Μακεδονία και χαλκεία

(Εφημερίδα των συντακτών 29 Δεκ. 2018)

Θόδωρος Αντωνίου (1935-2018)

* Μαζική λοβοτομή. Ανήμερα Χριστούγεννα πετυχαίνω στην τηλεόραση συναυλία της Συμφωνικής Ορχήστρας Νέων για τα παιδιά της Παιδογκολογικής Μονάδας του ΑΧΕΠΑ. Δεν στάθηκα πολύ, αν και έμοιαζε σοβαρή η προσπάθεια –και σίγουρα ιερός ο σκοπός. Σε επόμενο γύρο πετυχαίνω το φινάλε: ορχήστρα, πολυμελής χορωδία, και οι τέσσερις σολίστ, όλοι μαζί παίζουν και τραγουδούν, μεγαλόφωνα και πανηγυρικά, ενώ το κοινό μοιάζει να εκστασιάζεται αποκάτω, το «Μακεδονία ξακουστή»!

Προτού προλάβω να συνέλθω, ακολούθησε, με όρθιο τώρα το κοινό, ο Εθνικός Ύμνος!

Λίγες μέρες πιο πριν, στη Βοστώνη, στον αγώνα μπάσκετ Σέλτικς και Μπακς, ομογενείς με παραδοσιακές στολές χόρεψαν στο ημίχρονο, προς τιμήν του Αντετοκούνμπο, ξεσηκώνοντας όλο το γήπεδο, το «Μακεδονία ξακουστή»!

Λοβοτομημένες γενιές δημιουργούμε. Και το θέμα δεν είναι πια μόνο η ακροδεξιά με τους μπλε και μαύρους κόκκους, όσο η κεντροτάδε δημοκρατία της ΝΔ και η κεντροδείνα δημοκρατία αλλά και ο ταχασοσιαλισμός του ΚΙΝΑΛ.

Μαζί και οι άφωνοι και οι πετρωμένοι της ψήφου «παρών».

* Ψεύτης; Άπαγε! Τέταρτο τώρα Σάββατο, θα απαύδησε ο αναγνώστης, που η στήλη μετράει αντίστροφα τον χρόνο: Από τα τέλη Οκτωβρίου που ο άγιος Πειραιώς είχε τετατέτ με Μητσοτάκη στα κεντρικά της ΝΔ. Κι όταν του έγραψαν για κολιγιές ενόψει, τότε, του συμφώνου εκκλησίας-κράτους, άστραψε και βρόντησε, παλιά του τέχνη, πως είχε πάει να καλέσει την αξιωματική αντιπολίτευση στον αγιασμό των υδάτων τα Θεοφάνια!

Από τότε περιμένουμε να πάει να καλέσει και τον πρωθυπουργό, γιατί δεν διανοούμαστε να πιστέψουμε πως ψεύδεται έτσι ασύστολα ένας άγιος.

* Φέικ νιουζ. Αλλιώς είναι τα πράγματα, μοιραία, με μη αγίους. Έτσι, o κ. Κ. Κουτσουρέλης, συγγραφέας που τύλιξε σε μερικές κόλλες χαρτί ολοσούμπιτο τον Καβάφη, απόστολος του πολυτονικού και οχτρός της πολιτικής «κορρεκτίλας», έγραφε στο φέισμπουκ του Κεντρωτή τι κουμάσι είμαι, ο μπήξος και ο δείξος εγώ.

Και μαζί με τα διάφορα γράφει και ότι: «Στον Παναγιώτη Κονδύλη κοκκορεύτηκε (!) κάποτε ότι δεν τελείωσε πανεπιστήμιο. Και το 'χεις για τίτλο τιμής; του απάντησε εκείνος» (το θαυμαστικό δικό του).

Γιά δες. Και τον Παναγιώτη Κονδύλη δεν τον ήξερα ούτε κατ’ όψιν!

Άλλωστε, όχι δεν τέλειωσα πανεπιστήμιο, αλλά καν λύκειο! Και τώρα που το σκέφτομαι, πρέπει όντως να κοκορεύομαι.

Σε άλλο σίριαλ, με κάτι «ετυμολογίες» του Κιμούλη, μαζί με τους πλείστους όσους έσπευσαν να του υποβάλουν τα σέβη τους, τσουπ και ο παρουσιαστής σε κρατικό κανάλι Ανδρέας Ροδίτης. Που είχε προβάλει σε εκπομπή του ένα φιλόδοξο «ετυμολογικό» πόνημα.

Που η συγγραφέας του μας δηλώθηκε φοιτήτρια του Τσαρλατανείου «Ελληνική Αγωγή» του Άδωνη, και εξέδωσε το πόνημά της στις εκδόσεις του Πλεύρη και το παρουσίασε σε σειρά με τίτλο «Γνήσιοι Έλληνες». Αυτά τα εύγλωττα ρεάλια μετέφερα, χωρίς άλλον χαρακτηρισμό για την ιδεολογική της ταυτότητα. Πόσο μάλλον του παρουσιαστή.

Που βγήκε ωστόσο κι είπε πως τον είπα χρυσαυγίτη!

Ε, δεν τα λες παραδρομή αυτά. Ψέματα απροκάλυπτα είναι, κοινώς απατεωνιά.

* Πάει και ο Θόδωρος Αντωνίου, από τους διαπρεπέστερους συνθέτες διεθνώς. Πλήρης ημερών, δεν ξέρω· αφού, όσο αποχαιρετούμε ανθρώπους γνωστούς μας από παλιά, απ’ τα εφηβικά μας εν προκειμένω, ακόμα και τα 83 δεν μας φαίνονται πολλά.

Έφυγε έστω πλήρης ημερών, αλλά κυρίως με πλήρη, πλουσιοπάροχη αναγνώριση του έργου του, επάξια τιμημένος.

Γιατί είχε αρχικά αδικηθεί, κατά κάποιον τρόπο, ο Αντωνίου. Όταν είχε κι αυτός να αναμετρηθεί με τον Γιάννη Χρήστου. Που ξεχώριζε ούτως ή άλλως από τον φιλοσοφικό προσανατολισμό της απόλυτα προσωπικής μουσικής του. Και που με τον πρόωρο και άγριο θάνατό του σε τροχαίο το 1970 πέρασε αμετάκλητα στη σφαίρα του θρύλου.

Δούλεψε όμως σκληρά ο Αντωνίου. Και τη βρήκε τη μουσική του. Και κατέκτησε τη θέση που του άξιζε, αφήνοντάς μας και πλουσιότατο σε όγκο έργο. Στο καλό, Θόδωρε.

* Ο κύκλος της ζωής. Όμως πρέπει και να ευχηθούμε Καλή, Καλύτερη Χρονιά. Ή, δεν αντέχω στον πειρασμό: «Ευχόμεθα όλβιον είναι», όπως εύχονται στο Τσαρλατανείο.

Αίσιο και ευτυχές, εν πάση περιπτώσει. Υγεία και γαλήνη.

Κουσούρια και κουσούρια

(Εφημερίδα των συντακτών 22 Δεκ. 2018)

όμως η δικιά μας Μπαρτσελόνα μεταφράζει κιόλας

* «Η σάτιρα στηρίζεται στο κουσούρι» είπε ο Σεφερλής. Και κουσούρι είναι για τον Σεφερλή, πέρα από το γνωστό κι απ’ τον Χριστόδουλο σεξουαλικό, οτιδήποτε διαφορετικό, ακόμα και σε κιλά ή σε μπόι!

Έτσι, «στις επιθεωρήσεις του [...] χλευάζει τις γυναίκες, τους γκέι, τους ξένους, τους υπέρβαρους, τους διαφορετικούς», κατέγραψε τα αυταπόδεικτα η Έλενα Ακρίτα.

Και ξέσπασε σάλος μέγας, απείλησε και με μήνυση ο θιγμένος, κι έσπευσαν παρατρεχάμενοι και άλλοι, μέχρι κι ο Χωμενίδης, να τον υπερασπίσουν, τον μεγάλο, λέει, κωμικό.

Μεγάλος πώς; Με τη βούλα του Κώστα Γεωργουσόπουλου. Ο οποίος και μας ενδιαφέρει περισσότερο εδώ, όχι ο Σεφερλής.

Όμοιος ομοίω, θα πείτε. Όχι μόνο στον σεξισμό, τον ρατσισμό, την ομοφοβία και την πάσης φύσεως χυδαιότητα, που διανθίζει συχνά τα κείμενα του Κ. Γεωργουσόπουλου.

Αλλά και στο χιούμορ: «Η αγορά είναι κοινή κι έχει μουνί σαν ραβανί κι όποιος πειράξει του λαού το ραβανί τον περιμένουν μαύρα χρόνια στη στενή»: Αριστοφάνης, Αχαρνείς, διά ποδός Γεωργουσοπούλου.

* «Ξέρεις ποιος είμ’ εγώ, ρε;» Ξόδεψα τη μισή στήλη μου την περασμένη φορά, για θέμα που ελάχιστους ενδιαφέρει, μια απάντηση που έστειλα στον Αναγνώστη για τον κ. Γαραντούδη, πάντα με θέμα τον εξευτελισμό του Χειμωνά, και δεν την έβλεπα επί έναν μήνα να δημοσιεύεται. Μου έστειλε τώρα λινκ ο υπεύθυνος του περιοδικού, με το σχόλιό μου και ανταπάντηση του κ. Γαραντούδη. Ευχαρίστως να δεχτώ πως έφταιγε η τύφλα μου, και να τελειώνουμε με το σίριαλ πια.

Που ουσιαστικά το τελειώνει ο κ. Γαραντούδης, αφού δεν είμαι, λέει, όπως αυτός, νεοελληνιστής φιλόλογος κτλ. Επειδή και στο πρώτο του κείμενο ξαναρωτούσε ο κ. Γαραντούδης μα ποιος είμαι και τολμώ και τον κρίνω, παίζω για λίγο το γελοίο του παιχνίδι, κι ας είναι όλη η ντροπή δικιά μου:

Με το συμπάθιο, κ. Γαραντούδη, αλλά πολύ προτού φτάσετε εσείς τα 30 χρόνια της καριέρας σας, όπως τα μετράτε, επιστήμονες κατά πολύ ειδικότεροί σας μίλησαν δημόσια και έγραψαν δημόσια για τη δουλειά μου. Ανάμεσά τους και ο Γ. Σαββίδης, για το έργο του οποίου μου κάνατε ολόκληρο μάθημα στο πρώτο σας κείμενο.

* Η Μπαρτσελόνα. Καλύτερα όμως από τον κ. Γαραντούδη, που δεν μιλάει με μη ειδικούς, το διατύπωσε ο κ. Κεντρωτής, πως δεν κατεβαίνει σε αγώνα κοτζάμ Μπαρτσελόνα με την Τραχανοπλαγιά!

Όμως ούτε στην καθηγήτρια Μαρία Παπαδήμα, που έγραψε για τα όσα τράβηξε στα χέρια του ο Μπωντλαίρ, καταδέχτηκε να απαντήσει, να σχολιάσει, να αντικρούσει. Ίσως και επειδή κάποια στιγμή κατάλαβε, ή του το επισήμαναν καλοί του φίλοι, πως, όποτε απάντησε, εκτέθηκε ανεπανόρθωτα και πολλαπλώς!

Ανέλαβε έτσι να απαντήσει με δισέλιδο σχεδόν ο εκδότης του, μοιραία όχι επί της ουσίας αλλά μ’ ένα αναλυτικό βιογραφικό του μεταφραστή του, που τόσο τόσοι τον ανυμνούν. Νέα ήθη.

* Και οι πόρνες. Νέα όντως ήθη, αν, με αφορμή και την κ. Παπαδήμα, θυμηθούμε πως ούτε ο κ. Μπλάνας απάντησε ποτέ επί της ουσίας, ούτε για την τάχα απ’ τα ρωσικά μετάφραση του Γκρόσμαν (Ζωή και πεπρωμένο) ούτε για την αυτοσχεδιαστική συχνά μετάφραση των αρχαίων (καμία σχέση πάντως εδώ με τον Κεντρωτή: έχει τουλάχιστον μια προφορικότητα, μια ποιητικότητα ο Μπλάνας): αφορισμοί και κουβεντολόι με την παρέα στο φέισμπουκ ή κάνα ιδιωτικό μανιφέστο, που το στέλνει ηλεκτρονικά στο κοινό του.

Και ειδικά για την κ. Παπαδήμα και την καθηγήτρια σλαβικών σπουδών Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, που είχαν αναδείξει την ιστορία με τον Γκρόσμαν, έκανε λόγο για «δύο πόρνες» οι οποίες… κτλ.

Διορθώνω: παλαιά ήθη.

* Και προπαντός ο άγιος. Όμως τι κάθομαι πάλι και ψειρίζω, όταν παραμένει ανοιχτή, χαίνουσα πληγή, αν πήγε ή δεν πήγε ή πότε θα πάει ο άγιος Πειραιώς στην Κουμουνδούρου ή στο Μαξίμου, να καλέσει αυτοπροσώπως και τον Τσίπρα στα Θεοφάνια, όπως μας είπε ότι πήγε, ότι γι’ αυτό πήγε, στον Μητσοτάκη, από Οκτώβρη μήνα.

Αυτή η αγωνία θα μας φάει, αφού αλλιώς θα ’ναι σαν να είπε ψέματα ο άγιος. Όπερ άτοπον. Και βλασφημία.

Καλά Χριστούγεννα στο μεταξύ.

Στόλισμα και ξαράχνιασμα - Γαραντούδεια

(Εφημερίδα των συντακτών 15 Δεκ. 2018)

Στόλισμα και ξαράχνιασμα

Είχαμε αρχίσει, την περασμένη φορά, με στολίδια για το χριστουγεννιάτικο δέντρο, πριν μας το απαγορέψει ο ΣΥΡΙΖΑ, κατά την προφητεία Βορίδη. Να βιαστούμε πια, περνάνε οι μέρες. Είναι ώρα για την παραδοσιακή γενική καθαριότητα, ξαράχνιασμα κτλ. –ό,τι προλάβουμε πάλι.

* Ελλάς-Γαλλία-συμμαχία, σου λέει! Κολοκύθια στο πάτερο! Λόγια του αέρα! Καίγεται το Κολωνάκι του Παρισιού, όχι τίποτα Εξάρχεια, και μούγκα από δω. Τόση τεχνογνωσία, τόσους θεωρητικούς και αναλυτές, που έκαναν διδακτορικό με το 2008, να τους στέλναμε π.χ. κάναν Θεοδωρόπουλο, Κανέλλη, Δοξιάδη…, με το εξεγερσιόμετρό τους, τίποτα.

Μόνο η Σώτη Τριανταφύλλου έσωσε την παρτίδα. Με μια δισέλιδη σχεδόν ανάλυση στο μαρινάκειο Βήμα (9/12). Όπου τα ’βαλε όλα στη θέση τους, από το «επιλεγόμενο Σύστημα» ώς την «εθνοάρνηση» και προπαντός την «ισλαμοαριστερά»!

* «Επί δύο χρόνια ο Χ μηχανορραφούσε την εκδίκησή του», φρέσκος υπότιτλος από τον αμπελώνα του καναλιού της Βουλής (10/12).

Έχω ξαναγράψει για τους υπότιτλους στο κανάλι της Βουλής («μεταφράστηκε στα φαρισαϊκά», δηλαδή στα φαρσί, κ.ά.)· έχω γράψει και για κάποια απάντηση του καναλιού, ότι δεν φταίνε αυτοί, γιατί ψωνίζουν πακέτο, με τους υπότιτλους μαζί –πότε θα μάθουν τότε να ψωνίζουν;

Στο μεταξύ μου ’γραψε φίλη και συνάδελφος ότι «σε κάποιον Βέρντι οι ιαχές των πολεμιστών για τη νίκη αποδίδονταν “Βικτόρια, Βικτόρια”, σα να φώναζαν τη γειτόνισσα απ’ απέναντι». Ή την Μπέκαμ, λέω εγώ.

* Αριστεία. Η πιο in λέξη, λέξη φετίχ, μέχρι και τίτλος ηλεκτρονικής εφημερίδας έγινε (ακροδεξιάς, διόλου απροσδόκητο). Την ακούς, και σαν να βλέπεις μπροστά σου τον άλλο να χτυπάει με πείσμα, λύσσα πες, το πόδι κάτω, σαν παιδί που πήγαν να του αρπάξουν το παιχνίδι: αριστεία! αριστεία! αριστεία!, σε κάθε εκδοχή και παραλλαγή, πάντα το ίδιο ιλαρή.

Από πρόσφατο άρθρο, τυχαία: «Οι δημιουργοί των νησίδων αριστείας: Πέντε από τους 14 διεθνώς διακριθέντες Έλληνες επιστήμονες μιλούν στην Κ» (9/12),

«υπάρχουν νησίδες αριστείας στην ακαδημαϊκή κοινότητα» της Ελλάδας, «η στήριξη των νησίδων αριστείας», «να επιταχυνθεί ο τροχός της αριστείας στην Ελλάδα», κ.ά.

* Αυτά τα λίγα σήμερα, γιατί ακολουθούν «υποχρεώσεις», κι έτσι κι αλλιώς εμένα ο νους μου αλλού, σε κάτι που το έγραφα και την περασμένη φορά, και θα επανέρχομαι σταθερά κάθε Σάββατο. Ώσπου ν’ ακούσω πως ο άγιος Πειραιώς πήγε εντέλει και στην Προεδρία της Δημοκρατίας και στο Μαξίμου, να επιδώσει ιδιοχείρως την πρόσκληση για τα Θεοφάνια –και όχι μόνο στον Μητσοτάκη, από Οκτώβρη μήνα κιόλας, όπως ο ίδιος ο άγιος δικαιολόγησε την επίσκεψή του.

Να γαληνέψει κι εμένα η ψυχή μου, πως οι άγιοι ψέματα δεν λένε.

Γαραντούδεια

Ο κανιβαλίσας τον Χειμωνά κ. Γαραντούδης απάντησε σε δύο σχετικές επιφυλλίδες μου όχι, ως είθισται, στην εφημερίδα που τις δημοσίευσε, στο ίδιο δηλαδή αναγνωστικό κοινό, αλλά στην ασφάλεια δικού του χώρου, στο ηλεκτρονικό περιοδικό «Ο αναγνώστης». Αφήνοντας κατά μέρος τα διάφορα παρελκυστικά του, έστειλα στο περιοδικό (5/11) μια απάντηση στην «ανοικτή επιστολή» του. Κοντά ενάμιση μήνα τώρα δεν δημοσιεύτηκε· ας μπει εδώ, για την ιστορία:

«Σε δύο επιφυλλίδες μου (Εφημερίδα των συντακτών, 29/9 και 6/10/18) σχολίαζα το αδιανόητο, εντέλει, να δημοσιεύει κάποιος (και μάλιστα σε εφημερίδα) ένα ξένο κείμενο, παραβλέποντας την τελική μορφή που θέλησε να του δώσει ο συγγραφέας του, με τις όποιες (ουσιαστικές, εν προκειμένω) διορθώσεις-βελτιώσεις επέφερε κάποια στιγμή: “Μην τον κοιτάτε καλοντυμένο· φορούσε τρύπιες κάλτσες” μοιάζει να λέει ο φιλολογικός εκδότης. Που μάλιστα δεν αγνόησε γενικά τις βελτιώσεις, αλλά τις έκρινε ο ίδιος και αποφάσισε ο ίδιος ποιες θα “κάνει δεκτές” και ποιες θα “απορρίψει”! Παραδίδοντας, ξαναλέω, το κείμενο σε ουσιωδώς διαφορετική μορφή από αυτή που θέλησε ο συγγραφέας.

»Δεν ξέρω αν πρέπει να χαρώ που ο φιλολογικός εκδότης, έπειτα από μια ιστορία η οποία δεν αφορά κανέναν, πως σε άλλη εφημερίδα το είχε δώσει με τις πρέπουσες επισημάνσεις κτλ., αλλά… κτλ., επιβεβαιώνει απολύτως αυτό που θεωρούσα αδιανόητο. Ότι δηλαδή επιφύλαξε στον εαυτό του το δικαίωμα να διαμορφώσει κατά το δοκούν το τελικό κείμενο που έδωσε στη δημοσιότητα –“παρά πάσα λογική, δεοντολογία, ηθική”, ξαναγράφω τώρα, και σταματώ, χωρίς να ξέρω τι να υπογραμμίσω, τη λογική ή την ηθική –όχι πια μόνο την επαγγελματική.

»ΥΓ. Τα όσα άλλα βρίσκει (με αφελείς μικρολαθροχειρίες) να σημειώσει, από τον “ψεύτη” Ελύτη, που έλεγε πως σκίζει μα δεν έσκιζε, αφού άφησε κατάλοιπα (για ημιτελή ποιήματα όμως ο λόγος, κύριε Γαραντούδη!), έως αυτά που (θεωρεί πως) αφορούν την ταπεινότητά μου, εύκολα τα καταλαβαίνει και τα αξιολογεί ο αναγνώστης».

Στολίδια για το χριστουγεννιάτικο δέντρο

(Εφημερίδα των συντακτών 8 Δεκ. 2018)

* Ξαφνιαστήκαμε; Πάει καιρός που έφυγε απ’ τον ΣΥΡΙΖΑ ο Τατσόπουλος, ασκώντας κριτική από τ’ αριστερά, και με καθαρό μέτωπο πια, για να του παρουσιάσουν λ.χ. το τελευταίο του (όχι λογοτεχνικό αλλά «πολιτικό») βιβλίο, κάλεσε την Ντόρα, παρακαλώ, και τον Πάγκαλο, παρακαλώ.

Και τώρα, ο από αριστερά της αριστεράς, επισήμως πια στη δεξιά, και ούτε καν! Στην ακροδεξιά πήγε, στον Άδωνη, με τον οποίο και παλιότερα ετοίμαζε εκπομπή, μαζί και με τον άλλο ανθό, τον Μπογδάνο. 

Έτσι, τώρα, μετά την επίσημη αναγγελία της προσχώρησής του στη ΝΔ, πρώτη του και συμβολική εμφάνιση ήταν να πάει φιλοξενούμενος στην εκπομπή που κάνει μέσω φέισμπουκ ο Άδωνης.

Σασπένς: να έχει και πιο πάτο;

* Είπα Άδωνη, που ούτε η Μπλακ Φράιντεϊ, διάβασα, του ξέφυγε. Κοψοχρονιά λοιπόν τα μαθήματα στο Τσαρλατανείο «Ελληνική Αγωγή», και ιδίως τα δικά του σεμινάρια ρητορικής. 

Κι επειδή τα ιδεολογικά του είναι γνωστά, ήθελα να ξαναθυμίσω τα λιγότερο προφανή· 

πως δηλαδή ο κωμικά ανίκανος να αρθρώσει λόγο κατανοητό, είτε όταν αφήνεται αυτάρεσκα, ηδονικά, στον οίστρο του τηλεπωλητή είτε όταν χάνει (μόνιμα σχεδόν) την ψυχραιμία του, αυτός ο άνθρωπος διδάσκει ρητορική· 

ότι ο μύστης τάχα των αρχαίων, όταν τον έβαλαν σε κάποια εκπομπή να αναγνωρίσει αρχαίες ρήσεις, δεν πέτυχε ούτε μία· ενώ στενάζει το τουίτερ του από λάθη γραμματικά, συντακτικά, και διόλου αμελητέα ορθογραφικά. 

Και π.χ. η ολοσέλιδη διαφήμιση του Τσαρλατανείου του, αυτού του ναού των παραεπιστημόνων και ανεπιστημόνων, σε μία μόνο αράδα με εφτά (7) λέξεις έχει λάθη εφτά (7) στο πολυτονικό του, αυτό που (σύμφωνα με τις ιδιότητες τις οποίες του αποδίδουν κάτι «συνεπιστήμονές» του), αν ίσως τον έσωσε από δυσλεξία, σίγουρα δεν τον έσωσε από τη δυσαρθρία. Όλα κωμικά;

* Κι ο τάχα μεταλλαγμένος: «Με ανησυχεί μήπως η μόδα [sic] της Ευρώπης, με τα ακροδεξιά κινήματα, έρθει και στην Ελλάδα» έγραψε (30/11) στο τουίτερ του ο ποιος; Ο Νικήτας Κακλαμάνης!

Αυτός που επέβαλε λαθραία στη Βουλή, παραβαίνοντας τον Κανονισμό, ενός λεπτού σιγή για τον δυνάμει μακελάρη και πάντως σίγουρα προβοκάτορα εθνικιστή Κατσίφα! 

Ο ίδιος που ζητούσε, και υποθέτω θα ζητάει, την «αυτονομία της Βορείου Ηπείρου»! Που έβαζε αντισημίτες κι ακροδεξιούς στο ψηφοδέλτιό του, όταν κατέβαινε για δήμαρχος. Και καμάρωνε που τον χαρακτήριζαν «Έλληνα Λεπέν»!

* Και μια περί Κατσίφα ο λόγος, που είδα ότι τον έθαψαν με στρατιωτικό κασκέτο, ενώ κάτω απ’ τη σημαία που τον σκέπαζε, ήταν με στρατιωτική στολή (άραγε και με το καλάσνικόφ του;), θα μπορώ τότε να ζητήσω κι εγώ να με θάψουν με αρχιερατική στολή, αφού μικρός δήλωνα πως θα γίνω δεσπότης, και η καλύτερή μου ήταν, όταν καμιά Κυριακή πηγαίναμε στη Μητρόπολη, να διαλέγω έπειτα άμφια και μίτρες στα γύρω μαγαζιά. 

Και δεν θα τους παιδέψω, τους δικούς μου εννοώ: ας είναι και η πιο φτηνή στολή, μόνο να είχα μπότες καουμπόικες και τη μίτρα λίγο πιο ψηλή απ’ το συνηθισμένο, να ξεχωρίζει, όπως π.χ. του αγίου Πειραιώς, αφού κι εγώ πια Πειραιώτης, πάνω από 10 χρόνια τώρα.

* Είπα άγιο Πειραιώς, και μ’ έχει φάει μαύρη ανησυχία, που μπήκε ο Δεκέμβρης, και ακόμα δεν είδα να πηγαίνει στα γραφεία των άλλων πολιτικών αρχηγών, να επιδώσει ιδιοχείρως την πρόσκληση για τα Θεοφάνια, όπως ισχυρίστηκε με ολόκληρη απανταχούσα πως έκανε με τον Μητσοτάκη, ήδη από τις 24 Οκτωβρίου! 

Τρέμω, δεν ξέρω τι να φανταστώ, αφού, ως γνωστόν, χείλη ιερέων, πόσο μάλλον αρχιερέων, ου ψεύδονται, κοινώς δεν λένε ψέματα ιερείς κι αρχιερείς, δεν είναι ψεύτες!

Αλλιώς, πάλι κλονίστηκε η πίστη μου. Κι ούτε μπότες καουμπόικες ούτε ψηλότερη μίτρα θέλω πια. Ούτε καν αρχιερέας. Παλιοζωή.

* Η σκατοψυχιά της εβδομάδας: «Παράκληση: θα μπορούσε η κυρία Χαρούλα Αλεξίου να τραγουδήσει για την ΚΥΡΙΑ καθαρίστρια που βρέθηκε στη φυλακή;» γράφει κάποιος, και επιλέγει και τον φιλοξενεί στη σελίδα του σοβαρός συνεργάτης του Βήματος (2/12).

(Δυστυχώς, τρώει τη σκόνη τού μετρ του είδους Τάκη Θεοδωρόπουλου, που είχε αφιερώσει τότε ολόκληρη επιφυλλίδα, με τίτλο λόγια της Χαρούλας: «Είμαστε όλοι καθαρίστριες», τα οποία θέλησε μάλιστα να ελέγξει γλωσσικά –και είχε, για πολλοστή φορά, λάθος.)

* Έχουμε κι άλλα όμως στολίδια· άλλη φορά. Στο μεταξύ, όπως έκλεισε την ομιλία του ένας επίσκοπος στην πανηγυρική λειτουργία της αγίας Βαρβάρας: «Ας είμαστε Βαρβάρες, όχι βάρβαροι»!

«Παναγίτσα μου ’νια μπόχα!»

(Εφημερίδα των συντακτών 1 Δεκ. 2018, εδώ με προσθήκες)

Θετέ πατέρα αυτών που εκδίωξε στο σκάσμα της οργής Του

Ο Θεός πατήρ, και εξόρισε μακριά απ’ τον κήπο της τρυφής Του.

Είπα να κάνω το χατίρι του Γ. Κεντρωτή, που διαμαρτυρήθηκε πως ασχολούμαστε μόνο μ’ ένα μετάφρασμά του από τα Άνθη του κακού του Μπωντλαίρ, κι άνοιξα στην τύχη, σ’ ένα διαφημιστικό στο διαδίκτυο, σ. 382-383. Και ιδού το σκάσμα, ανεύρετο στα λεξικά, αμίλητο στη γλώσσα μας, καρπός (φρούτο, αλλιώς) της κεντρωτικής εμμονής, να ξετρυπώνει λέξεις όσο πιο σπάνιες ή και λέξεις άπαξ –όταν δεν σκαρώνει δικές του, πέρα πια κι απ’ τα όρια της ύβρεως, συχνά του κιτς. Κι αυτά, όταν στο πρωτότυπο, και ιδιαίτατα στο προκείμενο, ακόμα και το πιο σκοτεινό νόημα, ή και ενγένει ύφος, υπηρετείται, εκφράζεται, συντίθεται από λέξεις κοινές, κτήμα του κάθε μέσου χρήστη.

«Σκάσμα» λοιπόν, «σκάσμα της οργής», το πάγκοινο στα γαλλικά noire colère= άγριος θυμός, φοβερή οργή. Και με την ευκαιρία, «κήπος της τρυφής Του» είναι ο paradis terrestre, ο επίγειος, ο επί γης ή κι ο σκέτος παράδεισος –τόσο απλά.

Αρκεί, νομίζω, αν δεν το παρακάναμε κιόλας, με την τρίτη τώρα, τελευταία όμως, δόση: αλλά Μπωντλαίρ είναι αυτός, ένας κορυφαίος αισθητής ποιητής, που έγινε κι αυτός, στα χέρια του μεταφραστή του, γραφικός βουκόλος, και Παλατινή Ανθολογία, στην πρώτη επιφυλλίδα. Για την τύχη του Μπωντλαίρ ειδικότερα, περισσότερα και κάποτε ξεκαρδιστικά, βλ. Μαρία Παπαδήμα: «Όταν ο “διαισθητικός” μεταφραστής ενοράται γυμνές γυναίκες, βρομύλους, φευγάτες γάτες, κουτορνίθια και άλλα αγκρίφια», Athens review of books, τχ. 100, Νοέμ. 2018, σ. 18-22.

Μικρή στάση στον Μπροχ, στο Βιργιλίου θάνατος, σ’ ένα τόσο δα κομμάτι που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο: «Αγκρίκολας εκ γενετής» αρχίζει, και τη λέξη αγκρίκολας τη μαντεύει κανείς, από τα λατινικά του σχολείου π.χ., όμως δεν μιλήθηκε ποτέ στα ελληνικά, δεν είναι καν σαν τα προ-Κοραϊκά γαζέτα= εφημερίδα και σπιτάλι= νοσοκομείο κ.ά. Ενώ στα γερμανικά, η λέξη είναι Bauer= γεωργός, αγρότης, ακόμα και σε λεξικάκι τσέπης. (Ψύλλοι στ’ άχυρα, όμως ούτε το «εκ γενετής» στέκει εδώ, δεν λέμε «καλλιτέχνης εκ γενετής», αλλά: καλλιτέχνης από γεννησιμιού του, από τα γεννοφάσκια του…) Εδώ και η «μοναξιά του ανθρώπινου τσούρμου», που είδαμε την προηγούμενη φορά, κι ο παρατατικός που, από τον Μούζιλ ήδη, δεν τον έμαθε ποτέ ο Γ. Κεντρωτής: «όποτε συνέβαινε να μεγαλώνει σε μήκος κάτι…»= «όταν μεγάλωνε σε μήκος κάτι…» Και «ποίηση», με λέξεις πάντα ΙΧ: «στασιό δεν είχε, δεν έβρισκε στασιό, έφευγε το θάνατο…», «ξεφωλεμένος», και «πολεμήσαντας εντός του» και «μέσα του πολεμήσαντας», φτυστός ο Σολωμός, ίδιος Ελύτης. 

Περί βλακείας, του Μούζιλ; Ένα μόνο, πλην μέγα: «Του περιφανή τα λόγια, παναγίτσα μου ’νια μπόχα»! «Περιφανής», που μάλλον τον μπέρδεψε με τον «περήφανο» ο μεταφραστής, σημαίνει: καταφανής, ολοφάνερος, ξακουστός· το ’νια, είναι από το μνια= μια, αφού ο μεταφραστής πιστεύει ότι γίνεται «περιφανής» με την πιστή φωνητική απόδοση (από την άλλη όμως αφαιρεί το γράμμα μ, που μόνο μ’ αυτό αναπτύσσεται το ημίφωνο -ν-: απόλυτη σύγχυση). Στο πρωτότυπο: Eigenlobt stinkt, δύο λέξεις, η μία σύνθετη, λέξεις πάλι κοινές, πάλι στα «λεξικάκια»: η περιαυτολογία, ο αυτοέπαινος, βρομάει· δηλαδή ο αυτοέπαινος μόνο έπαινος δεν είναι, στην ουσία... Μπόχα! Αλλά και «μπουνταλιά», όπως στο «Μπουνταλιά και καυχησιά, ένα κλήμα δυο τσαμπιά»![1]

Και πίσω στην αρχή, στις Τρεις Γυναίκες του Μούζιλ κατά Κεντρωτή, με τις οποίες είχα ασχοληθεί εκτενώς το 1987, «χωρίς γρυ γερμανικά», όπως λέει ο ΓΚ, που ούτε τότε ήξερε ούτε έμαθε ποτέ του, κάτι δεκαετίες που μεταφράζει τώρα, πως η μετάφραση κρίνεται αρχικά και κυρίως στη γλώσσα υποδοχής. Εξού και όλα όσα του επισημαίνονται κατά καιρούς, από μένα ή από άλλους, έχουν σχέση με την «ιδιόλεκτό» του, τα ΙΧ ελληνικά του (ιδίως λεξιλόγιο, και μαζί γραμματική και σύνταξη και στίξη!) και ελάχιστα (και τότε δευτερευόντως) με τη γλώσσα του πρωτοτύπου.

Έτσι λοιπόν έγραφα για τις «Τρεις Γυναίκες του Ρ. Μούζιλ και το καλάμι του μεταφραστή», με τον εύγλωττο υπότιτλο: «Η “ακάματη ολβιότητα χαράς προκεκτημένης”, το “θέλγος” και η “ανταρίτσα”», ποια γερμανικά, δηλαδή, και αποδελτίωνα, πρόχειρα πάντα, σημεία 199. Από αυτά ο ΓΚ βρήκε να απαντήσει σε μόλις 22. Και από τα 199, μόλις σε 14 σημείωνα ελάχιστα, στοιχειώδη γερμανικά, όπως εδώ παραπάνω με τα γαλλικά. Κι από τα 14, μόνο 3 έβγαλε λάθος ο ΓΚ! Αράδιαζε όμως γερμανικά σε πλήθος άλλα, άσχετα σημεία, ακολουθώντας μια συχνά κωμική στρεψόδικη και παρελκυστική τακτική, απαντώντας σε άλλα από αυτά που επισήμαινα εγώ· κατέβαζε μεταφράσεις ολλανδικές, σουηδικές, γαλλικές, πορτογαλικές κ.ά., που όμως επέμεναν να μη συμφωνούν μαζί του· έδινε ανύπαρκτη παραπομπή (!) σε άκρως ειδικό πλατωνικό λεξικό· προσπαθώντας να μαζέψει τα γραμματικοσυντακτικά του, μπέρδευε ακόμα και αιτιατική με ονομαστική· μου χρέωνε σφάλμα ξένο, που το είχα βέβαια σε εισαγωγικά, και πλήθος άλλα, που ούτε επιγραμματικά δεν χωρούν εδώ.

Συγκέντρωσα έτσι σε PDF, για τον φιλοπερίεργο και υπομονετικό έως μαζοχισμού αναγνώστη, όλη τη σινδονιάδα, από άθλιες δυστυχώς φωτοτυπίες της εποχής, τα δικά μου κείμενα αλλά και του Κεντρωτή, μαζί και με την αλληλογραφία, Γερμανών (κάποιων μάλιστα που γράφουν ελληνικά, σε άψογη κεντρωτική, με «καρηβαρίες» και «σικάριους»!) αλλά και δικών μας (π.χ. του Ανδρέα Παππά, με πολύτιμους κεντρωτικούς μαργαρίτες, ανάμεσά τους κι ένα μνημείο άγνοιας μουσικών όρων): https://tinyurl.com/ycyxg2q2.

Έτσι κι αλλιώς, την εμπεδώσαμε τη μεταφραστική «άποψη» και το μεταφραστικό ήθος, όπου ο μεταφραστής καβαλάει συστηματικά το κείμενο και συντρίβει κάτω από το βάρος τής αυστηρά ΙΧ γλώσσας «του» τον συγγραφέα, χώρια οι αυθαίρετες προσθήκες, η παράθεση δύο και τριών σημασιών, για να διαλέξει ο αναγνώστης κ.ά. Δεν θα ’χε νόημα να συνεχίσουμε τώρα εδώ, όσο γαργαλιστικά κι αν είναι, και τα «σκέβονται» και οι «πουντικόπουτσ’ς» και τα «πάψε περαιτέρω» και τα «μηνούσε την ανάμνηση» και η «γυναίκα που περίμενε γεννητούρι» και οι «σούμες»…

«Οιχόμεθα», λοιπόν. Κεντρωτιστί, να ξαναθυμηθούμε: «Γι’ αυτό –γαμώ, την τύχη μου γαμώ!– καλύτερα είναι να του δίνω».

---

[1] Περισσότερα, βλ. εδώ: https://yannisharis.blogspot.com/2008/11/blog-post_15.html, και Στοιχήματα Β΄: Γλωσσικά, Μεταφραστικά, Γαβριηλίδης 2013, σ. 190-92, και 193 κ.ε. για την «ανταρίτσα» απ’ τις Τρεις Γυναίκες του Μούζιλ.