M. Annaeus Lucanus, Pharsalia
Carolus Hermannus Weise, Ed.

295
Convocat armatos extemplo ad signa maniplos:
Utque satis trepidum, turba coeunte, tumultum
Composuit, vultu dextraque silentia iussit:
Bellorum o socii, qui, mille pericula Martis
300Mecum, ait, experti, decimo iam vincitis anno,
Hoc cruor Aretois meruit diffusus in arvis,
Vulneraque et mortes, hiemesque sub Alpibus actae?
Non secus ingenti bellorum Roma tumultu
Concutitur, quam si Poenus transcenderit Alpes
305Hannibal. Implentur valido tirone cohortes:
In classem cadit omne nemus: terraque marique
Iussus Caesar agi. Quid? si mihi signa iacerent
Marte sub adverso, ruerentque in terga feroces
Gallorum populi? Nunc, cum Fortuna secundis
310Mecum rebus agat, superique ad summa vocantes,
Tentamur. Veniat dux longa pace solutus,
Milite cum subito, partesque in bella togatae,
Marcellusque loquax, et nomina vana Catones.
Scilicet extremi Pompeium emtique clientes
315Continuo per tot sociabunt tempora regno?
Ille reget currus, nondum patientibus annis?
Ille semel raptos numquam dimittet honores?
Quid iam rura querar totum suppressa per orbem,
Ac iussam servire famem? Quis castra timenti
320Nescit mixta foro? gladii cum triste minantes
Iudicium insolita trepidum cinxere corona,
Atque auso medias perrumpere milite leges
Pompeiana reum clauserunt signa Milonem?
Nunc quoque ne lassum teneat privata senectus,
325Bella nefanda parat, suetus civilibus armis,
Et docilis Sullam scelerum vicisse magistrum.
Utque ferae tigres numquam posuere furorem,
Quas nemore Hyrcano, matrum dum lustra sequuntur,
Altus caesorum pavit cruor armentorum;
330Sic et Sullanum solito tibi lambere ferrum
Durat, Magne, sitis. Nullus semel ore receptus
Pollutas patitur sanguis mansuescere fauces.
Quem tamen inveniet tam longa potentia finem?
Quis scelerum modus est? Ex hoc te iam, improbe, regno
335Ille tuus saltem doceat discedere Sulla.
Post Cilicasne vagos, et lassi Pontica regis
Proelia, barbarico vix consummata veneno,
Ultima Pompeio dabitur provincia Caesar,
Quod non, victrices aquilas deponere iussus,
340Paruerim? Mihi si merces erepta laborum est,
His saltem longi, non cum duce, praemia belli
Reddantur: miles sub quolibet iste triumphet.
Conferet exsanguis quo se post bella senectus?
Quae sedes erit emeritis? quae rura dabuntur,
345Quae noster veteranus aret? quae moenia fessis?
An melius fient piratae, Magne, coloni?
Tollite iampridem victricia, tollite signa:
Viribus utendum est, quas fecimus: arma tenenti
Omnia dat, qui iusta negat. Nec numina deerunt:
350Nam nec praeda meis, neque regnum quaeritur armis:
Detrahimus dominos urbi servire paratae.
Dixerat: at dubium non claro murmure vulgus
Secum incerta fremit: pietas patriique penates
Quamquam caede feras mentes animosque tumentes
355Frangunt; sed diro ferri revocantur amore
Ductorisque metu. Summi tunc munera pili
Laelius, emeritique gerens insignia doni,
Servati civis referentem praemia quercum:
Si licet, exclamat, Romani maxime rector
360Nominis et ius est, veras expromere voces;
Quod tam lenta tuas tenuit patientia vires,
Conquerimur. Deeratne tibi fiducia nostri?
Dum movet haec calidus spirantia corpora sanguis,
Et dum pila valent fortes torquere lacerti,
365Degenerem patiere togam, regnumque senatus?
Usque adeo miserum est, civili vincere bello?
Duc age per Scythiae populos, per inhospita Syrtis
Litora, per calidas Libyae sitientis arenas.
Haec manus, ut vitum post terga relinqueret orbem,
370Oceani tumidas remo compescuit undas:
Fregit et Arctoo spumantem vertice Rhenum.
Iussa sequi tam posse mihi, quam velle necesse est.
Nec civis meus est, in quem tua classica, Caesar,
Audiero. Per signa decem felicia castris,
375Perque tuos iuro quocumque ex hoste triumphos;
Pectore si fratris gladium, iuguloque parentis
Condere me iubeas, plenaeque in viscera partu
Coniugis, invita peragam tamen omnia dextra;
Si spoliare deos, ignemque immittere templis,
380Numina miscebit castrensis flamma Monetae;
Castra super Tusci si ponere Tybridis undas,
Hesperios audax veniam metator in agros.
Tu quoscumque voles in planum effundere muros,
His aries actus disperget saxa lacertis:
385Illa licet, penitus tolli quam iusseris urbem,
Roma sit. His cunctae simul adsensere cohortes,
Elatasque alte, quaecumque ad bella vocaret,
Promisere manus. It tantus ad aethera clamor,
Quantus, piniferae Boreas cum Thracius Ossae
390Rupibus incubuit, curvato robore pressae
Fit sonus, aut rursus redeuntis in aethera silvae.
Caesar ut acceptum tam prono milite bellum,
Fataque ferre videt, ne quo languore moretur
Fortunam, sparsas per Gallica rura cohortes
395Evocat, et Romam motis petit undique signis.