Satura I
Semper ego auditor tantum? numquamne reponam
vexatus totiens rauci Theseide Cordi?
inpune ergo mihi recitaverit ille togatas,
hic elegos? inpune diem consumpserit ingens
5Telephus aut summi plena iam margine libri
scriptus et in tergo necdum finitus Orestes?
nota magis nulli domus est sua quam mihi lucus
Martis et Aeoliis vicinum rupibus antrum
Vulcani. Quid agant venti, quas torqueat umbras
10Aeacus, unde alius furtivae devehat aurum
pelliculae, quantas iaculetur Monychus ornos,
Frontonis platani convulsaque marmora clamant
semper et adsiduo ruptae lectore columnae:
expectes eadem a summo minimoque poeta,
15et nos ergo manum ferulae subduximus, et nos
consilium dedimus Sullae, privatus ut altum
dormiret; stulta est clementia, cum tot ubique
vatibus occurras, periturae parcere chartae.
cur tamen hoc potius libeat decurrere campo
20per quem magnus equos Auruncae flexit alumnus,
si vacat ac placidi rationem admittitis, edam.
Cum tener uxorem ducat spado, Mevia Tuscum
figat aprum et nuda teneat venabula mamma,
patricios omnis opibus cum provocet unus
25quo tondente gravis iuveni mihi barba sonabat,1
cum pars Niliacae plebis, cum verna Canopi
Crispinus Tyrias umero revocante lacernas
ventilet aestivum digitis sudantibus aurum,
nec sufferre queat maioris pondera gemmae,
30difficile est saturam non scribere, nam quis iniquae
tam patiens urbis, tam ferreus, ut teneat se,
causidici nova cum veniat lectica Mathonis
plena ipso, post hunc magni delator amici
et cito rapturus de nobilitate comesa
quod superest, quem Massa timet, quem munere palpat2
Carus et a trepido Thymele summissa Latino?
cum te summoveant qui testamenta merentur
noctibus,3 in caelum quos evenit optima summi
nunc via processus, vetulae vesica beatae?
40unciolam Proculeius habet, sed Gillo deuncem,
partes quisque suas ad mensuram inguinis heres,
accipiat sane mercedem sanguinis, et sic
palleat ut nudis pressit qui calcibus anguem
aut Lugudunensem rhetor dicturus ad aram.
45Quid referam quanta siccum iecur ardeat ira,
cum populum gregibus comitum premit hic spoliator
pupilli prostantis et hic damnatus inani
iudicio? quid enim salvis infamia nummis?
exul ab octava Marius bibit et fruitur dis
50iratis, at tu victrix provincia ploras.
Haec ego non credam Venusina digna lucerna?
haec ego non agitem? sed quid magis Heracleas
aut Diomedeas aut mugitum labyrinthi
et mare percussum puero fabrumque volantem,
55cum leno accipiat moechi bona, si capiendi
ius nullum uxori, doctus spectare lacunar,
doctus et ad calicem vigilanti stertere naso?
cum fas esse putet curam sperare cohortis
qui bona donavit praesepibus et caret omni
60maiorum censu, dum pervolat axe citato
Flaminiam puer Automedon? nam lora tenebat
ipse, lacernatae cum se iactaret amicae.
Nonne libet medio ceras inplere capaces
quadrivio, cum iam sexta cervice feratur
65hinc atque inde patens ac nuda paene cathedra
et multum referens de Maecenate supino
signator falsi4, qui se lautum atque beatum
exiguis tabulis et gemma fecerit uda?
Occurrit matrona potens, quae molle Calenum
70porrectura viro miscet sitiente rubetam
instituitque rudes melior Lucusta propinquas
per famam et populum nigros efferre maritos,
aude aliquid brevibus Gyaris et carcere dignum,
si vis esse aliquid; probitas laudatur et alget.
75criminibus debent hortos praetoria mensas,
argentum vetus et stantem extra pocula caprum,
quem patitur dormire nurus corruptor avarae,
quem sponsae turpes et praetextatus adulter?
si natura negat, facit indignatio versum
80qualemcumque potest, quales ego vel Cluvienus.
Ex quo Deucalion nimbis tollentibus aequor
navigio montem ascendit sortesque poposcit,
paulatimque anima caluerunt mollia saxa
et maribus nudas ostendit Pyrrha puellas,
85quidquid agunt homines, votum timor ira voluptas
gaudia discursus, nostri farrago libelli est.
et quando uberior vitiorum copia? quando
maior avaritiae patuit sinus? alea quando
hos animos? neque enim loculis comitantibus itur
90ad casum tabulae, posita sed luditur arca.
proelia quanta illic dispensatore videbis
armigero! simplexne furor sestertia centum
perdere et horrenti tunicam non reddere servo?
quis totidem erexit villas, quis fercula septem
95secreto cenavit avus? nunc sportula primo
limine parva sedet turbae rapienda togatae;
ille tamen faciem prius inspicit et trepidat ne
suppositus venias ac falso nomine poscas:
agnitus accipies, iubet a praecone vocari
100ipsos Troiugenas, nam vexant limen et ipsi
nobiscum, ‘da praetori, da deinde tribuno.’
sed libertinus prior est. ‘prior’ inquit ‘ego adsum.
cur timeam dubitemve locum defendere? quamvis
natus ad Euphraten, molles quod in aure fenestrae
105arguerint, licet ipse negem, sed quinque tabernae
quadringenta parant, quid confert purpura maior
optandum, si Laurenti custodit in agro
conductas Corvinus oves, ego possideo plus
Pallante et Licinis?’ expectent ergo tribuni,
110vincant divitiae, sacro ne cedat honori
nuper in hanc urbem pedibus qui venerat albis,
quandoquidem inter nos sanctissima divitiarum
maiestas, etsi funesta pecunia templo
nondum habitas5, nullas nummorum ereximus aras,
ut colitur Pax atque6 Fides Victoria Virtus
quaeque salutate crepitat Concordia nido.
Sed cum summus honor finito conputet anno,
sportula quid referat, quantum rationibus addat,
quid facient comites quibus hinc toga, calceus hinc est
120et panis fumusque domi? densissima centum
quadrantes lectica petit, sequiturque maritum
languida vel praegnas et circumducitur uxor.
hic petit absenti nota iam callidus arte
ostendens vacuam et clausam pro coniuge sellam
125‘Galla mea est’ inquit, ‘citius dimitte, moraris?
profer, Galla, caput, noli vexare, quiescit.’ 7
Ipse dies pulchro distinguitur ordine rerum:
sportula, deinde forum iurisque peritus Apollo
atque triumphales, inter quas ausus habere
130nescio quis titulos Aegyptius atque Arabarches,
cuius ad effigiem non tantum meiere fas est.
vestibulis abeunt veteres lassique clientes
votaque deponunt, quamquam longissima cenae
spes homini; caulis miseris atque ignis emendus.
135optima silvarum interea pelagique vorabit
rex horum, vacuisque toris cantum ipse iacebit
nam de tot pulchris et latis orbibus et tam
antiquis una comedunt patrimonia mensa,
nullus iam parasitus erit. sed quis ferat istas
140luxuriae sordes? quanta est gula quae sibi totos
ponit apros, animal propter convivia natum!
poena tamen praesens, cum tu deponis amictus
turgidus et crudum8 pavonem in balnea portas,
hinc subitae mortes atque intestata senectus;
it9 nova nec tristis per cunctas fabula cenas:
ducitur iratis plaudendum funus amicis.
Nil erit ulterius quod nostris moribus addat
posteritas, eadem facient cupientque minores,
omne in praecipiti vitium stetit, utere velis,
totos pande sinus, dicas10 hic forsitan ‘unde
ingenium par materiae? unde illa priorum
scribendi quodcumque animo flagrante liberet
simplicitas? “cuius non audeo dicere nomen?
quid refert, dictis ignoscat Mucius an non?”’
pone Tigellinum: taeda lucebis11 in illa
qua stantes ardent qui fixo gutture12 fumant,
et latum media sulcum deducis13 harena.
Qui dedit ergo tribus patruis aconita, vehatur
pensilibus plumis atque illinc despiciat nos?
160‘cum veniet contra, digito compesce labellum:
accusator erit qui verbum dixerit “hic est.”
securus licet Aenean Rutulumque ferocem
committas, nulli gravis est percussus Achilles
aut multum quaesitus Hylas urnamque secutus:
165ense velut stricto quotiens Lucilius ardens
infremuit, rubet auditor cui frigida mens est
criminibus, tacita sudant praecordia culpa,
inde ira14 et lacrimae. tecum prius ergo voluta
haec animo ante tubas: galeatum sero duelli
170paenitet.’ experiar quid concedatur in illos,
quorum Flaminia tegitur cinis atque Latina.
