Слоў моб (fb2)

- Слоў моб (пер. Павел Костюкевич) 655K скачать: (fb2) - (epub) - (mobi) - Денис Трусов

Дзяніс Трусаў
Слоў моб

Трэцяя кніга Дзяніса Трусава – паэта і музыкі, які нарадзіўся ў 1978 ў Наваградку, жыў у Горадні і Варшаве, Язева, Штабіне, а з 2016 года жыве ў Ханоі – гэта інтуітыўны суплёт вершаў, песень, і лірычных мініяцюр і навел на англійскай, беларускай, в’етнамскай, польскай і рускай і мовах.

Прысвячаю бацькам

У Ампетыяніі вельмі папулярнае апошнім часам дзіўнае захапленне.

Называюць яго slow-mob.

Людзі дамаўляюцца пра сустрэчу ў інтэрнэце, потым развітваюцца з сем'ямі, бяруць цёплыя рэчы, гэблі і зборнікі бардаўскай песні ды сыходзяць у лясы. І разам будуюць там горад і жывуць у ім – пакаленне за пакаленнем, жывуць роўна тысячу гадоў.

А потым раптам разыходзяцца, як нічога ніякага.

Тэксты, якія вы сустрэнеце ў гэтай кнізе, – водгулле падзей і станаў, якія мелі месца падчас аднаго з такіх “слоў-мобаў”.

Бяспамятка

Калі доўга-доўга-доўга…

Калі доўга-доўга-доўга крочыць па лясной дарожцы ад Альхоўкі на поўнач…

Калі доўга-доўга-доўга крочыць па лясной дарожцы ад Альхоўкі на поўнач і пры гэтым не скакаць, не ехаць, не бегчы, але змыкаць адзінец і паказнік правай рукі на жоўтай галоўцы дзьмухаўца і павольна размінаць гэтую вільготную жоўтую мазгаўню – двойчы направа і тройчы налева, і пры гэтым накульгваць на левую нагу, і чатыры разы кланяцца кожнаму сустрэтаму на дарозе ядлоўцаваму хмызу, і тройчы круціцца вакол сябе, шторазу, як пачуеш зязюлю, і не вітацца з пахілым мёртвым Тэслам, што сядзіць на мурашніку, і скрыжоўваць пальцы, праходзячы паўз вялізны дуб, у галінах якога спіць, скруціўшыся абаранкам, счарнелы, але вечна жывы Ленін, і падміргваць таксама вечна жывому, але прасвятлеламу Дэйвіду Боўі, і не адскокваць ад паўпразрыстага чорна-белага паравоза, але даць яму прамчацца скрозь цябе, выхопліваючы і выносячы з сабой усё фантомныя, несапраўдныя атамы, і на скрыжаваннях збочваць туды, куды падзьме ветрык, і хавацца ад першага дажджу, але не хавацца ад другога і трэцяга, і пяяць па дарозе ўсе песні свету, і цягнуць кожную з іх да канца, пакуль яна не ператворыцца ў попел на вуснах.

І вось калі няўхільна крочыць, і змыкаць, і размінаць, і накульгваць, калі кланяцца і круціцца, скрыжоўваць, не вітацца, падмірваць і не адскокваць, збочваць і спачатку хавацца, а потым ужо не хавацца, і пяяць, і цягнуць да канца, і ні разу пры гэтым не памыліцца, то ў выніку ты вернешся ў самы-найсамы назад.

І вырасце поўсць, і праточацца пахі, якіх ты ніколі не ведаў, і спыніцца калыханне лічбаў і зумканне эпітэтаў. І ўся жывёла, кветкі і сузор'і страцяць найменні, а ты – сваё імя, але гэта будзе прыўкрасна і зусім не страшна.

Нос па ветры, палка-капалка ў дужым кулаку, падобнае ў падобным.

Ты знойдзеш на ўзлеску гняздо курапатвы і павячэраеш цёплымі яйкамі, і закусіш горсткай ажыны. І заснеш пад хмызам у імху, а ў далёкай-далёкай-далёкай-далёкай Альхоўцы цябе ўжо ніколі не дачакаюцца.

Сова

В лесу живёт двуглавая сова. Пушистый полуночный космос крыл.

Я тёмную поцеловал сосну. И как домой идти я позабыл.

В лесу живёт двуглавая сова. Но мы с тобой живём в полуквартире.

У нас за дверью не бывает зла, у нас за дверью дважды два всегда четыре.

В лесу живёт двуглавая сова, живёт как человек, как леший бродит.

И терпеливо неплетомое плетёт.

Мы не рабы, рабы не мы.

Хищник на воле.

Qvarta vigilia

Я намагаўся падаўжаць памяць – ад дожджычку ў чацвер і па сей калядны дзень, па начах уставаў, таптаўся вакол стала, а на стале скакалі чарцяшкі, зусім яшчэ нераспазнаныя, але ўжо пагрозлівыя і небяспечныя.

Часам мне чуліся серэнады, усё як мае быць, са словамі і музыкай, такія гучныя, ажно каб суняць гэтую музыку, я біўся галавой аб батарэю, пазбаўляючыся ад д'ябальскіх спеваў да апошняе ноткі.

Я спрабаваў не выходзіць з дому, калі ўначы яны гукалі мяне пад акном, я трымаўся як мог – пазногцямі, тэлефонамі, вершыкамі і ўсмешкамі, але ўсё саслізгвала і ляцела надвор, дзе яны ўжо чакалі, такія сумныя, недасягальна сумныя – тры сястрыцы, тры дзявіцы, тры парадкі. І першая сястрыца была чорнатварая, і калі яна глядзела, то бачыла навылёт. А другая сястрыца была бязрукая, але калі яна хапала за горла, нельга было ані выцерабіцца, ані ўцячы. А трэцяя сястрыца спазнавала чалавека, спазнавала да самае глыбіні, і пасля гэтага ўжо чалавек не жыў доўга.

І я стаяў перад імі ў снежным сумёце, спадзеючыся, што ты прыйдзеш і ўстанеш паміж імі, сястра мая нявеста. Але ты ніколі не прыходзіла.

Кундаліні самотнага лыжніка

Георгію Іванаву

Ён памятае яшчэ ржавае лета і пясок на зубах, і цёплую гарэлку, і гуркі, і тое, як яна звівалася пад ім і пахла арэхамі… І камары, і камета…

Цяпер – снег, ноч, і лесу зусім не пазнаць. Зноўку гэтая ліхаманка, ён так хоча яе, і гэта падаецца яму дзіўным, таму што ён ужо не бачыць, як даўней, а яе можна ўбачыць толькі так, як ён бачыў тады.

Паскараючы бег, ён думае, што яны і так былі непатрэбнымі, абыякавымі медыумамі лета. Гэтая думка амаль супакойвае яго. Ненадоўга.

Парыпвае снег пад лыжамі, чарнеюць хваіны, чырванее страх у ягонай галаве. Разгойдваецца белы трохкутнік аблічча. Усё ясна. Нічога не ясна. У гурбах яму мрояцца рысы ейнага аблічча, абрысы цела – ён хапае снег прыгаршчамі і есць, і смяецца ад роспачы і бяссілля. Снег – пякучая жаданая гарачая магма – знянацку растае ў горле. Міма, зноў міма. Ён сплёўвае і адкашліваецца, стоячы на карачках, а хваіны ўзносяць заклёны: “Спі, спі, неспакойны, кладзіся, тут мякка, тут добра – кладзіся, с-с-с-спі!”

Космас і ўтульны будзільнік на тумбачцы ў ейнай спальні. Боль у скронях і кволая надзея. Ён выпраўляе яе ў бяздонныя тоні, чорныя воды, крынічныя віры.

– Вазьмі мяне за руку, любы.

Вярнуўшыся да памяці, ён бачыць, што паціскае яловую лапку.

У грыбы

Вось грыбнік знайшоў вока.

Блакітнае пяшчотнае вока глядзела на грыбніка з моху.

Вока міргнула, грыбнік нахіліўся.

Вока заплюшчылася.

Грыбнік дастаў нож.

Нападалёку ўпала шышка, адскочыла ад галіны і пстрыкнула па кары.

Уверсе, у карунках хвоі, амаль ля самага неба, усё раптам згадала ваверчанё і пасівела.

Усе людзі спярша добрыя і ўсе дзеці спярша неўміручыя.

І вочы спярша – ненаглядныя.

Спярша ўсё – нішто.

Ішоў па лесе грыбнік навобмацак, варушачы бровамі над крывавымі чорнымі дзірамі.

Ішоў, мусіць, відаць, магчыма дадому.

У цёплым імху на ўзлеску плакала блакітнае пяшчотнае вока.

zimna wojna

(З альбому “Dead Europe FM”, 2009)

graniczymy

tylko raz —

rozporkami

graniczymy

tylko raz —

ranami warg

ranami warg

korkociągami

kręgosłupów

graniczymy

beznamiętnie

relaks

orgazm

barter

zmęczenie

i znów —

dwa ponure

mocarstwa

leżące obok

siebie

wydalają

dyplomatów

wysyłają

szpiegów

graniczymy tylko raz

*

idzie śnieg

idzie zimna

wojna

*

jest luty

Як было да Вялікага Прамяністага

Аднойчы ў Ампетыяніі не ўзышло сонца.

Усе былі вельмі занятыя сваім жыццём і гэтага зусім не заўважылі.

Працавалі станкі, адразаючы трошачкі больш працоўных пальцаў, чым зазвычай, гадзіншчыкі мружыліся крыху мацней, у дзяцей хованкі перасталі карыстацца папулярнасцю. Ампетыянскія вытворцы слюдзяных пляжных акуляраў збанкрутавалі.

І цеплаходы плылі, гінучы часцей. І неўпрыкмет шрыфт Брайля зрабіўся нацыянальным алфавітам.

Глядзець тэлевізар і не глядзець тэлевізару зрабілася абое-рабое.

Але ніхто не заўважыў, што сонца не ўзыходзіла.

І было так датуль, пакуль не нарадзіўся Вялікі Прамяністы.

Але адгэтуль у Ампетыяніі мудрыя людзі кажуць: “Пераначуем – менш пачуем”.

+ + +

хлопчык, укушаны ветрам

о, зубы ветру, што сцялі маю галаву!

о ўчэпістыя, атрутныя зубы, што сцапалі мяне на паўдарогі да ціхіх заток правінцыйнага жыцця! вецер павабіў мяне, заразлівы смерч, чорны віхор, а зубы ягоныя загнутыя на захад – ніхто не вернецца з пашчы ветру, ніхто не прыйдзе з захаду.

я хлопчык, што круціць глобус.

я хлопчык, што ўведаў, дзе ў сусвету захад.

я хлопчык, укушаны ветрам.

Паўвішнёвы сад

Пазаўчора скусілі з неба Поўню, маман хадзіла скардзіцца гарадавому.

Гарадавы сказаў, што ўсім есці хочацца і каб маман не пераймалася.

Мама плакала на парозе ў чырвоныя неўразумелыя рукавіцы.

Кока і я згатавалі маме гарбаты.

Учора ноч навылёт з неба цякла чырвоная крывавая абражаная поўня.

Ліза ноч навылёт у аранжарэі з тэлескопам, потым – з рання ў сталовым пакоі, з пабялелым тварам. Падаецца, яна таемная байраністка.

Кока і я – мы напісалі маніфест аб недапушчальнасці адкусванняў ад Поўні.

І вось занач мы ўсёй хеўрай выбрылі ў свой кастрычніцкі напаўвішнёвы сад.

Праблема намінацыі

Рыбар і рыбак ішлі гразкімі беражкамі ды спрачаліся. Не, ты не рыбак, казаў рыбар рыбаку, ты падумай, пакруці мазгамі як след, ніякі ты не рыбак, чаго ж ты зубы прадаеш, з чаго смяешся, а сам ты хто? Ты ж таксама не той, за каго сябе выстаўляеш, ты таксама не той, а ўвогуле зусім не, з цікавасцю гляджу на цябе. Стоп, стоп, стоп.

І яны сталі. Селі. Налавілі рыбы – кожны багата. І дадому яны ішлі, абняўшыся за плечы, і ўсё роўна было, хто з іх рыбар, хто рыбак, дый наагул, ці яны гэта.

Іхтыяндравае

Я паспеў прыдбаць жабры ў сваім балоце.

Забыўся на ўмельства роўнага хаджэння, адгадаваў чорны нервовы хвост.

Я звык цадзіць кісельную цеплаватую твань скрозь зубы, я звык цалаваць тапеліц.

І клікаць мяне як – не помню. Ці то Ціхі Андрэй, ці то Іхтыяндр, а, можа, Ціхан.

Мокрая казка, падтопленая фрашачка, раман-калюга, сыры афарызм.

Жыць – не жыць, а плаваць ды ляжаць.

У віры, побач з домам даглядчыка шлюзу, на самым дне я ляжу ў гэтую падводную сваю поўню.

Там, на беразе, гарыць п’янае вогнішча, людзі спяваюць, людзі сухія і чырвоныя. Уткнуўся носам у корч, пасміхнуўся сому.

– Гэй, марак, ты надта доўга плаваў!

У камандзіроўцы

Яна тэлефануе. Упершыню за паўтара года.

Яна кажа: мне тут страшна, мне тут няўцям, мне тут прыязджай хутчэй, мне тут не польская, мне тут расцвітае ля самога сэрца нешта няроднае, нешта шыпяча-калючае, нешта вярэдліва-нямоглае.

Еду трамваем, еду зайцам, еду не сонечным, саступаю добрай старой пані месца, пажухлае старое пластыкавае месца ля зашмальцаванага акна.

А тут яна зноў тэлефануе і кажа, і кажа!

Яна кажа: Бога няма, рэшта ў камандзіроўцы, ты не сычыш, не колеш, ты ж едзеш ужо, калі ты выходзіш?

Я выходжу дзесьці на Празе, недзе праз дваццаць хвілін, сорам і ганьба, разлятаюцца птушкі, калі я заплюшчваю вочы, не магу прыгадаць ейнага твару.

Я набіраю лічбы на дамафоне, як на калькулятары.

Роўна: дзверы адчыненыя.

Роўна: незнаёмая жанчына са знаёмымі вачыма на парозе.

Роўна: гарачы шампан, мы смяемся і плюём мінакам на галовы.

Мы танчым у спальні і ямо ў ванным пакоі.

Пакуль Бога няма, пакуль рэшта ў камандзіроўцы.

Прыліў, адліў

Яны чакалі. Так склалася, што за бясконцы час чакання дзейнік неўпрыкмет зліўся з выказнікам, можна было сказаць проста “яны”, а “чакалі” мелася на ўвазе само сабой, можна было сказаць “чакалі” – і тут ужо рабілася зразумела, што гаворка ідзе пра іх, бо кожны з іх чакаў, сярод іх не было нікога, хто б не чакаў, таму што той, хто чакаў, быў “яны”.

Яны чакалі, іх чаканне складвалася ў адметную працягласць, у якой любая мінуўшчына была будучыняй. Яны чакалі, чакалі самадастаткова, ніхто з іх не задумваўся пра тое, чаго яны чакаюць. Часам паўставала недзе ўдалечыні нейкае небрыдлівае чужое слова “прыліў”, адзінае слова, якое было ім вядома, але ягонага значэння ніхто не помніў, таму яны былі сабой, таму яны ўвогуле былі.

Іхнія ссохлыя целы, нагрэтыя бязлітасным сонцам, ціха гучалі, калі гарачы вецер пралятаў па-над імі. Іхнія спясочаныя душы нячутна шаргацелі ўсярэдзіне гарачых гліняных чарапоў. Іхнія распаленыя да беласці вусны шчасна ўсміхаліся велізарнай пустэльні, што разляглася перад імі, пустэльні, дзе ніколі не наставала прахалодная ноч, дзе заўсёды адбывалася паўдзённае пекла. Час запёкся, прастора плавілася, яны чакалі.

Але вось нешта адбылося. Яны не пераставалі чакаць, але адчулі, што цяпер яны чакаюць інакш. Змяненне не было іх ініцыятывай, яно проста не магло сыходзіць ад iх, яно паўстала як бы само сабой, у адной з іхніх мінуўшчын, адначасова праецыруючыся паводле законаў іхняга чакання ў будучыню. Цяпер будучыня трохі рознілася ад мінуўшчыны, а няўцямнае слова “прыліў” неадчэпна суправаджала кожны момант іхняга чакання, пракладваючы якасна новую сувязь паміж мінуўшчынай і будучыняй. Аднак цьмяны неспакой, які з’явіўся ад падзелу мінуўшчыны і будучыні, не адрываў іх ад чакання. Яны па-ранейшаму чакалі, хай чакалі ўжо чагосьці пэўнага, што было ўтоена за таямнічым словам “прыліў”, але ўсё ж “яны” раўнялася “чакалі” і раўнавага захоўвалася. Памяць цяпер паведамляла ім іншую працягласць, парушаючы самадастатковасць іх чакання, задаючы пытанні: “Калі?”, “Што?”, “Як доўга?”, “Навошта?” і “Дзе?", – памяць рабілася ўсё больш адчувальнай і паціху выпіналася за межы мінуўшчыны. І надышоў момант, калі ўсе іхнія будучыні і мінуўшчыны адступіліся наўзбоч, адкрываючы перад імі сцэну, на якой адбывалася цяпершчына, памяць у гэты момант конча выслабанілася і зрабілася часткай цяпершчыны.

А ў цяпершчыне пачаўся прыліў. Мільёны тон вады абрыналіся на пустэльню адусюль. І яны перасталі чакаць, яны перасталі быць сабой, увасабляючыся ў цяпершчыне іншымі, інакшымі. Цяпер яны былі чыстай радасцю – без мінуўшчыны і будучыні, яны ўбіралі прыліў усімі порамі, сёрбаючы халодныя струмені, захлынаючыся сцюдзёнай свежасцю, што нахлынула на іх. Яны пілі, яны пілі і пілі, прагна напойваючыся і брыняючы, распускаючыся вільготнымі мясістымі кветкамі, прарастаючы вёрткім ёмістым карэннем у мокрую зямлю, пясок іхніх душ быў даўно змыты прэч, цяпер іхнія душы струменіліся і цурчэлі празрыстымі ручаінкамі, грукаталі магутнымі вадаспадамі і ліліся вячыстымі добрымі рэкамі. Яны былі ў кожным новым імгненні, не ведаючы больш інакшага ад цяпершчыны.

Скончылася ўсё хутка. Вада схлынула, сышла ў зямлю, нібы яе і не было, і па пустэльні праляцеў раз’ятраны агнявы віхор, знову запанавала сонца, скварачы яшчэ гарачэй. Здавалася, прыліву не было зусім.

А што сталася з імі? Недаўвасобленыя, яны зніклі назаўсёды, жар вокамгненна выпарыў іх вадкія душы, выкрасліўшы іх не толькі з мінуўшчын і будучынь, але і з цяпершчыны…

Адліў, Нехта-хітры гучна рыгнуў і зашпіліў прарэх. Яшчэ каторы час Ён стаяў, бессэнсоўна вылупіўшы вочы на сухую даліну перад сабою, потым сербануў з пляшкі і, п’яна хістаючыся, паволі падыбаў кудысьці прэч, за нябесную цвердзь.

marine

у маім нутры

мора

там тоне караблік

я больш не ўратую

нікога

Каралі

Яна давала ў яго нырца. Два, тры, чатыры разы на дзень.

– Плюх-шабулдых!

– Плюх-шабулдых!

“Салдацікам”, спінай наперад, куляючыся, з разбегу, з месца, звіваючыся – давала нырца ў ягоныя вады, заўзята свідруючы ягоныя глыбіні.

Яна была гладкая і адважная, яе рухі былі вывераныя, так – гладкая, смелая і трапная.

Там, пад вадой, у ягонай тоўшчы, яна шторазу імкнулася сягнуць дна.

Спярша ў яе нічога не выходзіла. Ягонае дно глыбока-глыбока. Ён выштурхваў яе на па паверхню, выганяў, выціскаў яе з сябе. А яна – знову, толькі згусала кроў з вушэй – давала нырца, раз за разам.

– Ну што ж яна, нашто яна так! – думаў ён, – Хай бы плавала, проста плавала, я ж не супраць, але на дно не пушчу, іх нельга на дно.

О, якая ўпартая была яна! Яна брала ў рукі цяжкое каменне, і каменне цягнула яе да дна, а яна цягнула жылы.

Але і каменне не дапамагала.

І тады яна задумалася – пра тое, кім ён зрабіўся, і пра тое, кім не зрабілася яна. І калі яна думала пра гэта, думкі ейныя зрабіліся цяжкія, нагэтулькі цяжкія, ажно ёй раптам не спатрэбілася ані каменне, ані іншыя хітрыкі – цяпер яна імгненна апускалася на самае ягонае дно.

А на дне, сярод цёмных шчупальцаў-водарасцяў, ляжалі аграмадныя ракавіны. І яна расчыняла ракавіны – проста там, на дне, і зіхценне дзівосных перлінаў асвечвала змрочную глыбіню, і тады думкі ейныя рабіліся лёгкія-лёгкія і ў імгненне вока выцягвалі яе разам з перлінамі на паверхню.

Гэтак – дзень пры дні, яна пазбаўляла ягонае дно перлінаў, а ён віраваў, пеніўся, уздымаў аблачыны глею, труціў яе усімі сваімі каракаціцамі і акуламі, крабамі і амарамі, аднак усё было марна.

Яму заставалася адно адчуваць яе вёрткае загарэлае цела, што церабіла тоўшчу ягоных водаў, і адзначаць, як адна за адной знікаюць ягоныя перліны. І вось надышоў дзень, калі ейны нож раскроіў апошнюю ракавіну і апошнюю перліну была паднятая на паверхню.

Яна сядзела на ягоным беразе і нанізвала пярліны на нітку. Ён ціхутка дыхаў, абмываючы ейныя босыя ногі цёплым прыбоем, гэтак ліжа боты скуралупа, канаючы, сабака – не спадзеючыся на літасць, не ў змозе ўкусіць, згасаючы, даруючы ўсё.

І вось каралі былі гатовыя. Яна надзела іх на шыю і ўстала. Перад ёй распасціраўся ён, цяпер ужо зусім іншы, на многія кіламетры яна бачыла ягоныя мёртвыя воды, цяпер ужо не сінія, не блакітныя, а слепа-чорныя. Ані хвалі, ані рабізны на вадзе.

Сыходзячы ўверх па выдмах, яна колькі разоў памахала яму рукою.

Выцінанка

Выцінаю з музыкі гукі —

папраціналі ж

наскрозь.

Выцінаю з восені любоў —

Пажоўкла ж.

*

На чорным-чорным падваконні

сядзела чорная-чорная котка.

і маўчала.

*

Выцінаю з жыцця танцы —

не бязногае ж.

Выцінаю са здымка вочы

не пакінуць жа ж.

*

На чорны-чорным стале

ляжала чорна-чорная котка

і маўчала.

*

Калі ўсё, што павыцінала,

наляпіць на мёртвага вожыка,

вожык ажыве.

Калі ўсё, што павыцінала,

выцінаць салаўінай раніцай,

пасміхнуцца маладыя дойліды.

Калі ўсё, што павыцінала,

наляпіць на цябе —

буду я.

*

На чорнай-чорнай камодзе

муркатала

чорная-чорная котка

ў чорнае-чорнае люстра

сама сабе.

Эдэльвайсы

Вось чалавек, які караскаецца па прыцемках да вершалін раніцы, ягоныя вочы, закалыханыя яшчэ не ўбачаным, ягоны чорны ірваны правал рота, які раздзірае знутры не адбытае, – “Ааааа!” Глытальны позех, пазяхлівы глыток, што трушчыць цэласнасць часу, – “А-а-а-а!”

Аднойчы ён абарочваецца згары – мы з ім ідзем у адной звязцы. Ён глядзіць на нас з дакорам. Па-над ім – стромая скала прыцемак. Ён крычыць нам скрозь посвіст ветру:

– Дык нашто вы мяне падсадзілі? Там, долу? Памятаеце?

Не, не, ужо амаль не памятаем… Нічога… Толькі наспявае ўсярэдзіне чорным бутонам, шнарыць у горле кіпцястай лапішчай, разворвае мяса языка барвовымі схопкамі. Распусціцца там, наверсе. Дакараскацца абавязкова. Расквітнець – любой цаной!

І, раскрываючы глотку ў глыбіню цемры, мы шалёна караскаемся ўгору і галосім на ўсё горла – “А-а-а-а!” І робімся імклівай крыклівай дзіркай у дзірцы саміх сябе.

Раніцы мулка.

Вясне

І няўхільна адкрываліся насустрач негуканай вясне, клейкія чорныя, бубонныя пупышкі маёй перазімавалай чалавечнасці, маёй папярхнулай добрасці. І мы ўселіся адно насупраць аднаго і, гледзячы ў вочы, адчувалі, як нарастаючым вуркатаннем у нас уваходзіць непазбежнае. Гэтай вясной у любові не будзе броду.

Mad Dogs Don’t Bark

– Mad dogs don’t bark! Mad dogs don’t bark!

Someone shouted it up the dark hill covered with a velvet blanket of twilights.

We listen, you look at me, fear in your eyes, tsssss, don't you move, it's up there, hush!…

– Mad dogs don’t bark!

But the Moon barks and your eyes bark and my thoughts bark and our love barks. Night inhabits Earth. I take your hand. We step silently. Without a whisper, without a sound, without a bark.

The voice up in the hills tries the young night with its nasty tentacle. We, two mad dogs, deep in love, glad of being, we don't sniff, we don't bite, we don't bark.

The voice dissolves in the woods. We won't hear it again… unless we bark.

The night is ours at least.

Пяць капеек

Яшчэ да нашай эры, да нашай з табой эры, калі я хадзіў сабе хмурны і з пустымі кішэнямі па непатрэбных вулках, а ты служыла боцманкай на нейкім парагвайскім судне, яшчэ да нашай з табой эры, яшчэ да таго дня, калі мы ўбачылі адно аднаго як адно аднаго, яшчэ тады я згубіў пяць капеек.

У нашую эру пяць капеек ляжалі сабе ў траве, па іх поўзалі багоўкі, на іх бясстрашны мураш дужаўся з зухаватай сараканожкай. І раслі травы, і травы касілі, а пяць капеек ляжалі. І праляталі стракозы, і падалі рассечаныя злоснымі ятаганамі волаты, праходзілі статкі і гады.

Пасля нашай эры я жыву далей. З адсотку за згубленыя пяць капеек.

cheese

чэрап мамы

і чэрап таты

і чарапы татавых мам

і чарапы маміных татаў

і чарніцы

па краі ўрочышча —

шызай цёмнай каронай

прымаў мяне акушэр Шызоеў

забіваў слесар другога разраду Букашаў

а зашываў санітар Гугуладзэ

а закопваў мяне дзед Закапалыч.

і апынулася

ля возера

у чырвонай

крывавай кароне

усміхнулася

ўпершыню

сапраўднай

усязубай

усмешкай

чэрапу мамы

і чэрапу таты

упершыню па-свойску

упершыню па-чарапейску

Яйкі

Хлебушка ўжо такога не купіш, а толькі паралонавы ўсё нейкі. Альбертаўну з восьмай кватэры сустрэла, у краму ішла, кажа, сардэчнае ў яе горш зноўку, стала таблеткі дарагія піць, сын прывёз, можа й дапаможа, а той лекар з чацвёртай паліклінікі, так ён выпісаў тыя, што даражэйшыя, а ў аптэцы як назвалі цану, дык гэта ж паўпенсіі.

А я, у слоту ў такую, дурная, двойчы хадзіла ў краму – прыйшла спярша, чаргу адстаяла, а кашалёк жа з грашыма на тумбачцы застаўся ў вітальні. Яшчэ раз пайшла, што паробіш. Купіла ліверкі, паўбохана хлеба і смятаны тлустай, чай, яшчэ глядзела мяса, добры кавалак ялавічыны, прыцэньваюся, на суп бы, і так есці – таксама, а прадавачка-смаркачка, хамка такая, усё па тэлефоне балаболіла, нават на мяне, на старую кабету, не глянула, бессаромніца. Яшчэ акцыя была, жанчына на зубатычках кілбаску стаяла раздавала, я кавалічак з’ела, дарагая страшэнна! Куды мне такую кілбасу купляць? Хіба на паховіны.

І яйкі пайшла глядзела. Дзясятак гэтых энкалагічных стаіць тут, вядома, лепш ісці купіць на рынку, зусім яны знахабіліся, ім яйкі каштуюць сёроўна як ікра, але таксама яшчэ акцыя была, свята, адразу трынаццаць яек узяць купіць, а каштуе як адно. Я ўсё гляджу, нюхаю гэтыя яйкі – ну нібыта добрыя, толькі чорным памаляваныя. Пошкабліла шкарлупіну пазногцем, там белае яйка пад фарбай. Што ж, кажу, маўляў, яйкі чорныя ў вас, памаляваныя, а жанчына смяецца, кажа, свята Халовін, на свята спецыяльна зрабілі. Купіла гэтыя трынаццаць яек, як гаварыцца. Прыйшла дадому, паела кашу, памыла каструлю. А з акна дзме, забылася папрасіць упраўдома, газету ўзяла чытала.

А як раніцай устала, чаю папіла, дай думаю я яйкі гэтыя. Шчотачкай з мылам іх і сяк, і так, ня адмываецца, варыць, думаю, не буду – навошта, каб фарбай мне гэта набрыняла тутака ўсё. Узяла з аднаго яйка разбіла – пасмажу яечнечку. А ў абед якраз хуткая ўнізе прыехала, чую ў нашым пад’ездзе і ў вочка гляджу ўсё – Божухна! – Альбертаўну панеслі. Сын кажа, раніцай прыступ і ўсё – на месцы адразу. Жах, бо, кажу, толькі ўчора размаўлялі.

Я Альбертаўну добра ведала, нават узяла паплакала. А была цыбулька яшчэ ссохлая, Машачка з трэцяй кватэры занесла зялёнай, харошая дзяўчынка, заўжды паздароўкаецца, спытае, пастукае ў дзверы, малайчына, і Сярожа ейны майстар на бітумным. Так дай думаю з цыбулькай пасмажу, каб не прападала, ну нічога, што чорныя, смачныя, жаўток жоўты, не тое што з хіміяй. Ўбіла два на патэльню, цыбулька, але такія яны апецітныя, ай, думаю, яшчэ адно адразу. Хлебам з талеркі выцерла, чую пахне дымам, нешта гарыць, я сюды, я туды – у пад’ездзе дым, акно адкрыла, пажарныя пёрыехалі, міліцыя, хуткая. Я ў акно гляджу – траіх выносяць – Машачку з трэцяй, мужа яе Сяргея і сыночка яшчэ толькі ў школу пайшоў, Божачкі мае, учадзелі ў кватэры, задымілася нешта.

Тры дні не спалася потым, што ж гэта робіцца, нядобра мне было, ціск скакаў усё, ну ўзрост, страшна сказаць. Капусту даела, поснае таксама мяса варанае было, што з булёна засталося. Потым прыгатавала амлет, з пяці яек, каб таксама на вечар, мука таксама канчаецца, трэба будзе ісці. А там радыё гучна ўнізе, ці то ў гэтых новых з першай, ці то ў Надзькі-п’янтосіхі з другой, бяда-гора! І цэлы дзень радыё на ўсе застаўкі. Я сабралася, тэпці насунула, схаджу ўніз, а гэта не ў Надзькі, а ў новых, цісну званок, тут і Надзька выйшла, кажа капец як гучна, стук-стук у дзверы – не адмыкаюць. Надзька хоп, – а там адчынена, зайшлі, клічам, а Надзька наперадзе ішла, крычыць мне стаяць, не ісці, я з разбегу зазірнула ў залу – ажно мне сэрца схапіла – Божухна, кроў паўсюль. А там гэтыя новыя грузіны, ці хто яны там, бізнесмены ўсе зарэзаныя. Ну міліцыя зноў у наш пад’езд, мне ўсё перад вачыма ад перажыванняў круціцца, ляжала да аўторка не ўставала, Надзька хоць п’янтосіха, наведвала, дапамагла мне, малайчына якая. Ужо потым палягчэла, так кажу, вазьмі сабе вось на бутэльку і яйкі мне пакінь, адно сабе астатнія бяры, добрыя, не глядзі-тко, што чорныя.

І зрання шум-гам унізе, вох, думаю, ну не зноў жа, што ж гэта звалілася на наш падъезд, нейкі злы кон, мігцелкі чуваць, ледзь усталася, абглядзелася – а як жа, пад нашым пад’ездам гармідар – і журналісты, і міліцыя, і хуткая. Да мяне пастукалі, малады такі міліцыянерык, ветлівы, не чула ці чаго ноччу падазронага, я кажу, жах з нашым домам нейкі адбываецца, як Альбертаўна памёрла, так усё паміраюць. Міліцыянерык кажа, напэўна, таму што год высакосны, а я не чула нічога, ён кажа, вы не хвалюйцеся, Надзька, маўляў, з алкашнёй гэтай сваёй пілі-выпівалі, палаяліся відаць і таксама давай нажамі махаць, паклалі адзін аднаго ад ран на месцы, а Надзька засілілася, высакосны год, тры нябожчыкі, Божухна!

Я ў краму не пайшла, яшчэ вось з слоіка была кансерва, з макаронамі пад’ела. За спачын Надзьчын выпіла ў пляшачцы яшчэ на донцы, усё ж таксама чалавек, прыбірацца ўжо змогі няма, яйка яшчэ ўсмажыла апошняе. Села на кухні і памерла, ніяк ужо не ўстану ад стала, ці то дзень, ці то раніца ўжо мне праз старасць ці праз смерць незразумела. Думаю, смешна як, што памерла, і так сяджу цяпер над патэльняй і не ўстаецца ніяк. Мне ж нічога там і не засталося.

Толькі яблыня чорная за акном.

ніколі

(З альбому “Будет не будет”, 2018)

чалавеканеба

кілават кахання

мілілітры шчасця

грамы пажадання

хата небагата

гегель ды бетховен

сыр ды ркацытэлі

мышы – у падполлі

танцы – у пасцелі

шчасце – у іксэлі

ўсходы ды заходы

прынцы фларызэлі

шэрыя вясёлкі

чорныя квадраты

фэншуй у цямніцы

будзем весяліцца

і гэты крыж не будзе пусты ніколі

Метрамартоіды

І гэтак, добраахвотна і нязграбна, мы тупаем уніз па эскалатары, і між жоўтымі цьмянымі плафонамі нараджаюцца і паміраюць нашыя цені, з барэльефаў на сценках на нас глядзяць гранітныя жрыцы-даяркі і суворыя героі прамінулых крывавых бойняў, яны ўжо па іншы бок каменю, але ўсё яшчэ дужыя, і гэта зачароўвае, аднак мы не затрымліваемся, нам трэба да алтара, мы спяшаемся паспець да імшы – нашай самае – у самым нізе катакомбаў.

Там усё і здараецца, там усё і бывае

Мы анігадкі пра існаванне адно аднаго там, наверсе, толькі ўнізе, толькі на дне, толькі на краі платформы, калі вагоны пралятаюць паўз нас – толькі ў тое імгненне. Тут, на платформе, у сэрцы нашай бажніцы, мы тут жа пазнаем адно аднаго ў натоўпе неўтаямнічаных выпадковых, бліскавічна, беспамылкова, не па хадзе, не ў твар, не па паху, а па веры, нэндзе й надзеі. Не кожны з нас разумее, каго ён толькі што пазнаў, якой крыві ён належыць, і хто ягоны брат, і хто сястра – не ў Хрысце, а ў расхрыстанасці, не на крыжы, а на кальцавой лініі. Мінае цягнік, а з ім імша, мы хутка разыходзімся, мы чальцы падполля і мы не знаёмыя па-за бажніцай.

Нас у гэтай сталіцы – цэлае падземнае племя, мы бледны прыгожы народ, мы ордэн метрамартоідаў, і нас двойчы на дзень – па дарозе на працу і па дарозе дамоў – спакушаюць усе дэманы тутэйшага свету.

І гэтаксама двойчы ратуе наш бог.

На нашым гербе – наш Хрыстос – наша Ганна, наша Карэніна. Наш татэм – пухнаты П’еро, спасцігунчык рэальнага, адважны і сумленны лемінг, што грызе граніт нябыту.

Мы метрамартоіды, мы людзі, якія двойчы на дзень не скачуць пад цягнік метро.

Прыгледзься, у тое самае імгненне, калі цягнік заязджае на станцыю, мы там будзем.

А хто слухаў – малайцом

У хацінцы пуста, паабгрызаная рыбіна галава і чатыры пластыкавых кубачкі. Праз густы падлесак прадзіраецца ў падранай спадніцы Чырвоны Каптурок, туш размазаная і парваны ад вуха да вуха рот чорнай дзіркай на твары.

Бярэцца на цемру. У свяцёлцы выціскае прышчы перад люстэркам Васіліса. Пітэр Пэн пералічвае скручанымі артрытам пальцамі пенсію.

Знайка і Нязнайка трымаюцца за рукі і глядзяць адзін аднаму ў вочы, не ведаючы ўжо, хто ёсць хто. Пабіты моллю Артамон засынае ў смярдзючых лахманах побач з муміяй Мальвіны.

На небе з’яўляюцца зоркі. Оле-Лукое ўдыхае белыя дарожкі з чароўнага люстра.

На свеце ўсіх мілейшы, румянейшы і бялейшы Казачнік.

Але сёння ён памёр.

буква 0, полнолуние

(З альбому “Slow Mob”, 2021)

гулять белыми вялкими губами

по некрашенной оконной раме

и гулять белыми вялкими губами

по холодному стеклу

и увидеть

вдруг

луну

и

сказать

0

и держать это восхищённое 0

на лице

восклицание-сфинктер

послевялость

междузабвенье

вспыхнув

канет

опустит

глаза

потеряно

0

и вот снова

гулять белыми вялкими

губами

и гулять велкими вялкими

губами

A Fishboy Story

It’s raining. I’m coming back from the bar, fighting with an umbrella, which is trying to free itself, it’s like a giant butterfly, snapping its wings all over my face. No taxies, too late. Skies and paddles shaking hands. It’s the beginning of their long and beautiful friendship.

Kant ist nicht da.

I’m instead.

I’m trying to fish out the keys in my pockets full of water. My aqualung neighbour greeting me with a flock of bubbles, as he is swimming down the narrow staircase. I dive into my flat. A bed, a TV, a fridge. An ideal “drown-in”. Breath in, breath in, fishboy.

My life’s Noah’s Arc.

And I’m not aboard.

песенка колумба

незаслуженным колумбом каждое утро просыпаюсь

незаслуженным колумбом просыпаюсь каждое утро

и выхожу на берег неизвестной страшной земли

здравствуй индия, которая не индия которая америка

здравствуй америка которая не америка которая индия

я хотел приплыть в сегодня но приплыл во вчера

я хотел жить сегодня но приплыл во вчера

я хотел приплыть в индию а приплыл в америку

я хотел приплыть в индию но приплыл в америку

незаслуженным колумбом каждое утро рождаюсь

и выхожу на берег огромного нового дня

здравствуй индия которая не индия которая америка

здравствуй америка, которая не америкакоторая индия

я хотел проснуться сегодня но проснулся вчера

я хотел проснуться сегодня но проснулся вчера

Соль зямлі

Я ўпершыню адчуў смярдзючую пякучую соль гэтай зямлі ў сабе,

калі замест Тайлера Дэрдэна да мяне прыйшоў

Раскольнікаў разам з п’яным у бэлю кракадзілам Генам.

І нас траіх гналі з раю шчоткамі – панаехала, маўляў, усялякіх, і, памятаю мне было вусцішна ад таго, што смак крыві ў роце робіцца непрыстойна прыемным.

У птушкі-фенікса ёсць птушка-брат.

Клікаць яе Іванька-дурань.

Канібал, што з’ядае самога сябе.

Танк, што ўзараў абураную адзінокай самотнай дурной трубой аркестравую яміну.

Смерць усіх яечняў – у Кашчэі

Мы тады кожны сняданак з’ядалі, нібы гекатомбу.

Але ў раі гэтак есці-піці не прынята.

У раі смокчуць

цераз саломінкі

ці адразу ядуць апалонікам.

Выгналі нас шчоткамі, выпхнулі.

Ходзім цяпер, туляемся па планеце адны-адзінюсенькі:

Я,

Раскольнікаў

і

ўдрабадан

п’яны кракадзіл Гена.

А як стрэнемся —

шторазу —

паўтараецца

“Церам-церамок”

Я – соль зямлі,

вы – соль зямлі.

Stasis-Genesis

Калі, дачакаўшыся батальёна хмар, ноч пачала мачаць у атрамант безабаронны горад, я не быў там. Я быў наўзбоч звыклага ладу, я напаўспаў, напаўдушой сюды, напаўдушой туды. І коткі сталі рухацца плаўней, і патануў у найчорным з мядоў струмені дзённага хуткага сноўдання. Я стаў нідзе, куды б я не спрабаваў быць, усюды зеўрала глотка лабірынта – нібыта запрашаючы – уваходзь жа, ну, смялей, герой, святлач, Тэсей! Ах, каб жа не паціснуць чарноццям рукі!

І зліва Летай па шыбе краявіду, і змылася праўда, і патанула хлусня, вада і ноч – усё, што засталося

І няма, авохці нам, ані Слова.

чёрная карета

(З альбому “Себякин грядёт”, 2019)

по дороге катится

чорная карета

катится и скалится

скоро припаркуется

и внутри кареты

чорные скелеты

вот почти приехали

скоро распакуются

три креста три тополя

мама всё волнуется

мой пегас и конокрад

скоро поцелуются

по дороге катится

скорая карета

катится, трясётся

скоро вознесётся

Дрэўцы

Ты знойдзеш яе ў кабаку на плошчы Хіпстэрыяды, яна будзе сядзець справа ад уваходу, з лёгкай сівізною ў валасах, пусціўшы карэнне пад стойкай, здзервянелая, па жыцці эльфійка, па пашпарце якая-небудзь Гражына або Агнешка.

Ты дакладна знойдзеш яе там. Гэтаксама, дакладна гэтаксама, як у лесе ля гораду ты знойдзеш дрэва, на якім ты сам калісьці выразаў іржавым нержавеючым сцізорыкам сваё імя.

Надпіс на кары заплыў.

Гражына або Агнешка пастарэла.

Часам мінуўшчына заглынае цябе і ты садзішся ў трамвай, і гэта ўжо як латарэя – часам ты выходзіш на пляцы Хіпстэрыяды, а часам на канцавым – там, дзе лес і дрэва з выразанымі літарамі.

Табе ўжо ўсё адно, якое дрэва.

Pani chce

Pani chce akwarium z czarnym kawiorem i jajka Fabergé na śniadanie.

Pani życzy sobie szklaneczkę przedwojennego majowego warszawskiego nieba, takiego aby było wstrząśnięte, ale nie zmieszane.

Pani chce wypchanego Białoszewskiego w przedpokoju, żeby tak sobie stanął i firanki cale w marsjańskie hieroglify żeby tak sobie wisiały.

Pani chce pudelka z hemofilia i dwóch Murzynów – żeby Panią masowali, jeden we wtorki a drugi w czwartki.

Pani chce torebkę z ludzkiej skory, sztucznej zresztą, jakby ktoś zapytał.

Świat Panią nie gryzie, lecz oblizuje, piekło Pani nie zżera, lecz delektuje się Panią przez słomkę.

Piekło umie czekać.

ток

токуют

тёмные тетерева

тетива неба

натянута

натянута тетива

токуют

тёмные тетерева

тёмным током ударило

чёрной молнией

в ловком мы болоте,

в ловком

токуют

тёмные тетерева

Верабейкі

Мы сядзім у садзе, увесь верасень, невылазна, мы ямо гарэхі і яблыкі і па вечарах глядзім на наш дом на пагорку. Штовечар мы глядзім, як у час заходу наш дом сцякае крывёю там, наверсе. І штовечар абяскроўлены дом блядне, ягоныя абрысы губляюцца ў прыцемках, і, не паспееш міргнуць, а ўжо ўвесь ён распускаецца ў восеньскім космасе цыкад ды знічак, і здаецца, што няма і не было яго ніколі, і пагорка не было, і сонца не было, а заўсёды быў смак яблык і гарэхаў у роце, кіслае і алеістае.

І мы ідзём навобмацак скрозь ноч, цыкаючы кіслымі языкамі, мы шукаем дом, басанож ступаючы па вільготных каменных прыступках, мы знаходзім дом і ўваскрашаем яго, запальваючы электрычнасць ва ўсіх пакоях, і мы сядзім ля каміна і зноў ямо яблыкі, і ямо гарэхі, гэтую ежу мёртвых багоў, мы размаўляем размовы – даўно без словаў, даўно без косак, без пачатку і канца. У нашых размовах гэтай восенню сэнсу не больш, чым у вераб'іным ціўканні, і мы ціўкаем і цёхкаем, і засынаем ля каміна ў нашым доме на пагорку.

А назаўтра знову спускаемся па зарослых быллём прыступках у сад. Там старыя плеценыя крэслы, рыпучыя і пашарэлыя ад непагадзі, і калі, седзячы ў такім крэсле, заплюшчыць вочы і прабегчыся кончыкамі пальцаў па спінцы ды падлакотніках, дык падасца, нібыта сядзіш на каленях у шкілета нейкай незямной старажытнай істоты, якая ўпала да нас у сад разам з восеньскімі знічкамі.

Мы ўсё часцей сядзім так, з заплюшчанымі вачыма, краявід вакол ужо даўно зрабіўся свойскім і зведаным, мы прызвычаіліся да яго, як прызвычайваецца рука да кішэні, ён быццам бы ўжо адціснуўся на сеткавіцы, і нам цікавей заплюшчыць вочы і глядзець на нашыя ўнутраныя краявіды, ажылыя пад павекамі аграмадныя цёмныя мацерыкі і акіяны, сляпыя пульсуючыя сталіцы і шэрыя імклівыя рэкі.

Там – невядомае, хуткае, прышлае.

А тут – дом на пагорку, што захлынаецца крывёй заходу – вечар пры вечары, а ўначы – яго электрычнае ўваскрэшанне, а раніцай – дотык нетутэйшых шкілетаў і аскомы, і яблыкі, што падаюць побач са знецярплівелымі ньютанамі.

Неадкрытыя заканамернасці, неасягнутыя законы. І няма ані змогі, ані ведаў, ані жаданняў. Пасля, у горадзе, у студзені, у сляпуча-белай кавярні мы глядзім праз вітрыну ў ноч і бачым сваё адлюстраванне і трошачкі зімы.

Адлюстраванне цябе пытаецца ў адлюстравання мяне:

– А памятаеш, які цудоўны быў верасень?

– А то! – адказвае адлюстраванне мяне.

– Чык-чырык! – кажа адлюстраванне цябе.

Трапілася

(З вершаў Дзіны Мележ)

Я трапілася, я заўсёды траплялася.

Адылі, таму што адліга.

Адылі, таму што ад сэрца.

Бальнічны лісток.

Стопку ў горла.

Трэццю.

Не чаркуючыся.

Скаланулася.

Вызвалілася.

Рынулася.

Самкнуліся сківіцы

Пачварыны.

Тырчаць ногі з пашчы – дзіва як прыгожа.

Дзве нагі мае.

Дзве твае.

Трапілася, адылі трапілася знову.

sister cain

(З альбому “Slow Mob”, 2021)

sister cain, i’m sister abel,

can you hear me?

sister cain, here in heaven

i’m so lonely,

can you hear me?

through scarlet clouds,

through unread emails,

bleeding poems, twisted bodies,

happy hipsters, can you hear me?

and in the skies – it’s all free

you should come here one day

come and see

sister cain, oh sister-sister

through sonic ping-pong

tic toc vomit, latin proverbs

russian missiles

can you hear me?

through piles of fossils

oil and opium, bones and flowers,

supermen and hyperwomen

can you hear me?

sister abel, i’m your echo

just a reflection of your voice

no, no, no, no

no-one hears you

and i know that in that skies

it’s all free

and i was there one day

so i could see

Анёл і міліцыянты

Анёл мерзне на прыпынку, падціснуўшы сіні хвост і трасучыся ад сцюдзёнага ветру. Ужо глыбокая ноч і ўвесь горад спіць.

Бязлітасны восеньскі вецер ускудлаціў крылы і ўсеяў увесь прыпынак белым пер’ем. Анёлу вельмі халодна, і як на тое побач праносіцца машына, абліўшы яго з ног да макаўкі ільдзяною вадой. Анёл трымціць яшчэ мацней, каб хоць неяк сагрэцца, ён пачынае пераступаць з нагі на нагу.

Вецер мацнее – пранізлівы, люты. Ад роспачы анёл, заплюшчыўшы вочы, пачынае паціху скуголіць. Раптам – удар пад дых. Анёл расплюшчвае вочы і бачыць двух патрульных у блакітным камуфляжы, што глядзяць на яго з драпежнай цікавасцю.

– Шо, бля, галосіш? Людзі спяць!

У адказ анёл адно выбачальна пасміхаецца.

– Шо, наркаман? Чуеш, Андруха, хапаем гэтага панка, хулі, пабудзіць увесь раён…

У дзяжурцы маркотны сівы капітан спрабуе дапытаць анёла, але той маўчыць і толькі німб над ягонай галавой паміргвае, як сапсаваная люмінесцэнтная лямпачка. Капітан засмучаецца, чапляе на анёла кайданкі і вядзе ў камеру.

У камеры капітан пачынае лянотна лупцаваць анёла. Анёл працягвае выбачальна пасміхацца і падстаўляе пад удары дзяжурнага то правую, то левую шчаку. Ладна змакрэўшы і пакрыўдзіўшыся на затрыманага, капітан прыносіць гумовы дручок і лупцуе анёла з усяе змогі. Анёл, узвізгнуўшы, левітуе пад столь. Капітан сіліцца дастаць яго швабрай, але дзе там. Тады капітан кліча на дапамогу двух курсантаў і тыя прыносяць драбіну. Мацюкаючыся, яны здымаюць анёлам з-пад столі.

Цяпер яго б’юць ужо ўтрох.

Kabriolet

Był jeden człowiek. Nigdy nie patrzył w niebo, lecz zawsze patrzył pod nogi.

Patrzył, bo szukał.

No i znalazł pewnego razu walizkę. Taką stara rudą walizkę. A wewnątrz – amerykańskie pieniążki.

Za tą kasę człowiek dużo czego sobie kupił. Dom, jeszcze jeden dom, sklep, jeszcze jeden sklep, jeep, jeszcze jeden jeep, złote wykałaczki do zębów.

I kabriolet.

Raz wracał w nocy z Wawy. Zatrzymał się. Podniósł głowę. Zobaczył po raz pierwszy w życiu zamiast żółtej lampki na skórzanym suficie bezkresne gwiaździste niebo.

I zwariował.

Ўвядро

І знову закранаць плячыма дзень

Брысці наперад – тварам супраць плыні

Уночы страціўшы нагамі дно

І ўсплысці ранкам зноў

І знову жыць —

Убраўшы галаву

Ў бяздоннае вядро

Чау-чау

Але ж тады яны і задумаюцца! Татачкі і матачкі… З крэсла трэба саскочыць роўненька ў той момант, калі ў дзвярах зашчыруюць ключамі, нават крышачку пазней, а то і напраўду можна засіліцца.

Чу! Ідуць па сходах. Татачкі і матачкі… На раз-два-тры! Вось ключ, вось дзверы зарыпелі… тры! Аёй як балюча! Татачкі і матачкі…

Яны стаяць, назіраючы ейную агонію, склаўшы рукі на грудзях, не спрабуючы ёй дапамагчы. Калі ўсё сканчаецца, татачка, гледзячы на перакручаны твар з вырачанымі вачыма і высалапленым сінім языком, кажа:

– Я вось падумаў, дарагая, ці ня завесці нам сабачку. Чау-чау.

Вуркоція

Не Африка, не Индия,

На целый свет одна

Мурлындия, Мурлындия —

Чудесная страна!

Альфрэд Салянаў

Міра бубніць – пасадзяць, вас пасадзяць, а не пасадзяць так заб’юць і будзеш ты ляжаць мёртвы і непатрэбны на бетоне, і хто тады мяне пацалуе, і хто тады стане табой для мяне. Пасадзяць, пасадзяць, як традэсканцыю, як кактус – у шэры пануры пажыццёвы гаршчок – назаўсёды.

А ў нас жа могуць – назаўсёды. І гаршкі, трэба сказаць, у нас на кожны кактус знойдуцца. І на кожны баабаб – піла.

Але Міра бубніць, а мяне ўсё не саджаюць, і Міра паказвае, стоячы побач з люстэркам: бачыш – яшчэ адзін сівы? Гэта не мой сівы, гэта праз цябе сівы, гэта твой сівы. А потым, калі я хачу схаваць заначку – чвэртку “Імперскага каньячнага”, я знаходжу за кнігамі на паліцы Мірыну заначку – паўлітрачку “Імперскага гарэлачнага”.

У нас няма дзяцей. У нас няма свойскіх жывёлін. Нас з Мірай моцна звязвае гэты “твой-мой” сівы волас, і ён жа рэжа нас да самай косткі.

Мы б рассталіся ўжо даўным-даўно, але мяне ўсё не саджаюць.

Я прыйшоў у Падполле яшчэ ў Інстытуце. Імперыя тады не была ўсюдыіснай і лютай, а Падполле нагадвала хутчэй студэнцкі тэатр. У той час можна было нешта там публічна абмяркоўваць, ладзіць мітынгі, дыскусіі, напаўголасу абурацца. Улада дазваляла нам гуляць у апазіцыю, каб мы былі навідавоку, каб калі што якое – адразу ўсё.

“Што якое” здарылася, калі да ўлады прыйшлі Адданыя Справе Імперыі. І адразу – “ўсё”.

Мы ўжо год як былі знаёмыя з Мірай, і я пачаў вучобу на пятым, апошнім курсе Інстытуту. Тады яшчэ існавалі факультэты, то бок можна было вывучаць нейкі пэўны звод навук і быць не проста Наймудрэйшым, а фізікам, хімікам або настаўнікам. Я меўся зрабіцца настаўнікам ампетыянскай літаратуры. Тады ампетыянская літаратура яшчэ не звялася да танных коміксаў без тэксту і мыльных гукасерыялаў, што бясконца транслююць па радыё.

У тую сераду, на наступны дзень пасля выбараў, у Інстытут прыйшлі ўзброеныя Адданыя – насамперш яны ачапілі будынак, а потым сталі выводзіць нас ва ўнутраны дворык – аўдыторыю за аўдыторыяй, групу за групай. Мая група займалася ў бібліятэцы на шостым паверсе і мы былі апошнія, па каго прыйшлі.

“Вы мусіце тэрмінова пакінуць будынак. Гэта надзвычайная сітуацыя, патрэбная эвакуацыя”,– сувора казалі Адданыя і не жадалі вымавіць нічога больш. Мы спускаліся па сходах, старых, драўляных прасторных сходах, якія памяталі шкаляроў яшчэ пазамінулага стагоддзя, Адданыя ішлі ўніз разам з намі, у сваіх белых камбінезонах падобныя да брыгады эпідэміёлагаў, усе студэнты прыгнечана маўчалі, нехта паспрабаваў пажартаваць, але асекся.

Вокны лесвічнай клеткі выходзілі ва ўнутраны інстытуцкі дворык, там была пляцоўка для ўрачыстых імпрэзаў, а вакол яе раслі густыя яліны. Калі мы былі на ўзроўні другога паверха, з дворыка данесліся першыя стрэлы. Дрэвы асланялі агляд, пачалася паніка, і мы прыпусцілі наверх, змятаючы Адданых, хтосьцi пабег уніз, сталі страляць ужо на сходах, чэргамі і адзінкавымі – часта-густа. За намі ніхто не пагнаўся, але страляніна ўнізе ўзмацнялася. Мы знялі з завесаў дзверы на гарышча і сышлі па дахах.

У той дзень з тысячы чалавек уратаваўся адно тузін. Ва ўсёй Ампетыянскай Імперыі расстралялі студэнтаў, настаўнікаў і святароў. Тых, каму ўдалося выратавацца, не пераследавалі. Нас пакінулі жыць і ведаць.

Што было потым – кожнаму вядома. Што было потым – гэта тое, што ёсць цяпер.

Страшная, запалоханая, брудная краіна, у якой людзі ненавідзяць адно аднаго і саміх сябе. Краіна, якая забылася, што бывае інакш. Краіна, якая ўжо даўно перасекла тую рысу, пасля якой інакш ужо быць не можа. Краіна сівой Міры, краіна расстраляных студэнтаў, краіна з вечна ўключаным распазнавальнікам “свой-чужы”, дзе ты шторазу выяўляешся чужым.

Адданыя Справе Імперыі ўжо даўно нікога не расстрэльваюць, у гэтым няма патрэбы. Страх, зазнаны кожным, хто тут жыве, заняў у людскіх душах нішу, якую даўней займала любоў, людзі сталі баяцца так, як раней любілі. Любасць пацяснілася, а то і зусім зраслася са страхам у адно цэлае.

Чалавек, які любіць страхам і баіцца любоўю, засяляе зараз усю Ампетыянію ад Паўночнага полюса да Паўднёвага акіяна. Лозунгі ўжо нікога не пераканаюць – пераканайкі атрафіраваліся.

Ува мне і такіх, як я, не расстраляных своечасова, любоў і страх пакуль яшчэ жывуць асобна. Жывуць і працуюць – так, на нашых магілах гэтаксама як на доме старога службоўца, можна будзе зрабіць шыльдачку: “Тут жылі і працавалі любоў і страх”.

Любоў і страх – наша Падполле.

Пару гадоў таму нам удалося сабраць перадатчык. Мы схавалі яго ва ўнутраным аздабленні катафалка. Катафалк – мая службовая машына. Велізарны чорны аўтамабіль, цяпер такія ўжо рэдкасць. Нас трое – колішні настаўнік фізікі, цяпер уладальнік пахавальнага бюро, колішні святар, цяпер бальзамоўшчык, і я – колішні амаль настаўнік літаратуры.

У нас няма словаў, якія можна было б сказаць новаму ампетыянскаму чалавеку. Мы і самі сабе не можам сказаць ужо нічога. Але мы запісалі адну стужку, і перадатчык, схаваны ў катафалку, транслюе наш запіс, калі мая чорная машына едзе па вуліцах.

Радыус дзеяння перадатчыка невялікі, але сігнал здольны перакрыць на некаторы час імперскую радыёперадачу ў навакольных дамах.

І Homo Ompetianis, якія сядзяць у сваіх змрочных норах за бутэлькай “Імперскага піўнога”, раптам скаланаюцца, калі замест чарговай серыі гукасерыялу з іх радыёпрыёмнікаў азываецца вантробнае кацінае вуркатанне.

І Міра сівее, і праходзяць дні.

І вуркоча краіна.

немного коричневее

сегодня у золота странный оттенок

все прячут глаза и снимают браслеты

и крестики, цепочки, броши и серьги

сегодня у золота странный оттенок

немного коричневее

немного коричневее

чуть мягче и чуть теплее

немного коричневее

сегодня у золота странный оттенок

из банков вывозят постыдно тележки

зубные врачи ходят в противогазах

сегодня у золота странный оттенок

немного коричневее

немного коричневее

чуть мягче и чуть теплее

немного коричневее

Добрая вестка

The Medium is the Message.

Marshall McLuhan

Oh yes, wait a minute Mister Postman.

The Marvelettes

Мы не задумваліся даўней, можа быць таму, што проста не было часу, каб задумацца. Мы прачыналіся там, дзе нас заспела ноч, мыліся ў лясных ручаінах, у гатэльных душах, у азёрах і прыдарожных раўчуках. Мы апраналі свае сінія форменныя фуражкі і з тоўстымі сумкамі на рэмені ішлі ўсялякімі дарогамі гэтага свету. Мы спяшаліся даставіць паведамленні. Мы сустракаліся на скрыжаваннях, на лесвічных клетках, у гаях і пушчах, у джунглях і сярод стэпаў. Мы бліскавічна абменьваліся канвертамі ды пасылкамі і адразу ж разбягаліся, не перакінуўшыся ні словам, бо кожнага з нас чакала яшчэ так шмат сустрэч. І мы аддавалі лісты і атрымлівалі лісты, і нашыя сумкі заўсёды былі поўныя.

Існуючы ў такім шалёным рытме, мы не паспявалі нават прачытаць як след тыя пасланні, што былі адрасаваныя нам. Напачатку яны былі ў канвертах, але з часам канверты збэсціліся, і мы перадавалі адно аднаму лісты без канвертаў, разрэзаныя бандэролі і зашмальцаваныя тэлеграмы.

Прачнуцца, адплюшчыць вочы, насунуць фуражку. Наперад, без роздумаў. Нікога апроч сабе падобных не сустракаючы. І так год за годам. Стагоддзе за стагоддзем. Жыццё за жыццём.

Мы ўсё больш старэлі. Лісты цяпер пагубляліся і спарахнелі, набрынялі пад трапічнымі дажджамі, выцвілі пад сонцам пустэльняў. Мы не адчайваліся – замест лістоў набівалі сумкі шышкамі і галінкамі, галькай ды мохам.

Пасля не стала сумак.

Потым згубіліся фуражкі.

І тады мы задумаліся. Не стала куды спяшацца. Нягожа ж без фуражкі.

І кожны, сустрэўшы іншага, ужо не бег далей. Мы ішлі разам і размаўлялі. І сустракалі іншых, і былі ім радыя. І яны ішлі з намі і былі нам радыя.

Бо мы для адно аднаго самая добрая вестка.

Дакрасціся

(З вершаў Дзіны Мележ)

І вось раптам кветкамі

Раскрываецца

Смерць

Калі я спужаная

Крадуся ўдоўж мура

У адным з тваіх сноў

Спаласаваных кашмарамі

А там поўдзень

У тваіх снах заўжды поўдзень —

Нясветлы

Сіні

Касматы

І ў поўсці ягонай густой

Хаваюся зноў

І зноў мне лёсіла

І аднойчы

Я змагу

Дакрасціся

Ты знаеш

Брэжнеў памёр

Калі памёр Брэжнеў, я згубіў мячык. Я шукаў яго па ўсёй кватэры і раптам заскавыталі сірэны. Бацькі былі на кухні. Я, напэўна, расплакаўся ад страху.

Мама тады сказала:

– Не бойся, гэта Брэжнеў памёр.

Трэба зазначыць, што ў тыя далёкія шчаслівыя дні я не ведаў ні што такое Брэжнеў, ні як гэта – памёр.

А мячык знайшоўся ў ванным пакоі.

Азбестава

Калі я не згару, калі я не дрэва, калі я не мяса, калі я – азбеставы гімнаст – шкодны і канцэрагенны, калі я не згару і ня растаплю і не падсмажуся, то ўсё астатняе вакол мяне згарыць, расплавіцца і падсмажыцца.

На шэрай-шэрай планеце, на шэрым-шэрым кантыненце, у шэрым-шэрым горадзе жыў шэры-шэры чалавек.

І кожны вечар ён заходзіў у шэры-шэры ванны пакой, глядзеў на сябе ў шэрае-шэрае люстэрка і крычаў:

– Аддай сваё сэрдца!

Азбеставы сакавік і красавік.

Азбеставыя прасціны, азбеставая мама, азбеставае сонца, абзеставы вярблюд,

Без сэрца любому чалавеку – азбестава.

Разам вынікае

Развязаць задачку, зашмальцаваным аловачкам падвесці рысу – РАЗАМ.

Доўга глядзець – у жоўтае неба, у сіняе неба, у чырвонае неба, у чорнае неба, у мамчына неба, у татава неба, з падваконня, абняўшы каленкі, забыўшыся пра будзільнікі, пра хлопчыкаў, пра дзяўчатак, пра котачак, пра каткоў, ужо выразна ведаючы, дзе розніца – між ім і небам, смактаць вялікі палец, набіраць самую вялікую простую лічбу на тэлефоне – ягоны нумар, ейны нумар, пасівець гэтак – седзячы на падваконні і адплёўвацца чорным ад нейкіх спрытных людзей з насілкамі, крэсліць, праз адсутнасць аловачка сцізорыкам – разам, разам, разам…

Развязаць задачу: чалавек кароткі, век яго кароткі, як яму зрабіць самы глыбокі глыток яго жыцця?

Усё відавочна.

патруль

фырк! —

гэта анёл

ліхтарыкам

у твар

пасвяціў

– пароль?

– не знаю

*

не стаў страляць

проста

выключыў

ліхтарык

штука человека

(З альбому Icarus Messerschmitt, 2017)

город обглодал улицы.

город обглодал зеркало.

отсёк.

прокрустово небо.

прокрустово море.

прокрустова карта мира

отсекли.

прятки проиграны.

чай, белый подоконник

и

не

начинающееся утро

брюхом кверху -

моя бледная подводная лодка

захлебнулись

отсеки

мне срочно

нужна

ещё одна

штука

человека

Хутка канікулы

– А на твар табе, сучка гаўнёная, чарцяшка сёрнуў!

– Неданегра!

– Пачварына, гаргараўна, Сафія Ратараўна!

– Абасранка, чунга-чанга!

Лёра стаiць уся ў слязах. У яе ўвесь твар у радзімках.

Хутка канікулы, хутка канец катарзе.

Хутка пах скошанай травы, конская морда, сырадой, чорны хлеб з мёдам і ныранне ў вір каля старога млына.

Хутка канікулы ў любай бабулі Ядзі. Яна сляпая ад нараджэння, але вельмі прышпiльная.

Котачка

Мы сядзім на самым краі даху, ты звяртаеш увагу на кранаўшчыка, ён рыдае ў сваёй кабінцы на верхатуры, апусціўшы галаву на калені, я звяртаю ўвагу на недапалак, што заляцеў на балкон пад намі, ты смела ўстаеш, ты казаў, што ўмееш лятаць, казаў , што лета толькі для нас, я адказваў, ты казаў, я балбатаў, здзіўлена мы адхістваліся, рукі хаваліся па кішэнях, вочы па норках, ты казаў, што ніколі не плачаш, мы рухаемся наперад, так, да заўтра, дружа, я застануся чакаць да раніцы, раніцай ты знову прыляціш, а пакуль я чакаю цябе, і па парапеце нервова прабягае котка, спалохаўшыся гучнага плескача аб асфальт.

Апошняя прыгода Пуха

Шчочкі ў нас сёння праваленыя. Надзвычай-с! Вочкі блішчаць, а гэта цешыць, гэта мне плюс. Сяджу, значыцца. Накурана тут і неяк так зашмат люстраў. Дарма я ў руды пафарбавалася – надта ўжо выгляд б…скі. Не раўнуючы старая шлюха. Гэта мне мінус. Хаця… я як бы і нішто сабе, тут і горай сядзяць. Брыдкі бар, адным словам. А я – я як бы сімпатычная, асабліва вунь у тым кутнім люстры. Курым. Слухаем. Што яна сказала? (Яна сказала: “Ну ідзі да мамачкі!” – І абняла яго, ён пры гэтым густа пачырванеў, прыкра яму, малады ж зусім яшчэ). Курым далей. Бар увесь нейкі лысагаловы і дастаў страшэнна. А гэты чаго там бубніць? (Ён бубніць, маўляў, не ламайся, паехалі пакатаемся, толькі туды і назад). Ага, туды і назад…

Ён сядзіць за стойкай, на ім паганы карычневы гарнітур. Гэта яму мінус, гарнітуру, што ён такі карычневы. А вось змесціва касцюма… Адзінае нелысагаловае… Цікава. Ну, павярніся тварам, малышык, давай! Люстра адбівае толькі ніжнюю частку ягонага твару. Прыпадняўшыся, бачу яго цалкам. Х-м. Падобны да кагосьці. Але цалкам, цалкам… І адзін. Уласна, колькі я ўжо не трахалася? Карацей, дакурваю – і наперад. Не, добра, што тут люстры, куды ні глянь. Глядзімся. Чы-ы-з (Губку падфарбоўваем ніжнюю). Як бы гэта ўсё зрабіць? Будзем спадзявацца на здаровы інстынкт. Ну, я пайшла … Калыхае, штарміць, п’яная я (брэшаш жа, зусім і не п’яная). Міма столікаў, чапляючыся за размовы і датыкаючыся да рэплік, да карычневай спіны (“…ты абрыдла ўжо, не можаш нармальна жэрці? Табе што ні купіш, усё жарэш, як квашаную капусту, дурная, гэта ж ікра .... два штрыхі нейкія пасвіліся на ўваходзе, я спачатку не зразумеў… ды што ты, Лысы, у мяне самога толькі на “пражыць” засталося … не ведаеш, дзе шмаль купіць? Абіжаеце, таварыш маёр… не магу, не сёння, муж учора прыехаў … “). Калі працягнуць руку, дакранешся да карычневай спіны. Працягваю. Дакранаюся. Абарочваецца: шатэн, вочы блакітныя, кашулька белая, на ўсе гузік зашпіленая. Ну, пойдзе. Праўда, твар тупаваты, добра, паглядзім, што далей. Прабач, прыкурыць можна? Я тут прысяду, акей? Што? А, не, адна. (Што ж ты так хвалюешся, любенькі, можа, ты яшчэ і цнатлівец?) Мяне як? Зіна. Смешнае імя. Падабаецца? Гэта табе плюс. Ну, цяпер атакуем па ўсіх флангах… Так, па-малазійску, у дзве фракцыі не спрабаваў? Я наагул шмат спосабаў ведаю, а тут не ўмеюць, памыі, а не кава. А паехалі да мяне! Што? Не спытала хіба? Ну і як? (Антон, але сябры называюць Віні). А я думала, цябе Славай клікаць (жарт, кшталту). Таксючку выклікаць цяпер? О, тока ў пуць! Вуліца, таксоўка. Успамінаю – дома вэрхал. Котка, мусіць, насрала паўсюль. Ручкай мы яго за каленку, значыць. Падабаецца. А мы і не за каленку магём. Вельмі гэта проста робіцца… Ну, вось, абняў крыху, далібог, гэта каханне. Кім працую? Ды нікім. Таксама? Як гаворыцца, чорт чорта пазнаў… Музыку? Вельмі люблю. Каго? Макарэвіча? Гэтага кухара габрэйскага? Не, чаму, падабаецца… Я сама трахец, па бабулі. Так-так, зараз направа і да другога пад'езда… Мёд? Не, мёду ў мяне няма. Шакаладка. У ліфце цалуемся. Пяць паверхаў запар. У яго ўстае, тапырыцца плашч, таксама карычневы. Можа, сапраўды цнатлівец, тым цікавей – і зноў жа, тэмперамент, разумееш, энергія … Котка насрала пасярод вітальні… Гадаўка… Што рабіць будзем? Трахацца! Проста трахацца. Кавы? А кавы потым.

Зіна ідзе ў ванны пакой, па дарозе пераапранаючыся ў халат і крычыць у пакой, маўляў, не сумуй, я зараз. Калі праз пару хвілін яна ўваходзіць у пакой, то са здзіўленнем і задавальненнем бачыць, што ён зусім раздзеты і ляжыць на ложку тварам долу. Усміхаючыся, яна падыходзіць да яго і садзіцца побач, паклаўшы рукі на плечы. Ён маўчыць, не варухнецца. Яна цалуе яго ў патыліцу, плечы, шыю і раптам заўважае паміж лапатак замок-маланку. Заінтрыгаваная, расшпільвае маланку да самага канца і бачыць, што ўсё ягонае цела набіткаванае ватай, пілавіннем, нейкай старызнай. Зіне робіцца весела ад такога адкрыцця, яна трыбушыць Антона-Віні, расцягваючы начынне па ўсім пакоі. Падкідвае пярэстае нутро нагамі, усяляк смеючыся і хіхікаючы. За гэтым заняткам яе заспявае світанак.

very intelligent psychopaths

(з альбому Slow mob 2021)

how i know you’re VIP?

how you know i’m VIP?

will it take too much to see?

this world is made for VIP.

seas are split for VIP

blue whales die for VIP

some would somehow disagree

that

world is made for VIP

this world is made for VIP

i will be a VIP

you will be a VIP

no more you

and no more me

just VIP and VIP

Тэт-а-тэт

Надышлі, калі я амаль што заснуў, надышлі твае вочы.

І тады я глядзеў у цемру над сабой, бяссонны, сэрца калацілася, я ўставаў і таптаўся туды-назад па пакоі.

Яны былі ўва мне, яны былі навокал, чыстыя, ясныя, жывыя, удумлівыя вочы.

Страшэнная бездапаможнасць прыходзіла раптоўнай хваляй, я захлынаўся. На дне кожнай з маіх смерцяў былі твае вочы. На ўсіх маіх манетах у кашальку былі адчаканеныя твае вочы.

І гэтая іхняя пастаянная прысутнасць і адсутнасць адначасова, іхняя бескарыслівая любоў, іхняя заўсёдная рацыя рабілі маю ноч нясцерпнай.

Аднойчы, у адную з такіх начэй, я не змог стрываць і надумаў цябе абавязкова знайсці. Я выйшаў з дому, была свежая чэрвеньская ноч. Ішлося лёгка, ад прынятага рашэння стала ўцешна.

Я не ведаў, як цябе шукаць, але мне падавалася, што гэта ўжо не мая праблема, бо я зрабіў тое, што ад мяне патрабавалася – выйшаў да цябе.

Цяпер быў твой ход.

І ты выйшла мне насустрач, твае зіхатлівыя вочы – нарэшце я зазірнуў у іх па-сапраўднаму. Потым быў вудар і ўпэўненасць, якая доўжылася сотыя долі секунды, маўляў, усё, што адбываецца зараз надзвычай сур'ёзна, усё маё ўшчэнт хісткае цела, гук, які растае, свіст увушшу, раптоўнасць асфальту – усё гэта так сур’ёзна.

А потым твае вочы надышлі назаўжды.

Japanesque

І вось нібы існуе такі верш,

што, яго прачытаўшы

прамрэш,

як міне сем дзён.

Прыйдзе па цябе

мокрая Ёка Она,

страшная, чарнаволосая, асляпляльная

голенькая,

загорнутая толькі ў брытанскі сцяг

душагубка-квайданша.

Яна забярэ цябе на той бок,

там будзе стаяць зарумзаны

Джым Морысан і скавытаць: “I wanna get back,

back, back to the previous side, please!”.

І зоймецца табой,

страшная

мокрая

чарнакрылася Ёко

с непрыветным

трохгаловым Джонам

на шворку.

І пачнецца пекла.

Як міне сем дзён, помні.

Існуе такі верш,

што, яго прачытаўшы

прамрэш,

як міне сем дзён.

Ты толькі што

прачытаў(-ла) яго.

Шалік і рэвальвер

У краіне непрынесеных падарункаў жыў-быў Рэвальвер. Межы гэтай краіны ахоўвалі вельмі сувора.

Рэдка-рэдка, але падарункі ўсё-ткі перападалі адрасату.

Толькі раз на год. У дзень адчыненых дзвярэй, разяўленых ратоў, пустых гаманцоў, толькі ў гэты дзень.

Рэвальвер вельмі сябраваў з Шалікам, яны часта гутарылі пра сваю, падарункаваю сутнасць, сваю відавую парадыгматыку, а яшчэ яны шалёна мроілі вырвацца з краіны. Вырвацца за мяжу і пачаць усё нанова.

У іх атрымалася. Шалік трапіў да жанчыны з імем Айседора, а рэвальвер – да рослага мужчыны на імя Уладзімір.

У той жа дзень мае прадзед і прабабуля падарылі адно аднаму заручальныя пярсцёнкі.

Motorcyclists

(З вершаў Дзіны Мележ)

Няхай

Цябе палоняць

Адважныя матацыклісты

Узарвуць прасторнасць плошчы

Маторы

Паўстануць

Скрадуць

Знікнуць

Несапраўдныя матацыклісты

Пер’ем зачэпяць сапраўднасць

Паўстануць

Прапархнуць

Скончаць

Ты нават не заўважыш

Нічога

Рыжык

Раніцай у чацвер ён прынёс ёй у спальню тэпці і ружу. Проста прынёс тэпці і даўжэзную чырвоную ружу ў зубах, аддана гледзячы ў вочы. Яна пасміхнулася і паляпала яго па галаве.

– Добрай раніцы, любая.

– Добрай раніцы, Рыжык.

Ён сеў на падлогу побач з ложкам і доўга абглядаў яе, з нявінным, чыстым, нейкім дзіцячым выразам захаплення на твары.

Рыжык, любы рыжы Рыжык.

– Сёння нейкі адметны дзень, Рыжык? Прабач, я яшчэ не зусім прачнулася.

– Кожны дзень побач з табой, любая, адметны.

– Ты такі харошы, Рыжык, я так бы цябе і з’ела.

– І ты, дарагая. І я.

Ён лізнуў ейную шчаку. Яна зморшчылася.

– Схадзі пачысці зубы, дарагі.

Потым яны любіліся і ўвесь гэты час на твары яго панаваў выраз захаплення і багомлення.

Яна спазнілася на працу на паўгадзіны.

Увечары ён сустрэў яе на парозе з цюльпанам у зубах і тэпцямі.

– Рыжык, Рыжык, ты такі мілы, – казала яна, а ён усё зіхцеў сваёй бясконцай усмешкай, і вось яна глядзела фільм, а Рыжык усё гэтак жа разглядаў яе, і вось яна выходзіла згатаваць гарбаты на кухню і ён ішоў за ёй.

– Рыжык, Рыжык, хвасток ты мой…

На досвітку яна прачнулася, Рыжык ляжаў у яе ў нагах, скруціўшыся ў клубок і па-шчанюковаму павіскваючы.

Ён усміхаўся ў сне.

У пятніцу яна прыбірала ложак і знайшла жмут іржавай сабачай поўсці. Рыжык вінавата паглядзеў на яе і апусціў галаву. Потым памчаўся ў калідор і вярнуўся ўжо з тэпцямі, уцешна танчачы вакол яе і зазіраючы лісліва ў вочы.

У суботу Рыжык перастаў размаўляць. Дакладней, ён казаў цяпер толькі “я цябе кахаю” і “любая” і “дарагая”, а замест усяго астатняга з рота яго чулася толькі няўцямна-невыразнае скавытанне.

Яна пыласосіла ўжо двойчы, але ўсё адно сабачая поўсць была паўсюль.

У нядзелю яна паехала на рынак і купіла ланцужок, аброжак і сабачы корм.

Увесь дзень яны шпацыравалі ў парку, ён прыносіў ёй палку, круціўся вакол – рыжы закаханы сэтар Рыжык. Сабака, з сумнымі зялёнымі, пакуль яшчэ чалавечымі вачыма.

І з таго дня яны жылі доўга і шчасліва, і толькі трэцяя сусветная вайна і сабачая чумка маглі разлучыць іх.

падали глаза

(З альбому “Себякин грядёт”, 2019)

падали глаза

широко смотрящие

выпученные

такие настоящие

падали глаза

с дурной буйной головы

летели глаза

там где ступням не пройти

падали глаза

как в дурном сне снег

почерневшие

не говорящие

упали глаза

взошли человеками

пугливыми но

непостижимыми

выросли глаза

вместе с человеками

направляли бритву в

почерневшем зеркале

смотрели глаза

на глаза в глазах своих

на глаза в глазах глазов

глазов в глазах своих

глаза

падали глаза

вечно падали глаза

Скрыжаванне

Мы стаім на скрыжаванні, толькі што тут знянацку і безадказна скрыжаваліся нашыя жыцці.

І ты кажаш, паглядзі направа, а я гляджу налева, у мяне гэтак шыя ўладкаваная, што я гляджу заўсёды налева.

Мы стаім на скрыжаванні, мы ёсць неадрэчны двухгаловы сцярвятнік, мы ёсць дзяржаўны герб нашай сустрэчы.

Вось было жыццё і яшчэ адно жыццё, і зрабілася скрыжаванне, зрабіўся прыцэл, зрабіўся крыжык.

І далей мы не пойдзем, далей не паедзем, далей будзем стаяць, агаломшаныя – я буду глядзець налева, а ты направа.

Укрыжаваныя на скрыжаванні нашай з табой сустрэчы.

Зялёны швэдар

У мяне тады быў зялёны швэдар. Я ўвогуле дрэнна памятаю мінулае, але гэты зялёны швэдар і выцяганыя рукавы, тое, як я здымаў яго праз галаву і як наэлектрызаваныя валасы дыбіліся, і пляму ад вішнёвага сочыва, што ніяк не адмываецца, – гэта я памятаю добра. І яшчэ памятаю, як мой кот Кузя пакідаў на ім зацяжкі, і як гэта злавала маму, і як я ўпершыню ў гэтым швэдры слухаў Gloomy Sunday, і была якраз нядзеля, і якраз панурая, і як мая сяброўка потым адмывала гэты швэдар ад крыві і цыравала яго ў нейкім інтэрнаце пасля таго, як нас адлупцавалі ў цэнтры за тое, што мы былі валасатыя і апраналіся не як усе.

Але адкуль ён у мяне тады ўзяўся, я не памятаю. І куды ён потым запраторыўся, я таксама не памятаю.

Я потым убачыў падобны зялёны швэдар, праз шмат гадоў, у Італіі, у Рыміні і, вядома, купіў ва ўсмешлівага афрыканца за нейкія шалёныя еўры. І я сядзеў уначы ў-гэтым-не-гэтым швэдры на пляжы і глядзеў на мора, але не было сочыва і стаяла нейкая субота, умоўна нават добры і паспяховы аўторак, і сяброўка мая даўно выйшла замуж за іншага, і нават ката ў мяне не было. І ніхто мяне больш не хацеў адлупцаваць, і я ўжо пачынаў лысець, і выглядаў як усе.

І я распрануўся і пайшоў у мора. І ў моры былі і сяброўка, і сочыва, і нядзеля, і мае даўгія валасы, і мама, і кот Кузя, і процьма ўсяго яшчэ, ужо не памятаю, чаго – я ж дрэнна памятаю мінулае. І я не памятаю, колькі я там плаваў, у тым моры. Можа, сто гадоў, а можа, і тысячу.

Але куды гэты-не-гэты, другі швэдар падзеўся, я памятаю.

Я яго так і пакінуў ляжаць на белым пяску на начным пляжы ў Рыміні.

Свіран

І калі мы так трымаемся за рукі, здавалася б, узнікае перамычка. Усё – у адно.

Але не-не.

Нашы рукі гэта сляпыя краты, што сустрэліся глыбока пад зямлёю. Нашы рукі – гэта дзве спалоханыя мышкі, што сустрэліся нос у нос, калі ўначы гарэў іх велізарны свіран.

Заходзіць сонца.

Гарыць наш велізарны свіран.

І калі мы гэтак глядзім адно аднаму ў вочы, здавалася б, працуюць нашы злучныя пасудзіны. Усё – у адно.

Але не-не.

Нашы позіркі як скрыжаваныя шпагі, як ашчэраныя штыхі. Нашы позіркі – гэта ваўкі, якія стаяць усімі чатырма лапамі ў пастках.

Расцякаецца кроў па снезе.

Заходзіць сонца.

Гарыць наш велізарны свіран

Гарыць наш велізарны свіран.

Па-над папялішчам узыдзе поўня.

Падмануць сябе і промневокіх дзяўчатак са свечкамі

(З вершаў Дзіны Мележ)

Падмануць сябе і промневокіх дзяўчатак са свечкамі

Што з усмешкай чакалі ў вітальні

Занурыцца ў падман як у край ацалення

Як у бамбасховішча

Да канца вайны бляклаю краскай мадзець

У зыбкіх абрысах сноў

Падмануць сябе і промневокіх святлістых

Дзяўчат што з надзеяй чакалі ў вітальні

Хапянуць поўныя грудзі падману

Каб парваўся трыбух ад сытасці

Маною і каб

Упасці на пацёрты дыван ля дзвярэй

І ляжаць на ім да канца жыцця

І потым устаць

Адкрыць дзверы ў вітальню

Там будуць стаяць

Пуставокія мёртвыя старыя

У руках сціскаючы

Агаркі свечак

Чалавек і птушкі

– Я перажыву вас, птушкі, – крычаў ён з даху ў кастрычніцкую цямрэчу, у дождж, у бясстрасныя жураўліныя кліны, якія белым крэслілі неба.

Кожную вясну птушкі прыляталі і птушкамі ж адляталі, кожную вясну ён, чамусьці шторазу з большай палёгкай і радасцю, сустракаў сабой іх і кожную восень сабою ж з большым і большым смуткам праводзіў.

І аднойчы птушкі прыляцелі птушкамі ж. А яго ўжо не было, ён сустрэў іх не сабою.

Жыхары Ампетыяніі кажуць: жыць, як чалавек з птушкамі, гэта значыць жыць па несправядлівасці.

У цёмнае

(З вершаў Дзіны Мележ)

Прадоўжанымі рукамі

У непрадоўжаную тваю доўжу

У недабачанную тваю

Цёмную тваю

Доўжу

Усяведнымі халоднымі рукамі

У твае агні ў твае ночы

Цёмныя твае

Ночы

Панібрацкімі світанкавымі усміхнёнёмі рукамі

У твае святліцы твае цвердзі

Дзіўныя даўнія непрыступныя цвердзі

Цёмныя твае

Цвердзі

Цягнуся

Да выключальніка

Каб

Уключыць

Нас

Выпрабаванне

Ужо невядомыя караблі застываюць пасярод лагуны, але мы надта позна разумеем, што ўсе яны – “Лятучыя галандцы”. Разумеем, апынуўшыся ўжо далёка ад берага, гэтак далёка боўтаючыся ў вадзе, дзе ўсё рухі – з вадкага шкла, празрыстай патакі, мы хочам аддаліць той момант, калі з палубы нам усміхнуцца шкілеты і ўпадуць у ваду вянкі. Чаканне і штыль, гурбы часоў і кіламетры бяздзейнасці, літры лагодных цягліц, што мараць аб напрузе.

Дык няхай жа памчыцца па-над гэтай воднай роўняддзю падзея, здольная працяць нас да самага дна зрэнак, каб засмылелі плечы, рукі размахнуліся, увабраліся вусны і задыхалі мазгі, а мы, кінуўшыся да люстэркаў, сябе там не заспелі.

І панеслася па ўхабе, ды так, што ты ўжо і не памятаеш сябе. І напаўжывыя ўцекачы-думкі хворым крывяхаркалым натоўпам увальваюцца ў вітальню твайго розуму, за панібрата цалуючы і абдымаючы цябе ўсё і адразу. Выпацканымі сценкі зацвэганымі целагрэйкамі, яны ўвойдуць і ў гасцёўню. Вечар навылёт яны будуць здзіўляць цябе сваімі прамовамі і калі яны стануць развітвацца, тыкаючы, шморгаючы носам і смаркаючыся ў вопратку, што вісела ў вітальні, ты расчулішся і скажаш:

– Трасца, а чаму б і не?

А яны неяк адразу знікнуць, як не было іх. І ты падумаеш, што Хтосьці Хітры, мабыць, зноў пасмяяўся з цябе. Ты вернешся ў гасцёўню і будзеш чапаць кубкі, з якіх яны пілі, абмацваць крэслы, на якіх яны сядзелі, і казаць сабе:

– Не, яны ж былі! Сапраўдныя, сумленныя, самі!

І Хтосьці Хітры скажа:

– Яно, можа і так, але ж ты сам…

І ты зразумееш, што гэта ні што іншае, як яшчэ адно выпрабаванне.

Таго ж

(З вершаў Дзіны Мележ)

Такім жа

Як і я

Вытворцам нічога

Маркотным,

Мізэрным

Слепаглуханямым —

Чамучкам

Такім жа

Як і я

Каторым узоры —

Аргазмамі

Каторым

Раніцы

Колам

Якім утраты

Кулём —

Некаторым

Такім жа

Як і я

Што прачнуліся

Ў левым чаравіку

На правай назе

(Як цісне як цісне – Як! —

Пакуль скачам на адной ножцы ў свае

Трыклятыя пякарні

Па хлебушак) —

Ветрагонам

Такім жа

Як і я

Што ўжо ладна так

Не пажылі,

Але так невынішчальна ўжыліся —

Змардаванцам

Такім жа

Як і я —

Без страху глядзець у вочы —

Тыя ж

І працягваць чакаць —

Таго ж

Noel

і чаўны

даплываюць

і кветкам

не баліць

і магілам самотна

і дамы пыласосяць смерчам

і любоўю любяць

і шабляй жнуць

каласы

і тут пакуль

колер крыві невядомы

і рэха

Слова

яшчэ чуваць

тытанік і аўрора

толькі-толькі

ажаніліся

і няма яшчэ

момантаў

і кіладжоўляў

і конскіх сіл

і свет

малюсенькі —

яму ўсяго тыдзень

без пупавіны

без закону

без клёпак

у вавілонскай вежы

ужо з лёсам

ужо

з вялізнай цыцкай

смокча свой космас

і спіць

і бачыць

што дзень восьмы

нібы

не надышоў

У акіянарыуме

і шчупальцам малітвы

упірацца ў неба

нягеглы

васьміножак чалавека

не стоміцца

абсмоктваць прысоскамі

свядомасці

гранічнасць

не абрыдне

і хлопчык па шкле

з таго боку стукае

глядзі, глядзі,

які смешны

праўда ж, тата?

так, адказвае тата,

і праўда

смешны

Пра сыр і поўню

Чалавек псуецца, як сыр. Спярша плесня яшчэ прывабная, але потым яна ўжо проста прылада гніцця. І трах-бум! І сыр перасек тую амаль невідочную рысу паміж ядомым і неядомым. Бум! І чалавек перасякае нейкую нябачную рысу і робіцца мярзотай. Хтосьці раптам скеміў, што канчаткова спіўся, чыясьці мілая цудоўная звычка перарасла ў пачварны шалёны рытуал, нечыя вочы ўпершыню і ў апошні раз паглядзелі ў пісталетную рулю. А нехта націснуў на курок гэтага пісталета – упершыню. Пісягі на асобе ўжо не загойваюцца. Чалавек са шнарам яшчэ можа быць прывабны, але вось чалавек-шнар – ані. Вось ты кажаш – чалавек не можа раскаяцца, гэтаксама як пагнілы сыр не можа зрабіцца свежым. Але відавочным абвяржэннем тваім словам узыходзіць у небе круглая сырная старая поўня. Сыр можа толькі старэць. А поўня ўмее яшчэ і нараджацца.

У Ампетыяніі прынята казаць пра штосьці немінучае: “Няварты чалавек жыве як сыр і памірае як сыр, а варты жыве як поўня і памірае як поўня”

дым

(З альбому “Будет не будет”, 2018)

несу

поникших дней

и спящих

вечеров

букет

не радо зеркало

и окна

мне не рады

иду по улицам

чужим

иду устало

в руке букет

и календарь

у сердца

горят костры

а в сердце

тлеют

сны

как тяжело

не отражать

лучи

как тяжело

ходить так

невесомо

и сон не сон

и сын не сын

уже

букет кладу

на тёмный

лоб портала

костры горят

всё дым

всё только

дым

Аперацыя “Крогх”

Я пераехаў на вуліцу Чорную з вуліцы Бляклай у пачатку восені. Мне як раз споўнілася сорак.

Вуліца Чорная была зусім кароткая: яна пачыналася ля набярэжнай, ледзьве паспявала крыху падняцца ўверх, да горада, як адразу ж упіралася ў бетонную безваконнасць падножжа цытадэлі Імперскага Інстытута Праўды. Па сутнасці, вуліца Чорная была куртатым несамавітым тупіком з парачкай касабокіх будынкаў.

Першым домам на вуліцы Чорнай ля самай набярэжнай стаяла былая купецкая сядзіба, у сутарэнні якой месцілася кавярня “Пад праўдай”. З вільготных, набрынялых кіслым пітвом і цвіллю скляпенных казематаў улетку на вуліцу выносілі столікі, і калі ў верасні я заехаў у свой новы пакой у даходным доме, столікі ўсё яшчэ стаялі на ходніку. Седзячы за адным з іх можна было глядзець альбо на брудную раку Нонан у даліне злева, альбо на сямідзесяціпавярховы гмах Інстытута Праўды справа, у канцы тупіка. Я пражыў у сталіцы ўсё жыццё, і будынак Інстытута заўжды мільгаў дзесьці там, бачны адусюль, з’яўляючыся арыенцірам і непазбежнай дэталлю гарадскога краявіду, аднак я па збегу акалічнасцяў Інстытута зблізку ніколі не бачыў.

Цяпер жа, пасяліўшыся ля самога яго падножжа, я пачуваўся вельмі незвычайна. Гэта было нават не тое адчуванне, якое часам узнікае, калі апынаешся побач з гіганцкім вадаспадам, гарой, манументам – адчуванне ўласнай нязначнасці і глыбокай павагі перад велічнай структурай. Глядзець на корпус Інстытута, што шарэў у вераснёўскай непагадзі, было ўсё роўна як разглядаць зблізку смерч – за секунды захаплення можна заплаціць цэлым жыццём. Я чытаў недзе пра від жаб, што селіцца ў тарантулавай нары і жыве з павуком у дзіўным сімбіёзе – той абараняе жабу ад пагроз, а жаба знішчае дробных інсектаў, якія могуць чыніць шкоду кладцы павучыхі.

Дык вось, я быў менавіта такой жабай-навасёлам і, лыкаючы каву, разглядаў свайго тарантула, асвойваючыся ў новым становішчы.

Трэба сказаць, што з вуліцы Бляклай я з’ехаў спехам, і да гэтага спрычынілася нязначнае для іншых, але жахлівае для мяне здарэнне.

Рэч у тым, што я заўжды панічна баяўся пэўнага саматычнага тыпу людзей. Людзі наагул жудасна падобныя адно да аднаго, і калі жывеш дастаткова доўга, пачынаеш адрозніваць і заўважаць гэтыя розныя тыпы, каталагізаваць іх. Вось, скажам, сінявокія кірпатыя бландыны з кароткай верхняй губой і буйнымі пярэднімі зубамі, з іх усясветнай любоўю ў гэтых самых сініх вачах – я пабачыў такіх шмат у розных краінах і гарадах, і заўсёды была гэтая неадменная кірпатасць і бялявасць, і вочы іх глядзелі з выразам усясветнай любові на ўсё запар – ад порцыі шакаладнага марозіва да асуджанага на смерць злачынца і лужыны ванітаў на асфальце. Або рабаціністыя людзі-карпы з кароткім, амаль няісным падбароддзем і драбнюткім заўсёды вільготным чырвоным ратком. Або людзі-анёлы з вялікімі сінімі вачыма і нібыта ўзятымі з візантыйскага абраза абліччамі. Яны былі быццам сямейнікамі ў вялізнай сям’і, хоць і не ведалі адно аднаго і не былі ніяк звязаныя.

Такіх тыпажоў за сваё жыццё я навызначаў для сябе сотні, але заўсёды хутчэй інтуітыўна, я нават не спрабаваў сур’ёзна да гэтага падыходзіць; здавалася, што калі я пачну, то гэта стане першым крокам да беззваротнай вар’яцтва. Мне так і бачылася, як я з растрапанымі валасамі ў расхрыстаным хатнім халаце сяджу за пісьмовым сталом з вытарашчанымі вачыма і занатоўваю ў грувасткі сшытак-гросбух: “Тып нумар чатыры тысячы дваццаць пяць, падклас нумар семдзесят два, падгрупа сто восем", – і вакол мяне спісаныя дробным почыркам іншыя сшыткі – усюды, спрэс, яны займаюць усё сваё жытло, і ўсё маё жыццё, і я гібею ў тым пакоі, і потым мяне забіраюць у дом для вар’ятаў. Не, я хоць і адзначаў пра сябе існаванне шматлікіх відаў, але не сістэматызаваў і не называў іх, за выняткам, мабыць, самых любімых і нялюбых.

Мае першыя пяць жонак былі падобныя адна да адной як пяць кропель вады. Мой найлепшы сябар патануў падчас школьнага паходу, але мой наступны найлепшы сябар быў ягонай копіяй. Я ўсміхаўся незнаёмкам і незнаёмцам на вуліцы, калі яны былі падобныя да маіх асноўных любімых тыпаў. Я называў іх на сваёй унутранай мове іва, свама і свома. Гэтыя словы не мелі абсалютна ніякага значэння, але гучалі для мяне менавіта так, як гэтыя людзі выглядалі. Свамы і свомы і яшчэ івы. Гэта былі мае самыя любімыя тыпы.

Былі, аднак, і нялюбыя. Я не стану пералічваць і апісваць іх і зноўку ў сваёй памяці, цярэбіцца праз нетры гідлівасці, агіды і метафізічнага адпрэчвання. Я апішу толькі адзін з іх, самы жудасны і, на шчасце, не пашыраны сярод людзей. На сваёй уласнай мове я называў гэты тып крогх. Яны не былі выродлівыя, хутчэй, наадварот, у іх была д’ябальская хваравітая прывабнасць. Высокія густыя бровы, тонкі доўгі нос і кплівыя вусны разам з дапытлівым, пранізлівым позіркам вылучалі крогхаў з натоўпу. Варта было крогху ў мужчынскай або жаночай іпастасі сустрэцца са мной позіркам, як знянацку падавалася, што мы знаёмыя цэлую вечнасць, і хацелася даверыцца крогху, і пайсці за крогхам на край свету, як за богам, як за сонцам. Позірк крогха прымушаў мяне сумнявацца ў маёй чалавечнасці, я сам сабе здаваўся звяглівым генетычным непаразуменнем, хацелася проста расплакацца і памерці. І не важна, ці быў крогх усяго школьнай прыбіральніцай або дырэктарам уліковага аддзелу, крогхі сустракаліся ўсякіх сацыяльных статусаў, і важным у іх было тое, што яны заўсёды былі крогхамі. Яны паўставалі найдасканалейшым каталізатарам маіх жахаў, сумневаў у маёй моцы, у мэтазгоднасці жыцця. Я пазбягаў іх як мог, і як я ўжо згадваў, хоць яны сустракаліся не так каб часта, кожная сустрэча з імі была памятная і фатальная, што падточвала маю і без таго хісткую душэўную раўнавагу.

У апошнія пару месяцаў я вельмі дрэнна меўся – перабываў у глыбокім запоі і амаль што не спаў, я баяўся арышту, як ніколі раней, і калаціўся ад страху. У траўні за ўдзел у Супраціве арыштавалі цётку Міру і яе мужа, там была нейкая няўцямная гісторыя з цёткамірыным катафалкам – гэты аўтамабіль быў таямнічым чынам задзейнічаны ў акце супраціву, як напісалі ў газеце, і, паводле чутак, іх расстралялі, кватэру апячаталі, а ў горадзе кожны ведаў, што калі зачапіла кагосьці з тваёй сям’і, то раней ці пазней возьмуцца і за цябе. У чэрвені мы развіталіся з сястрой – яна вымудравала сабе камандзіровачны пропуск з горада і надумала ўцячы да Памежнай зоны, далей ад небяспекі, а я застаўся ў апусцелай кватэры на Бляклай, едучы з глузду ад чакання арышту. Мяне звольнілі з уліковага бюро, і я не асабліва пераймаўся пошукам новай працы, упэўнены, што мяне неўзабаве прымуць. Сякія-такія ашчаджэнні дазвалялі мне не памерці з голаду і папаўняць запасы “Імперскага каньячнага”, я амаль не выходзіў з дому. Адзінай уцехай былі кароткія сустрэчы на лесвічнай пляцоўцы з маёй суседкай з адзіннацатай кватэры, я нават не ведаў ейнага імані, але яна была слаўнай мілай івай, і аднаго мімалётнага вітання ставала, каб не засіліцца, каб напярэдадні арышту дажываць свае п’янкія дні ў цёмнай кватэры на Бляклай.

У жніўні іва знікла. Спачатку я не надаў гэтаму значэння – ці мала але вечарамі ў вокнах адзінаццатай кватэры заставалася цёмна, і ніхто больш не вітаў мяне чарадзейным гаючым кіўком харашмянай галоўкі на сходах ля параднага пакою. Мой і без таго незайздросны стан пагоршыўся, і ўсё часцей я проста валяўся нямогла ў пакоі, бязгучна скуголячы ў пажоўклыя падушкі. Я пачаў баяцца ўласнага ценю, маё п’янства выціскала мяне, нібы пасту з цюбіка – з лёгка зразумелага ўпарадкаванага паўпекла ў бясконцае і нязнанае пекліца. Мне не хапала адвагі забіць сябе, але я і не ведаў, як мне жыць далей – куды, у які бок, таму жыў па інерцыі, пакрысе руйнуючы сябе і дзівячыся з штодня як жа доўга цягнецца ўжо гэтае самаразбурэнне, наколькі эластычная пальчатка маёй асобы на кулаку энтрапіі, які што хвіліны большае.

Аднойчы раніцай на лесвічнай пляцоўцы зрабілася шумна – там грукалася аб сценкі нешта вуглаватае, там шаргацела і рыпала, і зрэдчас чуваць было здушаную лаянку. Я прытуліўся да дзвярнога вочка і ўбачыў грузчыкаў, якія зацягць па вузкім пралёце масіўнае старасвецкае піяніна. Новы жыхар! Увечары ў вокнах адзінаццатай кватэры запалала святло. Мне адразу стала неяк цяплей на душы, падумалася, можа мая іва вярнулася, а можа і не мая, але можа прынамсі якая іншая. У той вечар я заснуў з усмешкай на твары, п’яны ўшчэнт, проста ў фатэлі.

Уначы я прачнуўся, таму што піяніна зайграла. Гралі нягучна, але ў начной цішыні дзіўная, нервовая манера гры разам з трывожнай гармоніяй-спатыкачом гучала ў моц сваёй незвычайнасці проста аглушальна. Музыка быццам забывала, што яна музыка, і рабілася паволі тлеючай танальнасцю вар’яцтва, голкай пад пазногцем, пакутлівым катаваннем, што папікае, сарамаціць, агаляе нешта няўлоўна мярзотнае, непрыстойнае, і, калі музыка зноў рабілася музыкай, і шатанскае сугучча змяняў аднастайны саладжава-абрыдлівы матыў, я разумеў, што гэтым мярзотным і непрыстойным быў менавіта я, і мною апаноўваў пякучы сорам. Гэтая музыка была падобная да бесперапыннай серыі бязлітасных поўх, нібы прыцэл, нібы дырыгуючы ерыхонскімі апошнімі нотамі паказнік; яна нібыта зрабілася выкананнем нейкага інфернальнага вердыкту, а я сядзеў у фатэлі, працверазелы і да смерці спалоханы, не ў змозе паварушыцца – нават калі музыка спынілася. Я ачуняў толькі апоўдні – натомлены, змардаваны, сам не свой ад жаху. Дома заставалася яшчэ дзве пляшкі “Імперскага каньячнага”, я асушыў адну з іх за колькі хвілін, і тутсама адышоўся ад памяці.

Уначы я прачнуўся, таму што зайграла піяніна. Другая пляшка “Імперскага каньячнага” стала бездакорным наркозам.

І наступнай ноччу я прачнуўся, таму што зайграла піяніна. У мяне не было больш змогі гэта трываць, не засталося “Імперскага каньячнага”, каб проста выключыцца, і ў адчайным паўтрызненні я вырашыў пайсці ў 11-ю кватэру і зрабіць хоць нешта. Я ўстаў з фатэля, і музыка тут жа спынілася. Вось жа чартаўня! Хістаючыся ад млявасці, я ўсё ж адважыўся пайсці і разабрацца з навалай. На прыступках я ўсвядоміў, што паняцця не маю, што мне сказаць, як растлумачыць, бо музыка была сапраўды вельмі ціхая і, у прынцыпе, прычын наракаць не было; калі я апынуўся каля цыратавых дзвярэй з двума пазалочанымі адзінкамі, я знову запанікаваў, аднак выракаць сябе на далейшыя пакуты я не мог проста фізічна, таму націснуў на пімпку электрычнага званка.

За дзвярыма пачуўся прыглушаны пластмасавы пераліў, хтосьці гучна зарагатаў, разбілася шкляное, пачуліся крокі, у дзвярах павярнуўся ключ, пакацілася ўпушчанае шкляное, бразнула жалезнае, хтосьці знову зарагатаў і дзверы нарэшце адчыніліся.

Калі вы хоць раз бачылі ў жыцці па-сапраўднаму мацёрую звяругу – усё роўна котку або землярыйку, страхавога агента або лася – вам, хутчэй за ўсё, знаёмае адчуванне прысутнасці жывой істоты на максімальным узроўні свайго выжывальнага развіцця.

Менавіта такі мацёры крогх адчыніў мне дзверы. Гэта быў немалады мужчына з сівізной, убачыўшы мяне, ён усміхнуўся і хацеў быў нешта сказаць, як знянацку я ня вытрымаў і даў дзерака. Такой моцнай панічнай атакі ў мяне даўно ўжо не было, праз нервовае знясіленне, бессань і параною я зусім перастаў разважаць цвяроза. Страх гнаў мяне прэч, я ўварваўся ў сваю кватэру, прыхапкам сабраў самае неабходнае і выбег з дому.

Да раніцы я піў у прывакзальным бары, потым пайшоў да рэчкі ўшчэнт п’яны, загнаны; мне падавалася, што трэба проста ўвайсці ў рэчку і паплысці, і ўся гэтая чортава калатнеча знікне і я разам з ёю.

У самой набярэжнай на слупе я ўбачыў напісаную ад рукі абвестку – арэнда пакою. Я ўмыўся рачной вадою, учасаўся, пералічыў рэшту грошай і пайшоў па адрасе ў абвестцы. Так я пасяліўся на вуліцы Чорнай.

З цягам часу я прыходзіў у сябе і вывучаў новы раён – я палюбіў набярэжную рэчкі і тутэйшыя вулічныя крамкі. Планаў на будучыню ў мяне не было, я жыў, не задумваючыся; балазе маіх ашчаджэнняў ставала на тое, каб забяспечваць каторы час гультаяванне. Я піў “Імперскае чырвонае” ў кавярні “Пад праўдай” і днямі навылёт назіраў за разгараннем восеньскага пажару. Адзіным чалавекам, з якім я дачыняўся ў гэтыя лагодныя ціхамірныя дні, была гаспадыня кавярні. Яе клікалі Нона, ёй было крыху за сорак. Яна рана заўдавела і часцяком перабывала ў змрочным настроі, але была ўсё ж кабетай сардэчнай і мела да мяне прыязнасць. Яна не задавала збыткоўных пытанняў пра маё мінулае, пры сустрэчы заўжды пачынала размову як бы з сярэдзіны думкі, і я ўслухоўваўся ў струмень ейных словаў, пакуль мы не пачыналі плыць разам у адным кірунку. Гэта была жанчына-рэчка, якая жыла на беразе рэчкі, а я ішоў за вадой.

Наладзіўшы свой няхітры новы побыт, я трохі акрыяў. Нона знайшла мне заробак – пераклады з ампетыянскай на фразійскую, у гэтай справе я зубы з’еў, і перада мной замільгалі агні будучыні. Чаму б і не жыць так, на беразе рэчкі, на беразе жанчыны, нетаропка працуючы, непрыкметна існуючы? Чаму б не пачаць абжываць свой жыццёвы тупік замест таго, каб біцца галавой аб яго сценкі? Зрабіцца жабай, што самавіта жыве ў нары тарантула.

Я стаў умеркавана піць і купіў сабе сякія-такія строі наўзамен зношаным штанам і сурдуту. Я стараўся не пакідаць раёну набярэжнай, ладзячы сваё жыццё такім чынам, каб не было падставы выходзіць за межы павучынай нары. Мае стасункі з Нонай рабіліся штораз бліжэйшыя, мы абодва адчувалі гэтую сувязь і моцна цешыліся ёю, не дазваляючы, тым не менш, нашым адносінам перарасці ў нешта большае, рамантычнае. У кавярні “Пад праўдай” я цяпер бавіў усе свае дні, перакладаючы тэксты, за абедам і вячэрай, пераглядваючыся і гутарачы з Нонай. Зрэшты, часцяком гэта цяжка было назваць гутаркамі, гэта было хутчэй саўдзел у маналогах Нонны, часам маўклівы, часам шматслоўны. Я любіў гэтыя яе маналогі – яны, хоць і прамаўляліся ўголас, я быў упэўнены не былі прызначаныя для мяне, Нона вяла гутарку сама з сабой, з жыццём, а я быў гэтаму толькі сведкам.

Неяк у нядзелю папаўдні, у апошні дзень кастрычніка, я ўварваўся ў кавярню “Пад праўдай” з купай перакладзеных папер пад пахай і абярэмкам сакавітых груш для Ноны. У кавярні быў усяго адзін наведнік, сумны дзядок, ён сядзеў за далёкім столікам ля сценкі, уткнуўшыся носам у шклянку з “Імперскім гарэлкавым”. Нона стаяла ля акна, суворая і дзіўная. Звычайна яна б павіталася са мною і ўсміхнулася і, напэўна, падпусціла б жарцік наконт майго ўзбуранага выгляду, але ў той момант яна быццам не заўважала мяне, адно засяроджана пазірала ў акно, склаўшы рукі за спінай.

І тут яна загаварыла. Павольна, выразна, разгойдваючыся з боку ў бок:

– У горада пыса ў крыві. Чырвоныя, колюча-рубячыя клёны на сэрца, цэлая калода дам чырваў у стракатай цыганкі, усе мінакі – паспешлівымі ратаўнікамі кагосьці медсёстрамі і медбратамі, восень ліецца па канавах густым чырвоным заходам, чарнеючай крывёю, уцякае ад шахцёраў нафтай.

І бар не цешыць, і тампанады любовяў не спыняюць восень, у горада пыса ў крыві, напляваць, верасень у горадзе, ці кастрычнік, ці лістапад, горад падхапіў восень і цяпер будзе толькі ўсё горш. Усе чырваней.

Я гляджу ў акно.

Нарэшце восень і ўнутры, і звонку.

І цэлая талля дам чырваў.

Раптам яна быццам прачнулася, здрыганулася, утаропіўшы ў мяне сваім спустошаным позіркам і чужым, зрывістым голасам спытала;

– Ну што, згуляем парцейку?

І ў той жа самы момант дзядок за далёкім столікам з грукатам адкінуў крэсла, ускочыў і пачаў спяваць брынклівым старэчым голасам тую самую нездаровую нядобрую музыку з адзінаццатай кватэры, на здзіўленне дакладна трымаючыся нотаў.

Я павярнуўся на Нону і сшэрх ад жаху. У яе мілых, сяброўскіх, знаёмых рысах нешта знянацку пстрыкнула, змяняючы яе ўсю. Хруснулі косткі, пырснула кроў з носу на васільковай сукенцы і вось – перада мной стаяў крогх, самы страшны і мацёры, што я калі бачыў.

Я ўваткнуў у яго нож, які трапіўся пад руку. Я рабіў гэта зноў і зноў, пакуль мне не заламалі рукі і не павалілі на зямлю.

Тарантул схапіў жабу.

Мне далі пажыццёвае зняволенне. Гэта не так страшна, як вам здаецца. Калі падумаць, то вам усім таксама далі пажыццёвае. Гэта дасканалае глупства.

Страшней за гэта зацемка, якую я даўно выразаў з газеты “Імперская Праўда”, што дастаўляюць да нас у турму – гэты кавалак паперы ўжо зусім пажаўцеў і абцёрхаўся, але на ім яшчэ можна прачытаць пару сказаў з падводкі:

“Аперацыя «Крогх» завершаная, вораг дзяржавы арыштаваны. Псіх-оперы ўсё больш паспяхова ловяць ворагаў народа на жыўца”.

29.Х.37

наадрэз

памаліліся

навыперадкі

паверылі

наводмаш

перахрысціліся

– целься!

назаўжды

– пли!

зразумелі

пад сцяну

упалі

не сабой

упалі

шчаслівымі

Па траекторыі пчалы

Аб чым будуць дажынкі апошняга дыктатара,

ці жоўты ліст зазеляніцца зноў?

Ці ўсміхнецца невясёлая вясёлка?

Як доўга велізарны і дзівосны вол яшчэ

стрымае ў грудзях стогадовы ўдых?

І, назіраючы з глыбінь, як на паверхні

на водных лыжах ездзіць тут і там

Афелія ў зіхоткім брыльянтавым бікіні,

як доўга вол яшчэ не паплыве, каб

выкрасці Афелію, стаць богам, стаць

быком?

Як? Колькі? І навошта? І калі?

І горбіцца, брыняе мой пытальнік.

Ён корань каранёў, кароль без кораня і корань без кароны.

Але ў красавіку ён разарве асфальты ўсіх

шляхоў.

Тады нарэшце я пайду па траекторыі

пчалы.

Дзень тужлівых сабак

(у суаўтарстве з Аляксеем Авекавым)

Лізнула дахі не распаленае яшчэ малінавае сонца – раз, другі, трэці. Злізала цёмную, верхавіну дома, што забавілася ў ночы. На трэцім нехлямяжым, але ўжо цалкам ранішнім паверсе Бешачка і Пафнуцік прачынаюцца на посцілцы ў вітальні. Балонкі кладуць галовы на лапы і застаюцца ляжаць, чуйна, узбурана. Алена Рычардаўна на кухні, зноў па старасці сваёй падумала, што будні дзень, гатуе сасіскі і каву. Алена Рычардаўна не зветрыць нават сённяшні дзень, чаго ўжо казаць пра заўтрашні! Зараз, як зазвычай, схамянецца і закрычыць у вітальню: “Бешачка, Пафнуцік! А што ў мяне ёсць для пупікаў! Гайда, хадзіце сюды!” Але Бешачка і Пафнуцік не спяшаюцца да альцгеймеравых ружовых сасісак. Яны ляжаць – бы сфінксы, балонкі-аракулы. Блыхі, коткі, косткі, лівер і вяндліна – усё марная марнасць. Блішчаць вочы, сухія насы, сабакам не да кілбас.

Дзесьці ў глухой вёсачцы бязродны кудлаты сабака Палкан наструньвае вушы, пачуўшы рыпенне дзвярэй і, бразгаючы ланцугом, выпаўзае з будкі. Усё як заўжды, гаспадыня спяшаецца на ранішнюю дойку, бразгаючы вёдрамі, ад яе тхне сном, малаком, просам і чаканнем кармёжкі. Але нешта не так, адчувае Палкан, ветрачы – нейкі пах, незразумелы, чужынскі, заўтрашні, мяшаецца са звыклымі і роднымі, і вось здаровы сон ператвараецца ў жахлівы, і малако скісае, і проса пакрываецца цвіллю, і ад чакання кармёжкі застаецца ўстойлівы востры пах голаду. І ён не вытрымлівае, ён падымае сваю пысу да сонца, што радзіцца ў апошні раз і ад якога больш не пахне будучыняй і скуголіць, так, як не скуголіў ніколі, і скуголенне гэтае, падхопленае суседскімі сабакамі, нясецца рэквіемам па-над вёскай.

– У-у-у, дурань кляты! – гаспадыня, што здрыганулася ад неспадзеўкі, на хаду паддае сабаку мыском бота, і спяшаецца далей – яшчэ ж столькі справаў трэба парабіць, столькі ўсяго паспець у гэтым жыцці!

І, пакуль яна не схаваецца за веснічкі, сшэрхлы Палкан праводзіць яе позіркам, і па яго шырокай, пакрытай шнарамі пысе коцяцца слёзы роспачы.

Ананімны сабака ў далёкім горадзе ананімна ветрыць наваколле. Пыса ўгору, збянтэжаная, гаротная. Крыху далей, крыху далей – там, за пахам чалавечага поту, спермы, гнілога мяса і незабудак – яшчэ далей – так, з заўтра – з заўтра тхне цёмным страшным пакінутым пакоем. І не будзе рукі, што гайдане арэлі і ня прыляціць бусла і вясёлым жалейкам не хопіць дыхання. Сабака садзіцца і плача.

– Ты забыўся, але я памятаю, як асцярожліва я падыходзіў да твайго агню, калі я быў сабачаняткам, як твая жонка збірала яблыкі, як мы сядзелі ля агню, абняўшыся і глядзелі ў цемру вакол нас. І зорак было больш, і ты быў дужэйшым, я думаў, ты вырасцеш, але ты так і не рос, вось я не сабачаня, а ты ўсё той жа бяспоўсцевы, лакцісты, мой сябар, мой спадарожнік. Мы столькі прайшлі разам, паляванні, скуралупні, ланцугі і тваё смешнае “але-гоп!” замест “люблю”. І вось заўтра няма, а ты не ведаеш, а я ведаю. Не вінаваць мяне за маю сённяшнюю тугу, іншай ужо не будзе.

Старэча фокстэр’ер не пабег за палкай, так і сеў на клумбу. “Ты чаго, што здарылася?” “Нічога. – падумаў фокстэр’ер – Здарылася нічога, ну, амаль што ўжо здарылася”. Ён падышоў да гаспадара і паглядзеў яму ў вочы, гэтак, як ніколі раней не глядзеў – можа, зразумее?

Пачынаецца дзень тужлівых сабак.

+ + +

Однажды никогда

однажды в чорном

белому

пришлось цвести

однажды не случилась

пыль на книгах

чернели в полуночах маяки

однажды ходики куда-то

не сходили

закончился на кухне

календарь

назад в чернильницу

однажды юркнули

поэмы

и не на троне,

на пеньке

уселся царь

и в поговорки превратились

теоремы

однажды там

однажды никогда

я видимо

наверное

как будто

прожил всю жизнь

вприпрыжку, налегке

пытаясь вечность вспомнить

поминутно

Пра каханне і зоркі

І яму нестае яе, каб дастаць да неба. Роўна яе, так. Яму вельмі хочацца дастаць да неба. Ён ужывае хлараформ.

Калі яна ўжо без прытомнасці, ён становіцца на яе і выцягвае пальцы ў бок начнога неба. Але тое па-ранейшаму далёка. Ён становіцца на дыбачкі. Не, далекавата.

Нясмела падскоквае. Нібыта амаль што дастаў. Скача яшчэ. О, зусім блізка. Яшчэ, яшчэ, пад храбусценне рэбраў, да неба!

Не, не дастаў.

Збянтэжана закурвае. Яна ўжо нават не хрыпіць. Неба далёка. Бадай, далейшае, чым было. Сыходзіць, пагойдваючыся, сплёўвае.

Не тапчыце сваё каханне, купіце тэлескоп.

Пра горы і людзей

Ты ведаеш, як атрымліваюцца горы, бо спярша яны людзі.

Ты ведаеш, як атрымліваюцца людзі – бо спярша яны горы.

І ёсць альпіністы і ёсць геолагі. Яны караскаюцца і даследуюць, яны бяруць пробы і шукаюць карысныя выкапні.

І ёсць сябры.

Яны любяць.

How I missed 4.48 express train

(З вершаў Дзіны Мележ)

Сары Кейн

яшчэ – падумаць аб рамонках

яшчэ падумаць аб рамонках

двойчы – аб рамонках

тройчы – аб рамонках

і потым ужо

сутаргава так

невылазна

пра іх толькі і думаць

пацокваючы варанёным

па зубах

пасмоктваючы варанёным —

на смак – быццам той

братаў

алавяны салдацік

нічога не ведаю

ужо світае

а я яшчэ нічога

не ведаю

скасіла вочы на гадзіннік —

4.49.

падобна, Сара

я спазнілася

на твой

цягнік

буду

дабірацца

на перакладных

Калабкі

Калола пікай у бок зіма, люты выкручваў фарш, які астываў, чалавекаў у бязмежны блакітны змрок, мы рабіліся бардовымі камякамі, мяснымі калабкамі, мёртвымі, мерзлымі, без думкі, без пачуцця, без паху. І кожная спроба ўсведамлення таго, што мы ўсё яшчэ існуем, была небяспечнай і цяжкай бітвай, што займала ўвесь наш пракляты час на гэтай астылай раўніне.

Потым увесну мы прачыналіся, так было з году ў год. І рабіліся шчаслівыя – на ўсё лета і восень.

Але менавіта гэта зімовае, неўтаймаванае балансаванне на мяжы бездані і сябе заўжды заставалася нашай галоўнай дарогай да вызвалення.

Там у самым канцы – Бабулі і Дзядулі, ад якіх мы сышлі калісьці даўным-даўно.

Са мною ўсё часцей адбываецца Пётр Яўгенавіч

Убачыўшы першыя пахаванні, даведацца пра смерць. Дагэтуль каты і сабакі неўпрыкмет знікалі аднойчы, і тады тата з мамай куплялі процьму марозіва і ўсе ішлі ў парк. Смерці не было. Было пытанне, якое ўжо тады хвалявала тваё існаванне.

Няўжо і мяне так калі-некалі – у скрыні, пад трубу і бубен?

І, спалохаўшыся, уцякаць у далёкія крапівы.

І ўжо потым, праз шмат гадоў, лавіць сябе на тым, што ты ляжыш усё часцей гэтымі бясконцымі пустымі вечарамі сам-насам на велізарным ложку гэтак, як тады ляжаў Пётр Яўгенавіч з другога пад’езду

Ад гэтага робіцца лягчэй – ненадоўга.

І ўсё часцей ад часу на руках стрэмкі.

І ўсё часцей да мяне ўваходзяць не стукаючы.

Са мною ўсё часцей адбываецца Пётр Яўгенавіч з далёкага дзяцінства.

І рэшта генеральных рэпетыцый нябыту.

Пра людзей і камяні

Чалавек сказаў каменю – добрай раніцы.

Камень прамаўчаў.

Чалавек сказаў каменю – добры дзень.

Камень прамаўчаў.

Чалавек сказаў каменю – дабранач.

Камень адгукнуўся:

1978—2023

і

1978—2017

Або:

1905—1989

Камяні кажуць кожнаму чалавеку рознае.

Камяні кажуць кожнаму чалавеку адное і тое ж.

Камяні не хлусяць.

Камяні застаюцца.

Трэцяя манетка

Не дзве на вочы, а тры, а рэч зусім не ў тым, што на трэцяе вока не кладуць манетку, нават не ў тым, што трэцяга вока няма.

Трэцюю яна паклала ў кішэню, перад самым адыходам, калі яе позірк ужо пачынаў блякнуць – бледная рука неўпрыкмет слізганула ў кішэню.

Харону заплаціла.

Засталося на піва і чыпсы.

А тую, трэцюю яна шпурнула ў Стыкс,

каб вярнуцца.

Fragile!

Я толькі-толькі прачнуўся. Сяджу на мокрай падлозе і плачу, ім смешна, вядома ж, ім смешна, ёсць падстава павесяліцца, вочы чытаюць па дыяганалі, выхопліваючы зубчастыя словазлучэнні, застаецца важнае, непрачытанае, яно ўжо не маецца на ўвазе, яно не пададзена, хоць менавіта яно было мэтай паслання. Зубчастыя падаюць на дно скарбонкі, скарбонка ўсцешана рохкае, – шторазу яна ўсцешана рохкае, я баюся гэтага гуку, але ўжо пачынаю яго любіць, бо гэта адзіны гук у пустаце вакол мяне; я не давяраю гукам, якія магу выдаць сам, не тое, каб яны надакучылі, не тое, каб яны былі малазмястоўныя, проста так атрымліваецца, а ім смешна і вочы вывучаюць ужо іншае – тым самым почыркам, таму таксама – па дыяганалі. Запоўніць пазы. Падабраць арнамент прымітыўнай галаваломкі, а потым – яшчэ раз – у бяздонную ўжо скарбонку. Паварочваюся і гляджу ў гэтыя вочы. Так, яны добрыя, як бываюць добрымі вочы бабулек, якія глядзяць на гурбу дзетак, што лётае па двары. Так, яны светлыя, як дзень з акенца камеры смяротнікаў. Я гляджу ў іх нявыказаным, непрачытаным, я гляджу ў іх усімі непражытымі яшчэ днямі і начамі, я гляджу, баючыся міргнуць, баючыся хоць крышачку адвесці ад іх позірк, а ім там зноўку смешна, яшчэ не зразумеўшы прычыны смеху, я маю спадзеў, што гэтым разам абміне, але вось мяне нагналі, вось мяне пазначылі і зараз можна міргаць колькі ўлезе і нават шчыльна заплюшчыць і дачакацца рохкання бяздоннай скарбонкі.

Сяджу на мокрай падлозе і плачу, ніхто не смяецца, яны збянтэжана схіліліся нада мною – што ж ты, маўляў, давай, ну, мы верым, ня бойся нашага смеху, хай ён злуе цябе, хай заахвочвае да дзей, і зноўку смяюцца, я не злуюся, смех, вядома-зразумела, смех і смех, вось і я пасмяюся за кампанію. І не плачу і зусім не баюся. І ўстаю – да сценкі тры крокі, зрабіўшы гэтыя крокі, я разумею, што нікуды не падзенуся адсюль, пакуль што ў мяне не атрымаецца пазбегнуць скарбонкі. Не да смеху. Адно тры крокі ад сценкі да сценкі. А можа, мне зноўку варта паверыць у свае словы, можа быць, словы і гукі, напоўненыя маёй воляй, зробяць немажлівае? Яны паразбрыдаліся далёка, але памятаюць мяне, кіс-кіс-кіс ці там цып-цып-цып, да мяне, мілыя, забытыя, помніце мяне, бо помніце ж; паўстаюць, не наважваючыся спачатку падысці бліжэй, нясмела поркаюцца па абводзе, нерашуча віхляючы хвастом, але я ўсміхаюся і працягваю пяшчотныя далоні, я выварачваюся навыварат і яны падыходзяць бліжэй, залазяць на калені, труцца аб ногі калматымі пікамі, пазналі гаспадара, зараз ужо сапраўды і вуркочуць і просяць пачухаць пузік, але я, адчуваючы сябе здраднікам, вінавата завабліваю іх у свой лёс – неўпрыкмет, цішком-нішком, – сплятаю з раздабрэлых вуркоцікаў сваё пасланне, спяшаючыся, пакуль яны нічога не заўважылі, шыю белымі ніткамі. І калі хвастатая, макраносая, мягкалапая, цеплапузая структура здаецца завершанай, я наважваюся дзейнічаць і падцінаю – крукі ўядаюцца глыбока, імгненна забіваючы, увасабляючы, выцягваючы заспетых знянацку ў патрэбнай мне паслядоўнасці. І гатовае вымаўляецца мною ў цішыні пакою. І, прамоўленае, тутсама рассыпаецца па падлозе і гулкі смех на адно толькі iмгненне апярэджвае шчаснае рохканне.

Сяджу на мокрай падлозе і плачу. Ім смешна, але яны ўжо не тут. Тут толькі я. Толькі я. І таму скарбонка, якая з’явілася дзесьці ў самым пачатку і цяпер, у рамках happy-end’у мусіць быць разбітая, разбітай быць не можа. Я ведаю, будзе яшчэ шмат разоў паўтарацца ўсё гэта, у дакладнасці да найменшых дэталяў, да неразбітай скарбонкі, да неспраўджанага happy-end’у. Яшчэ каторы час я шнараю па безуважным сценках і неўзабаве засынаю, ведаючы, што здарыцца, калі я прачнуся.

тры маці

(З альбому Icarus Messerschmitt, 2017)

першая маці ўчора казала што будзе вайна

сёння прыйшла матуля другая, казала: вайна – гэта я

заўтра прыйдзе твая трэцця матуля —

радзіма твая

будзем кахаць цябе

будзем

дзяліць цябе, сынку

тры маці трымаці

тры маці будуць

трымаць мяне

менск непераменск

(З альбому Icarus Messerschmitt, 2017)

А мяне знайшлі не ў капусце

А мяне прынёс чорны бусел

І пакінуў на цёмных праспектах

І пакінуў на чыстых праспектах

менск непераменск

а мяне згубілі не ў лесе

а мяне згубілі ў сэрцы

і пакінулі танчыць ды біцца

і шкада, што няма з кім напіцца

менск непераменск

я блукаю па цёмных праспектах

я тану ў асфальтавых рэках

я танцую на радасных пляцах

я танцую на жудасных пляцах

менск непераменск

Тастамент

Надзеньце на мяне мой нацыянальны строй

Размалюйце жывот мой фламастарамі

Устаўце паміж пальцаў таропкія свечкі,

Пакладзіце на векі мае стосы пацалункаў,

А рот расцягніце ва ўсмешцы.

чалавекі

(З альбому “Себякин грядёт”, 2019)

я помню, калі мы яшчэ былі рыбінамі і

па-над акіянам высіліся шэсцьсот каляровых вясёлак

мы заўжды плавалі разам

я помню, калі мы яшчэ былі андатрамі

пад багнамі горада квітнелі фосфарныя

мы заўжды засяляліся разам

я помню, абтрапаныя археаптэрыксы

мерзлі на каляднай яліне

мы заўжды гадаваліся разам

я ведаю, заўтра мы станем чалавекамі

толькі вось бяда-гора

мы даўно ўжо вы

мы ўжо даўно чалавекі

я помню, когда мы ещё были рыбами и

над океаном высились шестисот цветные радуги

мы всегда плавали вместе

я помню, когда мы ещё были ондатрами

под болотами города процветали фосфорные

мы всегда заселялись вместе

я помню, облезлые археоптериксы

дрожали на новогодней ёлке

мы всегда росли вместе

я знаю, завтра мы станем человеками

только вот же досада какая

мы давно уже вы

мы уже давно человеки

I remember when we were still fish and

six hundred-coloured rainbows towered over the ocean

we always swam together

I remember when we still were muskrats,

phosphorus, we flourished under the swamps of the city

we always checked in together

I remember shabby archeopteryx

trembled on the new year tree

we always grew up together

I know tomorrow we will become humans

only what a shame

we have long been you

we have been humans for a long time

Tôi nhớ khi ta còn là cá và

khi cầu vồng sáu trăm sắc sừng sững trên đại dương

Ta luôn bơi cùng nhau

Tôi nhớ khi ta vẫn còn là chuột xạ

khi phốt pho bập bùng dưới đầm lầy thành phố

Ta luôn sống cùng nhau

Tôi nhớ những mảnh ghép cổ tồi tàn

run rẩy trên cây năm mới

Ta luôn lớn lên cùng nhau

Tôi biết ngày mai ta sẽ là con người

chỉ có một vấn đề thôi

chúng tôi từ lâu đã là bạn

Ta đã là người từ lâu rồi

Рожь

(З вершаў Дзіны Мележ)

Дозор закончен,

Мясом заросли глаза.

И в потрохах эпохи зАжил

Ржавый нож.

И высидел Кощей яйцо.

А там, где колосилась я,

Теперь живет немая рожь.

И волнами по ней

Недели, люди.

И лисами по ней

Внимательные правды.

И васильками в ней

Любови.

Не тронув неба,

Не переглянувшись

С солнцем

Жила немая рожь

Живет немая рожь

Жила немая рожь

Живет немая рожь

Там, где когда-то

Колосилась я.

+ + +

Credits

Кніга “Слоў моб” была напісаная на працягу некалькіх гадоў, у яе ўвайшлі тэксты Дзяніса Трусава на англійскай, беларускай, в’етнамскай, польскай і рускай і мовах, у тым ліку вершы, якія друкаваліся ў кнізе ад імені Дзіны Мележ, лірычнага альтэр-эга аўтара (Дина Мележ. В вечный нешмяк. Гродно, 2008). Беларускія тэксты ў кнізе – аўтарызаваны пераклад з рускай мовы Паўла Касцюкевіча і Марыі Мартысевіч, апроч тэкстаў: “Ніколі”, “Хутка канікулы”, “29.Х.37”, “Па траекторыі пчалы”, “Тры маці”, “Менск Непераменск”, “Тастамент”, створаных Дзянісам Трусавым па-беларуску.

Альбом “Slow-mob” запісаны на працягу чатырох гадоў, у яго таксама ўвайшлі кампазіцыі з ужо вядомых альбомаў гурта “Autonomicon”лідарам якога ёсць Дзяніс Трусаў. Аўтар кнігі дзякуе ўсім, хто прыняў удзел у запісах, а менавіта: Таццяне Салаўёвай (вакал), Іллю Пячыніну (аранжыроўка, гітара, драм-машына, варганы), Робэрту Джылспаю, Андрэю Куцко (гітара), Джоэль Колінз (укулеле), Вользе Двурэчанскай, Лінь Сан (меладэкламацыя), Жэні Герасімчук, Пятру Бярдоўскаму (саўнд-дызайн), Там Ці Фам (саўнд-дызайн, в’етнамская скрыпка, вакал).

Паслухаць альбом цалкам можна тут: