η φωτογραφία δεν χρειάζεται να αντικατοπτρίζει τον κόσμο που ζούμε (όπως βέβαια τον αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας). η φωτογραφία μπορεί να δίνει μιαν άλλη ματιά σε αυτόν, έναν άλλο τρόπο να τον κοιτάξουμε και να τον αισθανθούμε. η εικόνα (το αποτέλεσμα μιας αφαίρεσης και επεξεργασίας) προσφέρει μοναδική αισθητική και συναισθηματική απόλαυση στο μυαλό.

όπως όταν ήμασταν πολύ μικροί
και κάθε τι ήταν νέο

ή όπως τα όνειρα
που κάθε τι είναι τόσο ζωντανό

κάποιες σκέψεις με αφορμή το ατύχημα στην Lampedusa και αυτό το άρθρο...  

ο Didier Bigo αντλώντας από και επεκτείνοντας την έννοια του panopticon του Foucault προτείνει την έννοια του ban-opticon (banishment of others through control and surveillance measures and systems, την εκδίωξη των άλλων με συστήματα ελέγχου όπως το Eurosur) για να εξηγήσει πώς οι σύγχρονες post-modern κοινωνίες, όπως οι χώρες της ΕΕ, κυβερνούν, εξουσιάζουν και διαμορφώνουν τα υποκείμενα τους ή τα σώματα των ανθρώπων τα οποία δεν αντιλαμβάνονται ως "πολίτες" τους (βλ. και την έννοια της governmentality). 

τελικά όσοι διαμορφώνουν τις πολιτικές της ΕΕ και τις ιδέες που διέπουν αυτές τις πολιτικές καθώς και την καθημερινή μας ζωή αντιλαμβάνονται την ελευθερία (στο γνωστό τρίπτυχο justice, freedom and security που ευαγγελίζεται η ΕΕ) ως την εξορία και την εκδίωξη των "άλλων", όσων δεν κρίνονται ικανοί να είναι μέλη αυτής της κοινότητας - και ας το πούμε ξεκάθαρα αυτό συμβαίνει γιατί απλά είναι φτωχοί και δεν μπορούν με κάποιο τρόπο να αγοράσουν την παραμονή τους σε κάποια χώρα της ΕΕ και να χαρακτηριστούν "νόμιμοι". μόνο έτσι τελικά μπορούν να αυτοκαθοριστούν οι Ευρωπαίοι (ότι και αν σημαίνει αυτός ο θολός όρος) και να πράξουν ελεύθερα, να υπάρξουν τελικά. 

πολλοί βέβαια έχουν επανειλημμένως τονίσει ότι στο τρίπτυχο δικαιοσύνη - ελευθερία - ασφάλεια τελικά η ζυγαριά γέρνει επικίνδυνα στην μεριά της ασφάλειας και ακόμα και αν αυτό μπορεί να μην αφορά άμεσα όσους είναι πολίτες της ΕΕ δεν σημαίνει ότι η ποινικοποίηση της μετανάστευσης και η στρατιωτικοποίηση των συνόρων δεν επιδρούν άμεσα και στη δική μας καθημερινή ζωή, στο τι τελικά αντιλαμβανόμαστε ως φυσιολογικό και λογικό από τη μεριά του κράτους, πρακτικές και ιδέες με τις οποίες μεγαλώνουμε και μαθαίνουμε τελικά να ζούμε και να αυτο-ρυθμιζόμαστε ως πολίτες (ένας ακόμα τρόπος με τον οποίο τα σύγχρονα έθνη-κράτη κυβερνούν και ελέγχουν τα υποκείμενα τους). άλλα και εικόνες και νέα στα οποία τελικά συνηθίζουμε - σε ξεβρασμένα πτώματα ανθρώπων, σε αριθμούς και στατιστικές θανάτων, τραυματισμών και έγκλειστων. 

γιατί τελικά έξω από τα φυσικά (καλύτερα, τεχνητά) άλλα και νοητά σύνορα της πολιτείας, του έθνους-κράτους άλλα και της ΕΕ ως υπερεθνικής οντότητας (supranational polity), έξω από των χώρο των "πολιτών με δικαιώματα", η ζωή είναι απλά γυμνή ζωή (bare life ο όρος του Giorgio Agamben), είναι το σώμα των ανθρώπων χωρίς χαρτιά και ταυτότητα, το πτώμα τελικά που είναι αζήτητο - γιατί δεν αναγνωρίζεται ούτε από την πολιτεία στην οποία ήθελε να ταξιδέψει ή να καταφύγει ούτε από την πολιτεία την οποία επέλεξε να εγκαταλείψει ή από την οποία επέλεξε να σωθεί, μια γυμνή ζωή για την οποία επίσης κανείς δεν έχει ευθύνη ή αρμοδιότητα για το πώς κατέληξε νεκρή, κανείς δεν θα αναζητήσει τα αίτια του θανάτου όπως θα γινόταν με έναν "πολίτη με δικαιώματα", κανείς δεν θα αναζητήσει τον υπεύθυνο. όπως περιγράφει ο Agamben, ο νόμος από την αρχαιότητα είχε τη δυνατότητα να καθορίζει και να ξεχωρίζει τον βίο από την απλή ζωή, τους πολίτες από τα σώματα. 

η κυριαρχία αυτή των κρατών και των κυβερνήσεων πάνω στις ζωές και στα σώματα των ανθρώπων δεν αφορά μόνο τους μετανάστες άλλα και τους ίδιους τους πολίτες των κρατών και φυσικά μπορεί να λαμβάνει διάφορες μορφές και να αυτοκαθορίζεται ανάλογα, ειδικά σε περιόδους "κρίσης" και "έκτακτης ανάγκης" (state of exception) και να ασκεί εξουσία πάνω σε οποιονδήποτε μπορεί να κριθεί επικίνδυνος για την δημόσια ασφάλεια και υγεία - οροθετικές γυναίκες, ομοφυλόφιλοι, διεμφυλικές, τοξικομανείς, άστεγοι, ακόμα και διαμαρτυρόμενοι και αγωνιζόμενοι (βλ. τεστ DNA στην Ιερισσό), όλοι είναι σε μια κατάσταση μόνιμης ανησυχίας (unease) καθώς μπορεί οποιαδήποτε στιγμή να διαπομπευθούν, να εκδιωχθούν, να συλληφθούν και να υποχρεωθούν σε ελέγχους και τεστ, να εγκλεισθούν στα ίδια κέντρα στα οποία τώρα στοιβάζονται οι μετανάστες. έτσι τελικά οι τακτικές που ακολουθούνται για τους μετανάστες (securitization of immigration) πολλές φορές δεν απέχουν πολύ από τακτικές που ακολουθούνται και μέσα στα όρια του κράτους. οι κυβερνήσεις γίνονται έτσι managers of unease, κυβερνάνε και ελέγχουν την ανησυχία και την ανασφάλεια των πολιτών, λέγοντάς μας κάθε φορά τι είναι επικίνδυνο και ποια είναι η απειλή, όπως ακριβώς η frontex διεξάγει risk analyses για να αξιολογήσει τον επικείμενο "κίνδυνο" μεταναστευτικών ροών. 

και, επιστρέφοντας στο μεταναστευτικό, όπως λέει ο Bigo η ρίζα του προβλήματος δεν είναι η άνοδος και η προπαγάνδα της ακροδεξιάς και ο ρατσισμός (χωρίς να σημαίνει ότι αυτά δεν συνεισφέρουν στην securitization της μετανάστευσης) άλλα ο συνδυασμός κάποιων ιδεών, πρακτικών και καταστάσεων. αυτά είναι: α) η ίδια η αντίληψη μας για το κράτος ως ένα σώμα που εμπεριέχει την πολιτεία και τελικά την ύπαρξη μας και την αξία της ύπαρξης μας ως υποκείμενα, β) ο φόβος των πολιτικών ότι θα χάσουν το συμβολικό τους έλεγχο πάνω στα εδαφικά σύνορα (και γι' αυτό τελικά διαμορφώνουν την μετανάστευση ως ένα πρόβλημα και μια απειλή για την ίδια την οντότητα μας), γ) το δίκτυο των επαγγελματιών και της βιομηχανίας της ασφάλειας που επωφελούνται από την στρατιωτικοποίηση των συνόρων (το habitus, οι έξεις, που έχουν διαμορφώσει δηλαδή στο πεδίο τους αυτοί ως actors, όρο τον οποίο ο Bigo αντλεί από τον μεγάλο Γάλλο κοινωνιολόγο Pierre Bourdieu) - ειδικά μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης ένας νέος εχθρός, ένας νέος "άλλος" πρέπει να κατασκευαστεί για να δικαιολογήσουν την ύπαρξη τους οι επαγγελματίες της ασφάλειας - και δ) η ανασφάλεια που δημιουργείται στους πολίτες των σύγχρονων κρατών λόγω της αβεβαιότητας και της δυσκολίας της καθημερινής ζωής, μια δομική τελικά και όχι ψυχολογική ανασφάλεια που επιβάλλει ο νεοφιλελεύθερος λόγος που συνδέει τα όρια της ελευθερίας με τον κίνδυνο και την (αν)ασφάλεια. 

η στρατιωτικοποίηση των συνόρων λοιπόν προχωράει και μάλιστα διαμηνύεται και σαν τρόπος για να αποφευχθούν περισσότεροι θάνατοι (ενώ είναι αποδεδειγμένο ότι μόνο περισσότερους θανάτους προκαλεί), όλο και περισσότεροι τοίχοι και φράχτες σηκώνονται, κάμερες εγκαθίστανται, πλοία, ελικόπτερα και τζιπάκια περιπολούν, συνοριοφύλακες και φύλακες εκπαιδεύονται, κέντρα κράτησης (ή καλύτερα στρατόπεδα συγκέντρωσης) δημιουργούνται στα σύνορα και στο εσωτερικό των χωρών μας και μαζί με όλα αυτά η ζυγαριά γέρνει στην ασφάλεια, στην αστυνόμευση, στην ποινικοποίηση, στην παρακολούθηση και στην πρόληψη των "κινδύνων". και έτσι όλο και περισσότερο το κράτος εξουσιάζει στα σώματα μας, στα πρόσωπα μας και στις ζωές μας. και έτσι όλοι συνηθίζουμε όλο και πιο πολύ σε μια κοινωνία και σε ένα κράτος σε έκτακτη ανάγκη με όλα τα μέτρα που αυτό φέρνει μαζί του. και φυσικά όλο και πιο πολύ καθορίζουμε την ελευθερία και την ασφάλεια μας με την εξορία και τον εγκλεισμό των "άλλων". όπως γράφει και ο Bigo:

[…] our freedom depends on the severity of other states, especially, but not only, neighbouring states whose populations wish to leave their own country. Our freedom supposes more controls at the borders and more suspicion against tourism of the poor. Tourism as the freedom to move is for the rich but the poor are by definition a threat against the order [...]

Security and immigration: Toward a critique of the governmentality of unease - by Didier Bigo

walking up the hill with my friend by my side

the sun is setting fast

on her face there is that smile I always loved

which tells all that I feel

and there's that cafeteria hanging by the cliffs

god-forsaken place

the sea is roaring loud below our weary feet

dreadful rocks of sleep

the cracks on the transparent floor

they draw my eyes below; and in the sea

I realise this is the edge of world

we've reached the end of time

ghosts are serving coffee which we drink with relief

my palms are warm at last 

this spider climbs the table, huge black hairy need

sitting there at peace

I offer her mosquitoes that drain me of my blood

the ecstasy of feast

the waves are roaring loud below our weary feet

dreadful, dark and deep

and coming form beyond the sea

this elusive unheard sound

this melody, this harmony

that I can never keep inside my head

η πρώτη ανάγνωση ίσως να είναι και η καλύτερη. η πιο αυθεντική και αθώα, το συναίσθημα που προκαλεί πηγαίο χωρίς λογοκρισία και ανάλυση. τα λόγια τα δικά σου μπλέκονται με τις δικές μου σκέψεις και προβάλλω έτσι την ψυχή μου. εικόνες κατακλύζουν το μυαλό μου: σιγομουρμουρίζω μελωδίες, λίγο δικές μου, λίγο άλλων, τις σιγομουρμουρίζω στο αυτί σου, σου ψιθυρίζω στίχους, τα τέλεια για εσένα λόγια... και εκείνη τη στιγμή δεν είμαι εγώ αλλά εκείνος, εκείνος που πάντα εσύ ήθελες, χωρίς την μετριότητα, χωρίς τα δεσμά της ανεπάρκειας, της καθημερινότητας και της βαρεμάρας, τον οποίο θα τον είχες αν δεν πίστευες κι εσύ τόσα σκατά για τον εαυτό σου, και δεν θα χρειαζόταν να συμβιβάζεσαι με εμένα.

έχω βγει, έχω χορέψει, έχω γελάσει και όμως όταν παίρνω το δρόμο του γυρισμού νιώθω πάλι ανεξήγητη θλίψη και αντί να την διώξω την αγκαλιάζω με όλη μου τη δύναμη, βουτάω μέσα στην παχύρρευστη μορφή της, σκέφτομαι πώς μπορώ να το κάνω ακόμα πιο emo το σκηνικό και βάζω το κινητό μου να παίζει το soundtrack της στιγμής, με κακό ήχο, πρίμα πολλά, καθόλου μπάσα, και ζω το δικό μου θλιμμένο και ηλίθιο video clip σαν ένα ακόμα teenager "αμερικανάκι". 

Got a new human a few weeks ago. He is OK I guess but what did you expect me to say, I'm a fucking cat. He feeds me regularly, different things from time to time, which is nice, there are many places to sleep and objects to hunt and there is a big balcony with many plants and insects to kill time. The human strokes me a lot and we sleep together and it's warm and I like it. But he yells a lot and I am afraid sometimes... I've yet to figure out what I should and shouldn't do in this house and where I should or shouldn't step. I tell you, humans are really weird beings. But meh, I generally like it here so I guess I'll do him the honour of sticking around for the time being...

[...]

i have no place in this world. i can't decide and i can't let go. there is an echo in my ears, a buzz of thousand strangled vain dreams, and it is boring me to death. there is an endless repetition, of images, of sounds and of words, they tell me what to do and tell me what to think. it's violence in its purest form cause they won't make me bleed. instead they whisper of potential - the most devious of all humanity's inventions. they make you choose, you have to choose. and you think you have a choice.

what we are doing is slowly forgetting. a time will come when we won't be able to exist because we won't remember how to. people will look at each other not knowing what to say or do. we will see but we won't know what we are seeing. then we will forget how to see. whole cities will scream in fear and despair the most terrifying screams of all, the sound of humanity's oblivion. shadows of our former selves, we will be unable to move. lonely figures in the streets, we will slowly starve to death. that will be the utter defiance of need - the essence of existence. thus we will have mocked life and we will have finally become what we always greedily desired.

και μετά γελάσαμε στη σκέψη του πόσο σκλάβοι είμαστε... εκείνο το χαρακτηριστικό μειδίαμα που αγαπώ και εμπεριέχει όλα όσα νομίζω πως νιώθω και σκέφτομαι κάτι τέτοιες στιγμές είχε σχηματιστεί στο πρόσωπο σου. περπατήσαμε πάνω στο λόφο μέχρι που ο ήλιος έδυσε και φτάσαμε στο γκρεμό με το ξεχασμένο καφενείο ονόματι "god-forsaken". τα κύματα χτυπούσαν στα βράχια, ο ήχος ήταν εκκωφαντικός και τρομακτικός μα τόσο υπνωτικός. πίναμε σιωπηλοί ζεστό κακάο που μας σέρβιραν τα φαντάσματα και κοιτούσαμε τη μαύρη θάλασσα κάτω από τα πόδια μας. ένιωθα το πηχτό μαύρο σκοτάδι να γαργαλάει τα γυμνά μέρη του σώματός μου. μια τεράστια αράχνη σκαρφάλωσε στο τραπέζι. της έδωσα να φάει όλα τα σιχαμένα κουνούπια που ρουφούσαν το αίμα μου και την κοιτούσα με έκσταση ενώ τα καταβρόχθιζε. κρατούσα την κούπα μου σφιχτά και με τις δυο παλάμες όταν την προσοχή μου τράβηξε ένας ήχος πέρα από τη θάλασσα, μια λανθάνουσα μελωδία, όχι, όχι μόνο μελωδία, μια αρμονία, δυσμνημόνευτη, ασύλληπτη, που ένιωθα ότι την είχα ξανακούσει, ναι την είχα ξανακούσει μα και όχι γιατί πάντα μου διέφευγε, και μια ασήκωτη πηχτή απελπισία γέμισε το είναι μου και έμεινα ακίνητος, μουδιασμένος και ανήμπορος ακόμα και να υπάρξω.

εκείνο το φιλί στο μάγουλο
που μ' έδωσες στο αυτοκίνητο
το ξέρω πως δεν μπορεί να ξανάρθει
μ' αρέσει όμως να υποκρίνομαι πως το ξαναζώ

κι αν φύγεις μακριά
να καταφύγω στα μεγάλα λόγια;
αν και το ξέρω ότι
οι υποσχέσεις φθίνουν
τα σώματα ξεχνάνε
και οι στιγμές νικούν

θα βασανίζω όμως τον εαυτό μου
με τις σκέψεις μου
κι εκείνο το φιλί
που μ' έδωσες στο αυτοκίνητο

κουζίνα διαμερίσματος παλιού Θεσσαλονίκη
πολύχρωμο μωσαϊκό, σχήμα τετράγωνα, γωνίες με καμπύλες
πράσινο μαύρο γκρι, ίσως πορτοκαλί, ξεθωριασμένα
παλιά μικρά ντουλάπια που κλείνουν άγαρμπα με θόρυβο
μπογιά παχιά, γαλάζια
άσπρο ψυγείο φασαριόζικο
κι ένα μικρό φουρνάκι που ψήνει τον καφέ, μυρίζει
δύο υπάρξεις όρθιες
την πιο ωραία βιώνουνε
σπατάλη χρόνου
τα χέρια σφίγγουνε τα σώματα για ώρες
τα σώματα αδυνατούν να χορτάσουν το ένα την παρουσία του άλλου
και να χωρέσουν μέσα τους αυτό που νιώθουν
έξω η πόλη έχει ξυπνήσει εδώ και ώρα
ο κόσμος βουίζει, ιδρώνει και πεθαίνει
ουρλιάζει απεγνωσμένα

στην κουζίνα
δύο υπάρξεις όρθιες
φιλιούνται και αγγίζονται για ώρες
παραδομένες στην ανάγκη της στιγμής
έξω η γη σιγοβράζει
έξω καλούνε για βοήθεια
έξω οι άνθρωποι σβήνουνε και λιώνουνε
μέσα ο καφές φούσκωσε και χύνεται

τρέμω την επικείμενη μοιραία ήττα
και το χειρότερο είναι
ότι δε μπορώ να μετασχηματίσω αυτόν το φόβο μου
σε κάτι δημιουργικό

μην ανάβεις φωτιά
μήτε φακό ή φαναράκι
προτιμώ σκοτάδι
να μη βλέπεις τη λύπη μου
να μη ρωτάς τι έχω ή τι σκέφτομαι
να νομίζεις μα να κάνεις λάθος
να βυθίζομαι ανενόχλητος ξανά
στην ανημπόρια να εκφραστώ επαρκώς
να βγάλω κάποιο συμπέρασμα

στη στιγμή

Αβάστακτο πρωινό ξύπνημα
(Με φως ψυχρό, φωνές)
Βαθιά αναστενάζω
Και την ψυχή μου βγάζω
Παλεύει ν' ανεβεί
Πάνω απ' τη σάπια οροφή
Να βρει τον ουρανό

Μα ακόμα κι αυτή
(Άυλη κι αλαφρή)
Δε βρίσκει διαφυγή
Πίσω γυρνάει, πέφτει
Την καταπίνω βίαια, πονώ
Και σηκώνομαι για ξύρισμα

Σουφλί, Οκτώβριος 2007

ΤΡΩΩ ΧΑΛΒΑ
και είναι γαμάτος

θέλω να ακολουθήσω ένα δρόμο
που θα με φέρει πιο κοντά
σε αυτό που ψάχνω
για να καταλάβω
πως μπορώ
να καταλάβω
αυτό που ψάχνω
που θα με φέρει πιο κοντά
στο δρόμο που θέλω να ακολουθήσω

νομίζω ότι έχω χαθεί

όλα επανήλθαν στο φυσιολογικό -
στο  κ α ν ο ν ι κ ό ,
στο  σ υ ν η θ ι σ μ έ ν ο ,
στο  σ ω σ τ ό .

μακριά από εμάς τα  π ε ρ ί ε ρ γ α . έχουμε κτίσει γερά τους τοίχους μας και ακόμα όταν καταρρέουν αναπάντεχα σε στιγμές διαύγειας ξέρουμε κι αυτό να το αντέχουμε και να τους ξανασηκώνουμε. είμαστε μάστορες σ' αυτό.

γνωρίζω τον κόσμο, ξέρω τι συμβαίνει γύρω μου, έχω μία άποψη και έναν κανόνα για όλα. "ναι, εντάξει, πάντα υπάρχουν εξαιρέσεις". όταν έσκασε στα μούτρα σου όμως πως το αντιμετώπισες; σαν μία εξαίρεση ή σαν τον κανόνα; σε προδίδει η φράση σου ρε.

τρέμουμε να παραδεχτούμε ότι ουσιαστικά ποτέ δεν θα καταλάβουμε. άνοιξε την εφημερίδα σου, ενημερώσου για όλα τα διεθνή και εσωτερικά θέματα και πάνε στο κρεβάτι σου ήσυχος. γνωρίζοντας ότι κατέχεις τη  γ ν ώ σ η . είναι πολύ εύκολο άλλωστε να κατανοήσεις την περιρρέουσα ενέργεια, τον άνεμο, το ρεύμα που κινεί τον κόσμο, την πραγματικότητα, το χάος.

άρον το τσουβάλι σου και περιπάτει.

reclaim the streets



reinvent the... chair

θυμάσαι αυτόν που πουλούσε λουλούδια;
τότε στην ταβέρνα

ήταν από τις μορφές που βλέπεις και ραγίζει η καρδιά σου. αλλά για μια μόνο στιγμή. γιατί αμέσως αποστρέφεις το βλέμμα και επιστρέφεις πίσω στον δικό σου τόπο. περνάς βιαστικά τα σύνορα τα οποία άθελα σου παραβίασες. κλείνεις γρήγορα την τρύπα που έχει ανοίξει στον τοίχο της ψευδαίσθησης σου με ό,τι βρεις πρόχειρο. μια σκέψη, μια κουβέντα, ένα αστείο.

ήταν τύφλα. μάλλον είχε ανακατέψει τη μοναξιά με την απόγνωση και την εξαθλίωση. φονικός συνδυασμός.

τα λουλούδια του ήταν μαραμένα
σαν τις ελπίδες του

τον κέρασες ένα ποτηράκι ρετσίνα και το κατέβασε αμέσως
όπως κάθε πίκρα της ζωής του

για μια στιγμή γύρισα
μετά είχε χαθεί
ησύχασα και ξαναγέμισα το ποτήρι μου