Φώτης Ματσάκας (ψευδώνυμο Δούκας Χάρης)
Οπερατέρ-φωτογράφος του ΔΣΕ, σκηνοθέτης

Φώτης Ματσάκας (ψευδώνυμο Δούκας Χάρης)
Οπερατέρ-φωτογράφος του ΔΣΕ, σκηνοθέτης

Φώτης Ματσάκας (1925-1995)

Ο Φώτης Ματσάκας γεννήθηκε το 1925 στη Θεσσαλονίκη. Οι γονείς του Παναγιώτης και Σοφία είχαν έρθει πρόσφυγες από την Προύσα και εγκαταστάθηκαν στην Άνω Πόλη (Κουλέ Καφέ) της Θεσσαλονίκης. Κατάφεραν σχετικά σύντομα να ορθοποδήσουν καθώς ο Παναγιώγης Ματσάκας είχε καλό μορφωτικό επίπεδο και ήταν πολύ καλός ξυλουργός - μάστορας σε ξύλινες γυριστές σκάλες. Η σύζυγος του Σοφία ήταν καπνεργάτρια.

Ο Φώτης Ματσάκας μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη, υπήρξε από τα μαθητικά του χρόνια πολύπλευρο ταλέντο, με ευρύ πεδίο ενδιαφερόντων και σπούδασε ηλεκτρολόγος στην τεχνική σχολή «Ευκλείδης». Στην περίοδο της κατοχής εργάστηκε σε οικοδομές, στην κατασκευή δρόμων, σε λατομεία. Στρατολογήθηκε στην αντίσταση από τον Γιάννη Μητανίδη, γράφοντας συνθήματα, μοιράζοντας προκηρύξεις κ.α από τις γραμμές της ΕΠΟΝ από τα τέλη του 1943. Πρωτοπήρε μέρος σε συνεδρίαση τη ΕΠΟΝ στη συνοικία Τσινάρι Θεσσαλονίκης.
Για εκείνη την περίοδο γράφει σε αυτοβιογραφικό του σημείωμα: «Βασικά στον καιρό της κατοχής άρχισα να καταλαβαίνω τη ζωή δηλ. να ξεχωρίζω την αδικία, την εκμετάλλευση. Η γερμανική κατοχή με αγανακτούσε, οι φυλακές τα βασανιστήρια οι εκτελέσεις, οι πουλημένοι στους γερμανούς, η πείνα, ανεργία, γύμνια ήταν αυτά που μου δημιούργησαν το μίσος στο καθεστώς, το φασισμό, την προδοσία. Τα δελτία, ο τύπος του ΕΑΜ, του Κόμματος με βγάλαν από την αδιέξοδο αυτή δηλ. μου δείξαν τι να κάνω πώς να βοηθήσω, να αγωνιστώ ενάντια σ’ αυτά. Ύστερα από συζητήσεις που έκανα με μεγαλύτερους από εμένα συντρόφους και οι οποίοι μου μιλούσαν για την ΕΠΟΝ, το ΚΚΕ τη δράση των ανταρτών, το τι αυτή επιδιώκουν, μα και απ’ όσα έβλεπα μόνος , τους αγώνες των κομμουνιστών στην περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά και στη διάρκεια της κατοχής είχα καταλάβει την ανάγκη να παλέψω και εγώ. Ο Μεγάλος Πατριωτικός πόλεμος της Σοβιετικής Ένωσης μου δυνάμωναν την πίστη στη νίκη μας στη Νίκη του Κομμουνισμού».
Χάρη στην ψυχραιμία του και την εφευρετικότητα του κατάφερε ένοπλος να διαφύγει από γερμανικά μπλόκα και να επιζήσει. Μέλος του ΚΚΕ έγινε τον Αύγουστο 1944, στη συνέχεια επειδή το σπίτι του χρησιμοποιήθηκε για παράνομη δουλειά (γιάφκα τύπου) δεν είχε φανερή δράση, εμφανίζονταν ως αποστασιοποιημένος. Όταν ξεκίνησε η δράση της ΟΠΛΑ πήρε μέρος σε επιχειρήσεις της για την τιμωρία συνεργατών των ναζί. Πήρε από τον Ιούνη 1944 πήρε μέρος στον εφεδρικό ΕΛΑΣ ως διμοιρίτης στο 2ο Λόχο του Εφεδρικού Συντάγματος Θεσσαλονίκης, ενώ με την απελευθέρωση μεταφέρθηκε στην Εθνική Πολιτοφυλακή στο 8ο Τμήμα της, το Νοέμβρη 1944. Μέχρι το 1945 ζούσε στο Κουλέ Καφέ στην οδό Εαμενίδου 13. Μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας με κομματική εντολή της Β΄ Αχτίδας της ΚΟΘ, πέρασε στην παρανομία και κρυβόταν και διέφυγε στο εξωτερικό.
Ήταν καταδιωκόμενος για τη δράση του με τον εφεδρικό ΕΛΑΣ (τιμωρία προδοτών)στο χωριό Φίλυρο που βρίσκεται βόρεια της Θεσσαλονίκης. Τις τελευταίες 3 μέρες πριν διαφύγει από την Θεσσαλονίκη κοιμόταν μέσα στο εβραϊκό νεκροταφείο της πόλης. Δικάστηκε από στρατοδικείο ερήμην σε θάνατο. Μετά τη διαφυγή του από τη Θεσσαλονίκη, στις 6 Απρίλη 1945 μέσω Γευγελής κατάφυγε στο Τέτοβο και από εκεί στο Μπούλκες της Γιουγκοσλαβίας όπως και χιλιάδες άλλοι καταδιωκόμενοι αγωνιστές. Στο Μπούλκες ήταν μέλος στη 14η ΚΟΒ του ΚΚΕ, με γραμματέα τον Αλέξη (Βαγγέλης Κωστούδης). Τον Ιούνη 1946 πήρε μέρος στη νεολαιίστικη ταξιαρχία ΕΛΑΣ. Τον Ιούνη 1947 ταξίδεψε για την Πράγα όπου πήρε μέρος στο φεστιβάλ της ΠΟΔΝ. Και με την επιστροφή του στο Μπούλκες εντάχθηκε στην ΚΟ του Καλλιτεχνικού Τμήματος. Από το Σεπτέμβρη 1947 και ως το Γενάρη 1948, πήρε μέρος στην Εργατική Ταξιαρχία (στα έργα ανοικοδόμησης) που δούλευε στο χωριό Τόριζα της Βοϊβοντίνας. Επέστρεψε στο Μπούλκες και εργάστηκε στο Κανναβουργείο, εργοστάσιο παραγωγής σχοινιών και σπάγκων.
Στο Μπούλκες δούλεψε στη διαφωτιστική δουλειά, εκλέχτηκε στο εκεί γραφείο της ΕΠΟΝ και στο συμβούλιο του Μπούλκες όπου έγινε δεύτερος γραμματέας. Είχε το ψευδώνυμο Δούκας Χάρης. Από το Μπούλκες μαζί με άλλους νεολαίους ταξίδεψε με την αντιπροσωπεία της ΕΠΟΝ και πήρε μέρος στο Παγκόσμιο Φεστιβάλ νεολαίας και φοιτητών της Πράγας.

Στη συνέχεια κατέβηκε στην Ελλάδα και εντάχθηκε στο ΔΣΕ από τις 19 Νοεμβρίου 1948. Εντάχθηκε στο επιτελείο του Γενικού Αρχηγείου στον τομέα της διαφώτισης, όπου αρχικά ήταν σε καλλιτεχνικό συνεργείο και εν συνεχεία αξιοποιήθηκαν οι τεχνικές του γνώσεις , εργάστηκε στο τυπογραφείο. Αργότερα εντάχθηκε στο κινηματογραφικό συνεργείο του ΔΣΕ όπου γρήγορα έμαθε την τέχνη του οπερατέρ. Στο ΔΣΕ ο Φώτης Ματσάκας πήρε το βαθμό του Ανθυπολοχαγού πολιτικού Επιτρόπου. (Πρόταση του Γ. Σεβαστίκογλου 20-10-1949) Στο ΔΣΕ ήταν μέλος στην κομματική οργάνωση της Κεντρικής Διαφώτισης. Μαζί με τους Μάνο Ζαχαρία, Απόστολο Μουσούρη, Γιώργη Σεβαστίκογλου, τον Φαέθωνα και τον Βλαδίμηρο (που αργότερα σκοτώθηκε), αποτέλεσαν το κινηματογραφικό-φωτογραφικό συνεργείο του Δ.Σ.Ε.
Στην πολιτική προσφυγιά συνέχισε να είναι μέλος του Κόμματος. Την περίοδο 1963- 1964 ήταν μέλος γραφείου στην ΚΟΒ-32 της 13ης Πολιτείας στην Τασκένδη και μέχρι το 1966 Γραμματέας της.
Στα καλλιτεχνικά συνεργεία του ΔΣΕ ο Φώτης πρωτογνώρισε και τη μετέπειτα (από το Δεκέμβρη 1949) σύζυγο του Έλλη Καραπέτσα από τη Νάουσα. Η Έλλη Καραπέτσα εντάχθηκε εθελοντικά στο ΔΣΕ μετά τη μάχη της Νάουσας. Νωρίτερα ο φαντάρος αδερφός της στην απόπειρά του να λιποταχτήσει και να περάσει με τον ΔΣΕ πιάστηκε και εκτελέστηκε στην πλατεία της Νάουσας. Η Έλλη Ματσάκα, πήρε μέρος σε μάχιμα τμήματα όπου και τραυματίστηκε στη σπονδυλική στήλη, αλλά και στο θεατρικό συνεργείο του ΔΣΕ.

Μετά την υποχώρηση του ΔΣΕ, αφού πέρασαν αρχικά στην Αλβανία όπως και χιλιάδες πολιτικοί πρόσφυγες ο Φώτης και η Έλλη Ματσάκα εγκαταστάθηκαν στην ΕΣΣΔ, στην 12η και στη συνέχεια στη 13η Πολιτεία στην Τασκένδη.

Αρχικά ο Φώτης Ματσάκας εργάστηκε σε εργοστάσιο, ενώ στη συνέχεια φοίτησε σε στρατιωτική σχολή όπου διακρίθηκε αποφοιτώντας πρώτος από τους 60 και ονομάστηκε ανθυπολοχαγός πεζικού. Αλλά συνέχισε ως οπερατέρ. Αρχικά σε κινηματογραφικές παραγωγές και στην συνέχεια ως οπερατέρ και σκηνοθέτης στην τηλεόραση της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας του Ουμπεκιστάν. Στα σχεδόν 27 χρόνια που εργάστηκε στη Σοβιετική Ένωση πήρε μέρος στην παραγωγή 32 ταινιών ως οπερατέρ. Ενώ σκηνοθέτησε και 4 μικρού μήκους ταινίες. Κατά την εργασία του στην τηλεόραση της Τασκένδης ως επικεφαλής των συνεργείων λήψης (γενικός οπερατέρ) πήρε μέρος σε περισσότερες από 1.100 αποστολές. Σε πολλές αποστολές κάλυψε κεντρικά θέματα της Σοβιετικής τηλεόρασης όπως περιοδείες του Λεονίντ Μπρέζνιεφ, την επίσκεψη του Φιντέλ Κάστρο κ.α.

Ο Φώτης και η Έλλη Ματσάκα έκαναν δυο παιδιά τον Νίκο και τον Παναγιώτη.

Ο Φώτης και η Έλλη Ματσάκα επαναπατρίστηκαν το Δεκέμβρη1976, αρχικά δίδαξε σε σχολή κινηματογράφου για μια διετία, ενώ παράλληλα προσπάθησε να βρει δουλειά στην τηλεόραση, δίχως αποτέλεσμα. Έτσι εργάστηκε ως οικονομικός διευθυντής σε επιχείρηση εμπορίας φυτοφαρμάκων (Κ&Ν Ευθυμιάδης) στη Θεσσαλονίκη. Οι χημικοί παράγοντες επηρέασαν την υγεία του. Πέθανε από καρκίνο το 1995 σε ηλικία 70 ετών. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ζούσε στη Βέροια.
Τα παιδιά του Νίκος και Παναγιώτης προσέφεραν το σύνολο του φωτογραφικού αρχείου του Φώτη Ματσάκα στο Κ.Κ.Ε. Το φωτογραφικό αρχείο περιλαμβάνει χιλιάδες φωτογραφίες από την ηρωική δράση του Δ.Σ.Ε αλλά και τη μετέπειτα ζωή και δράση στις Σοσιαλιστικές χώρες.

Νίκος και Παναγιώτης Ματσάκας

Ιστορικό Αρχείο ΚΚΕ