H Ýííïéá ôçò åîïõóßáò ðïõ åéóÞãáãå ôï Ýñãï ôïõ Foucault Ýèåóå êáéíïýñãéåò äéáóôÜóåéò óôçí ðñïóðÜèåéá êáôáíüçóçò ôçò íåùôåñéêüôçôáò. Áí ìÝ÷ñé ôþñá ç áíôßëçøç ãéá ôç íåùôåñéêüôçôá Þôáí ìïíÜ÷á åêåßíç ðïõ áíáäåßêíõå ôï Ëüãï ùò ôï êáèïñéóôéêü áîéáêü ôçò êñéôÞñéï, ìå ôï Ýñãï ôïõ Foucault öáíåñþíåôáé üôé ï Ëüãïò ßóùò íá ìçí åßíáé ôüóï ïõäÝôåñïò üóï Þèåëå íá ðáñïõóéÜæåôáé. ÌÝóá áðü ìéá åíäåëå÷Þ éóôïñéêÞ Ýñåõíá óå äéÜöïñåò ôïðéêÝò êïéíùíßåò, ðåñßãõñïõò êáé êïéíùíéêÝò êáôáóôÜóåéò ðñáãìÜôùí ï Foucault êáôáëÞãåé óôï óõìðÝñáóìá üôé õðÜñ÷åé ìéá óôåíÞ ó÷Ýóç áíÜìåóá óôï ëüãï êáé ôçí åîïõóßá. Ç öõëáêÞ, ôï øõ÷éáôñéêü ßäñõìá, ôï íïóïêïìåßï, ôï ðáíåðéóôÞìéï, ôï ó÷ïëåßï, ôï øõ÷éáôñéêü ãñáöåßï, üëá áðïôåëïýí ðáñáäåßãìáôá ôüðùí üðïõ ïéêïäïìåßôáé ìéá äéÜóðáñôç êáé åðéìÝñïõò ïñãÜíùóç åîïõóßáò (David Harvey, 1989:379). ÁõôÞ ç åîïõóßá äåí õðÜñ÷åé áðëÜ, áëëÜ åðéäéþêåé íá ïñãáíùèåß óå äéïéêçôéêÞ åîïõóßá ìå óôü÷ï ôçí ðåéèÜñ÷çóç. Ç ðåéèáñ÷éêÞ áõôÞ åîïõóßá áíáëáìâÜíåé ôç ñýèìéóç, ôçí åðéôÞñçóç êáé ôç äéáêõâÝñíçóç ðñþôá ôïõ áíèñþðéíïõ åßäïõò Þ ïëüêëçñùí ðëçèõóìþí êáé äåõôåñåõüíôùò ôïõ áôüìïõ êáé ôïõ óþìáôïò. Ïé ôüðïé ôçò åßíáé åêåßíïé ïé íÝïé èåóìïß ðïõ áíáðôý÷èçêáí êáôÜ ôïí 19ï áéþíá êáé ïé ïðïßïé «áóôõíïìåýïõí» êáé ðåéèáíáãêÜæïõí ôïõò óýã÷ñïíïõò ðëçèõóìïýò - óôá åñãáóôÞñéá, óôá óôñáôüðåäá, óôá ó÷ïëåßá, óôéò öõëáêÝò, óôá íïóïêïìåßá, óôéò êëéíéêÝò êáé ïýôù êáèåîÞò. (Hall, 2003:401). Ï óôü÷ïò ôçò «ðåéèáñ÷éêÞò åîïõóßáò» åßíáé íá èÝóåé õðü áõóôçñüôåñï Ýëåã÷ï êáé ðåéèáñ÷ßá «ôç æùÞ, ôï èÜíáôï, ôéò äñáóôçñéüôçôåò, ôçí åñãáóßá, ôéò ëýðåò êáé ôéò ÷áñÝò ôïõ áôüìïõ», êáèþò êáé ôçí çèéêÞ êáé øõ÷éêÞ õãåßá ôïõ/ôçò, ôéò óåîïõáëéêÝò ðñáêôéêÝò êáé ôçí ïéêïãåíåéáêÞ æùÞ. Åîáóêåß ðÜíù ôïõò ôçí åîïõóßá ôùí äéïéêçôéêþí êáèåóôþôùí, ôçí åéäçìïóýíç ôïõ åðáããåëìáôßá êáé ôç ãíþóç ðïõ «ðáñÝ÷åôáé áðü ôç «ìáèçôåßá» ôùí êïéíùíéêþí åðéóôçìþí. Ç âáóéêÞ åðéäßùîÞ ôçò åßíáé ç ðáñáãùãÞ «åíüò áíèñùðßíïõ üíôïò ðïõ èá ìðïñåß íá áíôéìåôùðßæåôáé ùò "ðåéèÞíéï óþìá"» (Hall, 2003:424).
AõôÞ ç èÝóç ôïõ Foucault äéáôõðþíåôáé ìÝóá áðü ôçí ÝñåõíÜ ôïõ ó÷åôéêÜ ìå ôç ãÝííçóç ôçò öõëáêÞò. Óýìöùíá ìå ôïí Foucault ç öõëáêÞ áðïôåëåß ðñïíïìéáêü ÷þñï åöáñìïãÞò ôùí «ðåéèáñ÷éêþí ìåèüäùí» ðïõ åîáðëþíåôáé êáôÜ ôïí 18ï-19ï áéþíá êáé óå óôñáôüðåäá, ó÷ïëåßá, åñãïóôÜóéá êôë. ÌÝ÷ñé åêåßíç ôçí ðåñßïäï ç ðïéíÞ ðïõ åðéâáëëüôáí óôïí êáôÜäéêï Þôáí êõñßùò óùìáôéêÞò öýóçò êáé õëïðïéïýíôáí ìå èáíÜôùóç Þ óùìáôéêÝò ðïéíÝò. Áðü ôçí ðåñßïäï üìùò ôïõ 18ïõ-19ïõ áéþíá áíáäéáñèñþíåôáé ïëüêëçñç ç ñýèìéóç ôçò ðïéíéêÞò ôéìùñßáò óôç Äýóç. Ðñáãìáôïðïéïýíôáé ðïëõÜñéèìá ìåôáññõèìéóôéêÜ ó÷Ýäéá åíþ êáôáñãïýíôáé ðáëéÜ äéáôÜãìáôá. Åìöáíßæïíôáé êáéíïýñãéåò èåùñßåò ôïõ íüìïõ êáé ôïõ åãêëÞìáôïò áëëÜ êáé Ýíáò êáéíïýñãéïò çèéêüò êáé ðïëéôéêüò ôñüðïò äéêáéïëüãçóçò ôïõ ßäéïõ ôïõ åãêëÞìáôïò. Ìå ôéò ãåíéêüôåñåò óõíèÞêåò ðïõ åðéêñÜôçóáí óôéò äõôéêÝò êïéíùíßåò, éäßùò ìåôÜ ôç ÃáëëéêÞ ÅðáíÜóôáóç ôïõ 1789, ðñáãìáôïðïéÞèçêå ç ìåôÜâáóç áðü ôïõò ðáëáéüôåñïõò ôñüðïõò ôéìùñßáò, ìå óùìáôéêÞ ôéìùñßá, óôï óýã÷ñïíï ôñüðï ôéìùñßáò, ìå öõëÜêéóç. Óýìöùíá ìå ôïí Foucault áõôÞ ç ìåôáññýèìéóç äåí ïöåßëåôáé ôüóï óôïí áíèñùðéóìü ôùí äéáöùôéóôþí ìåôáññõèìéóôþí ôçò åðï÷Þò, üóï ìå ôéò ðïëéôéóìéêÝò êáé ðïëéôéêÝò áëëáãÝò ðïõ ó÷åôßæïíôáí ìå ôçí áíôéêáôÜóôáóç ôçò ìåóáéùíéêÞò áðüëõôçò ìïíáñ÷ßáò áðü ôï óýã÷ñïíï öéëåëåýèåñï êáðéôáëéóìü.
Ç ôéìùñßá ôåßíåé ðëÝïí ðñïò ìéá ðéï óõãêáëõììÝíç ðëåõñÜ ôçò ðïéíéêÞò äéáäéêáóßáò ç ïðïßá èá åðéâÜëëåôáé óôï åîÞò ìÝóá óå ðåñéïñéóìÝíïõò ÷þñïõò. Ç öõëáêÞ äåí Ý÷åé åðáöÞ ìå ôï åîùôåñéêü, ïýôå êåíü· äåí äéáêüðôåôáé, ðáñÜ ìïíÜ÷á üôáí ôï Ýñãï ôçò Ý÷åé ïëüôåëá åêðëçñùèåß· áäéÜëåéðôç ðñÝðåé íá åßíáé ç åðéâïëÞ ôçò ðÜíù óôï Üôïìï: áêáôÜðáõóôç ðåéèáñ÷ßá. (Öïõêþ, 2005:309). ÁõôÞ ç åîÝëéîç åðéöÝñåé ðïëëÝò óõíÝðåéåò: åãêáôáëåßðåé ôï ðåäßï ôçò ó÷åäüí êáèçìåñéíÞò áíôßëçøçò ãéá íá åéó÷ùñÞóåé óôçí ðåñéï÷Þ ôçò áöçñçìÝíçò óõíåßäçóçò· ç áðïôåëåóìáôéêüôçôÜ ôçò áíáæçôåßôáé óôï ìïéñáßï ôçò êáé ü÷é óôç èåáìáôéêÞ ôçò Ýíôáóç ùò áðïôñåðôéêÞ ðñüêëçóç· ï õðïäåéãìáôéêüò ìç÷áíéóìüò ôçò ôéìùñßáò áëëÜæåé ôþñá ôá ãñáíÜæéá ôïõ. ¼óï êé áí óêïôþíåé, êé áõôÞ, üóï êé áí óêëçñÜ ôéìùñåß, áõôü äåí áðïôåëåß ðéá åîýìíçóç ôçò ÕðÝñôáôçò Åîïõóßáò ðñïóùðïðïéçìÝíçò óôï âáóéëéÜ Þ ôï ìïíÜñ÷ç· åßíáé Ýíá óôïé÷åßï ôçò, ðïõ åßíáé áíáãêáóìÝíç íá ôï áíÝ÷åôáé, áëëÜ ðïõ äýóêïëá ìðïñåß íá ôï ðñïâÜëëåé. Óýìöùíá ìå ôïí Foucault, üóï ç ÕðÝñôáôç Åîïõóßá, ðñïóùðïðïéçìÝíç óôï âáóéëéÜ Þ ôï ìïíÜñ÷ç, ðáñÝìåíå ôï êåíôñéêü ðñüóùðï óå ïëüêëçñï ôï íïìéêü ïéêïäüìçìá ôçò Äýóçò, ç ôéìùñçôéêÞ áíôßóôïé÷á "ãõñíïýóå" ãýñù áð' áõôüí. ¼ôáí ïé êïéíùíéêÝò, ðïëéôéêÝò êáé ðïéíéêÝò áíáêáôáôÜîåéò ôïõ 18ïõ-19ïõ áéþíá áíÝäåéîáí ôçí åëåõèåñßá ùò ôï õðÝñôáôï áãáèü ðïõ áíÞêåé óå üëïõò, áíôßóôïé÷á êáé ç ôéìùñçôéêÞ óôñÜöçêå ãýñù áðü áõôü. Ç ôéìùñßá ðëÝïí, âáóßæåôáé ðñþô' áð' üëá óôçí áðëÞ ìïñöÞ ôçò «óôÝñçóçò ôçò åëåõèåñßáò» (Öïõêþ, 2005:305) êáé áõôü åðéôõã÷Üíåôáé ìå ôïí ðåñéïñéóìü ôïõ êáôÜäéêïõ ìÝóá óå Ýíá óõãêåêñéìÝíï ÷þñï. Ç áðþëåéá ôçò åëåõèåñßáò Ý÷åé ëïéðüí ãéá üëïõò ôçí ßäéá áîßá üóï Ý÷åé êáé ç áíáãíþñéóÞ ôçò. Ï Äéáöùôéóìüò ðïõ áíáêÜëõøå ôéò åëåõèåñßåò, åöåýñå êáé ôçí ôéìùñßá ìÝóù ôçò öõëáêÞò.
Ôï ãåãïíüò üôé ç öõëÜêéóç èá ìðïñïýóå, üðùò óÞìåñá, íá êáëýøåé ïëüêëçñï ôïí ÷þñï ôçò ôéìùñßáò, åßíáé ìéá éäÝá ðïõ ïé ìåôáññõèìéóôÝò ôïõ 18ïõ áéþíá äåí Þôáí äõíáôüí íá óõëëÜâïõí ôçí åðï÷Þ åêåßíç. Áõôïß ðïõ êëÝâïõí, öõëáêßæïíôáé· áõôïß ðïõ âéÜæïõí, öõëáêßæïíôáé· êé áõôïß ðïõ óêïôþíïõí, åðßóçò. H ìåôáññýèìéóç ðñïò ìéá ðéï óõãêáëõììÝíç ðëåõñÜ ôçò ðïéíéêÞò äéêáéïóýíçò åßíáé óýìöùíá ìå ôïí Foucault ìéá óôñáôçãéêÞ ãéá ôçí áíáäéÜñèñùóç ôçò êïëáóôéêÞò åîïõóßáò, óýìöùíá ìå ìÝèïäåò ðïõ ôçí êáèéóôïýí ðéï ïìáëÞ, ðéï äñáóôéêÞ, ðéï óôáèåñÞ êáé ðéï áðïôåëåóìáôéêÞ. Ï ðáëáéüôåñïò ôñüðïò ôéìùñßáò áíôéêáèßóôáôáé ôþñá ìå ìéá ôåñÜóôéá ðåñéöñáãìÝíç, ðåñßðëïêç êáé éåñáñ÷çìÝíç áñ÷éôåêôïíéêÞ, ðïõ åíôÜóóåôáé óôïí êñáôéêü ìç÷áíéóìü. Óýìöùíá ìå ôïí Foucault äçìéïõñãåßôáé ìéá ïëüôåëá äéáöïñåôéêÞ õëéêüôçôá, ìéá ïëüôåëá äéáöïñåôéêÞ öõóéêÞ ôçò åîïõóßáò, Ýíáò ïëüôåëá äéáöïñåôéêüò ôñüðïò ðåñßæùóçò ôïõ áíèñþðéíïõ óþìáôïò. Ìåôáîý ôïõ åãêëÞìáôïò êáé ôçò åðéóôñïöÞò óôç íïìéìüôçôá, ç öõëáêÞ èá áðïôåëÝóåé «Ýíá ÷þñï áíÜìåóá óå äýï êüóìïõò», Ýíáí ôüðï êáôÜëëçëï ãéá ôéò áôïìéêÝò ìåôáìïñöþóåéò ðïõ èá åðáíáöÝñïõí óôï ÊñÜôïò ôïõò õðçêüïõò ðïõ åß÷å ÷Üóåé, ìéá êáé ôï áðïìïíùìÝíï êåëß ðëÝïí ïöåßëåé íá åîáóöáëßóåé ôç äéáäéêáóßá ôçò áíáóýóôáóçò ôïõ áôüìïõ ùò õðïêåéìÝíïõ äéêáßïõ, ìå ôçí åíßó÷õóç ôùí óçìåéùôéêþí óõóôçìÜôùí êáé ôùí ðáñáóôÜóåùí ðïõ áõôÜ èÝôïõí óå êõêëïöïñßá: áíáìåôÜäïóç ìïñöþí åîáíáãêáóìïý êáé ðåéèáíáãêáóìïý (ùñÜñéá, õðï÷ñåùôéêÝò êéíÞóåéò, ôáêôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò, ìïíá÷éêüò óôï÷áóìüò, åñãáóßá ìáæß ìå Üëëïõò, óéùðÞ ê.á.). Ï Foucault õðïóôçñßæåé ðùò åêåßíï ðïõ åðé÷åéñåßôáé íá áíáóõãêñïôçèåß ìå áõôÞ ôç íÝá ìÝèïäï åßíáé ìéá äéôôÞ óýóôáóç: íá áíáóõãêñïôçèåß ôï íïìéêü õðïêåßìåíï ôïõ êïéíùíéêïý óõìâïëáßïõ, Þ íá äéáðëáóôåß Ýíá ðåéèÞíéï õðïêåßìåíï, õðïôáãìÝíï óôç ãåíéêÞ êáé ôáõôü÷ñïíá ëåðôïìåñÝóôáôç ìïñöÞ ôçò åîïõóßáò. ÅðéðëÝïí åðéôñÝðåé ôçí áêñéâÞ ðïóïôéêÞ åðéâïëÞ ôçò ðïéíÞò, óýìöùíá ìå ìéá ÷ñïíéêÞ äéÜñêåéá. Óôåñþíôáò ôïí ÷ñüíï áðü ôïí êáôÜäéêï, ç öõëÜêéóç öáßíåôáé íá åêöñÜæåé óõãêåêñéìÝíá ôçí éäÝá üôé ç ðáñÜâáóç Ý÷åé ðáñáâëÜøåé, ðÝñá áðü ôï èýìá, ôçí êïéíùíßá ïëüêëçñç. [...] Áðü åäþ ðñïÝñ÷åôáé êáé ç ôüóï êïéíÞ, ç ôüóï êáôÜëëçëç ãéá ôç ëåéôïõñãßá ôçò ôéìùñßáò Ýêöñáóç, üôé öõëáêßæåôáé êáíåßò ãéá íá «îåðëçñþóåé ôï ÷ñÝïò ôïõ óôçí êïéíùíßá». (Öïõêþ, 2005:305) Ï åãêëçìáôßáò, óôéãìáôéóìÝíïò óáí êïéíüò å÷èñüò, êáé ðïõ üëïé Ý÷ïõí óõìöÝñïí íá ôïí êáôáäéþîïõí, ôßèåôáé Ýîù áðü ôï êïéíùíéêü óõìâüëáéï, ÷Üíåé ôçí éäéüôçôá ôïõ ðïëßôç, êáé åìöáíßæåôáé óáí íá åìðåñéÝ÷åé êÜôé áðü ôçí áãñéüôçôá ôçò öýóçò· åìöáíßæåôáé ùò ï êáêïýñãïò, ôï ôÝñáò, ßóùò ï ôñåëüò, ï Üññùóôïò, êáé áñãüôåñá ï «áíþìáëïò». Ùò ôÝôïéïò, èá ðåñéÝëèåé ìéá ìÝñá óôïí ôïìÝá ôçò åðéóôçìïíéêÞò áíôéêåéìåíïðïßçóçò, êáé èá ôïõ åðéâëçèåß ç áíôßóôïé÷ç «èåñáðåßá». Ç öõëáêÞ ãßíåôáé ìå áõôü ôïí ôñüðï ðñüèõìá áðïäåêôÞ áöïý, åãêëåßïíôáò, áíáìïñöþíïíôáò, êáèõðïôÜóóïíôáò, áíáäçìéïõñãåß, åíôåßíïíôáò êÜðùò, üëïõò ôïõò ìç÷áíéóìïýò ðïõ õðÜñ÷ïõí Þäç óôï êïéíùíéêü óþìá. Ç öõëáêÞ: óôñáôþíáò êÜðùò áõóôçñüò, ó÷ïëåßï ÷ùñßò åðéåßêåéá, æïöåñü åñãáóôÞñé - áëëÜ, ïõóéáóôéêÜ ôßðïôá ôï ðïéïôéêÜ äéáöïñåôéêü. (Öïõêþ, 2005:305). Ç öõëáêÞ ùò ðåéèáñ÷éêüò ìç÷áíéóìüò, ðñÝðåé íá åßíáé åîáíôëçôéêüò áó÷ïëïýìåíïò ìå üëåò ôéò üøåéò ôïõ áôüìïõ, ìå ôç óùìáôéêÞ åêãýìíáóÞ ôïõ, ôçí êëßóç ôïõ ãéá åñãáóßá, ôçí êáèçìåñéíÞ ôïõ óõìðåñéöïñÜ, ôçí çèéêÞ óôÜóç, ôéò éêáíüôçôÝò ôïõ· ðïëý ðåñéóóüôåñï áðü ôï ó÷ïëåßï, ôï åñãáóôÞñé Þ ôï óôñáôü, ðïõ õðïíïïýí ðÜíôá êÜðïéá åîåéäßêåõóç. Óýìöùíá ìå ôïí Foucault ç öõëáêÞ åðéâÜëëåé ìéáò áíáêùäßêùóç ôçò ýðáñîçò. (Öïõêþ, 2005:309). Áõôü ôï åðéôõã÷Üíåé:
1) Ìå ôçí áðïìüíùóç êáé ôïí êáôáêåñìáôéóìü ôùí êáôáäßêùí óôï ÷þñï ôçò öõëáêÞò
2) Ìå ôç óõíå÷Þ åðéôÞñçóÞ ôïõ
Ç áðïìüíùóç êáé ï êáôáêåñìáôéóìüò ôùí êáôáäßêùí óôï óþìá ôçò öõëáêÞò õðïóôçñßæåé ï Foucault, åßíáé ôï ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò ùò ìïíôÝëï óùöñïíéóìïý, åðåéäÞ ï óùöñïíéóìüò ôïõ êáèåíüò êáôÜäéêïõ äåí åðéôõã÷Üíåôáé ôüóï áðü ôçí åðéâïëÞ åíüò êïéíïý íüìïõ, áëëÜ áðü ôï ôé õðáãïñåýåé óôïí ßäéï ôïí êáôÜäéêï ç óõíåßäçóÞ ôïõ, üðïõ ïëïìüíá÷ç óôï êåëß ôçò âñßóêåé ôçí åõêáéñßá íá äéáöùôßóåé ôï Üôïìï· ôï Üôïìï íá áíôéêñßóåé ôïí åáõôü ôïõ ìå êáôáóéãáóìÝíá ôá ðÜèç ôïõ êáé ìáêñéÜ áðü ôïí êüóìï ðïõ ôïí ðåñéôñéãõñßæåé, áêïýåé ìüíï ôç öùíÞ ôçò óõíåßäçóÞò ôïõ.
Ç öõëáêÞ åßíáé óýìöùíá ìå ôïí Foucault ôáõôü÷ñïíá êáé Ýíáò ÷þñïò ðáñáôÞñçóçò ôùí êáôÜäéêùí, ãíþóçò ôïõ êÜèå êñáôïõìÝíïõ, ãíþóçò ôçò óõìðåñéöïñÜò ôïõ, ôùí âáèýôåñùí ôÜóåþí ôïõ, ôçò ðñïïäåõôéêÞò ôïõ âåëôßùóçò· ïé öõëáêÝò ðñÝðåé íá èåùñïýíôáé ÷þñïò äéáìüñöùóçò ãéá ìéá êëéíéêÞ ãíùñéìßá ôùí êáôáäßêùí· ï ðáñáâÜôçò ôïõ íüìïõ ìåôáôñÝðåôáé Ýôóé óå áíôéêåßìåíï åöéêôÞò ãíþóçò. Ï öõëáêéóìÝíïò ðñÝðåé íá ìðïñåß ìüíéìá íá ðáñáêïëïõèåßôáé· ðñÝðåé íá êáôáãñÜöïíôáé êáé íá ôáîéíïìïýíôáé ïé äéáðéóôþóåéò ðïõ ôïí áöïñïýí. Ãéá íá ðåñéãñÜøåé áõôÞ ôç ìÝèïäï ï Foucault ÷ñçóéìïðïéåß ôï ó÷Þìá ôïõ «Ðáíïðôéêïý» ôïõ Jeremy Bentham. Ôï «Ðáíïðôéêüí» äßíåé ôç äõíáôüôçôá ôçò ôáõôü÷ñïíçò åðéôÞñçóçò êáé ðáñáôÞñçóçò, ôçò âåâáéüôçôáò êáé ôçò ãíþóçò, ôçò áôïìéêïðïßçóçò êáé ôïõ óõíïëéêïý áèñïßóìáôïò, ôçò áðïìüíùóçò êáé äéáöÜíåéáò. Óôçí ðåñéöÝñåéá, Ýíá äáêôõëéïåéäÝò ïéêïäüìçìá· óôï êÝíôñï, Ýíáò ðýñãïò· ï ðýñãïò áõôüò Ý÷åé ìåãÜëá ðáñÜèõñá ðïõ âëÝðïõí ðñïò ôï åóùôåñéêü ôïõ äáêôõëßïõ· ôï ðåñéöåñåéáêü ïéêïäüìçìá äéáéñåßôáé óå êåëéÜ, ðïõ ôï êáèÝíá ôïõò äéáðåñíÜ ïëüêëçñï ôï ðÜ÷ïò ôïõ ïéêïäïìÞìáôïò· ôá êåëéÜ Ý÷ïõí äýï ðáñÜèõñá - ôï Ýíá ôïõò âëÝðåé ðñïò ôá ìÝóá êáé áíôéóôïé÷åß ó' Ýíá áðü ôá ðáñÜèõñá ôïõ ðýñãïõ· ôï Üëëï äßíåé ðñïò ôá Ýîù, êáé áöÞíåé ôï öùò íá äéáðåñíÜ ôï êåëß ðÝñá ãéá ðÝñá. ÖôÜíåé Ýôóé íá ôïðïèåôçèåß Ýíáò åðéôçñçôÞò óôïí êåíôñéêü ðýñãï, êáé óå êÜèå êåëß íá êëåéóôåß Ýíáò ôñåëüò, Ýíáò Üññùóôïò, Ýíáò êáôÜäéêïò, Ýíáò åñãÜôçò Þ Ýíáò ìáèçôÞò. Ôï ðáíïðôéêü áõôü óýóôçìá äçìéïõñãåß ìïíÜäåò ÷þñùí ðïõ åðéôñÝðïõí ôçí áäéÜêïðç ðáñáêïëïýèçóç êáé ôçí Üìåóç áíáãíþñéóç. Êïíôïëïãßò, áíôéóôñÝöåôáé ç ìÝèïäïò ôïõ «ìðïõíôñïõìéïý»· Þ ìÜëëïí, áðü ôéò ôñåéò ëåéôïõñãßåò ôïõ - åãêëåéóìüò, óôÝñçóç ôïõ öùôüò êáé áðüêñõøç - ðáñáìÝíåé ìïíÜ÷á ç ðñþôç êáé êáôáñãïýíôáé ïé äýï Üëëåò. Ôï Üðëåôï öùò êáé ôï âëÝììá ôïõ åðéôçñçôÞ óõëëáìâÜíïõí ðåñéóóüôåñá áð' ü,ôé ôï óêïôÜäé ðïõ, óôï êÜôù-êÜôù ðñïóôÜôåõå. Ç ïñáôüôçôá åßíáé ìéá ðáãßäá. (Öïõêþ, 2005:265). Ìå ôïõò åîáôïìéêåõìÝíïõò áõôïýò ÷þñïõò ï êñáôïýìåíïò âñßóêåôáé óå ìüíéìç ðáñáêïëïýèçóç. ÌÜëéóôá, ðñïóöÝñåôáé ç øåõäáßóèçóç óôïõò åðéôçñïýìåíïõò ôçò óõíå÷ïýò ðáñáêïëïýèçóÞò ôïõò áíåîÜñôçôá áí õößóôáôáé êÜèå óôéãìÞ Þ ü÷é. Ôï óýóôçìá áõôü ôïõ ðáíïðôéêïý óõóôÞìáôïò Ýãéíå, ãýñù óôá 1830-1840, ôï áñ÷éôåêôïíéêü ðñüãñáììá ôùí ðåñéóóüôåñùí ó÷åäßùí öõëáêÞò. Ç åðéôõ÷çìÝíç åöáñìïãÞ ôïõ óôçí áñ÷éôåêôïíéêÞ ôùí öõëáêþí, ôï êáôÝóôçóå ðñüóöïñï êáé ãéá Üëëåò ìïñöÝò äçìüóéáò ÷ùñïèÝôçóçò, üðùò óôá åñãïóôÜóéá, ôá ó÷ïëåßá, ôá óôñáôüðåäá, ôá íïóïêïìåßá, ôá øõ÷éáôñåßá êôë. Ç ôïðïèÝôçóç ëïéðüí «õðü ðáñáôÞñçóç» õðïóôçñßæåé ï Foucault åßíáé ç öõóéêÞ ðñïÝêôáóç ìéáò äéêáéïóýíçò ðïõ ôçí Ý÷ïõí êáôáêëýóåé ïé ðåéèáñ÷éêÝò ìÝèïäåò êáé ïé äéáäéêáóßåò ôçò åîÝôáóçò. Ôï ãåãïíüò üôé ïé öõëáêÞ ìå ôá êåëéÜ ôçò, ìå ôéò ôáêôÝò ôçò ÷ñïíïëïãßåò, ôçí õðï÷ñåùôéêÞ åñãáóßá, ôá üñãáíá åðéôÞñçóçò êáé êáôáãñáöÞò, ìå ôïõò äåîéïôÝ÷íåò ôçò óå æçôÞìáôá åöáñìïãÞò ôùí êáíïíéóìþí, ðïõ ìåôáëëÜæïõí êáé ðïëëáðëáóéÜæïõí ôá êáèÞêïíôá ôïõ äéêáóôÞ, Ýãéíå ôï óýã÷ñïíï üñãáíï ôïõ ðïéíéêïý óõóôÞìáôïò, äåí ðñÝðåé íá åêðëÞóóåé. Ôß ôï åêðëçêôéêü áí ç öõëáêÞ ìïéÜæåé ìå ôá åñãïóôÜóéá, ìå ôá ó÷ïëåßá, ôïõò óôñáôþíåò, ìå ôá íïóïêïìåßá - ðïõ üëá ôïõò ìïéÜæïõí ìå öõëáêÝò; (Öïõêþ, 2005:298). Óýìöùíá ìå ôïí Foucault, áõôÞ ç äéÜäïóç ôïõ ðáíïðéêïý óõóôÞìáôïò óå ïëüêëçñï ôïí êïéíùíéêü êïñìü óõíÝâáëëå óôç äéáìüñöùóç ôçò ëåãüìåíçò ðåéèáñ÷éêÞò êïéíùíßáò.
ÓõìðåñÜóìáôá
ÌÝóá áðü ôçí Ýñåõíá ôïõ Foucault ó÷åôéêÜ ìå ôç ãÝííçóç ôçò öõëáêÞò ìðïñïýìå íá óõìðåñÜíïõìå üôé ç íåùôåñéêÞ êïéíùíßá ðçãáßíåé ìå ìéá áõîáíüìåíç ðåéèáñ÷ßá ôùí áôüìùí. Ç öõëáêÞ åßíáé áðëþò ç áêñáßá êáé ðéï óõìðõêíùìÝíç ìïñöÞ áõôïý ôïõ ãåíéêüôåñïõ êëßìáôïò ðåéèáñ÷ßáò ðïõ óõíôçñåßôáé áðü ôçí åîïõóßá. Íáé ìåí åßíáé Ýíáò ôñüðïò ôéìùñßáò êáé ðéèáíüí ðéï áíèñþðéíïò áðü ôïõò ðáëáéüôåñïõò ôñüðïõò ôéìùñßáò, áëëÜ áöïñÜ êõñßùò ôçí ðåéèáñ÷ßá ôùí áôüìùí, õðü ôçí Ýííïéá üôé åéóåñ÷üìáóôå ìå ôç íåùôåñéêÞ êïéíùíßá óå ìéá äéáäéêáóßá êáôÜ ôçí ïðïßá ôï óýíïëï ôçò êáèçìåñéíÞò æùÞò õðüêåéíôáé óå Ýíáí åîùôåñéêü Ýëåã÷ï ìå óêïðü íá ðåéèáñ÷çèåß. Áõôü ðïõ áðïäåéêíýåôáé éäéáßôåñá åíäéáöÝñïí åßíáé üôé, ðáñüëï ðïõ ç ðåéèáñ÷éêÞ åîïõóßá áðïôåëåß ôï ðñïúüí ãéá ìåãÜëçò êëßìáêáò íÝïõò ñõèìéóôéêïýò óõëëïãéêïýò èåóìïýò ôçò íåùôåñéêüôçôáò, ïé ôå÷íéêÝò ôïõò áöïñïýí ôçí åöáñìïãÞ ôçò åîïõóßáò ðïõ «åîáôïìéêåýåé» áêüìç ðåñéóóüôåñï ôï Üôïìï-õðïêåßìåíï. Ï êáèïëéêüò áõôüò ÷áñáêôÞñáò ôçò ðåéèáñ÷ßáò óôçí åéêüíá ôïõ Foucault äåß÷íåé üôé üóï ðéï óõëëïãéêÞ êáé ïñãáíùìÝíç åßíáé ç öýóç ôùí èåóìþí ôçò íåùôåñéêüôçôáò ôüóï ìåãáëýôåñç åßíáé ç áðïìüíùóç, ç åðéôÞñçóç êáé ç åîáôïìßêåõóç ôïõ áôüìïõ-õðïêåéìÝíïõ.
ÂÉÂËÉÏÃÑÁÖÉA
Öïõêü, Ì. (1991), «Ðåéèáñ÷éêÞ åîïõóßá êáé õðïôÝëåéá», óôï Ç ìéêñïöõóéêÞ ôçò åîïõóßáò, ÁèÞíá, ¾øéëïí.
Öïõêþ, Ì. (2005), ÅðéôÞñçóç êáé ôéìùñßá. Ç ãÝííçóç ôçò öõëáêÞò, AèÞíá, Åêäüóåéò ÑÜððá.
Harvey, D. (1989), «H êáôÜóôáóç ôçò ìåôáíåùôåñéêüôçôáò», óôï Ç íåùôåñéêüôçôáò óÞìåñá, ÁèÞíá Åêäüóåéò ÓáââÜëá..
Çall, S. (2003), «To æÞôçìá ôçò ðïëéôéóôéêÞò ôáõôüôçôáò», óôï Ç íåùôåñéêüôçôáò óÞìåñá, ÁèÞíá, Åêäüóåéò ÓáââÜëá.
