I.imv. traduce, Ter. Heaut. 4, 4, 22; id. Ad. 5, 7, 12; perf. sync. traduxti, Plaut. Cas. 3, 3, 16; inf. parag. transducier, id. Most. 1, 1, 16; Ter. Ad. 2, 1, 46), v. a. trans-duco, to lead, bring, or conduct across; to lead, bring, or carry over any thing (syn. traicio).
I. Lit.
A. In gen.: “jamne hanc traduxti huc ad nos vicinam tuam?” Plaut. Cas. 3, 3, 16: “ut traduxisti huc ad nos uxorem tuam!” id. ib. 3, 4, 7: “traduce et matrem et familiam omnem ad nos,” Ter. Ad. 5, 7, 12: “exercitum ex Galliā in Ligures,” Liv. 40, 25, 9: “suas copias per angustias et fines Sequanorum,” Caes. B. G. 1, 11; 1, 19: “copias praeter castra,” id. ib. 1, 48: “cohortes ad se in castra,” id. B. C. 1, 21: “impedimenta ad se,” id. ib. 1, 42: “regem Antiochum in Europam,” Liv. 36, 3, 12: “aquaeductum per domum suam,” Dig. 6, 2, 11: “tua pompa Eo traducenda est,” to be carried over to him, Ter. Heaut. 4, 4, 18 Ruhnk.: “victimas in triumpho,” parade, Liv. 45, 39, 12: “carpentum, quo in pompā traduceretur,” was borne along, Suet. Calig. 15.—With trans (rare, and only when the place to which is also expressed): “hominum multitudinem trans Rhenum in Galliam transducere,” Caes. B. G. 1, 35 Kraner ad loc.—With abl. (very rare): “legiones Peninis Cottianisque Alpibus traducere,” Tac. H. 4, 68.—With double acc.: “traductus exercitus silvam Ciminiam,” Liv. 9, 39, 1; cf. in the foll. B.—
B. In partic.
1. To lead or convey across, to transport over a stream or bridge: “flumen subito accrevit, ut eā re traduci non potuerunt,” Cic. Inv. 2, 31, 97: “pontem in Arari faciundum curat. atque ita exercitum transducit,” Caes. B. G. 1, 13. — Freq. with a double acc.: cum Isaram flumen exercitum traduxissem, Planc. ap. Cic. Fam. 10. 21, 2: “ubi Caesar certior factus est, tres jam copiarum partes Helvetios id flumen transduxisse,” Caes. B. G. 1, 12: flumen Axonam exercitum transducere, id. ib. 2, 5: “quos Caesar transduxerat Rhenum,” Hirt. B. G. 8, 13; 7, 11: “copias flumen,” Liv. 21, 23, 3; 22, 45, 5: “Volturnum flumen exercitum,” id. 23, 36, 9; 26, 8, 9: “novum exercitum traducite Iberum,” id. 26, 41, 23.—Hence, pass.: “raptim traducto exercitu Iberum,” Liv. 24, 41, 1; 9, 39, 1: “legio flumen transducta,” Sall. H. 2, 57 Dietsch: “ne major multitudo Germanorum Rhenum transducatur,” Caes. B. G. 1, 31; id. B. C. 3, 76. — With abl. (very rare): “nisi flumine Ligeri copias traduxisset,” Hirt. B. G. 8, 27: “Belgas Rhenum antiquitus esse transductos,” Caes. B. G. 2, 4. —
2. Publicists' t. t.: traducere equum, to lead his horse along, said of a knight who passed muster at the inspection by the censor (cf. transveho): “qui (P. Africanus) cum esset censor et in equitum censu C. Licinius Sacerdos prodisset ... cum contra nemo diceret, jussit equum traducere,” Cic. Clu. 48, 134; cf. Val. Max. 4, 1, 10.—
3. To lead along, parade in public by way of disgrace: “delatores flagellis caesi ac traducti per amphitheatri harenam,” Suet. Tit. 8 fin.; cf. infra, II. B. 2.
II. Trop.
A. In gen., to lead, bring, or carry over, to transfer, remove: “aut alio possis animi traducere motus,” Lucr. 4, 1068: “animos judicum a severitate paulisper ad hilaritatem risumque traducere,” Cic. Brut. 93, 322: “animum hominis ab omni aliā cogitatione ad tuam dignitatem tuendam,” id. Fam. 1, 2, 3: “animos a contrariā defensione abducere et ad nostram conor traducere,” id. de Or. 2, 72, 293: “ad amicitiam consuetudinemque,” id. Prov. Cons. 9, 22: “post partum cura in vitulos traducitur omnis,” Verg. G. 3, 157: “tum omnem orationem traduxi et converti in increpandam Caepionis fugam,” Cic. de Or. 2, 48, 199: “hanc rationem naturae difficile est traducere ad id genus divinationis,” to apply, id. Div. 1, 57, 130: “nomen eorum ad errorem fabulae,” id. Tusc. 5, 3, 8 et saep.: “centuriones ex inferioribus ordinibus in superiores ordines erant transducti,” transferred, Caes. B. G. 6, 40: “is ad plebem P. Clodium traducit,” Cic. Att. 1, 18, 4; cf.: “P. Clodium a patribus ad plebem,” Suet. Caes. 20: academicen σύνταξιν, Cic. Att. 13, 16: “gens in patricias transducta,” Suet. Aug. 2: “augur destinatus ad pontificatum traductus est,” id. Calig. 12: “medicus aegrum in meliorem consuetudinem, etc.,” Varr. L. L. 9, § 11 Müll.: “ut (oratio) eos qui audient ad majorem admirationem possit traducere,” Cic. Or. 57, 192: “mali punientur et traducentur in melius,” Sen. Ira, 2, 13, 4. —Poet., with dat.: “me mea paupertas vitae traducat inerti,” Tib. 1, 1, 5 (where Müll. reads vita).—
B. In partic.
1. To bring over, draw over one to some side or opinion: “hominem traducere ad optimates paro,” Cic. Att. 14, 21, 4: “si istud obtinueris, traducas me ad te totum licebit,” id. Fin. 4. 1, 2: “transductis ad se jam pluribus,” Suet. Caes. 14: “traduxit me ad suam sententiam,” Cic. Clu. 52, 144.—
2. To lead along, exhibit as a spectacle, i. e. to make a show of, to expose to public ridicule, to dishonor, disgrace, degrade (not ante-Aug.): “an non sensistis ... vestras conjuges, vestros liberos traductos per ora hominum?” Liv. 2, 38, 3; Just. 36. 1, 5; cf. Petr. 87: “rideris multoque magis traduceris, etc.,” Mart. 6, 77, 5: “libidinem,” Sen. Ep. 100, 10; id. Ben. 2, 17, 5; 4, 32, 3; Mart. 3, 74, 5; Juv. 8, 17: “quae tua traducit manifesto carmina furto,” convicts of, proves guilty of, Mart. 1, 53, 3.—
3. In a good sense, to set forth publicly, make public, exhibit, display, proclaim, spread abroad: “poëmata,” Petr. 41: “tot annorum secreta,” id. 17: se, to show one's self in public: “lorica, in quā se traducebat Ulixem ancipitem,” Juv. 11, 31. —
4. Of time, to lead, spend, pass (class.; “syn.: ago, transigo): otiosam aetatem et quietam sine ullo labore et contentione traducere,” Cic. Sen. 23, 82; cf.: “hoc quod datum est vitae tranquille placideque traducere,” id. Tusc. 3, 11, 25: quantumcumque superest temporis, Aug. ap. Gell. 15, 7, 3: “adulescentiam eleganter,” Cic. Planc. 12, 31: “hoc tempus quā ratione,” id. Fam. 4, 6, 3: “quibus artibus latebrisque, vitam per novem annos, Tac H. 4, 67: leniter aevum,” Hor. Ep. 1, 18, 97: tempora Cynicā cenā, Petr. poët. 14: consul traducere noctem exsomnis. Sil. 9, 4 et saep.—Hence, transf., of the administration of an office: “munus summā modestiā et summā abstinentiă,” Cic. Att. 5, 9, 1. —
5. In later gram. lang.
a. To transfer a word from one subject or from one language to another (for the class. verto, converto, reddo, transfero, etc.): videtur Graecos secutus, qui ἐφόδιον a sumptu viae ad aliarum quoque rerum apparatus traducunt, Gell. 17, 2, 1: “vocabulum Graecum in linguam Romanam,” id. 1, 18, 1.—
b. To derive: “jactare multo fusius largiusque est quam jacere, unde id verbum traductum est,” Gell. 2, 6, 5; cf. id. 17, 2, 14.