Biografi Pengasas Mazhab Hanbali : Imam Ahmad bin Hanbal

Pendahuluan

Imam Ahmad bin Hanbal merupakan imam yang terakhir daripada rangkaian fuqaha pengasas empat mazhab yang masyhur. Beliau lahir lebih lewat daripada ketiga tiga rakannya iaitu Imam Hanafi, Imam Maliki, dan Imam Syafie. Ketika kelahiran beliau,  mazhab mazhab lain sudah pun tersebar ke pelusuk dunia. Hasil usaha dan kegigihan beliau, beliau berjaya menyebarkan mazhabnya sendiri kepada seluruh masyarakat dunia khususnya masyarakat di tanah Arab. 

Namun begitu, bukanlah niat Imam Ahmad bin Hanbal untuk melawan atau mengalahkan mazhab mazhab lain yang sedia ada,  tetapi kerana keyakinan beliau bahawa ijtihad nya lebih tepat dan lebih hampir kepada apa yang dikehendaki oleh Allah dan rasul, maka beliau berusaha menyebarkan pendirian beliau itu. Selain daripada pengasas mazhab Hanbali, beliau juga berperanan sebagai imam Darul Salam, mufti di Iraq, dan juga ahli hadis yang zuhud, soleh serta sabar dalam menghadapi pelbagai dugaan.

Ahmad bin Hanbal hidup dalam zaman pemerintahan bani Abbasiyah. Pada ketika ini, pengaruh Parsi masih berleluasa dan perebutan kuasa sering terjadi. Dan pada masa itu juga lah golongan Muktazilah giat memperkembangkan ideologi mereka yang aneh. Maka dengan sebab itu, perkembangan ilmu islam berlaku dengan begitu pesat sekali. Dan pada ketika inilah Imam Ahmad bin Hanbal giat mempelajari ilmu hadis. Beliau sanggup mengembara ke seluruh pelosok negeri di timur, barat, utara, dan selatan negeri semenanjung bumi Arab demi untuk mendalami ilmu agama terutamanya untuk mendapatkan hadis hadis nabi yang sahih yang tersebar di serata tanah Arab.

Berkat dari kesungguhannya itu, diriwayatkan bahawa Imam Ahmad bin Hanbal telah menghafal berjuta juta hadis sepanjang hidupnya. Ini menunjukkan betapa bersungguhnya beliau dalam mencari kebenaran dengan daya usahanya sendiri. Bahkan dengan keilmuan beliau juga, mazhab Hanbali telah diletakkan sebaris dengan mazhab-mazhab masyhur yang lain seperti mazhab Syafie, Maliki, dan Hanafi. Beliau juga dianggap sebagai seorang mujaddid, setaraf dengan Imam Syafie dan Nasa’i

Kelahiran Dan Keturunan Imam Ahmad Bin Hanbal

Nama penuh beliau adalah Abu Abdullah Ahmad bin Muhammad bin Hanbal bin Hilal bin Asad bin Idris bin Abdullah bin Habban bin Abdullah bin Anas bin Auf bin Qasit bin Mazin bin Syaiban bin Zahal bin Tha’labah bin Akasyah bin Sha’ab bin Ali bin Bakar bin Wail bin Qasyid bin Hanab bin Aqsi bin Da’mi bin Jadilah bin Asad bin Rabiah bin Nizar bin Ma’ad bin Adnan.. Keturunan Imam Ahmad bertemu dengan keturunan Rasulullah s.a.w pada Mazin bin Ma’ad bin Adnan.

Beliau dilahirkan di Baghdad setelah ibu bapanya berpindah dari Kota Murwa. Tarikh kelahiran beliau ialah pada 20 Rabiul Awal tahun 164 Hijrah bersamaan dengan tahun 780 Masihi. Pada ketika itu, Imam Abu Hanifah, pengasas mazhab Hanafi telah pun meninggal dunia kira kira 14 tahun yang lalu. Imam Malik pada ketika itu berusia 71 tahun manakala Imam Syafie baru berusia 14 tahun.

            Imam Ahmad lebih dikenali dengan nama datuknya, Hanbal, kerana datuknya adalah seorang gabenor yang amat masyhur di Khurasan ketika pemerintahan kerajaan Bani Umayyah. Manakala ayah kandung Imam Ahmad iaitu Muhammad pula adalah adalah seorang tentera Bani Hasyim. Beliau meninggal dunia pada usia yang masih muda iaitu 30 tahun. Oleh itu, Imam Ahmad dipelihara oleh ibunya yang bernama Safiyyah binti Maimunah binti Abdul Malik bin Sawadah bin Hindun Assyaibani. Kedua ibu dan bapanya merupakan arab asli dari suku Syaiban. Kebanyakan suku Syaiban menetap di Basrah. Oleh sebab itulah, Imam Ahmad juga digelar Al-Basri.

Oleh kerana beliau dibesarkan oleh ibunya sahaja, Imam Ahmad  sangat memuliakan dan menghormati ibunya. Pernah suatu ketika, beliau diserang demam panas ketika dalam perjalanan menuju ke Kufah untuk menuntut ilmu. Lalu beliau pulang dengan segera ke Baghdad untuk memohon maaf dan meminta izin daripada ibunya. Menurutnya, beliau terlupa untuk meminta izin daripada ibunya ketika keluar. Demikianlah peribadi Imam Ahmad, beliau percaya bahawa restu daripada seorang ibu itu amatlah penting sebelum melakukan apa apa pekerjaan.        

Kehidupan dan Pendidikan Imam Ahmad bin Hanbal

Imam Ahmad bin Hanbal dibesarkan dalam keadaan yang serba kekurangan. Beliau telah kehilangan seorang ayah sejak kecil lagi.  Ayahnya hanya meninggalkan sebuah rumah kecil dan sebidang tanah. Oleh itu beliau terpaksa melakukan pelbagai jenis pekerjaan untuk menyara dirinya dan membeli peralatan untuk menuntut ilmu. Di antara pekerjaan yang pernah dilakukan oleh Imam Ahmad adalah seperti tukang jahit, mengambil upah menulis, menenun kain serta membawa barang-barang. Beliau amat mementingkan usaha sendiri serta rezeki yang halal.

Diceritakan bahawa, ketika dalam perjalanan menuju ke Yaman untuk menuntut ilmu, beliau terpaksa mengambil upah mengangkut barang barang bersama hamba hamba suruhan. Dengan sedikit wang yang diperoleh itulah beliau berjaya sampai ke Yaman tanpa menerima sebarang pertolongan daripada orang lain. Imam Ahmad juga dikenali sebagai seorang yang zuhud. Beliau sanggup berada di dalam kesempitan wang demi untuk memberi sepenuh tumpuan dalam mencari ilmu.

Perjalanan Dalam Menuntut Ilmu

Kota Baghdad, iaitu tempat kelahiran dan tempat tinggalnya Imam Ahmad sememangnya sebuah kota yang agung. Ianya muncul sebagai sebuah kota ilmu pengetahuan dan kota tamadun yang termaju di dunia, mengalahkan negara-negara Eropah pada ketika itu. Pemerintahan Khalifah Harun Ar-Rasyid di bawah kerajaan Bani Abbasiyah telah menjadikan kota Baghdad semakin meningkat maju dan makmur terutamanya di dalam medan pembangunan infrastruktur dan kemajuan ilmu pengetahuan. Kitab-kitab terkenal yang dikarang oleh bangsa-bangsa yang telah maju seperti Yunani, India, Parsi dan Mesir telah diterjemahkan ke dalam bahasa Arab oleh pakar-pakar penterjemah.

Dengan perkembangan ilmu yang berlaku ini, Imam Ahmad tidak melepaskan peluang untuk mendalami ilmu agama. Bermula pada umur 14 tahun, Imam Ahmad mula mempelajari ilmu nahu dan juga ilmu mengarang. Pada masa yang sama juga, beliau mula menghafal Al-Quran. Setelah mahir di dalam ilmu bahasa dan menghafal keseluruhan Al-Quran, beliau mula menghadiri majlis-majlis para ulama di sekitar kota Baghdad.

Pada awal pengajiannya, Imam Ahmad beliau menuntut ilmu daripada Imam Abu Yusuf, seorang ulama’ yang hebat daripada aliran ahli akal. Setelah seketika, beliau berpindah dan belajar pula dengan Imam Husyaim bin Basyir Al-Wasiti, ulama’ dari aliran ahli hadis. Beliau menumpukan pengajiannya dengan Imam Husyaim. Imam Ahmad lebih terpengaruh kepada aliran ahli hadis berbanding dengan ahli akal. Pada tahun 179 H, iaitu ketika masih berumur 15 tahun, beliau sudah mula mengumpul hadis sedikit demi sedikit. Setelah umurnya melonjak kepada 16 tahun, beliau mula menghadiri majlis-majlis ilmu para ulama’ hadis di sekitar kota Baghdad. Beliau menghafal hadis-hadis yang diperolehnya serta mencatat semua hadis terseut di dalam buku catatannya.

Imam Ahmad merupakan seorang yang sangat mencintai ilmu. Di samping ilmu hadis, beliau juga menuntut ilmu-ilmu seperti qiraat, ilmu nahu dan sorof, ilmu balaghah, ilmu fikah, ilmu tasawuf, ilmu sirah nabi dan para sahabat, ilmu ijma’ para sahabat dan tabi’in dan bermacam-macam ilmu lagi. Kesemua ilmu-ilmu ini dipelajari Imam Ahmad daripada ulama’-ulama’ di kawasan Iraq bermula dari tahun 179 H sehinggalah tahun 183 H.

Setelah kematian gurunya, iaitu Imam Husyaim bin Busyair al-Wasiti, Imam Ahmad memutuskan untuk menuntut ilmu di luar kota Baghdad pula. Beliau bercita-cita untuk mengumpulkan sebanyak mungkin hadis-hadis baginda S.A.W daripada ulama’-ulama’ muktabar di luar sana. Tempat pertama yang ditujui oleh Imam Ahmad ialah Kufah. Beliau berada di sana selama 3 tahun iaitu sehingga tahun 186 H. Selepas itu, beliau berhijrah pula ke kota Basrah dan menetap di sana selama setahun. Ketika umurnya mencecah 23 tahun, Imam Ahmad menuju pula ke kota Mekah untuk menunaikan ibadat haji. Disinilah beliau bertemu dengan Imam Syafie. Ketika itu Imam Syafie mengajar di Masjidil Haram.

Imam Ahmad mengembara ke seluruh tanah arab dalam jangka masa 21 tahun, iaitu bermula dari 183 H, sehinggalah tahun 201 H, iaitu setelah beliau berusia 40 tahun. Banyak lagi tempat yang telah dikunjungi oleh Imam Ahmad untuk menimba ilmu seperti Madinah, Yaman, Farsi dan lain-lain. Kesemua destinasi ini menjadi tempat tujuan Imam Ahmad demi untuk mengumpul hadis-hadis Nabi S.A.W yang banyak tersebar di serata dunia.

 Guru-Guru Imam Ahmad

Dengan menjadikan kaedah pengembaraan sebagai salah satu cara untuk menimba ilmu, tidak dapat dinafikan lagi, Imam Ahmad berguru dengan ramai ulama’-ulama’ yang terkemuka. Daripada kota Baghdad sehinggalah ke seluruh tanah arab beliau mengembara demi minatnya untut mendalami dalam bidang agama.

Di antara guru Imam Ahmad yang masyhur ialah Imam Abu Yusuf. Imam Abu Yusuf merupakan salah seorang daripada murid Imam Hanafi. Beliau merupakan seorang yang ahli di dalam bidang fikah dan hadis.

Seterusnya, Imam Ahmad berguru dengan Imam Husyaim bin Basyir. Imam Husyaim merupakan seorang seorang ulama’ dari generasi tabi’ tabi’in yang sangat berpengaruh di Kota Baghdad. Beliau juga merupakan ulama’ hadis seperti Imam Abu Yusuf. Ramai orang meriwayatkan hadis dari beliau oleh sebab ketokohannya dan ingatannya yang sangat hebat. Imam Ahmad sempat berguru dengan beliau selama 4 tahun dan meriwayatkan lebih dari tiga ribu hadis daripadanya. Ini ialah tempoh paling lama Imam Ahmad berguru dengan seseorang ulama’.

Imam Syafie merupakan salah seorang guru Imam Ahmad yang masyhur. Beliau bertemu dengan Imam Syafie ketika musim haji pada tahun 187 H, di mana Imam Syafie menyampaikan kuliah-kuliahnya di Masjidil Haram. Pada ketika itu umur Imam Ahmad berusia 23 tahun. Kali kedua Imam Ahmad bertemu dengan Imam Syafie adalah ketika Imam Syafie berkunjung ke Baghdad untuk menyampaikan ilmu di sana.

Imam Ahmad pernah bercita-cita untuk menuntut ilmu daripada Imam Malik, namun tidak kesampaian kerana Imam Malik telah meninggal dunia sebelum Imam Ahmad mula menuntut ilmu. Sebagai gantinya, beliau menuntut ilmu hadis di Makkah daripada salah seorang tokoh besar dalam bidang ini iaitu Imam Sufyan bin Uyainah.

Selain daripada tokoh-tokoh yang telah disebutkan, Imam Ahmad juga menuntut ilmu daripada Imam Umair bin Abdullah, Imam Abdur Rahman bin Mahdi, Imam Abu Bakar ‘Iyasi, Imam Ismail bin Aliyyah, Imam Hammad bin Khalid, Imam Mansur bin Salamah, Imam Waqi’ bin Jarrah, Imam Musa bin Tariq, Imam Yazid bin Harun, Imam Abudul Razzaq bin Humman, Imam Yahya bin Qattan, Imam Abdullah bin Nuwaimir, Imam Muhammad bin Adi, Imam Muhammad bin Yazid, Imam Abu Usamah, Imam Yahya bin Salim, Imam Yahya bin Zaidah, Imam Mu’tamar bin Imam Sulaiman, Imam Abdul Rahman bin Mahdi, Imam Basyar bin Al-Fadhal, Imam Muzaffar bin Mudrik, Imam Uthman bin Umar, Imam Wallid bin Sulaiman, Imam Abi Masyar Al-Dimasyqi, Imam Ibnul Yaman, Imam Ruh bin Ubaidah, Imam Mu’awiyah Al-Aziz, Imam Muhammad bin Bakar, dan Imam Abu daud Al-Sajalisi.

Daripada Seorang Murid Menjadi Seorang Imam

Setelah mempelajari pelbagai ilmu daripada ramai ulama’-ulama’ yang terkemuka, Imam Ahmad mula menyampaikan ilmu pada umur 40 tahun. Beliau mula mengajar di Masjid Jami’ yang terletak di kota Baghdad. Maka berduyun-duyunlah orang ramai datang ke majlis ilmu beliau untuk mempelajari ilmu hadis dan fikah mengikut mazhab Hanbali. Majlis pengajian beliau dibahagikan kepada dua; umum dan khusus.  Majlis ilmu umumi diadakan selepas asar di masjid yang dihadiri oleh ramai para penuntut ilmu. Manakala pengajian khusus diadakan di rumahnya sendiri.

Kebanyakan murid-muridnya datang kepada beliau untuk tujuan menuntut ilmu, ada yang meminta nasihat darinya, ada juga yang hendak mempelajari adab dan akhlak beliau, bahkan ada juga yang hadir untuk mengambil berkat sahaja. Imam Ahmad merupakan seorang yang tegas. Beliau tidak pernah bergurau senda kerana beliau kurang gemar akan perkara itu.

Murid-Murid Imam Ahmad

Oleh sebab ketokohan dan keilmuan yang ada pada Imam Ahmad, maka ramailah para pencinta ilmu datang dan menuntut ilmu daripadanya. Ada di antara murid-murid Imam Ahmad yang akhirnya menjadi tokoh-tokoh Islam yang terkenal juga. Di antara murid-murid Imam Ahmad ialah; Yahya bin Adam, Abdul Rahman bin Mahdi, Yazid bin Harun, Ali bin Al-Madini, Imam Bukhari, Imam Muslim, Imam Abu Daud, Abu Zar’ah, Ar-Razi, Ibrahim Al-Harbi, Abu Bakar Ahmad bin Hani’, Al-Atram, Muhammad bin Ishaq Al-Saghani, Abu Hatim Al-Razi, Ahmad bin Al-Huwari, Musa bin Harun, Hanbal bin Ishaq, Usman bin Said, Al-Darami, Hujaj bin Al-Syair, Abdul Malik bin Abdul Hamid Al-Maimuni, Bakyi bin Makhlid Al-Andalusi, Ya’kub bin Syaibah dan ramai lagi. Anaknya, Salih dan Abdullah juga menurut jejak langkah ayahnya dalam menguasai bidang hadis.

Ramai murid-muridnya menuntut ilmu fikah daripadanya serta membantu mengembang dan menyebarkan mazhab Hanbali keseluruh pelosok dunia. Jasa-jasa mereka cukup besar di dalam membantu mazhab Imam Ahmad bin Hanbal berdiri sebaris dengan mazhab-mazhab yang terdahulu.

Sumber-Sumber Asas Mazhab Hanbali

Terdapat 6 sumber asas yang digunakan oleh Imam Ahmad di dalam mengistinbat hukum di dalam mazhabnya iaitu :

1.    Al-Quran

2.    Hadis Sahih dan Hadis Hasan

3.    Fatwa para sahabat yang disepakati

4.    Fatwa para sahabat yang tidak disepakati, di mana beliau memilih yang hampir kepada kehendak Al-Quran dan Sunah mengikut pemahaman beliau

5.    Hadis Mursal dan Hadis Da’if

6.    Qias

Kitab-Kitab Karangan Imam Ahmad

Karya Imam Ahmad yang paling masyhur ialah Kitab Al-Musnad. Kitab ini merupakan himpunan hadis-hadis Rasulullah sejumlah 40000 hadis. Imam Ahmad juga turut menghasilkan karya-karya lain seperti Kitab Tafsir Al-Quran, Kitab Nasikh wa Mansuh, Kitab Al-Muqaddam wal Muakhar fil Quran, Kitab Jawabatul Quran, Kitab al-Tarikh, Kitab Al-Manasikhul Kabir, Kitab Al-Manasikus Saghir, Kitab at-Taatur Rasul, Kitab Al-Zuhd, Kitab Al-Masa’il, Kitab Al-Fadhil, Kitab Al-Faraidh, Kitab Al-Manasik, Kitab Al-Iman. Kitab Al-Asyribah, Kitab Al-Ra’du alal Jahmiyyah, Kitab Al-Ilal, Kitab Al-Wara’I, Kitab Al-Salah, dan banyak lagi kitab-kitab lain

.

Karya Agung : Kitab Al-Musnad

Kitab Al-Musnad merupakan kitab hadis yang paling besar yang telah dikarang oleh Imam Ahmad. Beliau mula mengarang kitab ini setelah beliau mengembara ke seluruh pelosok negara arab. Beliau telah berjaya mengumpulkan sejumlah hadis, iaitu kira-kira lebih dari sejuta hadis sepanjang pengembaraannya itu.

Selepas melakukan proses penyaringan oleh beliau sendiri, hanya 40000 buah hadis sahaja yang dimasukkan ke dalam kitabnya itu daripada 750000 buah hadis yang telah dihafalnya. Di dalam 40000 buah hadis yang dimasukkan, terdapat kira-kira 10000 hadis yang berulang-ulang. Kitab inilah yang menjadi sumber rujukan Imam Ahmad di dalam membina hukum di dalam mazhab yang diasaskan beliau, iaitu mazhab Hanbali.

Cara Imam Ahmad menyusun hadis-hadis di dalam kitab ini ialah dengan mengikut nama-nama para sahabat bermula daripada hadis yang diriwayatkan oleh Sayidina Abu Bakar, kemudian diikuti pula dengan hadis-hadis yang diriwayatkan oleh Sayidina Umar, Uthman dan Ali. Hadis-hadis ini turut disusun mengikut bab. Akhirnya, siaplah kitabnya yang sehingga berpuluh-puluh jilid tebalnya.

Ketegasan Imam Ahmad Berhadapan Pemimpin

Pada zaman Imam Ahmad, terdapat satu permasalahan yang sangat kerap dibincangkan, iaitu apakah Al-Quran itu bersifat dengan sifat ‘Hadis’ (baharu) ataupun ia bersifat ‘Qadim’. Pemerintah pada ketika itu yang berfahaman Muktazilah mendakwa bahawa Al-Quran itu bersifat ‘Hadis’.

Semua ulama’ pada ketika itu diperintahkan supaya bersetuju dengan fahaman mereka itu. Namun, Imam Ahmad tetap bertegas dengan pendapatnya bahawa Al-Quran itu bersifat dengan sifat ‘Qadim’ kerana ia merupakan kalam Allah S.W.T. Dan Kalam Allah itu merupakan salah satu dari sifatNya yang ‘Qadim’ kerana zat Allah serta sifat-sifatNya telah ada sejak azali lagi.

Oleh sebab ketegasannya itu, Imam Ahmad telah ditangkap, diikat tangannya dan dibawa ke hadapan pemerintah pada ketika itu iaitu Khalifah Al-Mu’tasim. Ternyata Imam Ahmad merupakan seorang yang berani dan tegas. Beliau tetap dengan pendiriannya walaupun disoal di hadapan pemerintah pada ketika itu. Dengan sebab itu, Imam ahmad dipukul dengan kuat sehingga jatuh pengsan. Lalu beliau disumbat ke dalam penjara selama 2 tahun setengah. Ketika di dalam penjara, beliau disiksa supaya mengubah pendiriannya di dalam hal sifat Al-Quran itu tadi.  Beliau tetap berdegil. Akhirnya, beliau dibebaskan ketika pemerintahan Khalifah Al-Watiq.

Khalifah Al-Watiq tidak melakukan sebarang penyeksaan, tetapi beliau memerintahkan supaya Imam Ahmad dipulaukan sehingga tidak dapat berhubung dengan masyarakat. Hukuman ini berlarutan sehinggalah Khalifah Al-Watiq meninggal dunia.

Khalifah yang seterusnya, iaitu Khalifah Al-Mutawakkil tidak menganut fahaman Muktazilah. Beliau memberhentikan segala hukuman dan penyeksaan terhadap Imam Ahmad. Imam Ahmad dibenarkan untuk mengajar seperti dahulu. Bahkan Khalifah Al-Mutawakkil menawarkan hadiah-hadiah yang lumayan sebagai menghargai Imam Ahmad, namun Imam ahmad menolaknya kerana sifat zuhud beliau itu.

Begitulah kisah penderitaan Imam Ahmad demi mempertahankan hal ehwal agama khususnya tentang perkara aqidah.

Berkeperibadian Mulia

Imam Ahmad merupakan seorang yang amat suka kepada kebersihan. Beliau gemar memakai pakaian putih. Wajah beliau selalu manis  apabila bertemu dengan orang.  Beliau juga seorang yang peramah dan sangat lemah lembut.

Sebagai seorang yang arif dalam hal-hal agama, beliau amat menjaga dirinya daripada melakukan perkara-perkara maksiat. Ini dapat dilihat ketika mana beliau berjalan, beliau akan menundukkan sedikit kepala. Imam Ahmad juga merupakan seorang yang pendiam, tidak banyak berkata-kata. Beliau gemar menyendiri dan menjauhkan diri daripada tempat-tempat yang melalaikan. Satu perbuatan yang paling tidak digemari oleh Imam Ahmad ialah bergurau senda. Beliau juga benci melihat orang bergurau. Oleh itu, para pelajarnya ­­­ akan bergurau senda sekiranya berada di samping Imam Ahmad.

Imam Ahmad seorang yang sangat merendah diri, beliau tidak suka jika ada orang berjalan di belakangnya, sebaliknya, beliau akan berhenti dan mengajak orang itu berjalan bersama-samanya. Beliau juga tidak suka duduk di hadapan ketika di dalam majlis majlis keramaian. Beliau suka bergaul dengan orang-orang yang susah. Beliau akan makan dan minum bersama-sama fakir miskin, anak-anak yatim. Beliau tidak suka hidup di dalam kemewahan.

Imam Ahmad dan Keluarganya

Imam Ahmad telah mengahwini seorang hamba yang bernama Husan. Beliau mengikuti jejak langkah Nabi Muhammad S.A.W yang mengahwini hamba yang bernama Mariam Al-Qibtiyyah. Dengan perkahwinan tersebut, beliau dikurniakan beberapa orang anak iaitu Said, Muhammad Al-Hasan, Zainab, Fatimah dan dua orang kembar; Hasan dan Husain yang meninggal beberapa hari selepas dilahirkan.

Beliau juga mengahwini Al-Abasah Binti Al-Fadhl. Imam Ahmad dikurniakan dua orang anak lelaki dan seorang anak perempuan. Anak lelakinya, Salih pernah menjadi seorang haki di Asbahan. Beliau jugalah yang menulis riwayat hidup ayahnya. Seorang lagi anaknya ialah Abdullah. Abdullah pernah menjadi pimpinan majlis ilmu hadis.

Kewafatan Imam Ahmad

Pada awal bulan Rabiul Awal tahun 240 H, beliau diserang demam panas sehingga tidak mampu berjalan. Ketika hampir ajalnya, beliau masih dengan ketegasan beliau. Beliau mengarahkan supaya anak-anaknya tidak memasak kepadanya kerana anak-anaknya pernah mengambil harta daripada pemerintah.

Saat hampir bertemu ajal, Imam Ahmad mewasiatkan kepada keluarga dan sanak saudaranya supaya tetap menyembah Allah S.W.T, memujiNya, dan hendaklah selalu memberi nasihat sesama kaum Muslimin.

Imam Ahmad meninggal dunia pada hari Jumaat, 12 Rabiul Awal tahun 241 H. Puluhan ribu rakyat menghantar mayat beliau ke tempat pengkebumian beliau di Baghdad. Semoga Allah mengurniakan kepada Imam Ahmad ganjaran yang besar di sana kelak kerana pengorbanan yang dilakukan olehnya untuk agama Islam.

 Rujukan

1.    Dr. Ahmad Asy-Syurbasi, Biografi Imam-Imam Mazhab, Penerbitan Mutiara, Jakarta, 1979.

2.    Tarikuddin bin Haji Hassan, Siri 4 Imam Mazhab : Imam Ahmad bin Hanbal, Perniagaan 

Jahabersa, 2004.

Musyrikin adalah najis : Suatu penilaian

Surah At-Taubah merupakan salah satu daripada surah yang dikategorikan sebagai surah Madaniyah. Ia termasuk di dalam deretan surah yang terakhir yang diturunkan di Madinah Al-Munawwarah. Oleh sebab itu, surah ini banyak menyebut tentang gambaran dan batas-batas hubungan masyarakat muslim dan masyarakat yang lain seperti hubungan dengan orang kafir dan orang munafik.

Ia dinamakan dengan surah At-Taubah kerana di dalamnya mengandungi kisah taubatnya orang-orang mukmin secara umum, khususnya tiga orang yang tertinggal dari Perang Tabuk. Seperti mana firmanNya di dalam ayat yang ke 117-118 :

  

117. Sesungguhnya Allah telah menerima taubat Nabi dan orang-orang Muhajirin dan Ansar Yang mengikutnya (berjuang) Dalam masa kesukaran, sesudah hampir-hampir terpesong hati segolongan dari mereka (daripada menurut Nabi untuk berjuang); kemudian Allah menerima taubat mereka; Sesungguhnya Allah amat belas, lagi Maha Mengasihani terhadap mereka.

118. Dan (Allah menerima pula taubat) tiga orang Yang ditangguhkan (penerimaan taubat mereka) hingga apabila bumi Yang Luas ini (terasa) sempit kepada mereka (kerana mereka dipulaukan), dan hati mereka pula menjadi sempit (kerana menanggung dukacita), serta mereka yakin Bahawa tidak ada tempat untuk mereka lari dari (kemurkaan) Allah melainkan (kembali bertaubat) kepadanya; kemudian Allah (memberi taufiq serta) menerima taubat mereka supaya mereka kekal bertaubat. Sesungguhnya Allah Dia lah Penerima taubat lagi Maha Mengasihani.

Surah ini juga dinamakan dengan surah Al-Fadhihah yang bermaksud ‘penyingkap’ kerana surah ini turut menyingkap rahsia-rahsia orang munafiq. Dan surah ini juga merupakan satu-satunya surah yang tidak dimulai dengan tulisan Basmalah diawalnya. Ini kerana, lafaz ‘Basmalah’ itu menunjukkan sifat rahmat. Dan di antara rahmat Allah S.W.T ialah keamanan, sedangkan, surah ini ditujukan kepada orang kafir serta munafiq yang wajib diperangi.

Di antara kandungan yang terdapat di dalam surah ini ialah pengisytiharan perang terhadap golongan musyrikin di tanah Arab berikutan putusnya perjanjian yang telah dimeterai, menerangkan tentang ahli kitab serta kebolehan memerangi mereka disebabkan penyelewengan aqidah dan rosaknya pandangan mereka. Selain itu, surah ini juga menerangkan sifat-sifat orang munafik dan bagaimana mereka menyelinap ke dalam Islam dengan menyebarkan berita-berita palsu serta menghalang daripada orang Islam untuk berjihad.

Orang Musyrikin Adalah Najis

28. Wahai orang-orang Yang beriman! Sesungguhnya (kepercayaan) orang-orang kafir musyrik itu najis, oleh itu janganlah mereka menghampiri Masjid Al-Haraam sesudah tahun ini; dan jika kamu bimbangkan kepapaan, maka Allah akan memberi kekayaan kepada kamu dari limpah kurniaNya, jika Dia kehendaki. Sesungguhnya Allah Maha Mengetahui, lagi Maha Bijaksana.

          

Di antara isi kandungan surah At-Taubah ialah tentang berakhirnya hubungan kaum Muslimin dengan golongan-golongan musyrikin.  Titik tolaknya ialah pada ayat di atas iaitu ayat yang ke-28, di mana Nabi Muhammad S.A.W telah memerintahkan Sayidina Abu Bakar R.A mengetuai rombongan haji ke Makkah. Peristiwa ini berlaku pada tahun ke-9 Hijrah. Di Makkah, Sayidina Abu Bakar telah menyampaikan amanat Nabi S.A.W bahawa tidak seorang pun orang musyrik boleh mengerjakan haji selepas tahun ini.  Kemudian, diikuti pula dengan Sayidina Ali R.A yang membacakan firman Allah S.W.T, iaitu permulaan Surah At-Taubah yang menyatakan tentang pembatalan perjanjian damai dengan kaum musyrikin yang dibuat dalam peristiwa Hudaibiyah dahulu.

Tujuannya ialah untuk membersihkan Baitullah daripada unsur-unsur syirik dan khurafat. Kerana sebelum ini, golongan musyrikin bertawaf dalam keadaan telanjang. Oleh itu, Nabi S.A.W menunjukkan tatacara mengerjakan haji dengan betul. Seperti mana sabdanya :

"خذوا عني مناسككم"

“Ambillah dariku tatacara manasik kalian”

            Ayat ke-28 daripada surah At-Taubah ini mengandungi suatu larangan kepada orang musyrikin. Mereka yang dimaksudkan ini ialah orang kafir penyembah berhala ataupun penganut-penganut agama lain seperti Yahudi dan Nasrani.  Mereka ini dilarang daripada memasuki ataupun mendekati masjid yang suci di Makkah, atau dengan kata lain, mereka diharamkan daripada menjejakkan kaki memasuki Tanah Haram di Makkah.

            Larangan tersebut bermula pada tahun hadapan, iaitu pada tahun ke-10 Hijrah di mana Nabi S.A.W akan datang ke Makkah untuk menunaikan ibadat haji. Maka pada masa itu, golongan musyrikin tidak dibenarkan untuk menunaikan ibadat haji seperti biasa. Nabi pernah bersabda :

"لأخرجن اليهود والنصارى من جزيرة العرب فلا أترك فيها إلا مسلما"

“Pasti aku akan keluarkan orang-orang Yahudi dan Nasrani dari tanah Arab sehingga tidak ada lagi yang tinggal di dalamnya melainkan orang Islam.”

Larangan ini dibuat kerana mereka disifatkan oleh Allah S.W.T sebagai orang-orang yang kotor, yakni kotor dari segi hukumnya, bukan kotor dari segi tubuhnya. Apa yang dimaksudkan dengan kotor dari segi hukum ialah, kerana kepercayaan mereka yang menyekutukan Allah S.W.T, serta jika mereka berjunub, mereka tidak mengangkat hadas.

            Menurut pendapat Ibnu Hazm, beliau mengatakan bahawa, maksud najis tersebut adalah najis secara literal, yang bermakna, orang musyrikin itu sendiri yang najis. Beliau berkata, “Saya hairan, bagaimana kalian menganggap tidak najis (suci) apa yang telah dikatakan oleh Allah sebagai najis? Allah mengatakan bahawa mereka itu (orang musyrikin) adalah najis, sedangkan ada orang yang menganggap peluh dan air liur mereka (orang musyrikin) tidak najis. Oleh itu, barang siapa yang menggauli isterinya yang beragama Nasrani dan menciumnya, kemudian ia terkena air liur isterinya, maka ia wajib mencucinya sebagaimana ia mencuci najis air kencing.”

            Hasan Al-Basri juga mempunyai pendapat yang hampir serupa. Beliau mengatakan bahawa, “Barangsiapa yang berjabat tangan dengan orang musyrikin, hendaklah ia berwudhu’ atau mencuci tangannya kerana bekas keringatnya”.

            Akan tetapi, Imam Mazhab Syafie, Maliki, Hanafi dan Hanbali pula mengatakan, “Air liur dan peluh orang Nasrani tidak najis. Maksud najis di dalam ayat tersebut hanyalah dari segi hukumnya, iaitu najis kemusyrikannya, adapun orangnya tidaklah najis.”

Gelaran kotor ini merupakan celaan kepada mereka. Mereka inilah yang menyembah dan memuja patung dan berhalau ntuk dijadikan tuhan. Padahal kesemua objek itu tidak dapat mendatangkan manfaat atau mudarat. Mereka lebih percaya kepada perkara-perkara yang karut dan khurafat untuk dijadikan pegangan hidup dan juga sebagai kebudayaan yang sesetengahnya diagung-agungkan melebihi daripada agama. Mereka memakan bangkai dan darah yang sememangnya kotor. Mereka juga menghalalkan judi dan zina serta meluluskan perkarayang ditegah melakukannya pada bulan-blan haram, iaitu perkara-perkara kotor yang jelas.

            Dengan sebab kekotoran yang dimaksudkan ini, mereka tidak lagi dibenarkan untuk memasuki Masjidil Haram, lebih-lebih lagi  untuk bertawaf di keliling Kaabah dalam keadaan telanjang, menyekutukan Allah semasa mengucapkan talbiah, dan bersiul serta bertepuk tangan ketika bersembahyang. Yang dimaksudkan dengan Masjidil Haram itu ialah masjid itu sendiri dan seluruh kawasan masjid. Baitullah dan sekelilingnya disebut al-Haram kerana kesuciannya. Ini disebut di dalam firman Allah dalam surah Al-Isra’ ayat pertama :

1. Maha suci Allah Yang telah menjalankan hambaNya (Muhammad) pada malam hari dari Masjid Al-Haraam (di Makkah) ke Masjid Al-Aqsa (di Palestin), Yang Kami berkati sekelilingnya, untuk memperlihatkan kepadanya tanda-tanda (kekuasaan dan kebesaran) kami. Sesungguhnya Allah jualah Yang Maha Mendengar, lagi Maha mengetahui.

Ahli Madinah yang bermazhab Maliki berpendapat bahawa ayat ini melibatkan kesemua orang musyrikin dan untuk semua masjid-masjid. Oleh itu, Khalifah Umar Abdul Aziz memerintahkan kepada seluruh pegawainya bahawa tidak seorang pun orang musyrik boleh memasuki Makkah, atau Masjidil Haram atau masjid-masjid lain selama-lamanya.

Manakala Imam Syafie berkata, bahawa ayat ini melibatkan kesemua orang musyrik, tetapi hanya khusus kepada Masjidil Haram sahaja. Oleh itu, diharamkan orang musyrikin mana pun memasuki Masjidil Haram, namun mereka dibolehkan memasuki masjid-masjid yang lain.

Imam Abu Hanifah dan sahabatnya pula berpendapat bahawa orang-orang Yahudi dan Nasrani tidak diharamkan memasuki Masjidil Haram, kecuali orang-orang yang menyembah berhala.

Para ulama’ telah menerangkan mengenai hak orang kafir terhadap negara Islam yang terbahagi kepada 3 bahagian.

1.    Kawasan Tanah Haram. Tidak boleh seseorang kafir memasukinya dengan apa cara sekalipun, dengan apa cara sekali pun, berdasarkan kepada zahir ayat ini.

2.    Tanah Hijaz. Ini ditetapkan jaraknya dari negeri-negeri yang di antara Adan sampai ke Rif di Iraq, dan lebarnya dari Jeddah dan sepanjang pantai laut hingga ke hujung negeri Syam. Orang-orang kafir dibolehkan memasuki negeri itu dengan syarat, mereka perlu mendapat keizinan tetapi tidak boleh berada melebihi daripada 3 hari.

3.    Seluruh Negara Islam. Di dalam negara-negara Islam dibolehkan orang-orang kafir Mua’had, kafir Musta’man dan kafir Zimmi. Tetapi mereka ini tidak dibenarkan berada dimasjid melainkan telah mendapat keizinan daripada orang Islam.

Di dalam ayat ini juga diceritakan bagaimana ketika itu, terdapat segolongan Muslimin yang bimbang Makkah akan mengalami kekurangan makanan kerana tidak ada makanan dari ladang dan dusun-dusun seperti Taif dan sekitarnya yang dibawa masuk oleh saudagar-saudagar dan petani-petani dari orang musyrik disebabkan mereka dilarang memasuki kota Makkah.. Ini kerana, apabila orang-orang musyrikin masuk ke Makkah, mereka akan membawa bersama mereka bahan-bahan makanan untuk diniagakan di Makkah. Disebabkan Allah S.W.T telah mengharamkan mereka masuk ke kota Makkah, maka risaulah segelintir penduduk Makkah, bimbang mereka akan kebuluran.

Maka Allah telah meyakinkan mereka bahawa Allah akan memberikan kepada mereka kekayaan yang melimpah ruah. Sesungguhnya Allah itu Maha Pemurah lagi Maha Kaya. Beberapa ketika selepas itu, ramai di antara orang-orang Yaman telah memeluk agama Islam dan banyak yang datang ke Makkah membawa bekalan makanan. Begitu juga dengan orang-orang musyrik. Mereka juga telah memeluk agama Islam sehinggakan tidak ada lagi dilkalangan mereka yang dilarang daripada memasuki Kota Makkah. Tambahan lagi, kota Makkah menjadi semakin subur dengan turunnya hujan tidak lama selepas itu. Jika diimbas kembali pada sejarah Nabi Ibrahim A.S, baginda pernah berdoa kepada Allah S.W.T supaya kota Makkah menjadi tempat tanaman yang subur;

   37. "Wahai Tuhan kami! Sesungguhnya Aku telah menempatkan sebahagian dari zuriat keturunanku di sebuah lembah (Tanah suci Makkah) Yang tidak tanaman padanya, di sisi rumahmu Yang diharamkan mencerobohinya. Wahai Tuhan kami, (Mereka ditempatkan di situ) supaya mereka mendirikan sembahyang (dan memakmurkannya Dengan ibadat). oleh itu, Jadikanlah hati sebahagian dari manusia tertarik gemar kepada mereka, (supaya datang beramai-ramai ke situ), dan kurniakanlah rezeki kepada mereka dari berbagai jenis buah-buahan dan hasil tanaman, semoga mereka bersyukur.”

Semenjak dari itu, kota Makkah menjadi sebuah kota yang makmur, kerana dibanjiri oleh pengunjung-pengunjung  daripada pelbagai negeri di seluruh pelosok dunia, ditambah pula dengan harta-harta rampasan perang dari negeri-negeri yang ditakluki dari semasa ke semasa. Ini menjadikan penduduk di kota Makkah meningkatkan taraf sistem ekonomi mereka sama ada di dalam bidang perniagaan, pertanian dan pertukangan.

Kota Makkah betul-betul telah mencapai tahap yang istimewa serta dipandang tinggi oleh negeri-negeri lain kerana terdapatnya peluang perniagaan di sana, serta keadaannya yang aman membuatkan orang ramai selesa hendak berkunjung ke kota Makkah. Apabila tibanya musim haji, maka berpusu-pusu lah umat Islam datang ke Makkah untuk mengerjakan ibadah Haji dengan aman dan tenteram.

Rujukan :

1.    Al-Quranul Karim

2.    Sheikh Abdullah Basmeih, Tafsir Pimpinan Ar-Rahman, Jakim & Darulfikir, 2001.

3.    Imam Jalaluddin Al-Mahalliy & Imam Jalaluddin As-Suyuthi, Tafsir Jalalain Berikut Asbaabun Nuzul Ayat, Jilid 2, Penerbit Sinar Baru Algesindo, Bandung, Indonesia, 1990.

4.    Ahmad Sonhadji Mohamad, Tafsir Al-Quran ‘Ibrul Athir (Tafsir Al-Quran Di Radio), Pustaka Al Mizan, Kuala Lumpur, 1989.

5.    Assyahid Asyyeikh Abdullah Azzam, Di bawah Naungan Surat At-Taubah, Maktab Khidmat Al Mujahidin, Peshawar, Pakistan, 1993.

  

  Oleh : 

   Pelajar Ijazah Sarjana Muda Perguruan Pendidikan Islam (SK) 

   Diploma Eksekutif Pengajian Syariah, Universiti Malaya