M. Annaeus Lucanus, Pharsalia
Carolus Hermannus Weise, Ed.

395
Deseruere cavo tentoria fixa Lemano,
Castraque, quae, Vogesi curvam super ardua rupem,
Pugnaces pictis cohibebant Lingonas armis.
Hi vada liquerunt Isarae, qui, gurgite ductus
400Per tam multa suo, famae maioris in amnem
Lapsus, ad aequoreas nomen non pertulit undas.
Solvuntur flavi longa statione Rutheni:
Mitis Atax Latias gaudet non ferre carinas,
Finis et Hesperiae, promoto limite, Varus:
405Quaque sub Herculeo sacratus numine portus
Urget rupe cava pelagus: non Corus in illum
Ius habet, aut Zephyrus: solus sua litora turbat
Circius, et tuta prohibet statione Monoeci.
Quaque iacet litus dubium, quod terra fretumque
410indicat alternis vicibus, cum funditur ingens
Oceanus, vel cum refugis se fluctibus aufert.
Ventus ab extremo pelagus sic axe volutet,
Destituatque ferens; an sidere mota secundo
Tethyos unda vagae lunaribus aestuet horis;
415Flammiger an Titan, ut alentes hauriat undas,
Erigat Oceanum, fluctusque ad sidera ducat,
Quaerite, quos agitat mundi labor: at mihi semper
Tu, quaecumque moves tam crebros causa meatus,
420Ut superi voluere, late. Tunc rura Nemetis
Qui tenet, et ripas Aturi, qua litore curvo
Molliter admissum claudit Tarbellicus aequor,
Signa movet, gaudetque amoto Santonus hoste:
Et Biturix, longisque leves Suessones in armis:
Optimus excusso Leucus Rhemusque lacerto,
Optima gens flexis in gyrum Sequana frenis:
Et docilis rector rostrati Belga covini:
Arvernique ausi Latios se fingere fratres,
Sanguine ab Iliaco populi; nimiumque rebellis
Nervius, et caesi pollutus sanguine Cottae;
430Et qui te laxis imitantur, Sarmata, braccis,
Vangiones: Batavique truces, quos aere recurvo
Stridentes acuere tubae: qua Cinga pererrat
Gurgite: qua Rhodanus raptum velocibus undis
In mare fert Ararim: qua montibus ardua summis
435Gens habitat cana pendentes rupe Gebennas:
Pictones immunes subigunt sua rura; nec ultra
Instabiles Turonas circumsita castra coercent.
In nebulis, Meduana, tuis marcere perosus
Andus, iam placida Ligeris recreatur ab unda;
440Inclyta Caesareis Genabos dissolvitur alis.
Tu quoque laetatus converti proelia, Trevir:
Et nunc tonse Ligur, quondam per colla decors
Crinibus effusis toti praelate Comatae:
Et quibus immitis placatur sanguine diro
445Tentates, horrensque feris altaribus Hesus,
Et Taranis Scythicae non mitior ara Dianae.
Vos quoque, qui fortes animas, belloque peremtas
Laudibus in longum vates dimittitis aevum,
Plurima securi fudistis carmina, Bardi.
450Et vos barbaricos ritus moremque sinistrum
Sacrorum, Druidae, positis repetistis ab armis.
Solis nosse deos et coeli numina vobis,
Aut solis nescire datum. Nemora alta remotis
Incolitis lucis. Vobis auctoribus, umbrae
455Non tacitas Erebi sedes Ditisque profundi
Pallida regna petunt: regit idem spiritus artus
Orbe alio: longae (canitis si cognita) vitae
Mors media est. Certe populi, quos despcit Arctos,
Felices errore suo, quos ille timorum
460Maximus haud urget, leti metus. Inde ruendi
In ferrum mens prona viris, animaeque capaces
Mortis: et ignavum, rediturae parcere vitae.
Et vos, cirrigeros bellis arcere Caycos
Oppositi, petitis Romam, Rhenique feroces
465Deseritis ripas, et apertum gentibus orbem.
Caesar, ut immensae collecto robore vires
Audendi maiora fidem fecere, per omnem
Spargitur Italiam, vicinaque moenia complet.
Vana quoque ad veros accessit fama timores,
470Irrupitque animos populi, clademque futuram
Intulit, et velox properantis nuntia belli
Innumeras solvit falsa in praeconia linguas.
Est, qui, tauriferis ubi se Mevania campis
Explicat, audaces ruere in certamina turmas
475Adferat, et, qua Nar Tiberino illabitur amni,
Barbaricas saevi discurrere Caesaris alas:
Ipsum, omnes aquilas collataque signa ferentem,
Agmine non uno densisque incedere castris.
Nec, qualem meminere, vident: maiorque ferusque
480Mentibus occurrit, victoque immanior hoste.
Hunc inter Rhenum populos Alpesque iacentes,
Finibus Arctois patriaque a sede revulsos,
Pone sequi, iussamque feris a gentibus urbem,
Romano spectante, rapi. Sic quisque pavendo
485Dat vires famae: nulloque auctore malorum,
Quae finxere timent. Nec solum vulgus inani
Perculsum terrore pavet: sed curia et ipsi
Sedibus exsiluere Patres, invisaque belli
Consulibus fugiens mandat decreta senatus.
490Tunc quae tuta petant, et quae metuenda relinquant,
Incerti, quo quemque fugae tulit impetus, urgent
Praecipitem populum serieque haerentia longa
Agmina prorumpunt. Credas, aut tecta nefandas
Corripuisse faces, aut iam, quatiente ruina,
495Nutantes pendere domos: sic turba per urbem
Praecipiti lymphata gradu, velut unica rebus
Spes foret adflictis, patrios excedere muros,
Inconsulta ruit. Qualis, cum turbidus Auster
Repulit a Libycis immensum Syrtibus aequor,
500Fractaque veliferi sonuerunt pondera mali,
Desilit in fluctus, deserta puppe, magister
Navitaque, et, nondum sparsa compage carinae,
Naufragium sibi quisque facit: sic, urbe relicta,
In bellum fugitur. Nullum iam languidus aevo
505Evaluit revocare parens, coniunxve maritum
Fletibus, aut patrii, dubiae dum vota salutis
Conciperent, tenuere Lares: nec limine quisquam
Haesit et extremo tunc forsitan urbis amatae
Plenus abit visu: ruit irrevocabile vulgus.
510O faciles dare summa deos, eademque tueri
Difficiles! Urbem, populis victisque frequentem
Gentibus, et generis, coeat si turba, capacem
Humani, facilem venturo Caesare praedam
Ignavae liquere manus. Cum pressus ab hoste
515Clauditur externis miles Romanus in oris,
Effugit exiguo nocturne pericula vallo,
Et subitus rapti munimine cespitis agger
Praebet securos intra tentoria somnos:
Tu tantum audito bellorum nomine, Roma,
520Desereris; nox una tuis non credita muris.