hún muni ætla að kreista úr sér lífið (что эта /Горвёмб/ того и гляди погубит его: «выжмет из него жизнь»; kreista – выжимать). Hann byrjar þá söguna að nýju (он начинает тогда заново свою историю) og segir hana til enda (и рассказывает её до конца).

Þá mælti Gorvömb: „Þú bæði skilur eftir og lýgur,“ og herðir hún þá járngjörðina svo karlinn emjar hástöfum; hugsar hann þá að hún muni ætla að kreista úr sér lífið. Hann byrjar þá söguna að nýju og segir hana til enda.

“Nú er rétt frá sagt (вот теперь верно рассказано),“ mælti Gorvömb (сказала Горвёмб), „og þykir þér ekki konungur (и не кажется ли тебе, король) að þessi maður sé búinn að lifa nógu lengi (что этот человек уже достаточно пожил)?“ „Jú (ещё как),“ sagði konungur (сказал король) og grét (и зарыдал; gráta – плакать).

„Nú er rétt frá sagt,“ mælti Gorvömb, „og þykir þér ekki konungur að þessi maður sé búinn að lifa nógu lengi?“ „Jú,“ sagði konungur og grét.

Þá dró Gorvömb hellu undan járnstólnum (тогда вытащила Горвёмб каменную плиту из-под железного стула; draga – тащить; hella – плоский камень; каменная плита; льдина); var þar undir sjóðandi bikketill (был там внизу котёл с кипящей смолой; sjóða – кипеть; bikketill – котёл со смолой; bik – смола; ketill – чайник; котёл) og féll þar vetrarsetumaðurinn niður í (и рухнул зимний постоялец вниз) og endaði þar líf sitt (и там из него и дух вон: «закончилась жизнь его»).

Þá dró Gorvömb hellu undan járnstólnum; var þar undir sjóðandi bikketill og féll þar vetrarsetumaðurinn niður í og endaði þar líf sitt.

“Hvað viltu nú borga mér, konungur (чем бы ты мне отплатил, король; borga – платить),“ mælti Gorvömb (сказала Горвёмб), „ef ég gæti komið með drottningu þína og börnin ykkar öll (если б я смогла вернуть твою королеву и всех твоих детей)?“ „Þá mundi ég vilja gjöra fyrir þig allt (тогда я бы сделал для тебя всё) hvað ég gæti (что смог бы),“ sagði hann (сказал он).

„Hvað viltu nú borga mér, konungur,“ mælti Gorvömb, „ef ég gæti komið með drottningu þína og börnin ykkar öll?“ „Þá mundi ég vilja gjöra fyrir þig allt hvað ég gæti,“ sagði hann.

Gorvömb sækir þá drottningu (Горвёмб тогда привела королеву; sækja – приводить) og verður þar sá fagnaðarfundur (и произошла там такая радостная встреча; fagnaðarfundur – радостное свидание; fagnaður – веселье; fagna – радоваться; fundur – находка; открытие; встреча) að þau föðmuðu hvort annað (что они обнялись; faðma – обняться) og grétu gleðitárum (и разрыдались от радости; gleðitár – слёзы радости; gleði – радость; tár – слеза). Síðan sækir Gorvömb börnin þrjú (потом привела Горвёмб троих детей) og eykst þá enn meir gleði þeirra (и стала их радость ещё больше; aukast – возрастать).

Gorvömb sækir þá drottningu og verður þar sá fagnaðarfundur að þau föðmuðu hvort annað og grétu gleðitárum. Síðan sækir Gorvömb börnin þrjú og eykst þá enn meir gleði þeirra.

“Þess bið ég þig nú, konungur (этого я теперь у тебя прошу, король),“ mælti Gorvömb (сказала Горвёмб), „að þú giftir mig Herrauði bróður þínum (чтобы ты выдал меня замуж за Хэрройда, брата твоего).“ „Það er þyngri þrautin (это более сложная задача),“ mælti konungur (сказал король), „en þó skal ég leggja mitt besta til (но я всё же постараюсь; leggja e-rs besta til – прилагать все усилия; стараться изо всех сил; bestur – лучший).“

„Þess bið ég þig nú, konungur,“ mælti Gorvömb, „að þú giftir mig Herrauði bróður þínum.“ „Það er þyngri þrautin,“ mælti konungur, „en þó skal ég leggja mitt besta til.“

Nú fer konungur og drottning og Gorvömb með þeim heim í ríkið (вот отправились король и королева, и Горвёмб с ними домой в королевство); gjörir þá konungur boð eftir Herrauði bróður sínum (тогда послал король за своим братом Хэрройдом), og þegar hann kemur (и когда тот прибыл) ber hann upp erindið (рассказал он ему, в чём дело; bera upp – излагать; erindi – дело; известие; послание) og gengur allt mjög tregt (и сильно засомневался тот; tregur – нежелающий; несклонный; ленивый; трудный), en þó verður það fyrir fylgi konungs og drottningar (но всё же так уговаривали его король с королевой: «складывается так при поддержке короля и королевы»; fylgi – поддержка) að Herrauður lofar að eiga Gorvömb (что Хэрройд пообещал взять Горвёмб в жёны).

Nú fer konungur og drottning og Gorvömb með þeim heim í ríkið; gjörir þá konungur boð eftir Herrauði bróður sínum, og þegar hann kemur ber hann upp erindið og gengur allt mjög tregt, en þó verður það fyrir fylgi konungs og drottningar að Herrauður lofar að eiga Gorvömb.

Nú er Gorvömb leidd fyrir unnusta sinn (становится тогда Горвёмб его невестой; unnusta – невеста; любимая) og bregður honum þá mjög við (и очень ему не по себе). Þó er nú veisla til reidd (но всё же устроили пир) og brúðkaup haldið (и сыграли свадьбу) og fer allt fram með mikilli viðhöfn (и прошло всё с большим размахом; viðhöfn – помпа); er brúðguminn mjög dapur (жених очень печален; brúðgumi – жених; brúður – невеста; gumi – /поэт./ человек; dapur – печальный), en Gorvömb hin kátasta (а Горвёмб – очень довольна: «радостнейшая»; kátur – радостный) og ræður hún sér varla fyrir gleði (и едва сдерживается от радости; ráða – контролировать; сдерживать; varla – едва; с трудом).

Nú er Gorvömb leidd fyrir unnusta sinn og bregður honum þá mjög við. Þó er nú veisla til reidd og brúðkaup haldið og fer allt fram með mikilli viðhöfn; er brúðguminn mjög dapur, en Gorvömb hin kátasta og ræður hún sér varla fyrir gleði.

Nú kemur að því (вот доходит до того) að þau brúðhjón eiga að ganga í eina sæng bæði (что /им/ молодожёнам нужно идти = ложиться в одну постель /обоим/; brúðhjón – жених и невеста; brúður – невеста) og sjá menn þá (и видят люди тогда) að brúðguminn kvíðir fyrir því mjög (что жених очень из-за этого обеспокоился: «беспокоится»; kvíða fyrir e-u – беспокоиться из-за чего-л.). Þó sænga þau bæði saman (но всё же ложатся они вместе; sænga saman – делить ложе с кем-л.) eins og siður er til (как и полагается; siður – обычай; религия). Líður nú nóttin (вот проходит ночь).

Nú kemur að því að þau brúðhjón eiga að ganga í eina sæng bæði og sjá menn þá að brúðguminn kvíðir fyrir því mjög. Þó sænga þau bæði saman eins og siður er til. Líður nú nóttin.

Um morguninn vaknar Herrauður (поутру просыпается Хэрройд) og sér fyrir ofan sig fagra mær (и видит перед: «над» собой прекрасную девицу), en hamurinn af henni er fyrir framan rúmið (а кожа её у кровати /лежит/; fyrir framan e-ð – перед чем-л.). Herrauður brennir haminn (Хэрройд сжигает кожу) og er nú hinn glaðasti (и очень обрадовался: «теперь он самый радостный»). Var mær þessi kóngsdóttir í álögum (оказалась эта девица заколдованной принцессой; álag – колдовство) og hafði stjúpa hennar lagt á hana (и заколдовала её мачеха; stjúpa – мачеха; leggja e-ð á e-n – заколдовать кого-л.). Eftir þetta fer Herrauður og drottning hans heim í ríki sitt (тогда отправляется Хэрройд и его королева = со своей королевой /домой/ в своё королевство) og sátu síðan báðir konungar að ríkjum alla ævi eftir þetta (и стали: «сели» оба короля править своими землями до самой смерти: «всю жизнь») og fór vel ríkisstjórn þeirra (и было их правление успешным). Endar svo saga þessi (так заканчивается эта сага = тут и сказке конец).

Um morguninn vaknar Herrauður og sér fyrir ofan sig fagra mær, en hamurinn af henni er fyrir framan rúmið. Herrauður brennir haminn og er nú hinn glaðasti. Var mær þessi kóngsdóttir í álögum og hafði stjúpa hennar lagt á hana. Eftir þetta fer Herrauður og drottning hans heim í ríki sitt og sátu síðan báðir konungar að ríkjum alla ævi eftir þetta og fór vel ríkisstjórn þeirra. Endar svo saga þessi.

Grautardalls saga (Сказка про горшочек каши)

^[5]

Það var einu sinni karl og kerling í koti sínu (жили-были старик со старухой в своей хижине). Þau voru bláfátæk (они были нищие; bláfátækur – нищий; blá– – крайне; полностью; тончайший; крайний; fátækur – неимущий; fár – мало) og höfðu ekkert sér til lífsbjargar (и не было у них никаких средств к существованию; lífsbjörg – спасение жизни; поддержание жизни; средства существования; líf – жизнь; björg – помощь; спасение; провизия) nema þau áttu dall einn (кроме одного горшка) sem aldrei þraut grautur í (в котором никогда не кончалась каша; þrjóta – заканчиваться; расходоваться).

Það var einu sinni karl og kerling í koti sínu. Þau voru bláfátæk og höfðu ekkert sér til lífsbjargar nema þau áttu dall einn sem aldrei þraut grautur í.

Son áttu þau einn (сын был у них один), en sagan getur ekki um nafn hans (но сказка не упоминает имени его = а как звали его, неведомо). Þrír menn voru þess vegna í kotinu (трое людей было, значит, в доме) og engin kvik skepna önnur (и никакого другого живого существа; kvikur – живой; skepna – существо; тварь; животное). Þó að kotbúum þætti leiðinlegur grauturinn (хоть и была в доме только жидкая каша; þó að – хотя; kotbú – хозяйство; kot – двор; дом; bú – хозяйство; занятие хозяйством; leiðinlegur – скучный; неаппетитный; leiði – скука; отвращение) þá sá karlinn samt (всё же считал мужик) að dallurinn var öldungis ómissandi (что горшок совершенно незаменим; öldungis – совершенно; ómissandi – незаменимый; missa – терять) því hann var það eina (потому что он был единственным) sem hélt lífinu í hyskinu (что поддерживало жизнь в доме; hyski – семья; домашние; сброд).

Son áttu þau einn, en sagan getur ekki um nafn hans. Þrír menn voru þess vegna í kotinu og engin kvik skepna önnur. Þó að kotbúum þætti leiðinlegur grauturinn þá sá karlinn samt að dallurinn var öldungis ómissandi því hann var það eina sem hélt lífinu í hyskinu.

Einhverju sinni bar svo til (однажды случилось так) að prestur kom í kotið í húsvitjun (что пастор пришёл к ним в хижину с визитом; prestur – пастор; священник; húsvitjun – посещение дома прихожан /о священниках/; húsvitja – посещать дома прихожан; vitja – наносить визит). Að afloknu því andlega starfi (завершив богословскую беседу; afljúka – завершать; andlegur – духовный; умственный; интеллектуальный; andi – дыхание; душа; дух; starf – работа; деятельность) fer prestur að ræða um hitt og þetta við karlinn (стал священник болтать о том, о сём с мужиком). Meðal annars spyr prestur karlinn (между прочим спрашивает пастор мужика) að hvernig hann geti lifað í þessu koti (как тот может жить в этой хижине; hvernig – как, каким образом). Karl biður prest að minnast ekki á það (мужик просит пастора не говорить об этом; minnast á e-ð – упоминать что-л.), það sé aumt líf (мол, это несчастная жизнь = не жизнь, а каторга; aumur – жалкий; несчастный) sem þau eigi (которой они живут). Af því karlinn elskaði prestinn sinn (поскольку мужик любил своего духовника; elska – любить) hafði hann ekki getað fengið annað af sér (не мог он поступить иначе) en bjóða presti graut úr dalli sínum (как предложить пастору каши из своего горшка), og segir því við prestinn (и говорит при этом пастору) að það sé einungis þessi dallur (что только этот горшок; einungis – только) sem haldi þeim við lífið (и поддерживает их в живых: «который…»); dallurinn hafi þá náttúru (у горшка, дескать, такая особенность; náttúra – природа; естество; магическая сила; половое влечение) að það þverraði aldrei grautur í honum (что в нём никогда каши не убывало; þverra – убывать; уменьшаться) þó etið væri úr honum (сколько бы из него ни ели: «ни было едено»).

Einhverju sinni bar svo til að prestur kom í kotið í húsvitjun. Að afloknu því andlega starfi fer prestur að ræða um hitt og þetta við karlinn. Meðal annars spyr prestur karlinn að hvernig hann geti lifað í þessu koti. Karl biður prest að minnast ekki á það, það sé aumt líf sem þau eigi. Af því karlinn elskaði prestinn sinn hafði hann ekki getað fengið annað af sér en bjóða presti graut úr dalli sínum, og segir því við prestinn að það sé einungis þessi dallur sem haldi þeim við lífið; dallurinn hafi þá náttúru að það þverraði aldrei grautur í honum þó etið væri úr honum.

Þegar prestur heyrir þetta (когда пастор об этом услышал: «слышит») falar hann dallinn af karlinum (стал он просить мужика продать ему горшок; fala e-ð – прицениваться к чему-л.; просить продать что-л.) og segir hann skuli ekki hafa skaða á skiptunum (и говорит, что тот, мол, в накладе не останется; hafa skaða – понести урон; skaði – ущерб; skipti – обмен; сделка). Karl segir (мужик говорит) að þó sér vilji leiðast sá sífelldi grautur (что хоть и ему и надоела эта вечная каша; e-m leiðast – надоедать кому-л.; sífelldur – беспрестанный; sífella – непрерывность) þá þori hann samt ekki (всё же не осмелится он; þora – осмелиться) að gjöra nein kaup í þessu tilliti (совершать в этом смысле никаких сделок; kaup – торговля; бизнес; покупка; tillit – аспект; отношение; взгляд; соображение), en prestur gengur samt svo fast að (но пастор так настаивает; ganga að e-m – обращаться к кому-л. /с требованием уплаты/; fast – крепко; настойчиво) að karl lofar (что мужик обещает) að senda dreng sinn með dallinn (послать своего паренька с горшком). Nú fer prestur (вот ушёл пастор), en karl og kerling eru mjög þungbúin út af þessu loforði (а мужик с бабой очень опечалились из-за данного обещания; loforð – обещание; lofa – обещать; orð – слово), samt senda þau að fáum dögum liðnum drenginn með dallinn (но всё же отправили они несколько дней спустя сына с горшком).

Þegar prestur heyrir þetta falar hann dallinn af karlinum og segir hann skuli ekki hafa skaða á skiptunum. Karl segir að þó sér vilji leiðast sá sífelldi grautur þá þori hann samt ekki að gjöra nein kaup í þessu tilliti, en prestur gengur samt svo fast að að karl lofar að senda dreng sinn með dallinn. Nú fer prestur, en karl og kerling eru mjög þungbúin út af þessu loforði, samt senda þau að fáum dögum liðnum drenginn með dallinn.

Í milli kotsins og prestagarðsins var konungsborg (на полпути между мужиковым двором и домом пастора стоял: «был» королевский замок; prestagarður – дом священника; garður – сад; двор; дом); fer nú drengur fram hjá henni (вот проходит перед ним паренёк) og kemur ekki í bústað konungsins (но не заходит к королю; bústaður – местожительство; жилище; staður – место), heldur fer beina leið til prestsetursins (а направляется прямо: «держит прямую дорогу» к пастору; beinn – прямой; prestsetur – усадьба пастора; setur – местопребывание; резиденция). Drengur afhendir nú presti dallinn (вот передаёт паренёк пастору горшок; afhenda – вручать), en prestur fær honum aftur dúk (а пастор приносит ему взамен скатерть; dúkur – ткань; скатерть), segir (говорит) að ekki þurfi annað (мол, ничего другого делать не надо) en breiða hann á borð og segja (а только расстелить её на столе и сказать): „Hans dúk (Ханс, накрой; dúka – накрывать скатертью), Hans dúk (Ханс, накрой), fullt með besta mat (полный /стол/ лучшей едой; fullur – полный),“ þá komi réttir á borðið (тогда станут на столе яства появляться: «тогда, мол, придут яства на стол»; réttur – блюдо) hvað á fætur öðru (одно за другим).

Í milli kotsins og prestagarðsins var konungsborg; fer nú drengur fram hjá henni og kemur ekki í bústað konungsins, heldur fer beina leið til prestsetursins. Drengur afhendir nú presti dallinn, en prestur fær honum aftur dúk, segir að ekki þurfi annað en breiða hann á borð og segja: „Hans dúk, Hans dúk, fullt með besta mat,“ þá komi réttir á borðið hvað á fætur öðru.

Prestur segir sendisveininum (пастор говорит мальчику: «посыльному»; sendisveinn – посыльный; senda – посылать; sveinn – мальчик) að hann verði að halda beina leið heim (что он должен идти прямиком домой: «держать прямой путь домой»; beinn – прямой), en megi ómögulega koma í konungsborg (и не должен ни в коем случае заходить в королевский замок; ómögulegur – невозможный; mögulegur – возможный). Piltur lofar þessu (паренёк пообещал это), kveður prest (попрощался с пастором) og heldur sína leið (и отправился в путь).

Prestur segir sendisveininum að hann verði að halda beina leið heim, en megi ómögulega koma í konungsborg. Piltur lofar þessu, kveður prest og heldur sína leið.

En er hann er kominn nálægt borginni (но когда он проходил мимо замка) (eða kóngsríkinu (или королевства)) þá tekur hann að brenna af löngun til (стало ему невтерпёж; brenna af löngun – сгорать от желания; löngun – сильное желание; жажда; стремление) að koma í hana (зайти в него), heldur að það muni lítið saka (думает, что никакого греха в том не будет: «будет небольшая вина»; sök – обвинение; вина; дело; процесс; причина) þó hann skoði sig þar dálítið um (если он даже не надолго заглянет туда; skoða sig um – осмотреться) og fer inn í borgina (и заходит в замок). Þar verður á vegi fyrir honum kóngsdóttir (там предстала перед ним принцесса); spyr hún (спрашивает она) hvað hann sé að fara (что он там делает). Drengur verður ekki of þagmælskur (паренёк молчать не стал: «не был слишком молчаливым»; þagmælskur – молчаливый; þagmælska – молчаливость; молчание; соблюдение тайны; скромность; þagna – умолкать; стихать; mæla – говорить) og segir henni alla sögu (и рассказал ей всё, как есть: «всю историю»).

En er hann er kominn nálægt borginni (eða kóngsríkinu) þá tekur hann að brenna af löngun til að koma í hana, heldur að það muni lítið saka þó hann skoði sig þar dálítið um og fer inn í borgina. Þar verður á vegi fyrir honum kóngsdóttir; spyr hún hvað hann sé að fara. Drengur verður ekki of þagmælskur og segir henni alla sögu.

En þegar hann getur um dúkinn (но когда он упомянул о скатерти) þá biður hún hann fyrir alla muni (стала она просить его во что бы то ни стало) að selja sér hann (продать ей её), segist hún skuli margborga honum dúkinn (сказала, что заплатит ему много за скатерть; margborga – много заплатить; marg– – много; много раз; margur – много; многочисленный; borga – платить). Við þessar fortölur linast drengur (на эти уговоры поддался парень; fortölur – увещевания; linast – обмякнуть; lina – смягчать; расслаблять), afhendir henni dúkinn (отдал ей скатерть), en fær í staðinn skæra skildinga (и получил взамен несколько сияющих монет; skær – ясный; светлый; чистый; skildingur – ист. скильдинг /монета = 2 эйрирам/; монета) sem honum þykja bæði margir og fallegir (которые ему показались многочисленными и прекрасными), þykist ekki hafa farið illa að ráði sínu (посчитал он, что разумно поступил = не продешевил; fara illa – неудачно поступить; ráð – совет; обдумывание; выход; средство; разум; власть); og gengur nú (и пошёл он) sem fætur toga heim í kotið (в сторону дома: «когда /также и/ ноги понесли его домой в хижину»; toga – тянуть; тащить).

En þegar hann getur um dúkinn þá biður hún hann fyrir alla muni að selja sér hann, segist hún skuli margborga honum dúkinn. Við þessar fortölur linast drengur, afhendir henni dúkinn, en fær í staðinn skæra skildinga sem honum þykja bæði margir og fallegir, þykist ekki hafa farið illa að ráði sínu og gengur nú sem fætur toga heim í kotið.

Karl fagnar ekki svo mjög yfir þessari ferð (мужик не особо обрадовался деньгам: «этому возмещению») og heldur að þetta muni eyðast einhvern tíma (полагая, что они когда-нибудь: «какое-то время» да закончатся; eyðast – растрачиваться).

Karl fagnar ekki svo mjög yfir þessari ferð og heldur að þetta muni eyðast einhvern tíma.

Þetta varð líka orð og að sönnu (так оно и вышло; að sönnu – действительно; sannur – правдивый); því áður langir tímar liðu (потому что прошло не так уж много времени) verður hann uppiskroppa (а у него ничего не осталось; uppiskroppa – лишившийся) og sendir son sinn í annað sinni til prestsins (вот и отправляет опять сына к пастору) og biður hann fyrir alla muni að hjálpa upp á sig (и просит во что бы то ни стало выручить его) því nú hafi hann ekkert til að lifa við (дескать, не на что ему теперь жить).

Þetta varð líka orð og að sönnu; því áður langir tímar liðu verður hann uppiskroppa og sendir son sinn í annað sinni til prestsins og biður hann fyrir alla muni að hjálpa upp á sig því nú hafi hann ekkert til að lifa við.

Drengur fer nú eins og áður til prestsins (парень, как и в прошлый раз, отправился к пастору). Prestur verður hálfbyrstur við strákinn (пастор слегка рассердился на мальчика; hálfbyrstur – несколько разозлённый; byrstur – суровый; грубый; резкий) og segir hann hafi prettað sig (мол, тот его обманул; pretta – обманывать; дурачить) og farið inn í borgina (и вошёл в замок). Piltur segir hið sanna (паренёк рассказал правду). Prestur kveðst þá verða að hjálpa þeim dálítið (пастор сказал, что надо им немножко помочь), fer í burt (отошёл: «отходит» /прочь/) og að lítilli stundu liðinni kemur hann aftur (а по прошествии некоторого времени возвращается) og teymir eftir sér trippi (и ведёт за собой под уздцы молодую лошадку; teyma – вести под уздцы; trippi – лошадь /в возрасте 1–4 лет/) og segir dreng (и говорит парню) að ekki þurfi annað en segja (что нужно всего лишь сказать): „Hriss-trippa (встряхнись, лошадка; hrista – трясти; встряхивать), hriss-trippa (встряхнись, лошадка),“ þá hristi trippið sig (тогда лошадь встряхнётся) og velti peningarnir út úr því (и посыпятся из неё деньги; peningur – монета; деньги).

Drengur fer nú eins og áður til prestsins. Prestur verður hálfbyrstur við strákinn og segir hann hafi prettað sig og farið inn í borgina. Piltur segir hið sanna. Prestur kveðst þá verða að hjálpa þeim dálítið, fer í burt og að lítilli stundu liðinni kemur hann aftur og teymir eftir sér trippi og segir dreng að ekki þurfi annað en segja: „Hriss-trippa, hriss-trippa,“ þá hristi trippið sig og velti peningarnir út úr því.

Ennþá tekur presturinn drengnum vara fyrir því (вновь пастор предупреждает парня о том; taka e-m vara fyrir e-u – предупреждать кого-л. о чём-л.; vari – предупреждение; осторожность) að koma ekki í konungsborg (не заходить в королевский замок) og gefur drengur fögur heit í því tilliti (и парень даёт торжественное: «прекрасное» обещание на этот счёт; heit – обещание; обет).

Ennþá tekur presturinn drengnum vara fyrir því að koma ekki í konungsborg og gefur drengur fögur heit í því tilliti.

Nú leggur hann á stað (вот отправляется он), en er hann nálgast borgina (но когда оказывается рядом с замком) brennur hann í skinninu af löngun (так и сгорает от желания; brenna í skinninu að gera e-ð – лезть из кожи вон /руки чешутся/ сделать что-л.; skinn – кожа) að fara inn í hana (зайти в него). Telur hann sér trú um (стал он себя убеждать; telja e-m trú um e-ð – убеждать кого-л. в достоверности чего-л.; trú – вера; доверие) að hann muni geta staðið sig (что у него получится устоять) þó einhver freisting komi fyrir hann (какое бы искушение ни оказалось у него на пути; freisting – искушение). Í þessu trausti beygir hann leið sína að borginni (в этой уверенности сворачивает он к замку; traust – уверенность; beygja – сворачивать) og fer inn í hana með trippið í taumi (и входит в него с лошадкой в узде; taumur – узда; верёвка).

Nú leggur hann á stað, en er hann nálgast borgina brennur hann í skinninu af löngun að fara inn í hana. Telur hann sér trú um að hann muni geta staðið sig þó einhver freisting komi fyrir hann. Í þessu trausti beygir hann leið sína að borginni og fer inn í hana með trippið í taumi.

En þegar hann var inn kominn (но когда он вошёл внутрь) kemur kóngsdóttir móti honum (вышла ему навстречу принцесса), heilsar honum vingjarnlega (здоровается с ним любезно; heilsa – здороваться; приветствовать; vingjarnlegur – дружеский; любезный) og spyr (и спрашивает) hvað hann sé nú að ferðast (куда он путь держит). Drengur gleymir nú nærri því sjálfum sér (парень чуть было совсем не забылся = обо всём на свете забыл; gleyma – забывать) og segir henni (и говорит ей) að það sem hann hafi fengið áður hjá henni (что то, что он от неё раньше получил) hafi orðið endarjótt (закончилось) svo hann hafi þurft að fara að finna prestinn (так что пришлось ему идти к пастору), hafi hann hjálpað föður sínum um þetta trippi (помог тот его отцу этой лошадкой) sem ekki þurfi annað en segja við (которой только и нужно было, что сказать): „Hriss-trippa (встряхнись, лошадка); hriss-trippa (встряхнись, лошадка),“ og þá velti peningar út úr því á allar hliðar (и тогда посыплются из неё деньги ручьём: «во все стороны»).

En þegar hann var inn kominn kemur kóngsdóttir móti honum, heilsar honum vingjarnlega og spyr hvað hann sé nú að ferðast. Drengur gleymir nú nærri því sjálfum sér og segir henni að það sem hann hafi fengið áður hjá henni hafi orðið endarjótt svo hann hafi þurft að fara að finna prestinn, hafi hann hjálpað föður sínum um þetta trippi sem ekki þurfi annað en segja við: „Hriss-trippa; hriss-trippa,“ og þá velti peningar út úr því á allar hliðar.

Nú verður kóngsdóttir öldungis óð og uppvæg (тут принцесса сильно взволновалась; óður – безумный; взбешённый; жаждущий; uppvægur – взволнованный; выведенный из себя), biður drenginn með mörgum blíðum og fögrum orðum (просит парня ласково и мило: «многочисленными мягкими и красивыми словами»; blíður – мягкий; нежный) að selja sér trippið (продать ей лошадь) hvað sem það eigi að kosta (чего бы она ни стоила) og lofar honum miklu meira og betra gjaldi (и обещает ему гораздо больше денег: «большую и лучшую плату»; gjald – плата) heldur en hið fyrra sinn (чем в предыдущий раз). Drengur lætur loksins til leiðast (парню это наконец надоело), tekur á móti gjaldinu (берёт он деньги) og fer heim í kot til foreldra sinna (и возвращается домой к родителям) og lætur ekki neitt á neinu bera (как ни в чём не бывало: «и не даёт ничего ничему носить» = виду не подаёт).

Nú verður kóngsdóttir öldungis óð og uppvæg, biður drenginn með mörgum blíðum og fögrum orðum að selja sér trippið hvað sem það eigi að kosta og lofar honum miklu meira og betra gjaldi heldur en hið fyrra sinn. Drengur lætur loksins til leiðast, tekur á móti gjaldinu og fer heim í kot til foreldra sinna og lætur ekki neitt á neinu bera.

Karl þykist (мужик посчитал) að vísu fá mikið hjá presti (что вообще-то много от пастора получил; að vísu – вообще-то; vís – уверенный; мудрый), en svo fer sem fyrri (но случилось, как и раньше) að eigurnar taka að þrjóta (что пожитки его стали подходить к концу; eiga – владение; собственность), því nú hafði karlinn líka keypt þeim nýjan og þokkalegan klæðnað (ведь мужик купил домашним новую, хорошую одежду; nýr – новый; þokkalegur – хороший; красивый; опрятный; þokki – очарование; грация) þar hann hugsaði (потому что думал) að það sem nú kom (что того, что им в руки на этот раз попало) mundi lengi duga (надолго хватит; duga – годиться; хватать; быть достаточным).

Karl þykist að vísu fá mikið hjá presti, en svo fer sem fyrri að eigurnar taka að þrjóta, því nú hafði karlinn líka keypt þeim nýjan og þokkalegan klæðnað þar hann hugsaði að það sem nú kom mundi lengi duga.

Það er ekki að orðlengja það (излишне говорить: «не нужно долго говорить то») að karl verður félaus (что старик остался на бобах; félaus – неимущий; безденежный; fé – скот; деньги; богатство) og sendir son sinn í þriðja sinni til prestsins (и посылает своего сына в третий раз к пастору). Þó að drengur þori (хоть парень и осмелился) ekki að láta neitt á neinu bera (не подавать виду = делал хорошую мину при плохой игре) þá verður hann samt mjög smeykur (всё же очень он испугался; smeykur – встревоженный; слегка испуганный; боязливый); óttast hann mjög (очень он боялся) að klerkur muni verða þungorður við sig (что священник очень на него разозлится; klerkur – священник; духовное лицо; þungorður – употребляющий крепкие выражения; þungur – тяжёлый; orð – слово) og jafnvel gefa sér skammir fyrir alla frammistöðuna (и даже будет стыдить его за его поведение; gefa e-m skammir fyrir e-u – стыдить кого-л. за что-л.; skömmur – стыд; бесчестье; позор; frammistaða – выполнение; достижение; обслуживание).

Það er ekki að orðlengja það að karl verður félaus og sendir son sinn í þriðja sinni til prestsins. Þó að drengur þori ekki að láta neitt á neinu bera þá verður hann samt mjög smeykur; óttast hann mjög að klerkur muni verða þungorður við sig og jafnvel gefa sér skammir fyrir alla frammistöðuna.

Samt herðir hann upp hugann (всё же набирается он смелости; herða upp hugann – набраться смелости; приободриться; воспрянуть духом; herða – закалять; делать твёрдым; hugi – ум; мысль; желание; мужество), fer beinlínis til prests (идёт прямиком к пастору), kveður hann svo kurteislega sem hann getur (обращается к нему как можно вежливее: «так вежливо, как он может»), biður hann fyrir alla muni að reiðast sér ekki (просит ради всего святого: «всех вещей» не злиться на него; reiðast e-m – сердиться на кого-л.) og greiða eitthvað úr vandræðum sínum (и помочь как-нибудь его беде: «решить его проблему»; greiða úr e-m – решить что-л.; greiða – распутать; расчесать; оплатить; vandræði – трудность; проблема; vandi – затруднение; трудное положение), segist hafa farið móti boði hans inn í borgina (говорит, что вошёл против его наказа в замок) og ekki getað komist undan kóngsdóttur (и не смог отвязаться от принцессы; koma e-m undan – избавиться от кого-л.) að hún fengi trippið (отдал ей: «что получила она» лошадку).

Samt herðir hann upp hugann, fer beinlínis til prests, kveður hann svo kurteislega sem hann getur, biður hann fyrir alla muni að reiðast sér ekki og greiða eitthvað úr vandræðum sínum, segist hafa farið móti boði hans inn í borgina og ekki getað komist undan kóngsdóttur að hún fengi trippið.

Klerkur atyrðir nú ekki drenginn (священник не стал бранить: «не бранит» парня; atyrða – ругать; укорять), en fer frá honum (а отходит от него), kemur aftur (и возвращается) og hefur með sér kylfu eina ekki alllitla (с одной довольно большой дубинкой; kylfa – дубинка; палка; клюшка; alllítill – довольно маленький; all– – довольно) sem hann fær drengnum (которую вручает парню). Hann getur ekkert (он не говорит ничего) um til hvers hún eigi að brúkast (о том, как ей надо пользоваться; brúka – пользоваться) eða hvað hún vinni (или какой в ней толк: «как она работает»), en til þess hún gjöri það (но чтобы она сделала то) sem henni sé ætlað (что от неё требуется; ætla e-m e-ð – предъявлять к кому-л. какие-л. требования) þá eigi að segja (тогда нужно сказать): „Upp, upp (вверх, вверх), kylfa (дубинка), upp, upp (вверх, вверх), þegar þú mátt (как только сможешь; þegar – сразу; тотчас; уже; когда; mega – мочь).“

Klerkur atyrðir nú ekki drenginn, en fer frá honum, kemur aftur og hefur með sér kylfu eina ekki alllitla sem hann fær drengnum. Hann getur ekkert um til hvers hún eigi að brúkast eða hvað hún vinni, en til þess hún gjöri það sem henni sé ætlað þá eigi að segja: „Upp, upp, kylfa, upp, upp, þegar þú mátt.“

Prestur tekur drengnum engan vara fyrir að koma í konungsborg (пастор /на этот раз/ не увещевает паренька не заходить в королевский замок), en biður dreng vel að lifa (а желает ему удачи: «жить хорошо») og lætur hann fara á stað (и отправляет его восвояси). Drengur er nú allkátur (мальчик очень обрадовался: «теперь весь довольный»), heldur leiðar sinnar beint í borgina (держит путь прямиком в замок) og hugsar (полагая) að nú skuli hann finna kóngsdóttur (что теперь-то навестит он принцессу) fyrst honum hafi ekki verið tekinn vari fyrir að koma í þá skrautlegu borg (раз уж его не предупредили не заходить в этот великолепный замок; fyrst – поскольку; skrautlegur – прекрасный; красочный; skraut – украшение).

Prestur tekur drengnum engan vara fyrir að koma í konungsborg, en biður dreng vel að lifa og lætur hann fara á stað. Drengur er nú allkátur, heldur leiðar sinnar beint í borgina og hugsar að nú skuli hann finna kóngsdóttur fyrst honum hafi ekki verið tekinn vari fyrir að koma í þá skrautlegu borg.

Þegar drengurinn er kominn inn í borgina (когда парень зашёл в замок) þarf hann ekki að hafa mikið fyrir að finna kóngsdóttur (ему не потребовалось много времени, чтобы разыскать принцессу). Hún hefur augastað á þeim gamla skiptavin sínum (она глаз не спускала со своего давнего знакомого; hafa augastað á e-u – не спускать глаз с чего-л.; жаждать чего-л.; skiptavinur – клиент; skipti – обмен; общение; vinur – приятель) og sér hvar hann fer (и наблюдала за его передвижениями: «где он ходит»); hugsar hún nú gott til (обрадовалась она; hugsa gott til e-s – надеяться на что-л.; предвкушать что-л.) og fer að finna hann (и выходит ему навстречу). Hún spyr hann ennþá (спрашивает она у него опять) hvað hann sé að fara (что у него нового: «чем он занимается») og segir hann henni eins og var (и говорит он её, как есть), að hann hafi farið í nauðsyn föður síns til að finna prestinn sinn (мол, ходил он по просьбе: «необходимости» своего отца к пастору; nauðsyn – необходимость; потребность; нужда; nauð – нужда; бедствие; трудность) og hafi hann hjálpað sér um kylfu þessa (и помог тот ему этой дубинкой) sem ekki þurfi að segja annað við (которой только и нужно сказать) þegar hún eigi að starfa (когда её надо в дело пустить): „Upp, upp, kylfa, upp, upp (вверх, дубинка, вверх, вверх), þegar þú mátt (как только сможешь).“

Þegar drengurinn er kominn inn í borgina þarf hann ekki að hafa mikið fyrir að finna kóngsdóttur. Hún hefur augastað á þeim gamla skiptavin sínum og sér hvar hann fer; hugsar hún nú gott til og fer að finna hann. Hún spyr hann ennþá hvað hann sé að fara og segir hann henni eins og var, að hann hafi farið í nauðsyn föður síns til að finna prestinn sinn og hafi hann hjálpað sér um kylfu þessa sem ekki þurfi að segja annað við þegar hún eigi að starfa: „Upp, upp, kylfa, upp, upp, þegar þú mátt.“

Kóngsdóttir ímyndar sér nú (принцесса воображает себе) að það muni vera einhver furðuverk (что есть какое-то чудо; furðuverk – чудо; furða – удивление; чудо; verk – работа; произведение) sem kylfan eigi að gjöra (которое дубинка должна сотворить) og falar í ósköpum kylfuna (и стала выпрашивать: «выпрашивает» дубинку за большие деньги; ósköp – злая судьба; что-л. ужасное; огромное количество; sköp – судьба). Það fer á sömu leið sem fyrri (и случается всё так, как и раньше), að hann selur kóngsdóttir kylfuna (что он продаёт дубинку принцессе), en fer með borgunina heim í kot til karlsins föður síns (и направляется с деньгами домой в хижину к старику, отцу своему; borgun – плата).

Kóngsdóttir ímyndar sér nú að það muni vera einhver furðuverk sem kylfan eigi að gjöra og falar í ósköpum kylfuna. Það fer á sömu leið sem fyrri, að hann selur kóngsdóttir kylfuna, en fer með borgunina heim í kot til karlsins föður síns.

Eftir að kóngsdóttir er búin að eignast alla þessa gripi (после того как принцесса завладела всеми этими диковинками: «предметами»; eignast e-ð – завладеть чем-л.) kemur hún að máli við föður sinn (пришла она поговорить со своим отцом) og biður hann (и просит его) að leyfa sér að stofna til voldugrar veislu (позволить ей устроить большой пир; voldugur – могущественный; огромный). Kveðst hún vilja reyna gripi sína (говорит, что хочет испробовать свои приобретения) og láta aðra sjá (и показать другим) hvílíka dýrgripi hún eigi (какие чудесные вещи у неё есть; dýrgripur – сокровище; dýr – дорогой; gripur – предмет). Konungur lætur þetta eftir henni (король позволяет её это) og býður til veislunnar miklu og mörgu stórmenni (и приглашает на пир много знатных людей; stórmenni – аристократ; благородный человек; знать; stór – большой).

Eftir að kóngsdóttir er búin að eignast alla þessa gripi kemur hún að máli við föður sinn og biður hann að leyfa sér að stofna til voldugrar veislu. Kveðst hún vilja reyna gripi sína og láta aðra sjá hvílíka dýrgripi hún eigi. Konungur lætur þetta eftir henni og býður til veislunnar miklu og mörgu stórmenni.

Boðsfólkið kemur á tilteknum tíma (приглашённые пришли в назначенный час; boðfólk – приглашённые; boð – приглашение; fólk – народ; люди; tiltaka – назначать; устанавливать) og þegar það er komið (и когда они прибыли) er sú stóra höll konungsins alskipuð (стало в большом королевском дворце яблоку негде упасть; alskipaður – полностью занятый; skipa – занимать). Konungsdóttir kemur á settum og réttum tíma með dúkinn (принцесса появляется минута в минуту со скатертью; settur – установленный; setja – устанавливать; réttur – точный), óskar nú á hann einum réttinum í þetta sinn (и просит сначала одно яство: «желает одно блюдо в этот раз»; óska – желать), öðrum í hitt sinnið (потом другое: «другое в тот раз») og svo koll af kolli (и так одно за другим), bæði vín og vistir (и вино, и еда; bæði … og – как … так и; vín – вино; водка; vist – еда; провиант; продовольствие), þangað til enginn þykist geta neytt meiri matar eða drykkjar (пока никто уже не мог ни есть, ни пить: «пока уже никому не казалось, что возможно употребить больше еды или напитков»; neyta – употреблять /пищу/; drykkur – напиток).

Boðsfólkið kemur á tilteknum tíma og þegar það er komið er sú stóra höll konungsins alskipuð. Konungsdóttir kemur á settum og réttum tíma með dúkinn, óskar nú á hann einum réttinum í þetta sinn, öðrum í hitt sinnið og svo koll af kolli, bæði vín og vistir, þangað til enginn þykist geta neytt meiri matar eða drykkjar.

En þegar máltíðinni var lokið (а когда ужин закончился; máltíð – завтрак; обед; ужин; mál – еда; завтрак и ужин; tíð – время) og fara átti að skemmta boðsmönnum (и пришло время: «нужно было начинать» развлекать гостей; skemmta e-m – развлекать кого-л.; boðsmaður – гость) sækir kóngsdóttir trippið (пошла принцесса за лошадкой) og leiðir það inn í höllina (заводит её во дворец) og segir (и говорит): „Hriss-trippa (встряхнись, лошадка), hriss-trippa (встряхнись, лошадка),“ og þá hristir trippið sig (и вот лошадка встряхнулась), en peningarnir velta út úr því á allar hliðar (и стали из неё деньги сыпаться во все стороны).

En þegar máltíðinni var lokið og fara átti að skemmta boðsmönnum sækir kóngsdóttir trippið og leiðir það inn í höllina og segir: „Hriss-trippa, hriss-trippa,“ og þá hristir trippið sig, en peningarnir velta út úr því á allar hliðar.

Þykir mönnum mikils vert um þetta (гости очень впечатлились; þykja mikils vert um e-ð – придавать большое значение чему-л.; verður – достойный; ценный) og eru mjög kátir (и сильно обрадовались). En nú á samt að auka fögnuðinn (и вот в разгар веселья; auka – повышать; fögnuður – радость; веселье) og því sækir kóngsdóttir kylfuna (/и поэтому/ пошла принцесса за дубинкой), ber hana inn í höllina (вносит её во дворец) og segir við hana (и говорит ей): „Upp, upp, kylfa, upp, upp (вверх, вверх, дубинка, вверх, вверх), þegar þú mátt (как только сможешь).“ Á sömu stundu tekst kylfan á loft (в ту же самую секунду поднимается дубинка в воздух) og rotar á svipstundu hvert mannsbarn (да как принялась дубасить всех людей; rota – оглушать или убивать /ударом по голове/; á svipstundu – мгновенно; svipstund – момент; миг; мгновение; svipa – двигаться быстро и бесшумно; мерцать; svipur – быстрое движение; мгновение; stund – промежуток времени; mannsbarn – человек; maður – человек; barn – дитя) sem í höllinni var (что во дворце были) nema kóngsdóttur (кроме принцессы).

Þykir mönnum mikils vert um þetta og eru mjög kátir. En nú á samt að auka fögnuðinn og því sækir kóngsdóttir kylfuna, ber hana inn í höllina og segir við hana: „Upp, upp, kylfa, upp, upp, þegar þú mátt.“ Á sömu stundu tekst kylfan á loft og rotar á svipstundu hvert mannsbarn sem í höllinni var nema kóngsdóttur.

En þegar karlssonur (но когда стариков сын) – sem komið hafði heim í borg (который явился в замок) til að komast í einhverjar veisluleifarnar (чтобы полакомиться остатками с барского стола; veisluleif – остатки после пира; leif – наследство; остатки) og hafði staðið við hallardyrnar (и стоял у дворцовых ворот) – sér þetta (видит это) hleypur hann inn í höllina (забегает он во дворец), þrífur kylfuna (хватает дубинку; þrífa – хватать) og segir við kóngsdóttur (и говорит принцессе) að hún skuli nú velja um tvo kosti (что ей теперь придётся выбирать одно из двух; velja – выбирать; kostur – выбор; альтернатива; возможность), annaðhvert að ganga að að eiga sig (либо она согласится выйти за него замуж; eiga sig – жениться; вступать в брак) eða hann skipi kylfunni (либо он прикажет дубинке) að rota hana líka (забить насмерть и её тоже).

En þegar karlssonur – sem komið hafði heim í borg til að komast í einhverjar veisluleifarnar og hafði staðið við hallardyrnar – sér þetta hleypur hann inn í höllina, þrífur kylfuna og segir við kóngsdóttur að hún skuli nú velja um tvo kosti, annaðhvert að ganga að að eiga sig eða hann skipi kylfunni að rota hana líka.

Kóngsdóttir kveðst mundi kjósa þann fyrri kostinn (принцесса сказала, что выбирает первое /условие/) og þegar tími var til kominn (и когда время подошло) lét hann prestinn sinn gefa sig í hjónabandið (попросил он пастора своего поженить их: «отдать его в брак»; hjónaband – супружество; hjón – супруги; чета; band – тесёмка; завязка; пряжа; оковы; цепи), varð konungur (стал королём), tók karl og kerlingu heim í borg til sín (забрал к себе в замок старика со старухой) og veitti þeim marga ánægju og gleðidaga (и подарил им много счастливых и радостных дней; veita – оказывать; предоставлять; ánægja – довольство; удовлетворённость; gleðidagur – день радости; gleði – радость; dagur – день); ríkti síðan vel og lengi (правил с тех пор справедливо: «хорошо» и долго).

Kóngsdóttir kveðst mundi kjósa þann fyrri kostinn og þegar tími var til kominn lét hann prestinn sinn gefa sig í hjónabandið, varð konungur, tók karl og kerlingu heim í borg til sín og veitti þeim marga ánægju og gleðidaga; ríkti síðan vel og lengi.

Og svo kann ég ekki þessa sögu lengri (тут и сказке конец: «потому не могу я дальше эту сагу продолжать»).

Og svo kann ég ekki þessa sögu lengri.

Karlsdæturnar þrjár (Три стариковы дочери)

Eitt sinn var karl og kerling (жили-были старик со старухой), sem áttu þrjár dætur (у которых было три дочери), sem hétu Ása, Signý og Helga (которых звали Ауса, Сигни и Хельга). Þær Ása og Signý voru í eftirlæti (/они/ Ауса и Сигни были любимыми /дочерьми/; eftirlæti – любимчик; фаворит; потакание), en Helga út undan (а Хельгу держали в чёрном теле: «игнорировали»; vera út undan – оставаться без внимания) og lá í öskustó (и спала она в зольнике; öskustó – зольник; поддувало; aska – пепел; зола; stó – очаг).

Eitt sinn var karl og kerling, sem áttu þrjár dætur, sem hétu Ása, Signý og Helga. Þær Ása og Signý voru í eftirlæti, en Helga út undan og lá í öskustó.

Einhverju sinni dó eldurinn á bænum (однажды погас огонь на хуторе; deyja – умирать; гаснуть). Þá sagði karl Ásu að fara eftir eldi á einhvern bæ (тогда велел старик Аусе пойти за огнём на другой: «какой-то» хутор), en langt var frá kotinu til allra bæja (но далеко было от их дома до других дворов). Ása fór af stað (Ауса отправилась) og gekk lengi (и долго шла), þangað til hún fann hrút (пока не набрела: «нашла» на барана; hrútur – баран). Hann bað hana að rýja sig (он попросил её постричь его; rýja – стричь /овец/; грабить; обирать) og binda ullina milli hornanna (и повязать шерсть промеж рогов; binda – привязать; ull – шерсть; horn – рог).

Einhverju sinni dó eldurinn á bænum. Þá sagði karl Ásu að fara eftir eldi á einhvern bæ, en langt var frá kotinu til allra bæja. Ása fór af stað og gekk lengi, þangað til hún fann hrút. Hann bað hana að rýja sig og binda ullina milli hornanna.

„Það geri ég ekki (этого я делать не буду),“ sagði Ása (сказала Ауса) og hélt áfram (и пошла дальше; áfram – вперёд). Þá fann hún strokk (тогда набрела она на маслобойку; strokkur – маслобойка). Hann bað hana skaka sig (та попросила её потрясти её; skaka – трясти) og láta smjörið á lokið (и положить масло на крышку; smjör – сливочное масло; lok – крышка). Ekki vildi Ása gera það (не захотела Ауса этого делать) og hélt enn áfram (и продолжила путь). Þá hitti hún kú (потом встретила она корову), sem bað hana að mjólka sig (которая попросила подоить её) og láta skjóluna milli hornanna (и поставить ведро промеж рогов; skjóla – ведро). Ekki gerði hún það (не сделала она этого), en gekk lengra (а пошла дальше), þangað til hún kom að helli (пока не дошла до пещеры; hellir – пещера). Þar logaði eldur á skíðum og ketill yfir (там ярко горел огонь, а на нём котёл; loga á skíðum – весело гореть; skíði – лыжа). Ása greip eldibrand (Ауса схватила головешку; grípa – хватать; eldibrandur – головешка; brandur – головня; горящее полено), brauðköku (пирожок; brauð – хлеб; пропитание; kaka – пирог) og kjötstykki úr pottinum (и кусок мяса из горшка; kjötstykki – кусок мяса; kjöt – мясо; stykki – кусок; pottur – горшок) og hljóp sína leið (и побежала прочь: «своей дорогой»). Skömmu seinna kom hellisbúinn heim (вскоре пришла жительница пещеры домой; hellisbúinn – тот, кто живёт в пещере; hellir – пещера; búa – жить), en það var tröllskessa (а была это великанша-людоедка). Hún sá vegsummerki (она заметила следы; vegsummerki – след; vegur – дорога; ummerki – след; признак), að einhver hafði komið (что кто-то приходил), og hljóp á eftir þjófnum (и бросилась вслед за вором; þjófur – вор). Þegar hún kom til kýrinnar (когда она добежала до коровы), spurði hún (спросила она): „Sástu ekki fox fox fara hér hjá (не видела ты, как тут воровка пробегала; fox – /редк. и уст./ лиса /употребляется только в северных диалектах и в переносном смысле/; обманщик)?“

„Það geri ég ekki,“ sagði Ása og hélt áfram. Þá fann hún strokk. Hann bað hana skaka sig og láta smjörið á lokið. Ekki vildi Ása gera það og hélt enn áfram. Þá hitti hún kú, sem bað hana að mjólka sig og láta skjóluna milli hornanna. Ekki gerði hún það, en gekk lengra, þangað til hún kom að helli. Þar logaði eldur á skíðum og ketill yfir. Ása greip eldibrand, brauðköku og kjötstykki úr pottinum og hljóp sína leið. Skömmu seinna kom hellisbúinn heim, en það var tröllskessa. Hún sá vegsummerki, að einhver hafði komið, og hljóp á eftir þjófnum. Þegar hún kom til kýrinnar, spurði hún: „Sástu ekki fox fox fara hér hjá?“

„Hér hljóp hún hjá með köku, kjötstykki og eldibrand í hendi (тут пробегала она с пирогом, куском мяса и головешкой в руке),“ sagði kýrin (сказала корова). Þá hljóp skessa þangað (тогда побежала великанша туда), sem strokkurinn var (где маслобойка была), og spurði hann hins sama og kúna (и спрашивает то же, что и у коровы), en hann svaraði eins (а та то же самое отвечает). Þá hljóp skessan lengra (тогда понеслась великанша дальше) og fann hrútinn (и добежала до барана). Hún spurði hann sem hin (задала ей тот же вопрос) og fékk sama svar (и получила тот же ответ). Nú hleypur hún (бежит она дальше), þangað til hún sér Ásu (пока не увидела Аусу), og eru þá komnar heim að garði (и добежали они до /старикова/ двора). Þar tekur skessa af henni brandinn, kjötið og kökuna (там отобрала у неё великанша головню, мясо и пирог) og slítur um leið af henni handlegginn (и при этом оторвала ей руку; slíta – разорвать; вырывать; um leið – одновременно; handleggur – рука).

„Hér hljóp hún hjá með köku, kjötstykki og eldibrand í hendi,“ sagði kýrin. Þá hljóp skessa þangað, sem strokkurinn var, og spurði hann hins sama og kúna, en hann svaraði eins. Þá hljóp skessan lengra og fann hrútinn. Hún spurði hann sem hin og fékk sama svar. Nú hleypur hún, þangað til hún sér Ásu, og eru þá komnar heim að garði. Þar tekur skessa af henni brandinn, kjötið og kökuna og slítur um leið af henni handlegginn.

Nú kemur Ása heim við svo búið (вот возвращается Ауса домой в таком состоянии; við svo búið – в прежнем /таком/ состоянии; búa – готовить) og segir farir sínar ekki sléttar (и рассказывает о своих злоключениях; segja farir sínar ekki sléttar – рассказывать о своей беде; för – поход; путешествие; sléttur – гладкий; ровный). Karl lét sér ekki bregða við (старик не стал отчаиваться; bregðast við e-u – отреагировать на что-л.) og sagði (и сказал) þetta skyldi ei saka Ásu sína (что это, мол, не повредит его Аусе; saka – обвинять; вредить) og setti á hana tréhandlegg (и приделал ей деревянную руку; tréhandleggur – деревянная рука; tré – дерево; handleggur – рука).

Nú kemur Ása heim við svo búið og segir farir sínar ekki sléttar. Karl lét sér ekki bregða við og sagði þetta skyldi ei saka Ásu sína og setti á hana tréhandlegg.

Nú sendir hann Signýju (теперь посылает он Сигни), en fór á sömu leið fyrir henni (но с ней происходит всё то же самое), nema skessan sleit af henni nefið (разница только в том: «кроме того», что великанша оторвала ей нос; slíta – разломать; сорвать; nef – нос). Ekki sagði karl þetta skyldi saka Signýju sína (не повредит, сказал мужик, это его Сигни) og setti á hana trénef (и приделал ей деревянный нос).

Nú sendir hann Signýju, en fór á sömu leið fyrir henni, nema skessan sleit af henni nefið. Ekki sagði karl þetta skyldi saka Signýju sína og setti á hana trénef.

Þá segir hann (потом говорит он) Helga skuli snáfa eftir eldinum (что Хельга должна отправляться за огнём; snáfa – убираться прочь). Hún gerir það (та так и делает) og finnur fyrst hrútinn (и набрела: «находит» сначала на барана). Hann biður hana rýja sig (он просит её постричь его) og binda ullina milli horna sér (и привязать шерсть ему между рогов). Helga gerir þetta (Хельга делает это). Þegar hún kom til strokksins (потом пришла она к маслобойке), biður hann hana skaka sig (просит та её потрясти её) og láta smjörið á lokið (и выложить масло на крышку). Þetta gerir hún (так она и поступает) og gengur nú áfram til kýrinnar (и идёт дальше корове). Kýrin biður hana mjólka sig (корова просит подоить её) og setja skjóluna milli hornanna (и поставить ей ведро между рогов). Helga gerir það (Хельга делает то), sem kýrin bað (что корова просила), og nú heldur hún enn áfram til hellisins (и отправляется дальше к пещере). Þar tekur hún eitt logandi skíði úr eldinum (там достала: «берёт» она одно горящее полено из огня), en ekki annað (и ничего другого /не взяв/) og hleypur þangað (спешит туда), sem kýrin er (где корова была: «есть»). Hún gaf henni kistil (она дала ей сундучок; kistill – ящичек; сундучок; чемоданчик) og segir (и говорит) hún skuli ekki opna hann (что она не должна его открывать), fyrr en henni liggi mikið á (пока нужды не будет). Eftir þetta heldur Helga heim með eldinn (потом направляется Хельга домой с огнём), og þótti henni nú hafa farizt vel (и кажется ей, что уж теперь-то всё в порядке: «хорошо сходила»). En það er að segja af skessunni (но надо сказать и о великанше), að hún saknaði eldibrandsins (что она недосчиталась головешек; sakna – недосчитаться; скучать; сожалеть) og hljóp á eftir Helgu (и бросилась за Хельгой). Þegar hún kom til kýrinnar (когда она добежала до коровы), spurði hún (спросила она): „Sástu ekki fox fara hér hjá með eldibrand í hendi (не видела ты, как тут воровка с головешкой в руке пробегала)?“

Þá segir hann Helga skuli snáfa eftir eldinum. Hún gerir það og finnur fyrst hrútinn. Hann biður hana rýja sig og binda ullina milli horna sér. Helga gerir þetta. Þegar hún kom til strokksins, biður hann hana skaka sig og láta smjörið á lokið. Þetta gerir hún og gengur nú áfram til kýrinnar. Kýrin biður hana mjólka sig og setja skjóluna milli hornanna. Helga gerir það, sem kýrin bað, og nú heldur hún enn áfram til hellisins. Þar tekur hún eitt logandi skíði úr eldinum, en ekki annað og hleypur þangað, sem kýrin er. Hún gaf henni kistil og segir hún skuli ekki opna hann, fyrr en henni liggi mikið á. Eftir þetta heldur Helga heim með eldinn, og þótti henni nú hafa farizt vel. En það er að segja af skessunni, að hún saknaði eldibrandsins og hljóp á eftir Helgu. Þegar hún kom til kýrinnar, spurði hún: „Sástu ekki fox fara hér hjá með eldibrand í hendi?“

„Hér hljóp hún hjá (тут она и пробегала),“ sagði kýrin (сказала корова), „og héðan í austur og vestur (а отсюда на восток и на запад), suður og norður (на юг и на север).“ Þá hljóp skessa í allar áttir (вот стала великанша метаться во все стороны; átt – направление) og fann engan (и никого не поймала: «не нашла»). Seinast kom hún til strokksins (наконец: «позднее» добралась она до маслобойки) og spurði hann sama og kúna (и спрашивает то же, что и у коровы), en hann svaraði hinu sama (а та ей то же самое ответила), og hljóp skessan eftir því í allar áttir (и бросилась великанша во все стороны), en fann ekkert (и ничего не нашла). Nú kom hún til hrútsins (тогда пришла она к барану), og fóru eins orðin milli þeirra (и состоялась между ними та же беседа) og skessunnar og hinna (что и между великаншей и остальными). Skessa hljóp enn í allar áttir (великанша опять кинулась туда-сюда) og náði aldrei Helgu (но до Хельги так и не добралась; ná – доставать). Sneri því heim við svo búið (вот и вернулась она домой несолоно хлебавши; snúa – поворачивать).

„Hér hljóp hún hjá,“ sagði kýrin, „og héðan í austur og vestur, suður og norður.“ Þá hljóp skessa í allar áttir og fann engan. Seinast kom hún til strokksins og spurði hann sama og kúna, en hann svaraði hinu sama, og hljóp skessan eftir því í allar áttir, en fann ekkert. Nú kom hún til hrútsins, og fóru eins orðin milli þeirra og skessunnar og hinna. Skessa hljóp enn í allar áttir og náði aldrei Helgu. Sneri því heim við svo búið.

Nokkru eftir þetta (некоторое время спустя) kom skip að landi (пристал корабль к земле), – og gengu menn af því (и сошли с него люди) og upp að karlskoti (и стали подниматься к хижине старика). Þar var konungsson með úr fjarlægu landi (среди них был принц из далёкой страны; fjarlægur – далёкий). Hann fann karl að máli (он стал со стариком беседовать) og sagðist vera kominn til (и сказал, что приехал за тем) að biðja einnar dóttur hans (чтобы просить в жёны одну из его дочерей), bað hann sýna sér þær (и попросил их ему показать).

Nokkru eftir þetta kom skip að landi, – og gengu menn af því og upp að karlskoti. Þar var konungsson með úr fjarlægu landi. Hann fann karl að máli og sagðist vera kominn til að biðja einnar dóttur hans, bað hann sýna sér þær.

Karl fór inn (старик зашёл в дом) og bað Ásu að þvo sig (и велел Аусе помыться) og búast sem bezt (и приодеться: «приготовиться» получше). Þegar hún kom út (когда она вышла наружу), tók kóngsson í hönd henni (взял её принц за руку). Þá datt af tréhandleggurinn (тут деревянная рука и отвалилась; detta – падать). Ekki sagðist konungsson vilja þessa (принц сказал, что эта ему не нужна).

Karl fór inn og bað Ásu að þvo sig og búast sem bezt. Þegar hún kom út, tók kóngsson í hönd henni. Þá datt af tréhandleggurinn. Ekki sagðist konungsson vilja þessa.

Þá gekk karl inn (тогда зашёл старик в дом) og skipaði Signýju að búast um sem bezt (и приказал Сигни принарядиться получше) og koma út fyrir konungsson (и выйти к королевичу). Signý gerði það (Сигни так и сделала), en þegar konungsson heilsaði henni (но когда принц с ней поздоровался), datt af henni nefið (отвалился у неё нос). „Ekki vil ég neflausa stúlku (не хочу я безносую девицу; neflaus – безносый; nef – нос; -laus – отрицательный суффикс),“ sagði hann (сказал он), „og sýn mér fleiri dætur þínar, karl (а покажи-ка мне остальных своих дочерей, старик).“

Þá gekk karl inn og skipaði Signýju að búast um sem bezt og koma út fyrir konungsson. Signý gerði það, en þegar konungsson heilsaði henni, datt af henni nefið. „Ekki vil ég neflausa stúlku,“ sagði hann, „og sýn mér fleiri dætur þínar, karl.“

„Engar á ég fleiri (никаких других у меня нет),“ sagði hann (сказал тот). „Það er ekki satt (это неправда),“ segir konungsson (сказал принц).

„Engar á ég fleiri,“ sagði hann. „Það er ekki satt,“ segir konungsson.

„Nauðugur er ég að sýna þér öskustelpu (вынужден я показать тебе замарашку; nauðugur – вынужденный; öskustelpa – золушка; aska – зола; stelpa – девушка), sem kölluð er dóttir mín (что моей дочерью зовут), því að ekki mun þér þykja hún girnileg (ведь не покажется она тебе желанной; girnilegur – желанный).“

„Láttu hana þó koma (вели ей выйти),“ sagði konungsson (сказал принц).

„Nauðugur er ég að sýna þér öskustelpu, sem kölluð er dóttir mín, því að ekki mun þér þykja hún girnileg.“

„Láttu hana þó koma,“ sagði konungsson.

Nú skipar karl Helgu (тогда приказал старик Хельге) að koma fljótt út (быстро выходить), því að konungsson vildi sjá hana (дескать, хочет её принц видеть). Þá lýkur Helga upp kistlinum (тогда открывает Хельга сундучок), sem kýrin gaf henni (что ей корова дала), en þar voru þá í tveir drottningarskrúðar (а там – два королевских платья; drottningarskrúði – облачение королевы; drottning – королева; skrúði – наряд; праздничные одежды; риза), annar lagður með silfurvír (одно вышито серебряной нитью; silfurvír – серебряная нить; silfur – серебро; vír – проволока), en hinn með gullvír (а другое – золотой). Hún klæddi sig hinum silfurlagða (она надела вышитое серебром), tók kistilinn undir hönd sér (взяла сундучок подмышку) og gekk út (и вышла из дома). Þegar konungsson sá hana (когда принц её увидел), þótti honum stúlkan hin fríðasta (показалась ему эта девушка самой прекрасной), tók í hönd henni (взял он её за руку) og leiddi með sér af stað (и повёл за собой), en kvaddi engan (ни с кем не прощаясь). Sagði hann þá Helgu (сказал он тогда Хельге), að hann væri hrúturinn, sem hún hefði rúið (что он баран, которого она постригла). – „Vorum við þrjú systkin í álögum vondrar stjúpu (мы были три брата, заколдованные злой мачехой) og áttum aldrei að komast úr þeim (и не должны были никогда сбросить чары), fyrr en einhver gerði það (до тех пор, пока кто-нибудь не сделает то), sem við báðum þig (что мы попросим: «у тебя попросили»). Nú frelsaðir þú okkur öll úr álögunum (и вот ты освободила нас всех от колдовства; frelsa – освобождать), og vil ég launa þér með því (и хочу я тебя отблагодарить: «вознаградить» тем) að eiga þig (что женюсь на тебе).“ Síðan fór hann með hana heim í ríki sitt (тогда отправился он с ней домой в своё королевство) og gekk að eiga hana (и взял её в жёны). Ríktu þau þar vel og lengi (правили они справедливо и долго), og endar með því þessi saga (и заканчивается на этом эта сага = тут и сказке конец).

Nú skipar karl Helgu að koma fljótt út, því að konungsson vildi sjá hana. Þá lýkur Helga upp kistlinum, sem kýrin gaf henni, en þar voru þá í tveir drottningarskrúðar, annar lagður með silfurvír, en hinn með gullvír. Hún klæddi sig hinum silfurlagða, tók kistilinn undir hönd sér og gekk út. Þegar konungsson sá hana, þótti honum stúlkan hin fríðasta, tók í hönd henni og leiddi með sér af stað, en kvaddi engan. Sagði hann þá Helgu, að hann væri hrúturinn, sem hún hefði rúið. – „Vorum við þrjú systkin í álögum vondrar stjúpu og áttum aldrei að komast úr þeim, fyrr en einhver gerði það, sem við báðum þig. Nú frelsaðir þú okkur öll úr álögunum, og vil ég launa þér með því að eiga þig.“ Síðan fór hann með hana heim í ríki sitt og gekk að eiga hana. Ríktu þau þar vel og lengi, og endar með því þessi saga.

Примечания

1

Kóngsson – королевич; kóngur – король; sonur – сын.

(обратно)

2

Bóndi – фермер; крестьянин; dóttir – дочь.

(обратно)

3

Здесь местоимение в функци определенного артикля.

(обратно)

4

Gorvömb – рубец /первый отдел желудка жвачных животных/; gor – жвачка /полупереваренная пища в желудке жвачных животных/; vömb – брюхо; живот.

(обратно)

5

Grautardallur – горшок каши; grautur – каша; grauta – варить кашу; dallur – бадья; лохань; кадка; деревянная коробка; посудина /о плохом корабле/.

(обратно)

Флибуста

Исландские сказки (fb2)

Исландские сказки / Íslensk ævintýri

Как читать эту книгу

Ásmundur kóngsson og Signý systir hans (Королевич Аусмунд и его сестра Сигни)

Báráður (Баурауд)

Brjáms saga (Сказание о Брьяумоке)

Búkolla – I (Букотла I)

Búkolla – II (Букотла II)

Bangsímon (Бангсимон)

Bóndadæturnar (Крестьянские дочери)

Gorvömb (Горвёмб)

Grautardalls saga (Сказка про горшочек каши)

Karlsdæturnar þrjár (Три стариковы дочери)

Примечания

1

2

3

4

5

Оглавление