αυτοπροσωπογραφία προσαρακοστιανή

στην οικογενειακή φωτογραφία: διορθωτές κειμένων, επιμελητές, δασκάλοι, φιλολόγοι και λοιποί ψυχαναγκαστικοί της γλώσσας

"Για την υπεράσπιση της κοινωνίας και της δημοκρατίας"

Σήμερα δημοσιεύτηκε στο απεργιακό φύλλο συντακτών της Ελευθεροτυπίας το κείμενο "Για την υπεράσπιση της κοινωνίας και της δημοκρατίας" με 130 υπογραφές, με τη φιλοδοξία να αποτελέσει τη βάση για έναν ευρύτερο διάλογο. Το κείμενο, που ακολουθεί, είναι αναρτημένο και στο ιστολόγιο http://koindim.wordpress.com/, ανοιχτό σε όσους θέλουν να συνυπογράψουν


Η ελληνική κοινωνία δοκιμάζεται τόσο από την κρίση όσο και από τις αδιέξοδες συνταγές αντιμετώπισής της. Υποχωρούν θεσμοί που συγκροτήθηκαν μέσα από πολλούς αγώνες και θυσίες στη μεταπολεμική Ελλάδα: οι κοινωνικές ασφαλίσεις, το σύστημα δημόσιας υγείας και περίθαλψης, η εκπαίδευση, οι συγκοινωνίες, το φυσικό και αστικό περιβάλλον, η δυνατότητα ασφαλούς διαβίωσης, στοιχειώδη δημόσια αγαθά που συνιστούν την ελληνική εκδοχή ενός ήδη λειψού και απαξιωμένου κοινωνικού κράτους κατεδαφίζονται, με αποτέλεσμα η κοινωνία να οδηγείται στην ασφυξία.

διαβάστε τη συνέχεια...

Προβάλλεται εκβιαστικά το δίλημμα: λιτότητα ή χρεοκοπία; Ωστόσο, δεν πρόκειται για δίλημμα αλλά για αρνητικό άθροισμα: και λιτότητα και χρεοκοπία. Η ανά τρεις μήνες απειλή αποβολής της Ελλάδας από την ευρωζώνη είναι ηθικά ανοίκεια και οικονομικά καταστροφική, γιατί ενισχύει την βαριά ύφεση, μετατρέποντας την Ευρώπη σε κεντρικό παράγοντα αβεβαιότητας, οικονομικής αστάθειας και βαθέματος της κρίσης. Η ίδια η Ευρώπη διαμορφώνει τις συνθήκες ώστε η Ελλάδα να μην τηρεί τις δανειακές της υποχρεώσεις.

Κάθε μέρα γίνεται πιο φανερό ότι η συγκεκριμένη πολιτική αντιμετώπισης της κρίσης, που κορυφώθηκε με την ψήφιση του Μνημονίου 2, δεν είναι μια πορεία διάσωσης και εξόδου ούτε άρσης των χρόνιων παθογενειών του ελληνικού πολιτικού και οικονομικού συστήματος, αλλά μια πορεία καταστροφική, βασισμένη στην κοινωνική αδικία. Την κρίση δεν την υφίστανται όσοι εκμεταλλεύτηκαν το κράτος και το δημόσιο συμφέρον επί δεκαετίες, αλλά οι πλέον ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια πρωτοφανή επιχείρηση αναδιανομής πλούτου και ισχύος, που υπονομεύει το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο, δημιουργώντας ακραίες οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες. Ταυτόχρονα, επανεμφανίζεται δυναμικά ο εθνικισμός ενώ εντείνονται ο ρατσισμός και η ξενοφοβία.

Η ψευδώνυμη χρήση της έννοιας της «μεταρρύθμισης» είναι ενδεικτική για την αδυναμία υπέρβασης της κρίσης. Και αυτοί ακόμη που ήλπιζαν ότι η κρίση θα αποτελούσε ευκαιρία εξυγίανσης και τολμηρής θεσμικής ανανέωσης αντιλαμβάνονται πλέον ότι οι επιβαλλόμενες «μεταρρυθμίσεις» διαλύουν την κοινωνία. Ο λόγος που κυριαρχούσε στο εσωτερικό και εντείνεται στο εξωτερικό είναι ηθικολογικός, τιμωρητικός και ενοχοποιητικός. Κάθε αντίρρηση και κριτική επισείει την κατηγορία του «λαϊκισμού», του «συντεχνιασμού» και του «αντιευρωπαϊσμού». Αφού πρώτα στιγματίστηκε η μεταπολίτευση και το πνεύμα δημοκρατίας που έφερε στον τόπο, παρακολουθήσαμε και τον εξαγνισμό της άκρας δεξιάς, με τη συμπερίληψή της στην κυβέρνηση. Παράλληλα, πυκνώνουν οι προτάσεις για κυβερνήσεις «αρίστων», για συνασπισμούς τεχνοκρατών που θα «σώσουν» τη χώρα. Πρόκειται για ισχυρές αντιδημοκρατικές και αυταρχικές τάσεις, που εκμεταλλεύονται, με λαϊκιστικό τρόπο, τα δικαιολογημένα αισθήματα αποτροπιασμού απέναντι στην παλιά τάξη πραγμάτων που καταρρέει. Ωστόσο, σε αντίθεση με έναν ρηχό «εθνικά υπερήφανο» λόγο εναντίον των δανειακών συμβάσεων, δεν νοσταλγούμε, βέβαια, αυτή την τάξη.

Ελλάδα και Ευρώπη βυθίζονται σε μια αλληλοτροφοδοτούμενη κρίση, που δείχνει όχι μόνο τις θεσμικές αδυναμίες της Ένωσης, αλλά και τη διαχείρισή της από τις συντηρητικές ηγεσίες με νεοφιλελεύθερες συνταγές. Όσο και αν μοιάζει δύσκολο, οφείλουμε να εργαστούμε για μια κοινωνική και δημοκρατική Ευρώπη, που θα προβάλλει τις ιστορικές και πολιτικές της αξίες, δίνοντας νέο περιεχόμενο στην παγκοσμιοποίηση — άλλωστε, η λύση δεν μπορεί να είναι εθνική, αλλά πρέπει να ανταποκρίνεται στις διαστάσεις της ηπείρου μας, και όχι μόνο. Σήμερα ταπεινώνουν τους Έλληνες, αύριο τους υπόλοιπους λαούς, σπέρνοντας δυσπιστία και μίσος ανάμεσά τους. Πρόκειται για μια καταστροφική στιγμή στην ευρωπαϊκή ιστορία. Έτσι, η αλληλεγγύη προς την Ελλάδα συνιστά πολιτικό διακύβευμα για όλη την προοδευτική Ευρώπη.

Απέναντι στον άκριτο και εντέλει ταξικό λόγο οφείλουμε να προτάξουμε την κριτική σκέψη, την καθημερινή εμπειρία και τις ανάγκες των πολιτών, ιδίως αυτών που πλήττονται άδικα από την κρίση. Όσοι και όσες υπογράφουμε το κείμενο, επιθυμούμε να συμβάλουμε στη διαμόρφωση ενός ισχυρού μετώπου υπεράσπισης της κοινωνίας και της δημοκρατίας. Μια μεγάλη συμπαράταξη, που θα φέρνει κοντά ανθρώπους από διαφορετικούς χώρους, με στόχο να αποκαταστήσει το νόημα των λέξεων, τη δημιουργική επικοινωνία ανάμεσα σε κοινωνικούς χώρους και πολίτες με διαφορετικές εντάξεις, που συμμερίζονται τις θεμελιώδεις αρχές της δικαιοσύνης, της αλληλεγγύης και της δημοκρατίας, τις συντεταγμένες δηλαδή της ιδιότητας του πολίτη σε ένα φιλελεύθερο και δημοκρατικό πολίτευμα.

Απορρίπτοντας τη λογική του «μονόδρομου», τα ανιστόρητα στερεότυπα που ενοχοποιούν την ελληνική κοινωνία καταρρακώνοντας τη συλλογική αξιοπρέπειά μας, επιδιώκουμε να αναδείξουμε, εντός κι εκτός Ελλάδας, τις συνέπειες της κρίσης. H ελληνική κρίση είναι μέρος μιας συνολικότερης κρίσης, η οποία αλλάζει θεμελιακά την ιστορική εποχή που ζούμε. Σ’ αυτήν τη μεταιχμιακή περίοδο είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι διακυβεύονται τόσο η έννοια του κοινωνικού, όσο και η δημοκρατία και τα δικαιώματα του πολίτη.

Η ετοιμορροπία και η κρισιολόγηση

Ετοιμορροπισμένο στέκει το σπίτι του Λαπαθιώτη, που ετοιμορροπήθηκε από το χρόνο και από την αναλγησία της πολιτείας, αν και δεν είναι εύκολη η κρισιολόγηση των αποφάσεών της σε καιρούς οικονομικής κρίσης


«Το σπίτι του Παύλου Μελά στην Κηφισιά όπως είναι σήμερα, μετά τις πρώτες επεμβάσεις που έγιναν ώστε να αποτραπεί η ετοιμορροπία του» διάβασα στο Βήμα της Κυριακής 29/1.

Την «ετοιμορροπία» την είχα αναγγείλει, μαζί με την «κρισιολόγηση», όταν έγραφα για δύο άλλους εξεζητημένους, κατά την άποψή μου, νεολογισμούς, τον «στοιχηματισμό» και τη «φιλαναγνωσία» (23/7).

Πέρασε καιρός, δε θυμάμαι πώς είχα κεραυνοβοληθεί πρώτη φορά από την ετοιμορροπία, που την έψαξα έπειτα στα λεξικά, δεν τη βρήκα, φυσικά, ούτε σε παλιά ούτε σε νεότερα, χωρίς βεβαίως αυτό να σημαίνει και πολλά. Έψαξα όμως στο γκουγκλ: 1.480 τότε τα ευρήματα, μολονότι, ως γνωστόν, οι μετρήσεις του γκουγκλ δεν είναι απόλυτος δείκτης, καθώς διπλοτριπλομετρούν την ίδια πηγή. Αλλά έστω έτσι, ο πλασματικός αριθμός 1.480 δείχνει, μπορεί να πει κανείς, ότι μια λέξη έχει αρχίσει να διαδίδεται. Και ιδού, λίγους μήνες μετά, τα ευρήματα στο γκουγκλ έφτασαν τα 7.240.

διαβάστε τη συνέχεια...

Τεχνικά τα περισσότερα κείμενα όπου απαντά η λέξη, ξεβράστηκε ωστόσο και στην τρέχουσα εφημεριδογραφία. Και πάντως, τεχνικός-ξετεχνικός ο όρος, παραμένει εξόχως άκαμπτος, μέσα σε μια γενικότερα άκαμπτη και κατεξοχήν αμήχανη γλώσσα-σύνταξη, που βεβαίως και αποδίδει νόημα, αλλά κατά προσέγγιση.

Τι είναι η «ετοιμορροπία»; Προφανώς η κατάσταση στην οποία βρίσκεται ένα κτίσμα που κινδυνεύει να καταρρεύσει, που είναι ετοιμόρροπο. Πόσο απαραίτητος είναι ο νεολογισμός αυτός; Ή έστω πόσο ξεκάθαρος είναι στη σκέψη του χρήστη, παρ’ όλη την αναντίλεκτη διαφάνειά του; Ήδη στο αρχικό παράδειγμά μας, τι θέλει να πει ο συντάκτης; Πως έγιναν επεμβάσεις στο σπίτι του Παύλου Μελά, «ώστε να αποτραπεί η κατάρρευσή του», και όχι η ετοιμορροπία του –αλλιώς χρειαζόταν άλλο ρήμα: «να αρθεί» π.χ., αν τάχα είναι γλώσσα στρωτή αυτή, «να αρθεί η ετοιμορροπία του», να πάψει δηλαδή να είναι ετοιμόρροπο!

Άλλα παραδείγματα:

– με δεδομένο ότι τα κτίρια αυτά διέπονται από ετοιμορροπία…· μια λογιοφορεμένη εκδοχή της φράσης: «με δεδομένο ότι τα κτίρια αυτά είναι ετοιμόρροπα…»

– για να επισκευαστεί η στέγη και να αποκατασταθεί η ετοιμορροπία της (αυτό είναι σαν την περίφημη «αποκατάσταση του λάθους»!)

– Ο νομοθέτης προβλέπει την αντιμετώπιση της ετοιμορροπίας με μία σειρά μέτρων που καλύπτουν

– με βάση την πραγματογνωμοσύνη «το θέατρο δεν μπορεί να χαρακτηριστεί από επικινδυνότητα ετοιμορροπίας»

– βρίσκονται σε κατάσταση επικινδύνου ετοιμορροπίας και επιβάλλεται η κατεδάφισή τους

– Τα θραύσµατα παρουσιάζουν ετοιµορροπία, είναι συνήθως µετακινηµένα…

– Η ετοιμορροπία του συγκεκριμένου κτίσματος είναι έκδηλη…

Και το βραβείο πάει στη φράση:

– Το 2001 στερεώθηκε η ετοιμορροπία τμημάτων των τόξων και των πεσσών!

                                                * * *

Με την «κρισιολόγηση» τα πράγματα είναι πιο απλά, πρόκειται εντέλει για αγραμματοσύνη, νέτα σκέτα, που έχει, αν τάχα έχει, σημασία μόνο και μόνο επειδή εκπορεύεται από επιστήμονες:

«Η Ένωση Εισαγγελέων τονίζει ότι αποτελεί δικαίωμα του καθενός η κρισιολόγηση δικαστικών αποφάσεων, αλλά…» κτλ. κτλ., ήταν η είδηση στα Νέα της 16.4.10.

Τι θέλουν να πουν οι ποιητές; Ότι αποτελεί δικαίωμα του καθενός η κριτική, η κρίση, οι κρίσεις κτλ. Όμως, γνωστές αυτές οι λέξεις και κοινές. Άρα; Φοράμε φιόγκο φανταχτερό στην κριτική, και ιδού: "κρισιολόγηση" –που σημαίνει λόγος περί κρίσεως, λόγος για την κρίση, αν δεν ξεχνούμε στοιχειώδη ελληνικά!

Τα ευρήματα στο γκουγκλ αυτήν τη φορά ήταν και παραμένουν πενιχρά, 115 όλα κι όλα, και όλα σχεδόν ίδια μεταξύ τους, έχει ωστόσο ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε στο μέλλον την πρόοδο και αυτού του νεολογισμού.

Στο μεταξύ:

– για την σφαιρική αντιμετώπιση και κρισιολόγηση του θιγομένου ζητήματος, θεωρούμε χρήσιμο να αναφέρομε…

– ανεξάρτητα όμως από το πόσον αντέχει σε μια αντικειμενική κρισιολόγηση η άποψη αυτή…

Μα όντως δεν αντέχει σε όποια κριτική αυτή η κρισιολόγηση…

Οπότε; Δηλαδή; Γλωσσικό αίσθημα που… διέπεται από ετοιμορροπία; Όχι· παραίτηση, έξοδος (εθελούσια) από το γλωσσικό αίσθημα, όταν το στοίχημα είναι και πάλι η λογιοσύνη και η εκζήτηση και όλα όσα φύονται εκεί που έχει εσωτερικευτεί η απαξίωση ουσιαστικά της γλώσσας μας –περιττό να προσθέσω: της νεοελληνικής, γιατί αυτή είναι η γλώσσα μας, κι άλλη καμία.