M. Annaeus Lucanus, Pharsalia
Carolus Hermannus Weise, Ed.

Interea totum Magni fortuna per orbem
170Secum casuras in proelia moverat urbes.
Proxima vicino vires dat Graecia bello.
Phocaicas Amphissa manus scopulosaque Cirrha,
Parnasusque iugo misit desertus utroque.
Boeoti coiere duces, quos impiger ambit
175Fatidica Cephisos aqua, Cadmeaque Dirce,
Pisaeaeque manus, populisque per aequora mittens
Sicaniis Alpheus aquas. Tunc Maenala liquit
Arcas, et Herculeam miles Trachinins Oeten.
Thesproti, Dryopesque ruunt, quercusque silentes
180Chaonio veteres liquerunt vertice Selloe.
Exhausit totas quamvis delectus Athenae,
Exiguae Phoebea tenent navalia puppes.
Tresque petunt veram credi Salamiua carinae.
Iam dilecta Iovi centenis venit in arma
185Creta vetus populis, Cnososque agitare pharetras
Docta, nec Eois peior Gortyna sagittis.
Tunc qui Dardaniam tenet Oricon, et vagus altis
Dispersus silvis Athamas, et nomine prisco
Encheliae, versi testantes funera Cadmi,
190Colchis et Adriacas spumans Apsyrtis in undas,
Et Penei qui rura colunt, quorumque labore
Thessalus Aemoniam vomer proscindit Iolcon.
Inde lacessitum primo mare, cum rudis Argo
Miscuit ignotas temerato litore gentes,
195Primaque cum ventis pelagique furentibus undis
Composuit mortale genus, fatisque per illam
Accessit mors una ratem. Tunc linquitur Aemus
Thracius, et populum Pholoe mentita biformem.
Deseritur Strymon tepido committere Nilo
200Bistonias consuetus aves, et barbara Cone
Sarmaticas ubi perdit aquas, sparsamque profundo
Multifidi Peucen unum caput adluit latri:
Mysiaque, et gelido tellus perfusa Cayco
Idalis, et nimium glebis exilis Arisbe.
205Quique colunt Pitanen, et quae tua munera Pallas
Lugent damnatae Phoebo victore Celaenae:
Qua celer et ripis descendens Marsya rectis
Errantem Maeandron adit, mixtusque refertur:
Passaque ab auriferis tellus exire metallis
210Pactolon: qua culta secat non vilior Hermus.
Iliacae quoque signa manus, perituraque castra
Ominibus petiere suis: nec fabula Troiae
Continuit, Phrygiique ferens se Caesar Iuli.
Accedunt Syriae populi; desertus Orontes,
215Et felix, (sic fama) Ninos: ventosa Damascos,
Gazaque, et arbusto palmarum dives Idume.
Et Tyros instabilis, pretiosaque murice Sidon.
Has ad bella rates non flexo limite ponti,
Certior haud ullis duxit Cynosura carinis.
220Phoenices primi, famae si creditur, ausi
Mansuram rudibus vocem signasse figuris.
Nondum flumineas Memphis contexere biblos
Noverat: et saxis tantum volucresque feraeque
Sculptaque servabant magicas animalia linguas.
225Deseritur Taurique nemus, Perseaque Tarsos,
Coryciumque patens exesis rupibus antrum,
Mallos, et extremae resonant navalibus Aegae.
Itque Cilix iusta, iam non pirata, carina.
Movit et Eoos bellorum fama recessus,
230Qua colitur Ganges, toto qui solus in orbe
Ostia nascenti contraria solvere Phoebo
Audet, et adversum fluctus impellit in Eurum:
Hic, ubi Pellaeus, post Tethyos aequora, ductor
Constitit, et magno vinci se fassus ab orbe est.
235Quaque ferens rapidum diviso gurgite fontem
Vastis Indus aquis mixtum non sentit Hydaspen.
Quique bibunt tenera dulces ab arundine succos,
Et qui tingentes croceo medicamine crinem
Fluxa coloratis adstringunt carbasa gemmis.
240Quique suas struxere pyras, vivique calentes
Conscendere rogos. Pro, quanta est gloria genti,
Iniecisse manum fatis, vitaque repletos,
Quod superest, donasse deis! Venere feroces
Cappadoces; duri populus nunc cultor Amani,
245Armeniusque tenens volventem saxa Niphaten:
Aethera tangentes silvas liquere Coatrae.
Ignotum vobis, Arabes, venistis in orbem,
Umbras mirati nemorum non ire sinistras.
Tunc furor extremos movit Romanus Oretas,
250Carmanosque duces, quorum deflexus in Austrum
Aether, non totam mergi tamen adspicit Arcton;
Lucet et exigua velox ibi nocte Bootes.
Aethiopumque solum, quod non premeretur ab ulla
Signiferi regione poli, nisi, poplite lapso,
255Ultima curvati procederet ungula Tauri.
Quaque caput rapido tollit cum Tigride magnus
Euphrates, quos non diversis fontibus edit
Persis, et incertum, tellus si misceat amnes,
Quod potius sit nomen aquis. Sed sparsus in agros
260Fertilis Euphrates Phariae vice fungitur undae:
At Tigrim subito tellus absorbet hiatu,
Occultosque tegit cursus, rursusque renatum
Fonte novo flumen pelagi non abnegat undis.
Inter Caesareas acies diversaque signa
265Pugnaces dubium Parthi tenuere favorem,
Contenti fecisse duos. Tinxere sagittas
Errantes Scythiae populi, quos gurgite Bactros
Includit gelido, vastisque Hyrcania silvis.
Hinc Lacedaemonii, moto gens aspera freno,
270Heniochi, saevisque affinis Sarmata Moschis.
Colchorum qua rura secat ditissima Phasis:
Qua Croeso fatalis Halys, qua vertice lapsus
Rhipaeo Tanais diversi nomina mundi
Imposuit ripis, Asiaeque et terminus idem
275Europae, mediae dirimens confinia terrae,
Nunc huc, nunc illuc, qua flectitur, ampliat orbem.
Quaque fretum torrens Maeotidos egerit undas,
Pontus et Herculeis aufertur gloria metis,
Oceanumque negat solas admittere Gades.
280Hinc Essedoniae gentes, auroque ligatas
Substringens, Arimaspe, comas: hinc fortis Arius,
Longaque Sarmatici solvens ieiunia belli
Massagetes quo fugit equo; volucresque Geloni.
Non, cum Memnoniis deducens agmina regnis
285Cyrus, et effusis numerato milite telis
Descendit Perses, fraternique ultor amoris
Aequora cum tantis percussit classibus, unum
Tot reges habuere ducem. Colere nec umquam
Tam variae cultu gentes, tam dissona vulgi
290Ora. Tot immensae comites missura ruinae
Excivit populos, et dignas funere Magni
Exsequias Fortuna dedit. Non corniger Hammon
Mittere Marmaridas cessavit in arma catervas:
Quidquid ab occiduis Libye patet arida Mauris,
295Usque Paraetonias Eoa ad litora Syrtea.
Accperet felix ne non semel omnia Caesar,
Vincendum pariter Pharsalia praestitit orbem.