Η φωλιά του φιδιού

Η υπόθεση "συλλαλητήρια για το Μακεδονικό" δεν είναι αστεία και σίγουρα δεν είναι καρναβάλια. Όπως οι πλατείες εκφράσανε την απολίτικη αγανάκτηση στο μνημονιακό καθεστώς, έτσι και αυτά είναι η ώρα που σαρκώνεται ένα μεγάλο πρωτοφασιστικό-εθνικιστικό κίνημα. Και αν το απολίτικο κίνημα των πλατειών ήταν θνησιγενές, ο πρωτοφασισμός-εθνικισμός στην Ελλάδα έχει εκκολαφθεί σε ζεστή φωλιά και γι' αυτό έχει μέλλον.

Το κίνημα των ταυτοτήτων, που κατάφερε να ξανακάνει τους δεσποτάδες πολιτικούς παράγοντες, ξεκίνησε από μια χούφτα ιεροκήρυκες στη Θεσσαλία και αλλού τη δεκαετία του '80· προσωπικά ξέρω τον ηγούμενο Αθανάσιο στη Μονή Αγίου Δημητρίου στο Στόμιο του Κισσάβου, είναι κι άλλοι. Αυτοί οι ιεροκήρυκες έπεισαν πολύ κόσμο ότι η τριλογία του Αντιχρίστου είναι βιβλικές προφητείες, χέρι χέρι με τρελούς Αμερικάνους Ευαγγελικούς και ψευδοπροφήτες. Ο Αντίχριστος, που θα είναι Εβραίος (φυσικά) θέλει να μας σφραγίσει με το 666 και οι ταυτότητες ήτανε το πρώτο βήμα στο να δεχτούμε το Χάραγμα.

Αστειότητες, ναι, αλλά μερικά χρόνια μετά ο αδίστακτος Χριστόδουλος (αδίστακτος ήδη από τον καιρό που ήτανε δεσπότης στον Βόλο: "εργαστείτε για να πλουτίσουμε" έλεγε στις συνάξεις νεολαίας στα στάδια) χρησιμοποίησε ακριβώς αυτό το μέγα πλήθος για να αναδειχθεί σε κάτι σαν Εθνάρχη. Συνέπεια του κινήματος εκείνου είναι ότι κληρονομήσαμε το φάσμα της ελληνορθοδοξίας σε επίπεδο ιδεών και τους δεσποτάδες ως πολιτικά πρόσωπα σε επίπεδο ηγεσίας. Και γελάμε ακόμα και με τα δύο γιατί ζούμε στη φούσκα μας ενώ στα αποκαΐδια της (όποιας) αριστεράς χτίζονται οικισμοί ολοκληρωτικών χριστιανοφασιστικών ιδεολογιών, όπως και αλλού στην Ευρώπη.

Το κίνημα του Μακεδονικού ξεκινάει από μερικούς Έλληνες Βλάχους και από τον Φλωρίνης Αυγουστίνο, τον περιβόητο Καντιώτη, μπροστά στον οποίο οι Άνθιμοι και οι Αμβρόσιοι φαντάζουνε γατάκια του γιουτιούμπ. Ο Αυγουστίνος κυβέρναγε τη Φλώρινα, κατέστρεφε σλαβονικές επιγραφές στις εκκλησίες με το πρόσχημα της συντήρησης κι αποκατάστασης ενώ κυνήγησε απηνώς και τους ζωηρούς (Σλαβο)Μακεδόνες της Φλώρινας και κάθε ίχνος της γλώσσας τους. Αν θυμάστε, έκανε ανταρτοπόλεμο στον Αγγελόπουλο που "τόλμησε" να γυρίσει το Μετέωρο Βήμα στη Φλώρινα, στο οποίο ακούγονται σλαβομακεδονικά -- όπως παντού στα τρένα και στα ΚΤΕΛ για Φλώρινα. Ο Αυγουστίνος ήτανε τόσο ισχυρός και γιατί είχε τη δική του παρεκκλησιαστική οργάνωση, τους ταλιμπάν του Σταυρού με γραφεία στη Ζωοδόχου Πηγής. Οι υπόλοιποι δεσποτάδες, όταν δεν τον θαύμαζαν, τον θεωρούσανε γραφικό, άλλωστε τότε τους περισσότερους μόνον τα λεφτά και τα γκομενικά τούς ενδιέφεραν, και τον άφηναν να παίζει μέσα στο τσιφλίκι-επισκοπή του και με την οργανωσή του.

Η ώρα του Μακεδονικού ήρθε λίγο μετά, με τον λαμπρό ηγέτη Αντώνη Σαμαρά, τον γητευτή του Ελύτη και των τότε νεοφιλελεύθερων. Τη συνέχεια, το τι θα χτίσει αυτός ο αντισημιτικός-εθνικιστικός-πρωτοφασιστικός οίστρος θα τη δούμε σύντομα.

Εν ολίγοις: αν θέλετε να μάθετε τι μας περιμένει σε είκοσι χρόνια, ακούστε τι συζητάει ο κόσμος γύρω από ενορίες, κύκλους μελέτης Αγίας Γραφής, συνάξεις νέων, παρεκκλησιαστικές οργανώσεις, "σωματεία" κτλ. Αυτές είναι οι φωλιές που αφήνει το φίδι τα αυγά του.

Oceans of time

Υπό άλλες συνθήκες ο Αμβρόσιος, αυτό το θλιβερό ανθρωπάκι που από τις αγκάλες της Μάνας Εκκλησίας προτιμάει την ελληνική ενσάρκωσή της, τη Μαύρη Δεξιά της θανατολατρίας, θα είχε συσκευαστεί από τη Σύνοδο και θα είχε αποσταλεί σε μοναστήρι της αρεσκείας του για να "σώσει την ψυχή του". Άλλωστε παλαιόθεν η Πίστη μας ταυτίζει τη σωτηρία με τη σιωπή, και μάλιστα την εξαναγκασμένη.

Και γιατί θα γινόταν αυτό; μα επειδή ο δεσπότης-χωροφύλακας σκανδαλίζει. Και η Εκκλησία πολλά ανέχεται αλλά όχι την ερωτική ελευθερία, την αίρεση ή το σκάνδαλο. Η αποστροφή προς τα σκάνδαλα του κλήρου έχει μεν θεολογική θεμελίωση (κάπου λέει ο Χριστός ότι αυτός που σκανδαλίζει τον απλό κοσμάκη καλύτερα να πάει να δέσει μια πέτρα στον λαιμό του κτλ) αλλά -- βεβαίως -- είναι κυρίως υπόθεση δημοσίων σχέσεων και εικόνας. Αν κάτι αποκαρδιώνει ή εξοργίζει τον λαό, άρα δεν έχει συγκαλυφθεί επιτυχώς και πλήρως, είναι σκάνδαλο και σπιλώνει την εικόνα της Εκκλησίας: σκανδαλίζει. Το σκάνδαλο αντιμετωπίζεται συνήθως σοβαρά και με αυστηρότητα ακριβως γιατί ζημιώνει την εικόνα της Εκκλησίας. Το ότι η αν μη τι άλλο αιρετική συμπεριφορά (χώρια όλα τ' άλλα) του Καλαβρύτων και Αιγιαλείας δεν αντιμετωπίζεται ως σκάνδαλο υποδηλώνει κάτι πολύ ανησυχητικό για την ελληνική κοινωνία: ότι ο φασιστικός τερηδονισμός που αφέθηκε στη θέση του το 1944 έχει πλέον γίνει σαπίλα που έχει φτάσει στον πολφό. Ο Αμβρόσιος δεν σκανδαλίζει τους πιστούς.

Και γιατί μας ενδιαφέρει ο σκανδαλισμός του ποιμνίου; Γιατί τέλος πάντων είναι κριτήριο η στάση της Εκκλησίας; Επειδή είναι πανίσχυρη και πάντα ελίσσεται και ξεγλυστράει, αφού διαρκώς μεταθέτει το πεδίο της κυρίως ηγεμονίας της κατά τις περιστάσεις: από τις ιδιωτικές ζωές στην πολιτική, και πίσω πάλι· από την ιδιοκτησία μέσων παραγωγής στον έλεγχο της πνευματικής παραγωγής· από την ανακούφιση της φτώχειας στην κολακεία των πλουσίων· από τη νάρκωση των μαζών στην αποπλάνηση των ελίτ· από τη νομοθέτηση του βίου στην απευθείας νομή της κοσμικής εξουσίας.

Μιλάμε για έναν οργανισμό ηλικίας 20 αιώνων με αδιάσπαστη συνέχεια και παρουσία, παλιότερο από τον καπιταλισμό (που είναι 500 ετών και ήδη θεωρείται η Οδός και η Αλήθεια και η Ζωή), έναν οργανισμό που τα έχει βρει και με τον Στάλιν και με τον Βλαδίμηρο και με τον Σουλτάνο και με τον Αλάριχο και με τον Μουσολίνι και μέσα στις κάστες της Ινδίας, που και με λόγιους τα βρίσκει και με αμαθείς υπηκόους του Χλωδοβίκου ή του Κωνσταντίνου του Κοπρώνυμου, που έχει επιβιώσει στην Αβινιόν κι έχει ταπεινώσει αυτοκράτορες, που και στην Κορέα ή στην Κένυα μια χαρά τα πάει και στην Αιθιοπία προσαρμόστηκε και τους Λιθουανούς τους κέρδισε (όψιμα, οκέι) και τους Ίνκας τους εξανδραπόδισε, που μας λέει πώς να γαμιόμαστε και τι να τρώμε και τι να ψηφίζουμε και αν θα πλενόμαστε και ποια πρέπει να είναι η γνώμη μας για το θέατρο και για τη μουσική, που οικειοποιείται τα είδωλα που δεν μπορεί να κατακρημνίσει. Είναι πλάνη να μιλάμε για "χριστιανισμό" εκτός προτεσταντισμού: η Εκκλησία -- και η Δυτική και η Ανατολική -- είναι πρωτίστως οργανισμός είκοσι αιώνων με συνέχεια και απύθμενο know how. Και έχει τον τρόπο της.

Μπορεί να μας φαίνεται βαμπίρ η Εκκλησία, επειδή θεμελιώνεται σε μια κάπως ασυνάρτητη μυθολογία, επειδή ζει στο σκοτάδι του υπαρξιακού τρόμου (γιατί όλοι θα πεθάνουμε και κάποιοι χειρότερα και νωρίτερα απ' ό,τι λογαριάζαμε), επειδή είναι γραφική, χρυσοποίκιλτη και πομπώδης, επειδή μάς πίνει το αίμα και πόσο μπανάλ είναι να μας πίνουνε το αίμα σε μια εποχή που απαρνούμαστε τα σώματά μας -- παρότι και αυτό το έχει ξαναδεί η Εκκλησία. Αλλά δείτε πόσο ισχυρά είναι τα βαμπίρ, εκτός από απέθαντα.

Ορθοδοξίες κτλ.

Λοιπον αρκετά με την Ορθοδοξία μας και και την Ορθοδοξία σας. Αρκετά.

Η Ορθοδοξία χρηματοδοτείται από τον φορολογούμενο. Η Ορθοδοξία είναι αδρανές, άκαμπτο και κακοποιητικό δόγμα. Το μόνο που έχει πια να συνεισφέρει στη ζωή αυτού του τόπου είναι όμορφο και οργανωμένο φολκλόρ, καθώς και το παραμύθι της για το τι ωραία που ήτανε τότε που, και καλά, επιστήμη και τέχνη ήταν οι λήροι αντιγραφέων και οι φρεναπάτες ασκητάδων, τότε που κυβερνάγαν αιμοβόροι θεοστεπτοι βασιλείς ενώ όλοι καλλιεργούσαμε ρεβύθια και κριθάρι. Μόνο που ποτέ δεν καλλιεργούσαμε όλοι ρεβύθια και κριθάρι.

Η Ορθοδοξία ντύνει στο χρυσαφικό τον άγαμο κλήρο της και στα μάρμαρα και τα μαλάματα τους ναούς της για να αντανακλά τη δόξα της Βασιλείας λες και είμαστε τίποτε μαλάκες και δεν έχουμε πάρει πρέφα ότι η Βασιλεία εντός ημών εστί κτλ. Η Ορθοδοξία κουμαντάρει τις ζωές μας ήσυχα και ταπεινά, εκτός όταν δεν μπορεί και αναγκάζεται, η τάλαινα, να δείξει τους κυνόδοντές της και να σείσει τη βαρειά της ράβδο με τα φίδια.

Αρκετά λοιπόν με τη μέριμνα για "το καλό της Εκκλησίας" και για την απήχησή της ή τον ρόλο "που καλείται να παίξει" στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Ο ρόλος της Εκκλησίας επιτελείται επιτυχώς και στο ακέραιο, και τώρα και πάντοτε: αντίδραση, συντήρηση, ηθικός πανικός, φοβικότητα -- είτε πρόκειται για το θέατρο, είτε για τους νερόμυλους, είτε για τις φυσικές επιστήμες, είτε για την προστασία αδύναμων μειονότητων. Μην προσπαθείτε να την αναμορφώσετε: ούτε το χρειάζεται, ούτε το μπορούμε.

Βεβαίως, το πρόβλημα πάει πολύ πιο μακριά από τη μοχθηρή μα ψευτοαφελή Ορθοδοξία, πέρα απότον δεσποτικό Καθολικισμό, πέρα από τους κουτοπόνηρους Αγγλικανούς και τους άτεγκτους λοιπούς Προτεστάντες. Πάει πέρα από το ασυνάρτητο και αντιδραστικό Ισλάμ και τον ψυχαναγκαστικό αρτηριοσκληρωμένο Ιουδαϊσμό. Όπως λέει ο Γκορ Βιντάλ, το πρόβλημά μας είναι ο ίδιος ο μονοθεϊσμός, αυτό το ανομολόγητο έγκλημα στην καρδιά του πολιτισμού μας. Η λύση λοιπόν είναι άλλη, και είναι δύσκολη:

Κατεδαφίστε το στερέωμα του Ενός Λογιστή Θεού. Του Θεού που κλαδεύει το καυλί σου και μισεί το μουνί σου· που τσεκάρει αν φας τσιζμπέργκερ ή αν ανάψεις φωτιά το Σάββατο· που πικάρεται αν δεν δεσμεύεσαι να τον προσκυνάς εδαφιαίως πεντάκις κάθε μέρα· που αγκαλιάζει τη δυστυχία και τη στέρηση φτωχών με την επαγγελία μελλόντων αγαθών όπως αγκαλιάζει στοργικά τους μεγάλους δωρητές των υπαλλήλων Του· που τάζει κόλαση στους αδύναμους και αγιότητα ή πιλάφια σε όσους δολοφονούν στο Όνομά Του· που ευνουχίζει και εκβαρβαρώνει· που από παιδιά μάς ντρεσάρει στο ψέμα, στην αυταπάτη, στο να νιώθουμε εκλεκτοί και καλύτεροι γεμίζοντάς μας ταυτόχρονα ενοχές και νεύρωση· που μισεί την ομορφιά που δεν ελέγχει και στραγγαλίζει χαρά και τέχνη.

Α σιχτίρι Ορθοδοξία κι εσύ μονοθεϊσμέ. Ναι, είσαι μέρος του πολιτισμού μου αλλά μέρος του πολιτισμού μου είναι και οι βιασμοί κι οι πλεκτάνες ανύπαρκτων αρχαίων θεών και των μπάσταρδων  ηρώων τους. Α σιχτίρ λοιπόν.

Δεν αναμορφώνεστε, δεν εξανθρωπίζεστε, δεν εκσυγχρονίζεστε: μόνο παραγκωνίζεστε.

Η εικόνα είναι ο 'Ίκαρος' του Dan Hillier. 

Το καλό της Εκκλησίας

Μετά τις δηλώσεις Ραγκούση ότι υπάρχουν ομοφυλόφιλοι μητροπολίτες, διαβάζουμε ότι η Ιερά Σύνοδος με εξώδικο κράζει τον κ. Ραγκούση απαιτώντας με μια απρόσμενα BDSM διατύπωση να καταθέσει εντός πενθημέρου στην Αρχιγραμματεία της Ιεράς Συνόδου τα σχετικά στοιχεία «άλλως θα υποστεί την ανάλογη δικαστική βάσανο». Είναι πολλαπλώς αστείο αυτό που αξιώνει η Σύνοδος, και μάλιστα με τρόπο τόσο προφανή, που δεν χωράει σχολιασμό ουσίας: υπάρχουν ομοφυλόφιλοι κληρικοί; μια κατάλληλα απάντηση είναι η σχετική ρητορική ερώτηση για τις λειτουργίες του πεπτικού των αρκούδων στο δάσος· κρύβονται; μόνον αν δεν είναι Αγγλικανοί· πρέπει να τους κράξει ο κ. Ραγκούσης; μάλλον άκομψο θα ήταν αυτό, αν όχι παράνομο.

Προσπερνάμε λοιπόν το άνωθι ανούσιο καλιάρντεμα εκ μέρους της Συνόδου. Προσπερνάμε και το θράσος των εσχάτως ξεθαρρεμένων δεσποτάδων που δηλώνουν ότι η Πολιτεία δεν μπορεί να νομοθετεί μονομερώς, ζητώντας δημόσια διαβούλευση με δικούς τους όρους σε ζητήματα δικαιωμάτων και μέριμνας για τους μη-προνομιούχους ενώ ταυτόχρονα επωφελούνται από χίλιες-δυο κρυφές τροπολογίες που τους βολεύουν, κι αυτούς και τα μοναστήρια.

Μένουμε σε αυτή τη δήλωση Ραγκούση:

«Συγκεκριμένα για την εκκλησία, είμαι απ’ αυτούς που πιστεύουν ότι και αυτή πρέπει να βγει μπροστά σ΄ αυτόν τον αγώνα. Υποστηρικτικά. Γιατί αν θέλει να χτίσει μια σχέση εμπιστοσύνης με την κοινωνία, πρέπει να σταματήσει να υποκρίνεται.»

Η δήλωση θα ήταν πατερναλιστική αν δεν ήταν εκπάγλως αφελής: η Εκκλησία δεν χρειάζεται να χτίσει καμμία σχέση εμπιστοσύνης με την κοινωνία. Μετά το 1991 και τον Μακαριστό της η Εκκλησία έχει την κοινωνία και, εσχάτως, την πολιτική εξουσία, για γιουσουφάκια της. Η Εκκλησία, αν θέλει να ενισχύσει περαιτέρω τη σχέση εμπιστοσύνης της με την κοινωνία δεν έχει μάλιστα κανέναν λόγο να σταματήσει να υποκρίνεται, όπως αποφαίνεται ο κ. Ραγκούσης. Ίσα ίσα, αν έχει ανάγκη περισσότερη επιρροή, εξουσία και λεφτά (η ανθρώπινη απληστία των λειτουργών του θείου διαφαίνεται ιστορικώς απεριόριστη), η Εκκλησία θα έπρεπε να γίνει ακόμα πιο χαρντκόρ. Άλλωστε ακριβώς αυτός είναι ο ρόλος της εκκλησίας στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία, όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές: επικαλούμενη αδιασάλευτες αρχές να συνεχίσει να καλλιεργεί φοβικά και αντιδραστικά αντανακλαστικά χωρίς την ευτραπελία ταξικών καταγγελιών και κοινωνικών αναταραχών (πολλώ μάλλον πυρός, μαχαίρας και εμφυλίου πολέμου).

Η ελλαδική Εκκλησία δεν έχει καμμιά ανάγκη τη μέριμνα του κ. Ραγκούση, στελεχών του Κέντρου ή του ΣΥΡΙΖΑ για το πώς θα αγκαλιάσει την κοινωνία κτλ.: αγκαλιασμένη την έχει, και μάλιστα αρκούντως σφιχτά ώστε να ασφυκτιά μεν αλλά να μη στραγγαλίζεται.

Να το πω και αλλιώς, χρησιμοποιώντας την ποιμαντική ρητορική επί το νεορεαλιστικότερον: η ελλαδική Εκκλησία συμπεριφέρεται όντως σαν Μητέρα και Τροφός του Γένους, πλην όμως σαν βαριά διαταραγμένη μητέρα, η οποία ανέχεται τα τέκνα της να εξαθλιώνονται και να υποσιτίζονται αλλά φροντίζει επιμελώς μη τυχόν δείξουνε βυζί-μπούτι και μην τυχόν τα πουν αλήτες ή — τρισχειρότερα — πουτάνες ή πούστηδες.

Από το The Greek Cloud

Πενθέκτη

Η Πενθέκτη Σύνοδος, ή η εν Τρούλλω, είναι μια σύνοδος της Ανατολικής Εκκλησίας που εξέδωσε 102 κανόνες. Οι κανόνες αυτοί βασικά ποινικοποιούν το θέατρο, την πορνογραφία, τους μίμους, την ευθυμία και διάφορες άλλες χαρές της ζωής. Επίσης καταπιάνονται με φλέγοντα ζητήματα, π.χ. αν επιτρέπεται οι χριστιανοί να τρώνε γάλα και αυγά τη Σαρακοστή. Η ποινή για τη μη συμμόρφωση είναι σχεδόν παντού ο αφορισμός.

Η Σύνοδος αυτή έγινε το 692, δεν αναγνωρίζεται ως Οικουμενική (γιατί δεν την αναγνωρίζει η Ρώμη) αλλά οι πονηροί Ανατολικοί, εμείς, ισχυριζόμαστε ότι αποτελεί παράρτημα της Πέμπτης και της Έκτης Συνόδου. Άρα μας δεσμεύει.

Η ύπαρξη και ο χαρακτήρας της Πενθέκτης Συνόδου καταδεικνύουν ότι ο μισανθρωπικός, άχαρος, χρηστομαθής και δικανικά ρυθμιστικός των πάντων χαρακτήρας της χριστιανικής πίστης δεν είναι προϊόν ούτε του Καλβινισμού, ούτε του Ακινάτη. Είναι χαρακτήρας σύμφυτος με μια πίστη βαθιά κι ανεπανόρθωτα καχύποπτη απέναντι σε κάθε χαρά της ζωής, σε ό,τι ιμερικό και σε ό,τι γελαστό και ταξιδιάρικο.

Κι όλα αυτά τα σκεφτόμουν απόψε γιατί στο διπλανό τραπέζι καθότανε μια γνωστή μου με την καινούργια γκόμενά της και δυο φίλες της. Ανέδιδαν χαρά και λίγη μέθη ερωτική, γέλαγαν και μοιάζανε μαγεμένες -- ιδίως τα δυο κορίτσια τα διακριτικώς ερωτόληπτα. Και σκεφτόμουν ότι δεν υπάρχει απολύτως κανένας λόγος να ξαναπέσουμε στον κόσμο όπου ως ερωτοπραξία και συζυγία υπάρχει μόνον ο σεμνός γάμος αντρός και γυναικός με όλη την υπόλοιπη ανθρώπινη εμπειρία, το φιλέτο της, να κρύβεται στους ίσκιους όπου καταφεύγουμε για να κατουρήσουμε, για να κλέψουμε κανα πορτοφόλι -- ή χειρότερα.

Θρησκευτικά

Με αφορμή τις "μονομερείς ενέργειες" σχετικά με το μάθημα των Θρησκευτικών.

Θρησκευτικά και άλλα μαθήματα

Είναι περίεργο που τα Θρησκευτικά διδάσκονται όσο διδάσκονταν και όπως διδάσκονταν, ενώ λ.χ. δεν διδάσκεται αρκετά η νεοελληνική γλώσσα και την έχει υποκαταστήσει η διδασκαλία της Αρχαίας λόγω δοξασιών σχετικά με το τι σημαίνει "συνέχειας της γλώσσας". Προφανώς, όσοι σχεδιάζουν εκπαιδευτικές πολιτικές θα ανησυχούσαν περισσότερο με το να μη διδάσκεται η διαφορά ομοιούσιου και ομοούσιου από τον καταρρέοντα εγγραμματισμό των νέων.

Επίσης, είναι περίεργο που τα Θρησκευτικά διδάσκονται όσο διδάσκονταν και όπως διδάσκονταν, ενώ οι φυσικές επιστήμες διδάσκονται ελλιπώς και κουτσά όπως και πριν, ενώ η Φιλοσοφία διδάσκεται μετά βίας και πολλές επιστήμες δεν διδάσκονται καν.

Θρησκευτικά και Κατήχηση

Σε μερικές περιοχές στην υπόλοιπη Ευρώπη διδάσκονται τα Θρησκευτικά όπως στην Ελλάδα, ως Κατήχηση. Η Κατήχηση απευθύνεται σε μέλη της Εκκλησίας (που δεν έχουνε λάβει ακόμα το Χρίσμα στη Δύση, σε φουλ μέλη στην Ορθόδοξη Ανατολή). Με δεδομένη την πρακτική του νηπιοβαπτισμού ως στοιχείου κουλτούρας, από ένα τέτοιο μάθημα θα έπρεπε να απαλλάσσεσαι με απλή υπεύθυνη δήλωση του γονιού.

Σε άλλες περιοχές στην Ευρώπη διδάσκεται περιγραφή της Χριστιανικής πίστης και άλλων θρησκειών, όπως και στην Ελλάδα στη Β' Λυκείου αφού έχουν προηγηθεί 10 χρόνια κατήχησης. Θεωρώ ότι αυτό θα ήταν θεμελιώδες μάθημα, μάθημα πολιτισμού, αφού η θρησκεία αποτελεί οργανικό μέρος της κουλτούρας και η χριστιανική πίστη συνιστών συστατικό του Δυτικού Πολιτισμού. Θέλω τα παιδιά να μαθαίνουν τι είναι όλοι αυτοί οι άγιοι και ότι δεν πρόκειται για "πάρα πολύ καλούς ανθρώπους", θέλω να ξέρουν ποιος είναι ο Απόστολος Παύλος. Όπως θέλω να ξέρουν ότι οι αρχαίοι θεοί είναι παρτάκηδες και τζόρες και καθόλου μα καθόλου εξ ορισμού αγαθοί και φιλεύσπλαγχνοι. Από ένα τέτοιο μάθημα δεν θα έπρεπε να απαλλάσσεσαι, όπως δεν απαλλάσσεσαι από τη Γεωγραφία ή την Ιστορία.

Ποιος αποφασίζει για τα Θρησκευτικά;

Εξηγήστε τέλος στον σ. υπουργό Φίλη ότι "μονομέρεια" υφίσταται μόνο μεταξύ ισότιμων μερών για θέματα που αφορούν και τα δύο.

Συνεπώς, "μονομέρεια" θα συνιστούσε το να κάνει κάτι η κυβέρνηση για τα εκκλησιαστικά λύκεια ή για τις εκκλησιαστικές σχολές χωρίς να συνομιλήσει με την Εκκλησία της Ελλάδος. Οι θεολογικές σχολές, που συνδικαλιστικά διεκδίκησαν και πέτυχαν να τις αντιμετωπίζουμε ως "επιστημονικές" (Θε μου σχώρα με), και το τι διδάσκεται στα δημόσια σχολεία δεν άπτονται της δικαιοδοσίας της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Δικέφαλος

Το ντεφάκτο έμβλημα του Γένους, των ελληνόφωνων ορθοδόξων εκκλησιών, ο θυρεός των Παλαιολόγων -- που τον τσίμπησαν από τους Κομνηνούς, που τον είχανε μοτίβο στην πατρίδα τους την Παφλαγονία, που πάει πίσω στους Χετταίους και έχει και ξαδερφάκι τον Gandaberunda στη Νότια Ινδία.

Μια τερατογένεση υψηλών συμβολισμών, πάντοτε εξουσιαστικών, ένα δις αρπακτικό, για να μην του ξεφεύγει τίποτε σε ανατολή και δύση, στη Ρωσία και στην Αγία Ρωμαϊκή αυτοκρατορία και στην Αυστρο-Ουγγαρία. Ένα τέρας. Ένα τέρας πάντοτε αναπεπταμένο και ανοιγμένο (spread-eagled, που λέμε και στην αγγλόφωνη πορνογραφία), που δεν πετάει ποτέ, πώς να πετάξει η τερατογένεση, προς τα πού να τραβήξει και ποιο κεφάλι να ακολουθήσει; Ένα θηρίο που κραδαίνει σταυρούς, ξίφη και orb (πώς το λένε στα ελληνικά, μεταφραστές;), που δε θα είναι ποτέ με την προσφυγιά και μάνες χαροκαμένες (και συγγνώμη αέκια και παόκια, συμπαθείς φυλές κι αδέρφια μου σταμπουλιώτικα). Ένα εστεμμένο πουλί που σχεδόν το ακούς να κρώζει σαν υπερμεγέθης παπαγάλος. Το εραλδικό θηρίο κι έμβλημα στο οποίο συμφύρονται δυναστείες, φεουδαρχικές αυτοκρατορίες, βαλκανικοί εθνικισμοί, βασιλείς μαρμαρωμένοι και μη, ο στρατός ξηράς, δεσποτάδες χρυσοποίκιλτοι -- χωρίς καν την ευγένεια του για πάντοτε απαξιωμένου φοίνικα που αναπηδά από τις στάχτες προς το φως.

Ο δικέφαλος αετός συγκεφαλαιώνει την νεοελληνική πραγματικότητα: παπάδες, ευσεβείς βασιλείς, στρατός, ίσκιοι μιας αυτοκρατορίας που δεν τον είχε καν για σημαία.

Αθωνιάδες

Αν και ξεθύμανε πια η υπόθεση της επίσκεψης Τσίπρα στο Άγιον Όρος, ας πω κι εγώ δυο τρία πράγματα που ενδεχομένως να συνεισέφεραν στην κατανόηση του ζητήματος. Προκαταβολικά, και για να ξεκαθαρίσω τη σχέση μου με το "Όρος", (όπως το λεν οι τόπων μύστες), είχα πολλές ευκαιρίες να πάω εκεί, αλλά ποτέ δε με ενδιέφερε ιδιαιτέρως το ταξίδι αυτό -- ακόμα και τον καιρό που πίστευα θερμά και που το Άγιον Όρος παρουσιαζόταν ως τόπος θαυμάτων και διάχυτης αγιότητας.

Λοιπόν. Ο Τσίπρας είναι αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Προσκλήθηκε από τις αγιορείτικες αρχές, το Άγιον Όρος είναι αυτόνομη και αυτοδιοίκητη πολιτεία υπό το ελληνικό κράτος. Επίσης, ο Τσίπρας είναι αρχηγός ενός κόμματος που, όσο κι αν λυσσάμε, ήδη από τον καιρό του 3%, είχε στους κόλπους του ορθόδοξους χριστιανούς που προσβλέπουν προς την Ορθοδοξία ως αφορμή προ-σοσιαλιστικής ή και προ-ελευθεριακής κοινωνικής οργάνωσης. Κακώς, αφελώς και πλανεμένα κατά τη γνώμη μου, αλλά ο Τσίπρας είναι αρχηγός κόμματος: δεν είναι ούτε ο Καστοριάδης, ούτε ο Κονδύλης, ούτε ο Ελεφάντης, ούτε δεν ξέρω ποιος είναι ο τρέχων αριστερός γκουρού.

Επίσης, ο Τσίπρας μιλάει με κλισέ, ήδη από τότε που διεκδικούσε τη δημαρχία, εκφράζεται με δίπολα και σχήματα υπεραπλουστευτικά, είτε γιατί είναι ο Τσίπρας, είτε λόγω ρητορικής στρατηγικής, μια και πια μπουχτίσαμε τους κάθε λογής ανδρουλάκηδες και βασιλείς-φιλοσόφους. Αυτό εξηγεί τη βαθιά ασυνάρτητη δήλωση περί ζαπατίστας και μοναχών. Σημασία, σ. Αλέξη, δεν έχουν τα μέσα (π.χ. κοινοκτημοσύνη), παρά ο σκοπός. Συν του ότι ο κοινοβιακός τρόπος μοναστικής οργάνωσης δεν είναι σύμφυτος με το 'πνεύμα' του ορθόδοξου μοναχισμού, αγιορείτικου ή άλλου: μέχρι πρόσφατα είχαμε και ιδιόρρυθμα μοναστήρια, όπου ο κάθε μοναχός έκανε τη δουλειά του κατά μόνας.

Και το 'Άξιον Εστί'; Εντάξει, εδώ πρόκειται για μια αμήχανη στιγμή, την οποία πολλοί έχουμε ζήσει. Σε πάνε σε κάποιο προσκύνημα, της πίστης μέσα στην οποία μεγάλωσες ή άλλης. Σου κάνουνε μια γύρα και σου δείχνουνε τα όσια και τα ιερά. Μετά έχεις βασικά τρεις επιλογές: η πρώτη είναι να φύγεις αμέσως, δείχνοντας ασέβεια ή άψογη τυπικότητα. Κατά τη γνώμη μου, και πάλι, αυτό έπρεπε να κανει ο Τσίπρας, εφόσον πήγε όχι για προσκύνημα και για την ψυχούλα του, παρά για επίσημη επίσκεψη. Η δεύτερη είναι να αρχίσεις να προσκυνάς, να καις λιβάνια, να ψέλνεις και να ανάβεις κεριά. Αν το έκανε αυτό ο Τσίπρας θα αποξένωνε το μεγάλο αντικληρικαλιστικό και άθεο μέρος της βάσης του ΣΥΡΙΖΑ και όντως θα γινόταν σαν τους άλλους τους πολιτικούς, τους βδελλυρούς χριστοκάπηλους και θεομπαίχτες. Διάλεξε λοιπόν μια τρίτη λύση, η οποία αρμόζει σε ιδιώτη και αποσκοπεί στο να μην προσβάλει τον οικοδεσπότη και την πίστη του: ζήτησε κάποιες στιγμές ενατένισης και περισυλλογής μόνος του. Με αυτόν τρόπο υπαινίχθηκε μετοχή στο πνευματικό όπως το σερβίρει η αθωνική ορθοδοξία και δεν αποξένωσε αριστερορθόδοξους και δυνητικούς ψηφοφόρους, χωρίς παράλληλα να προβεί σε πράξεις και σχήματα δημόσιας ευλάβειας.

Παρακρατώ το ακροτελεύτιο σχόλιό μου.

Ας κρατήσουν οι χοροί

Χτες, ανήμερα του Πάσχα, ο Μελωδία προσπαθούσε όλη μέρα να μας πείσει ότι είναι Β' Πρόγραμμα (που τόσο μας λείπει). Κάποια στιγμή, μεταξύ γεύματος και καφέ, έπεσε το "Ας κρατήσουν οι χοροί". Θυμήθηκα πως, όταν πρωτοάκουσα το τραγούδι, μου είχε κάνει εντύπωση στους στίχους η λέξη "Ορθοδοξία": δεν νομίζω να την είχα ξανακούσει. Γενικά, το τραγούδι μού είχε φανεί αλλόκοτο, άλλωστε στο ράδιο, στην κουζίνα δηλαδή, έπαιζε μόνο Δεύτερο Πρόγραμμα: "τι να μου κάνουν δάκρυα δυο και στεναγμοί σαρανταδυό", "πουθ' έρχεσαι; απ' τη Βαβυλώνα", "αύριο πάλι θα 'ρθω να σε δω", "γιε μου, οι αρχόντοι ειν' εμπόροι του πολέμου", "να μας πάρεις μακριά, να μας πας στα πέρα μέρη", "τα ματόκλαδά σου λάμπουν σαν τα λούλουδα του κάμπου" -- και τέτοια. Στο πικάπ ακούγαμε Διονυσίου και Θεοδωράκη (Κάντο Χενεράλ και, δυστυχώς, Στην Ανατολή) και Χαμόγελο της Τζοκόντας. Με δυο λόγια, τι έλεγε αυτό το τραγούδι; Και πού να το καταλάβει ένα μανιφέστο ένα παιδί;

Τώρα, που είμαι σε μια ελαφρώς λιγότερο τρυφερή ηλικία, είχα την ευκαιρία να ξανακούσω και να ερμηνεύσω το τραγούδι: ένα American Pie για τη νεορθόδοξη γενιά σχεδόν αποστατών Ρηγάδων, που τους άρεσε ο Σίμων Καρράς κι ο Κόντογλου και ανακάλυπταν το Άγιον Όρος αλλά δεν ήθελαν ούτε τον χαντούμικο ψευτοασκητισμό των παπάδων (και ποιος τον ήθελε τότε), ούτε τον πουριτανισμό του σ. Φαράκου.

Το "ας κρατήσουν οι χοροί" ήταν μανιφέστο όταν βγήκε: κοινοτισμός (τα Αμπελάκια ως παράδειγμα), Ορθοδοξία (ως ιδεολογική ιδιοσυστασία), αντιθεσμικότητα των άγριων κλαν του χωριού ("φτιάχνουν οι Έλληνες κυκλώματα κι ιστορία οι παρέες").

Το "ας κρατήσουν οι χοροί" στα 2014 είναι η περιγραφή του Τέρατος, του χριστοδουλικού-σαμαρικού σωβινισμού, όπου συνυπάρχουν το τσαγανό του Έλληνα, η απαξίωση του πολιτικού και η παρανόησή του ως υπόθεση "αγάπης", ο Θεός της Ελλάδας, τσάμικα-καλαματιανά (χοροί κυκλωτικοί), ένας τόπος κλειστός, το Άγιο Φως, η μαυρομαντιλούσα μάνα στην Ήπειρο -- ενώ ο πλούτος παραμένει στα χέρια αυτών που πρέπει. Με δυο λόγια: "Ανάσταση", ως ένα ατομικό γεγονός αυτοβελτίωσης, ως ένα ιδιωτικό καταφύγιο παρηγόριας και καραγκιοζικής-σεφερλίδικης σάτιρας, και καθόλου μα καθόλου Επανάσταση.  Παραμένουμε ασφαλείς μέσα στο κουκούλι της ανωτεροτητας και της εντός συνόρων ιδιοσυστασίας μας, επαρχιώτες που αδυνατούμε να δούμε τον παγκόσμιο αντίκτυπο όσων συμβαίνουν εδώ. Κι έτσι, ο εξανδραποδισμός, η πολιτικοκοινωνική εκβαρβάρωση και η εξαθλίωση ενός ευρωπαϊκού λαού για να σωθούν η BNP, η Deutsche Bank και το ευρώ θα περάσουν στην ιστορία ως μια σειρά από ακατανόητα ασυνάρτητα γεγονότα (όπως για μας το κίνημα στο Γουδί ή η Δίκη των Εξ), και όχι ως κάτι σαν τον ισπανικό εμφύλιο, η πρώτη μάχη μεταξύ ελευθερίας-δημοκρατίας-διαφωτισμού και παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού.

Χωριό αυτόνομο, τίποτα δεν είμαστε βρε. Εθνική Ελλάδος, γεια σου. Τι να φταίει η Βουλή.

Ανέβηκε στο The Greek Cloud, στις 21.IV.2014

Δεσποτάδες

Οι κατά καιρούς δηλώσεις του Πειραιώς Σεραφείμ δεν είναι διαφορετικές σε περιεχόμενο από αυτές επισκόπων της Ιταλίας και της Ισπανίας ή καθολικών επισκόπων της Αγγλίας και της Σκωτίας. Οι συμπάθεια του Αιγιαλείας Αμβροσίου προς τους φασίστες δε διαφέρει από πολλούς αδελφούς του εν Χριστώ στη (σημερινή) Ισπανία. Αφορισμούς έχουν επισείσει απειλητικά οι επίσκοποι της Ιρλανδίας (αλλά και της Πορτογαλίας, νομίζω) για να φρονιματίσουν όσους βουλευτές θα ψήφιζαν υπέρ της νομιμοποίησης των αμβλώσεων. Στη Βαυαρία πριν χρόνια ο μεγάλος καβγάς ήταν αν θα έχουν εσταυρωμένους οι τάξεις των σχολείων. Πιο "πολιτισμένα" (προσχηματικώς πάντοτε), η καθολική Εκκλησία της Γαλλίας κατέβασε τον κόσμο στους δρόμους, άκουσα για ένα εκατομμύριο, για να διαμαρτυρηθούν κατά της εξίσωσης όλων απέναντι στον γάμο -- ένας έπεσε και από την Παναγία των Παρισίων κι αυτοκτόνησε σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τον σχετικό νόμο: αν διανύαμε ακόμα την ποιμαντορία του Βενέδικτου ΙΣτ', μπορεί και να τον έβαζαν στην ουρά για αγιοποίηση. Σε πιο κυριλέ μισαλλόδοξες αλλά πάντα μισαλλόδοξες καταστάσεις, το πρώτο μεγάλο σχίσμα των αγγλικανών έγινε για τις γυναίκες ιερείς και το δεύτερο για τους ανοιχτά γκέι επισκόπους. Οι απύθμενες κοτσάνες αγγλικανών επισκόπων (που μέχρι πρόσφατα ήτανε μέλη της Βουλής των Λόρδων με νομοθετικές και δικαστικές -- παρακαλώ -- εξουσίες), είναι μεζές του σαββατιάτικου Γκάρντιαν εδώ και δεκαετίες. Οι καλβινιστές και οι μεθοδιστές είναι κι αυτοί μεγάλα μούτρα, αλλά ας μη μακρηγορήσω άλλο.

Οπότε, όσοι ενθουσιώδεις και κάπως ημιμαθείς, ας αφήσουμε στην άκρη τα περί Ορθοδοξίας ως οπισθοδρομικής. Ας αφήσουμε και τα περί ταλιμπανισμών. Το πρόβλημα δεν είναι ούτε οι ορθόδοξοι δεσποτάδες, ούτε η μετά τον Χριστόδουλο παρρησία τους. Το πρόβλημα είναι η χριστιανική πίστη. Το πρόβλημα είναι οι Γραφές της και η δισχιλιετής Ιερά Παράδοσή της. Semper eadem, που λένε κι οι Λατίνοι. Τέλος. Ψευδοδιακρίσεις τύπου Χριστός-Παύλος, Έλληνες-Λατίνοι, Ανατολή-Δύση είναι ακριβώς αυτό: ψευδοδιακρίσεις. Αν λ.χ. η "Δύση" έχει "διαβρώσει" την "Ορθοδοξία" εδώ και 1000 χρόνια, από το Σχίσμα και από τότε που έχει να κάνει Οικουμενική Σύνοδο δηλαδή, τι είναι η "Ορθοδοξία"; Μεταφυσική κατηγορία; Εξωιστορική αΐδια αλήθεια; Άστοχο: η χριστιανική Εκκλησία αγκαλιάζει και ενστερνίζεται την ιστορικότητα, είναι ιστορικό γεγονός, είναι η αποκάλυψη (λέει) του Θεού μέσα στην ιστορία: γι' αυτό άλλωστε, μας λένε, τα δόγματα δε διατυπώθηκαν με το πακέτο εγκατάστασης που έστειλε το Άγιο Πνεύμα κατά την Πεντηκοστή, παρά διατυπώνονταν κατά περίσταση ανά τους αιώνες (οι Καθολικοί ακόμα τα διατυπώνουν). Συνεπώς, ανιστορική και υπερβατική και πλατωνικά τέλεια χριστιανική πίστη είναι εξίσου ανυπόστατη με ανιστορική και υπερβατική και πλατωνικά τέλεια κομμουνιστική ιδεολογία.

Επαναλαμβάνω: το πρόβλημα είναι η χριστιανική πίστη. Ακριβέστερα, το πρόβλημα είναι οι κοινωνίες που -- για λόγους τους οποίους κάλλιστα αντιλαμβάνονται η ιστορική επιστήμη καθώς και οι κοινωνικές και οι πολιτικές επιστήμες -- ακούνε προσεκτικά τι λεν οι επίσκοποι μόνο και μόνο επειδή είναι επίσκοποι (και όχι, λ.χ., επειδή είναι φωτισμένοι άνθρωποι, όπως ο Αλβανίας Αναστάσιος ή ο Σιατίστης Παύλος). Για παράδειγμα: στην Ισπανία η Εκκλησία απείλησε με αναθέματα τους βουλευτές που θα ψήφιζαν το νέο οικογενειακό δίκαιο: οι βουλευτές τούς έγραψαν κανονικά, ως ώφειλαν. Στην Ελλάδα ο Πειραιώς απείλησε με αναθέματα για ένα σύμφωνο, η Νέα Δημοκρατία υποχώρησε ατάκτως. Εδώ είναι το θέμα: ούτε στον Πειραιώς, ούτε στους διάφορους Δον. Το θέμα είναι στις κοινωνίες που (ακόμα) έχουνε τους επισκόπους και τις συνόδους και τους πάπες για Πολίτμπιρο και πατερούληδες της ζωής τους και της ηθικής τους.

Δεν κηρύσσω κρεμάλες για τους παπάδες, γκρέμισμα εκκλησιών, αλλαγή συμβόλων και ονομάτων, καταστολή του ενός βασικού τρόπου να εκδηλώνουμε στον πολιτισμό μας το numinus (δηλαδή της χριστιανικής πίστης). Αλλά θέλω να δω τη χριστιανική πίστη να είναι στοιχείο της ταυτότητάς μας, των ταυτοτήτων μας καλύτερα, όχι η μονολιθική ιδεολογία που διαφεντεύει ό,τι πιο κοντινό μας: πώς σμίγουμε, πώς συζούμε, πώς μεγαλώνουν τα παιδιά μας και τι μαθαίνουνε στα σχολεία, αν θα πρέπει να με στείλουνε στη Βουλγαρία αν θέλω να με αποτεφρώσουν μετά θάνατον.

Εν τούτω νίκα

Όπως φαίνεται στη φωτογραφία, το Γιορκ (η Παλιά Υόρκη, δηλαδή) τίμησε αρκούντως τον Μονοκράτορα Αύγουστο, που τον γιορτάζουμε μουσάτο και παρέα με τη μανούλα του, αφού γυναίκα και παιδί τα έσφαξε στο πίτσι φυτίλι και η δυναστεία που άφησε ήταν κάτι παραζαλισμένοι μελητές που δεν ήξεραν τι να κάνουνε στο γιαπί στας εξοχάς του Βοσπόρου. Ο τύπος υπέγραψε το διάταγμα ανεξιθρησκείας, δεν έκανε τον Χριστιανισμό επίσημη θρησκεία. Ούτε ήτανε τόσο θρήσκος όσο του καταλογίζουν, ίσα ίσα. Αυτό ότι προέδρευσε στην Α' Οικουμενική Σύνοδο, μάλλον ράδιο αρβύλα. Είναι σαν να πήγαινε ο Ομπάμα να προεδρεύσει σε σύνοδο Μορμόνων.

Σκεφτόμουν ότι το Πιστεύω, προϊόν της Α' Οικουμενικής Συνόδου, είναι μάλλον προϊόν κάποιας επιτροπής που το υπέβαλε στη Σύνοδο για έγκριση κι υπερψήφιση. Θα μαζεύτηκαν εκεί καμμιά εικοσαριά αρχαίοι δεσποτάδες (λένε κι ο ΑγιοΣπυρίδωνας, μεγάλη η χάρη του, που την Ένωση της έδρας του με το Βάσανο εορτάζουμε σήμερα επίσης) και θα ψάξανε κάμποσο τη διατύπωση. Αν σκεφτείτε λίγο τη διατύπωση του Πιστεύω, είναι κομματάκι σα διακήρυξη κομματική, σαν πολιτικό μανιφέστο, σαν ανακοινωθέν ωραίου μεγάλου αυταρχικού ολοκληρωτικού Κάπα Κάπα που θα διευκρινίσει ξεκάθαρα μια και καλή τι δεν είναι αίρεση: τον μονογενή... γεννηθέντα, ου ποιηθέντα... κατά τας Γραφάς. Από μια επιτροπή στη Νίκαια, σε μια Ολομέλεια, μετά στον κόσμο: 17 αιώνες.

Έτσι μιλάει το Άγιο Πνεύμα: σε σοφίτες, μέσω επιτροπών, μέσω κεντρικών επιτροπών, σε καφενεία στη Βιέννη, σε κονκλάβια μέσα σε παρεκκλήσια, σε Συνόδους που τις έχουν ετοιμάσει επιτροπές. Εκ των υστέρων θα πουν ότι όλα έγιναν με την επίνευση του Μονοκράτορα, του Αγίου Πατρός, του Πατέρα, του Πατερούλη. Οι επιτροπές διασφαλίζουν ότι οι Σύνοδοι και οι Ολομέλειες θα διαφυλάξουν τη συνέχεια, την ορθοδοξία, τη γνησιότητα: semper eadem, fluctuat nec mergitur, ένα είναι το Κόμμα.

Μεγάλο πράγμα η συνέχεια. Ο βασιλιάς των Ελλήνων που πήρε τη Σαλονίκη είχε ως τίτλο  Κωνσταντίνος ΙΒ'. Ποιος ήταν ο ΙΑ'; Μα ο Δραγάσης, ο Παλαιολόγος, ο ουνίτης: ο πρώτος Νεοέλληνας ίσως. Ποιος ήταν ο Α'; Μα αυτός ο Ιλλυριός στρατιωτικός που ξεκίνησε από το Εβοράκο της Βρετανίας και κατέληξε να χτίζει την Πόλη. Που τα ελληνικά θα τα ήξερε κουτσά στραβά.

Κι αν ξεκινάγαμε από την αρχή; Κι αν ξεχνάγαμε τον ένα Μεγάλο, και τις Επιτροπές που ρύθμισαν και διατύπωσαν την Αλήθεια, και τα ονόματα των άλλων, κάποιων ξένων, που κουβαλάμε; Κι αν αρχίζαμε πάλι από την αρχή; Πάλι θα φτιάχναμε τις προλήψεις που μας αξίζουν, τα ταμπού που χρειαζόμαστε για να παραμυθιαζόμαστε και να μη λέμε συνέχεια "θάνατος", "φόβος" και "ανασφάλεια"; Πάλι θα βρίσκαμε τρόπους να μη χαιρόμαστε, να μην είμαστε ελεύθεροι, να μη ζούμε; Πάλι;

Η Δεξιά του Κυρίου

Έβλεπα χτες τον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό να χαιρετάει πλήθη δίπλα στον Τσώρτσιλ.

Για τέσσερις λόγους ξέκοψα μαχαίρι από τα κατηχητικά και τα συγκοινωνούντα δοχεία τους. Πρώτον για την παπαδίστικη στάση τους απέναντι στον έρωτα. Όπου "παπαδίστικη" σημαίνει μισογύνικη, αγροτοποιμενικά ενοχική, καλβινιστικά εμμονική και ιησουίτικα παραπτωματολογική -- αυτή είναι η κληρονομιά του Νικόδημου του Αγιορείτη, αυτή είναι η Ορθοδοξία που από τον 9ο αιώνα μ.Χ. κωλοβαράει δογματικά και ποιμαντικά και της οποίας οι πατέρες μόλις και μετά βίας απαντούν στη δεύτερη μ.Χ. χιλιετία. Δεύτερον, για την χιλιαστική-κνίτικη αισθητική τους, κληρονομιά των παρεκκλησιαστικών οργανώσεων, με ολίγη από ούτι, βυζαντινέ γραμματοσειρές, βελονάκι και Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη (πρέσβευε υπερ ημών). Τρίτον, για τον κουτό ελληνοκεντρισμό της: στα δεκατέσσερα διάβασα Τατιάνα Γκορίτσεβα και είδα Ταρκόφσκι και συνειδητοποίησα ότι υπήρχε κι αλλού Ορθοδοξία, μέσα σε σοβιετικά (τότε) κοινωνικά συμφραζόμενα, μακριά από κρατικοδίαιτους παπάδες, από νηστίσιμη σόγια κιμά, από λυγρόφωνους ιεροκήρυκες, από μαυροφόρες κυρούλες με σκαμνιά και (κυρίως) μακριά από ανυπόφορες μουσικά ψαλμωδίες. Ο τέταρτος ήταν η Δεξιά. Η Δεξιά των παπάδων. Η Δεξιά των φυλλαδίων τους, των κηρυγμάτων τους, των λιτανειών που πλαισιώναν πολιτικοί της ΝΔ και, δειλά δειλά στην αρχή, του ΠΑΣΟΚ.

Ρώτησα κι εγώ τον παπα-Θ όταν ήμουν 16, κάπου εκεί, έναν άνθρωπο νέο που έδειχνε μονίμως προβληματισμένος και που το φόρεσε το σχήμα γιατί το πίστευε (υπάρχουν και τέτοιοι). Του είπα ότι αν οι χριστιανοί είναι συνεπείς, τότε πρέπει να είναι επαναστάτες, ότι το πολύ πολύ να ανέχονται το κράτος ως θεσμό (ήμουν μικρομέγαλο, είπαμε...), ότι είναι αδιανόητο να ευημερούμε ευσεβώς όταν υποφέρουν τόσοι και τόσο ελεεινά, ότι ο πόλεμος, η απληστία και η καταπίεση είναι θανάσιμες αμαρτίες, πολύ βαρύτερες από τα φραγκοδίφραγκα του καθημερινού ψέματος ή της οργής -- του είπα τα αναμενόμενα, τέλος πάντων. Ο παπα-Θ., ο οποίος δεν ήταν ποτέ συγκαταβατικός με κανέναν, προς τιμήν του, κατέβασε τη φωνή του μια οκτάβα, πανάρχαιο ποιμαντικό τρικ που επίσης χρησιμοποιούν οι πολιτικοί, οι πατεράδες, οι τηλεπαρουσιαστές και οι όλο αυτοπεποίθηση εραστές, και είπε: "Έχεις δίκιο σε όλα. Όμως οι επαναστάσεις προκαλούν αναστάτωση, αναταραχή, αιματοχυσία, καταστροφή -- δεν προσφέρουν το κατάλληλο κλίμα για πνευματική καλλιέργεια". "Ούτε οι εθνικοί πόλεμοι ούτε τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα, αλλά η Εκκλησία επευλογεί", ήταν η απάντησή μου (την είχα σκεφτεί από πριν, μικρομέγαλο, είπαμε).

Η στεγανή ταύτιση των χριστιανικών εκκλησιών με την εκάστοτε και κατά τόπους Δεξιά είναι κοινοτοπία, όμως ο συγκεκριμένος άνθρωπος ίσως να ήτανε πράγματι κεντρώος. Η έλξη του κέντρου. Το Κέντρο. Προς το οποίο είναι σκληρό να λακτίζεις. Γιατί; Γιατί όχι. Σκεφτείτε, οι επαναστάσεις αποτυγχάνουν τελικά γιατί οι νοικοκυραίοι θέλουν να δουλέψουν και να ζήσουν: αν το Κέντρο τους τάζει μεταρρύθμιση ειρηνικά και συμμαζεμένα, ελευθερία χωρίς αίματα και ευημερία χωρίς δημεύσεις, ε, ναι, με αυτούς θα πας. Στο κάτω κάτω, αλλού ποθούμε τις εντάσεις στη ζωή μας.

Απλούστερα ακόμα: αυτοί που έχουνε παιδιά λαχταρούν να τα δουν να μεγαλώνουνε και, αν γίνεται, να έχουνε να φάνε. Δε θέλουν ούτε να τα σφάξουν οι φασίστες σε κανα χαντάκι, ούτε να αποκεφαλιστούν για παραδειγματισμό, ούτε να τα βομβαρδίσει ο λαβωμένος τύραννος μέσα στο σπίτι τους ή σε κανα νοσοκομείο, ούτε -- χειρότερα -- να πέσουν από ελεύθερους σκοπευτές του LFJ που τους πέρασαν για πεμπτοφαλαγγίτες του JLF επειδή πήγαν να αγοράσουν πράσα με το δελτίο. Και, ίσως, οι επαναστάσεις πετυχαίνουν όταν όσοι έχουνε παιδιά συνειδητοποιούν ότι αν δεν πετύχει η επανάσταση τα παιδιά τους θα τα σφάξουν οι φασίστες σε κανα χαντάκι, ή θα ζήσουνε σα σκλάβοι, ή θα τα λησμονήσει ο γιατρός που λύγισε από υπερκόπωση μέσα σε κανα νοσοκομείο "με ελλείψεις", ή -- χειρότερα -- θα πέσουν νεκρά από νευρικούς ελεύθερους σκοπευτές του Κράτους που τους πέρασαν για τρομοκράτες με σακίδιο στην πλάτη, σαν εκείνο το παιδί που το ξεχάσαμε, τον βραζιλιάνο που πήγε στο Λονδίνο κι αυτό για να σπουδάσει.

O Sraosha κλείνει ένα-ένα τα βιβλία του

Στο παραμυθένια χορταστικό 'Τα βιβλία του Πρόσπερο', στο τέλος της ταινίας ο Πρόσπερο κλείνει ένα-ένα τα βιβλία του και τα αποχαιρετάει ρίχνοντάς τα στο αλμυρό νερό. Έτσι απαρνείται τις μαγγανείες και τις γητειές του και ετοιμάζεται να επιστρέψει στον κανονικό κόσμο, χωρίς Άριελ και Κάλιμπαν.

Όσο θέτεις περιορισμούς στον εαυτό σου, τόσο πιο καλά δημιουργείς. Δε μιλάω για στέρηση ή για ακρωτηριασμό, μιλάω για περιορισμούς. Ακολουθεί μακροσκελές τσιτάτο από μια συνέντευξη του Τσόμσκυ (την οποία είχα βρει ονλάιν πολύ παλιά):

[…] Human nature has been seen as something ‘regressive’, but that must be the result of profound confusion. […] There is nothing ‘regressive’ about the fact that a human embryo is so constrained that it does not grow wings, or that its visual system cannot function in the manner of an insect, or that it lacks the homing instinct of pigeons. The same factors that constrain the organism's development also enable it to attain a rich, complex, and highly articulated structure, similar in fundamental ways to conspecifics, with rich and remarkable capacities. An organism that lacked such determinative intrinsic structure – which of course radically limits the paths of development – would be some kind of amoeboid creature, to be pitied (even if it could survive somehow). The scope and limits of development are logically related. Take language, one of the few distinctive human capacities about which much is known. We have very strong reasons to believe that all possible human languages are very similar; a Martian scientist observing humans might conclude that there is just a single language, with minor variants. The reason is that the particular aspect of human nature that underlies the growth of language allows very restricted options. Is this limiting? Of course. Is it liberating? Also of course. It is these very restrictions that make it possible for a rich and intricate system of expression of thought to develop in similar ways on the basis of very rudimentary, scattered, and varied experience.

Προσπαθώ λοιπόν να περιορίσω τα θέματα με τα οποία ασχολούμαι (που είναι και η πιο εύκολη μορφή άσκησης), με το να αποτραβιέμαι από εκείνα για τα οποία δεν έχω να πω τίποτε χρήσιμο ή έστω και ελάχιστα ουσιώδες. Ξεκίνησα με το κυπριακό, απόψε συνεχίζω με την Oρθοδοξία.



Από τα πολλά βιβλία που μπορεί να διαβάσει κανείς για την Ορθοδοξία, τρία είναι πολύ σημαντικά (δύο εκ των οποίων γραμμένα από Βρετανούς). Πρώτα απ' όλα, δεν είναι τυχαίο ότι τα δύο από τα βιβλία είναι γραμμένα από Βρετανούς: καθ' όλη τη δεκαετία του '90 κατέβαιναν ορδές αγγλικανών στην Ελλάδα, άλλοι για να βρούνε τους Πατέρες (όπως οι προπάπποι τους για να βρούνε τον Περικλή, τον Σωκράτη ή κάποιον κίναιδο της κλασσικής αρχαιότητας), άλλοι για να γλιτώσουν από τις απαίσιες κι αντικανονικές γυναίκες ιερείς της Εκκλησίας της Αγγλίας. Ένας πρώην αγγλικανός παπάς μού είπε τότε το εξής αμίμητα καζουιστικό: "άμα χειροτονήσει γυναίκες η Ρώμη ή έσεις, να χειροτονήσουμε κι εμείς: όμως εσείς έχετε την αποστολική διαδοχή, εμείς είμαστε τα μπάσταρδα του μοιχού μονάρχη".

Τα δύο βιβλία είναι σαν ταξιδιωτικά: το 'Στη σκιά του Βυζαντίου' (από τον Άθω μέχρι την Αίγυπτο) και το 'Why angels fall' (από τη Σερβία μέχρι την Κύπρο μέσω Ρωσίας και Ρουμανίας και Σταμπούλ).

Το δεύτερο μάλλον δε θα μεταφραστεί ποτέ στα ελληνικά: γραμμένο από μια χολερική κυριούλα, η οποία όμως δυστυχώς έχει τσεκάρει και τεκμηριώσει πολύ καλά όσα γράφει και φροντίζει συνήθως να δίνει και τις δυο απόψεις σε θέματα διαμάχης, θεωρεί την Ορθοδοξία την καρδιά της χριστιανοσύνης (που όμως έχει χάσει το μυαλό της). Αντιλαμβάνεστε την ισόρροπη γνώμη της για τη δυτική χριστιανοσύνη: το άκαρδο μυαλό κτλ.

Τα χαρακτηριστικά του 'Why angels fall' είναι δύο: η αναδίφηση διάφορων ανατριχιαστικών γεγονότων από την ιστορία της Ορθοδοξίας, πάντα τεκμηριωμένη, και ότι, όπως το 'στη σκιά του Βυζαντίου', το βιβλίο είναι ουσιαστικά μια αλυσίδα από συναντήσεις και συνεντεύξεις με δεσποτάδες, μοναχούς, πιστούς και άπιστους. Και στα δύο βιβλία οι άνθρωποι στις τρεις πρώτες κατηγορίες (από τον καλόγερο στον Άγιο Σάββα στην Ιουδαία του πρώτου βιβλίου μέχρι την Ουαλλή προσήλυτη της Πάτμου του δεύτερου) είναι είτε σατανάδες καλλιγωμένοι, είτε ούφο περιστρεφόμενα (και ενίοτε βαθιά ανεύθυνα), είτε κατευθείαν για το μουρλοκομείο. Κανονικά όμως. Αναρωτιόμουν αν πρόκειται για αντιπροσωπευτικά δείγματα. Αναρωτιέμαι ακόμα. Σχεδόν.

Το τρίτο βιβλίο είναι το 'Ορθοδοξία και Δύση στη σύγχρονη Ελλάδα'. Ανακουφιστικό και παραμυθητικό μετά τα προηγούμενα δύο. Η Ορθοδοξία είναι όλα και τα πάντα. Μια πρώτη νόθευση ξεκίνησε τον 13ο αιώνα και συνεχίζεται. Αλλά αυτά είναι ψιλοθεολογικά. Όσα μεμπτά μπορείτε όμως να δείτε εσείς στην Ορθοδοξία είναι αποτέλεσμα των Βαυαρών και των μετέπειτα σκοτεινών οργανώσεων Ζωή, Σωτήρ και σία. Έξω από τις οργανώσεις και μέσα στην ενορία όλα είναι συναλληλία, συναμφότερον, αλληλοπεριχώρηση, κοινότητα, σύναξη, βίωμα, αλήθεια, ποιότητα, μέθεξη, κατάνυξη και μοναστικές κιβωτοί. Εν έτει 2009 βεβαίως ξέρουμε ότι όσες μοναστικές κιβωτοί δεν είναι τίγκα στους φανατίλες, είναι επίχρυσες και πολύχρυσες και χρυσοπακτωμένες, τύπος και σκιά των οποίων είναι εκείνη η ταπεινή Κιβωτός της Διάθηκης που περιέφεραν οι ισραηλίτες στην έρημο και βρήκε ο Ιντιάνα Τζόουνς. Αλλά κι αυτό εξηγείται: φταίει η Δύση. Που πρώτα διέφθειρε την Ορθοδοξία και μετά τα μυαλά ανθρώπων σαν κι εμένα. Ενδέχεται πάλι, όλα αυτά να λέγονται γιατί δεν καλλιεργούνται οι ιστορικές σπουδές και δεν ασχολούμαστε με την ελληνική ιστορία στην Ελλάδα. Ενδέχεται να φταίει που δεν έχουμε ιδέα για τα ορθόδοξα σύνδρομα βορείως της Γευγελής και του Σαντάνσκι. Που είμαστε στο κέντρο της Οικουμένης, ρε αδερφέ.

Άντε, τελειώσαμε και μ' αυτό. Έκλεισε κι αυτό το βιβλίο. Στο τέλος θα καταλήξω να σας λέω την ιστορία της ζωής μου με δόσεις...

Ο Σαραντατέσσερα

Εντάξει. Ξέρω ότι θα μου στείλει κι άλλα ιμέιλ ο θαυματοπλάστης Κύριος Φώλιος για να μου ψάλει πόσο αφελής και πόσο παρθένα και Τέρης Χρυσός είμαι. Αλλά συνεχίζω. Αφού πρώτα γράψω 600 λέξεις για την εφημερίδα.

Τις έγραψα. Λοιπόν, δεν είδα την ορκωμοσία του Ομπάμα, γιατί έβλεπα το In Bruges, ας όψεται ο ο oldboy ο κακός ο άνθρωπος (εντάξει, συμπαθητική ταινιούλα). Ίσως ο τύπος (ο Ομπάμα, όχι ο oldboy) να τα έχει κάνει μούσκεμα μέσα σε έναν χρόνο, αν και θα δυσκολευτεί πάρα πολύ να συσσωρεύσει τόση διαφθορά, ανικανότητα, άγνοια, κυνισμό, φανατισμό και έφεση για καταστροφή όσες ο προκάτοχός του. Ίσως να έχουνε δίκιο όσοι λένε ότι θα κυβερνούν τα βαθέα κράτη, οι σοφοί της Σιών, οι βιομηχανίες, o Satanas, τα λόμπυ ή η παγερή Χίλαρυ κι ο μπαγασάκος Ραμ Εμμάνουελ. Αλλά, όπως έχει χιλιοειπωθεί, η αδυναμία να ζήσει την ιστορική στιγμή κανείς και να συγκινηθεί από αυτή είναι ισάξια της αναπηρίας που προειδοποιούσε τον κόσμο στις 23 Ιουλίου 1974 ότι επέρχεται η παλινόρθωση του αστικού κράτους, και καθόλου να μην αναθαρρούν.

Το 2008, που πολλοί αποχαιρετήσαμε στέλνοντας στον αγύριστο, στα τσακίδια και στο διάολο έφερε την εκλογική νίκη του Σαραντατέσσερα η οποία, πιστεύω, θα γίνει ιστορικό ορόσημο. Έστω και συμβολικό, στη χειρότερη περίπτωση. Ίσως κάτι σαν το (τότε φορομπηχτικό) διάταγμα του Καρακάλλα (212 μ.Χ.) που έπαιξε τεράστιο ρόλο στη μετέπειτα σύνθεση εννοιών όπως "Οικουμένη", "Χριστιανοσύνη", "Ευρώπη" -- αιώνες μετά. Και τελικά: ο Ομπάμα δεν είναι ο Μπους, ολετήρας του κόσμου μέχρι την τελευταία μέρα της προεδρίας του.

Το δεύτερο που έφερε το 2008, αφορά την Ελλαδίτσα: τον Αρχιεπίσκοπο Τζερώνυμο, το γιατί θα το δώσω αφηγηματικά από κάτω.

Όσοι δε ζούνε στο Αλλού-γι-Αλλού Φαν Παρκ της Εμπριμέ Νεορθοδοξίας, γνωρίζουν (ενδεχομένως ακούγοντας κηρύγματα σε εκκλησιασμούς, όπως εγώ) ότι για πολλές-πολλές δεκαετίες (8 ή 88 ή 188 -- εξαρτάται από το πόσο θέλετε να το ανοίξετε το πράμα), η Ορθοδοξία μας ταύτιζε το Κακό με
α. Το σεξ
β. την ψυχαγωγία
γ. το σεξ
δ. την ομορφιά
ε. τον εγωισμό (σε ατομικό επίπεδο)
στ. το σεξ

Τα Χριστούγεννα πήγα λοιπόν στην εκκλησία. Άκουσα το κήρυγμα-χριστουγεννιάτικο μήνυμα του Τζερώνυμο. Αυτά τα κείμενα είναι ενδεικτικότατα των προθέσεων και αντιλήψεων των ανώτερων κληρικών, εφόσον απευθύνονται στους πιστούς τους, άρα δε χρειάζεται να περιέχουν εξωραϊσμούς, ευφημισμούς και αποσιωπήσεις. Τι μας διαμήνυσε λοιπόν ο Πάσης Ελλάδος Τζερώνυμο μέσω του αρχιμανδρίτη της ενορίας; Ότι πηγή του Κακού στον κόσμο είναι
α. Η απληστία
β. Η αδικία
γ. Η καταπίεση
δ. Η κατάχρηση εξουσίας
ε. Η βία των ισχυρών

Παρότι κοιμόμουν όρθιος, η συνήθης κατάστασή μου στην εκκλησία και, γενικότερα, πριν τις 11.30 π.μ., ξύπνησα απότομα. Πώς βρεθήκαμε από την υπαινικτική καταδίκη της πίπας και του πισωκολλητού και τον καυτηριασμό της αδιαφορίας για τον εσπερινό και το απόδειπνο ή τους θρήνους για το χριστοφόρο Έθνος που όλοι μισούνε σε αυτά τα πράματα;

Η αντίθεση έγινε ακόμα πιο έντονη όταν, τελειώνοντας το μήνυμα, ο αρχιμανδρίτης, τέκνο του εκλιπόντος, μάς είπε λίγα πράματα για την ηθική διαφθορά (βλέπε: ότι οι γυναίκες έχουν επιθυμία κι οργασμό), την απομάκρυνση από το Ευαγγέλιο (βλέπε: ότι δεν προσερχόμαστε αθρόα στην εκκλησία) και τις δύσκολες ώρες του έθνους (εννοώντας όχι την εξέγερση, τη Ζήμενς, το Βατοπέδι, τη γενικευμένη αθλιότητα, φαυλότητα, αγυρτεία και υποκρισία αλλά -- μάλλον τους Τούρκους, στους Σκοπιανούς και τους γκέι νεόνυμφους).

Συνοψίζοντας, νομίζω ότι ίσως όχι τυχαία δύο θεσμοί τόσο διαφορετικοί και σε τόσο διαφορετικές χώρες καταλαμβάνονται από ανθρώπους που σπάνε μακραίωνες παραδόσεις. Μου θυμίζει λίγο την εκλογή ενός Πολωνού πολιτικοποιημένου και δυναμικού πάπα το 1978, μετά από αιώνες δειλών επιισκοπικών μανάτων ιταλικής καταγωγής, που κρύβονταν στο Βατικανό και προσπαθούσαν να προστατεύσουν τον κόσμο από τον εαυτό του επιλέγοντας να τον αγνοούν. Δε διορθώνονται όλα. Ο Πολωνός δεν έκανε την παποσύνη αναρχική κολλεχτίβα. Ο Ομπάμα δε θα κάνει τις ΗΠΑ στρατιωτικό σκέλος της Διεθνούς Αμνηστίας. Ο Τζερώνυμο δε θα οδηγήσει την Ελλάδα σε άλλο γαλαξία.

Εν ολίγοις, μπορεί να μην έχουμε αισθητική παιδεία στην Ελλάδα, Φώλιε. Και πού έχουν; Πού λείπουν τα ηλίθια σώου και οι πανηλίθιοι πολιτικοί και οι αγύρτες που πουλάνε Παράδεισο και κρέας πλουσίων στο τσιγκέλι; Όμως, όπως είπε κι ο Σαρδηνέζος: il pessimismo riguarda l'intelligenza; l'ottimismo, la volontà.

Sezession: σαν μανιφέστο

Είδα απόψε τα Τραγούδια της Φωτιάς του Κούνδουρου. Εντυπωσιακό ντοκυμαντέρ (συνιστώ να παρακολουθήσετε προσεκτικά τη μαρτυρία του αντιχουντικού αγωνιστή Ρεκλείτη, θα καταλάβετε πάρα πολλά για τη σημερινή Ελλάδα και τις παραδόσεις της).

Το κύριο μέρος του ντοκυμαντέρ είναι αφιερωμένο στη μεγάλη συναυλία που έγινε αμέσως μετά την πτώση της χούντας. Υπάρχει μια χαρακτηριστική σκηνή όπου η Μελίνα, που μοιάζει σαν την Αθηνά της Οδύσσειας -- εξωτερικά ανθρώπινη αλλά με τεράστιες παλάμες και παράστημα κι αέρα θεότητας, τραγουδάει "νεκρά περιστέρϊα γέμισ' η αυγή τον ουρανό" με τον Ξαρχάκο να τη συνοδεύει σε ένα πιάνο που ακούγεται σαν φτηνά πιατικά ταβέρνας. Χαρακτηριστικά, ο Ξαρχάκος κάθεται σε μια ξύλινη καρέκλα καφενείου: κάθε φορά που πρέπει να παίξει χαμηλά, γέρνει και στηρίζει την καρέκλα στα δυο αριστερά της πόδια για να φτάσει στην άκρη της ταστιέρας.

Δεν είμαι από αυτούς που θεωρούν τους ελληνικούς μουσικούς κρουνούς του '60 και του '70 κολοσσιαία κι ανεπανάληπτα ταλέντα οικουμενικής εμβέλειας με παραγωγή συγκλονιστικά παγκόσμιας σημασίας. Όχι. Αρκεί να ακούσει κανείς Χατζιδάκι παρέα με μη-έλληνες φιλόμουσους κι αμέσως θα εξαχνωθεί κάθε αυταπάτη. Συνυπέγραψα όμως την απορία της συμβίας, η οποία κοιτώντας το κοινό της συναυλίας εκείνης, είπε:

"Ο κόσμος που παρακολουθεί είναι ανάμεικτος: πολλοί είναι βαμμένα κουμούνια. Κάποιοι είναι απλώς καιροσκόποι. Πολλοί απλώς χαίρονται και πανηγυρίζουν την πτώση της Χούντας. Όλοι όμως ξέρουν αυτά τα τραγούδια. Σήμερα έχουμε φτάσει να παίρνουν συνεντεύξεις από τον Μάλαμα σαν να είναι καλλιτέχνης δυσπρόσιτος και δύσκολος..."

Ανήκω σε μια γενιά που έμαθε τη λέξη 'κουλτούρα' ως συνώνυμο του 'αριστερή ιδεολογία': παιδί νόμιζα ότι αυτοί που έχουν κουλτούρα είναι αριστεροί και ότι όσοι ασχολούνται με την κουλτούρα ασχολούνται με τον Μαρξ και τον Λένιν (ονόματα που έμαθα πριν από του Έλβις -- αλλά δέστε: δεν έγινα ΔΔ, ούτε καν Στ.). Αυτή η ακυρολεξία ήτανε σχεδόν αναπόφευκτη: μέρος της αριστερής δράσης στην Ελλάδα απαρτιζόταν από τη δημιουργία, καλλιέργεια και διάδοση ή και επιβολή (γεια σας ΚΟ του ΚΚΕ!) μιας λαϊκής υψηλής τέχνης. Ναι μεν οι αριστεροί ήτανε μειονότητα, αλλά στα πεδία του ευρύτερου πνευματικού πολιτισμού παίζανε σχεδόν μόνοι.

Με το που μας τελείωσε η αριστερά (χάρη κυρίως στο παπανδρεϊκό ΠΑΣΟΚ κι όχι μόνο λόγω του φιάσκου του 'υπαρκτού'), μας τέλειωσε και η "κουλτούρα" (η, ας πούμε, λαϊκή υψηλή τέχνη). Για να δείτε πόσο εύκολα γίνονται τέτοιες συσχετίσεις, σκεφτείτε ότι μαζί με τη σύγχρονή μας νέα εθνική ιδεολογία και την αναβίωση της 'ελληνικότητας' προέκυψε (αναπόφευκτα) ένα ενδιαφέρον για την Ορθοδοξία. Να το θέσουμε κι αλλιώς: η Ορθοδοξία είναι για τη νέα εθνική ιδεολογία και την αναβίωση της 'ελληνικότητας' ό,τι ήταν η κουλτούρα για την Αριστερά.

Πράγματι: το 1987 όταν ο Παπανδρέου αποφάσισε καισαρικώ δικαίω να γίνει λαϊκός ηγέτης και να απαλλάξει την Εκκλησία από την περιουσία της και να φροντίσει να εκλέγονται οι επίσκοποι από τον λαό, δεν υπήρχε ούτε ένας δημοσιογράφος στην Ελλάδα πλην του Ψαρουδάκη ο οποίος θα ήτανε σε θέση να πάρει έστω συνέντευξη από δεσπότη. Δεν ξέρανε πώς τους προσφωνούνε καν. Εκκλησιαστικό ρεπορτάζ; Εκκλησιαστικοί συντάκτες; Αστεία πράματα. Επιπλέον, όταν ο Χριστόδουλος και ο Άνθιμος, οι τότε φλογερά ανανεωτές διόσκουροι της Ιεραρχίας και αντίπαλον δέος του Φλωρίνης Αυγουστίνου Καντιώτη, βγήκανε σε ντιμπέιτ στην ΕΡΤ για το θέμα, γίνανε σχεδόν ρεζίλι. Ούτε η κοινωνία γνώριζε πολλά για την οργάνωση της εκκλησίας, ούτε ο κλήρος ήξερε να μιλάει χωρίς τις κωμικές έρρινες κορώνες του και τα ασιανά ρητορικά του σχήματα (με ελάχιστες εξαιρέσεις). Εν έτει 2008, όλοι φοράνε κομποσχοίνια: στον καρπό, στον λαιμό, στον αστράγαλο, ενδεχομένως μέχρι και εν είδει στυτικού δακτυλίου. Όπως η νεολαία ανακάλυπτε τον Γκράμσι στα '72, ανακαλύπτει τον Μάξιμο τον Ομολογητή (ο οποίος, grosso modo, μας λέει ότι "δεν πειράζει να κάνουμε σεξ προγαμιαίο") στα '08.

Το αποτέλεσμα είναι ότι αυτή τη στιγμή δεν έχουμε κουλτούρα. Όχι αριστερή κουλτούρα, απλώς κουλτούρα. Στην Ελλάδα, οι απόπειρες υψηλού πολιτισμού και η ενασχόληση με την ανθρώπινη κατάσταση αντικαταστάθηκαν με αποθέωση του χθαμαλού και εντατική ομφαλοσκόπηση. Να σημειώσω ότι θεωρώ θετική την απενοχοποίηση του χθαμαλού και του ποπ-κάλτσουρ. Την αποθέωση και την απολυταρχία του δεν ανέχομαι.

Πού μας πάνε όλα αυτά λοιπόν;

Νομίζω ότι χρειαζόμαστε μια καινούργια μαγιά ανθρώπων με ευαισθησίες και ικανότητες που θα φτιάξουν μια καινούργια κουλτούρα. Όχι φυσικά 'μαζική', ούτε 'λαϊκή', αλλά μια νέα κουλτούρα. Πολλοί από αυτούς είναι δοκιμασμένοι εργάτες του λόγου, της τέχνης ή της σκέψης. Άλλοι είναι πρωτόπειροι, ξέμπαρκοι που τους μάθαμε χάρη στο μέσο μέσα από το οποίο σας κοινοποιώ κι εγώ τις σκέψεις μου. Σε απλά ελληνικά: μια καινούργια κίνηση μπορεί να ξεπηδήσει μέσα από τα μπλόγκια, εκλαϊκεύοντας πολλούς φτασμένους που "αγκάλιασαν το μέσο" και αναδεικνύοντας καινούργιους -- αφού ήδη τους έχει όλους φέρει κοντά, τους έχει βάλει να επικοινωνούν μεταξύ τους και να αλληλεπιδρούν.

Μετά το Αντίπασχα

Χριστός Ανέστη.

Ήθελα φέτος οπωσδήποτε να ξεφύγω από το Πάσχα των Ελλήνων. Πάση θυσία.

Δεν άντεχα για άλλη μια χρονιά την ορθοστασία, την υποχρεωτική νηστεία της πλάκας, τη νύστα της Κασσιανής, το επιβεβλημένο μεσίστιο πένθος, την κούφια δημόσια ευλάβεια, τη χρυσή ευκαιρία που βρίσκουν οι παπάδες μεγαλοβδομαδιάτικα είτε να πάνε ταμείο είτε να νουθετήσουν τους έτσι κι αλλιώς ναρκωμένους (από τη δική τους ορθοδοξία ή από τον τερατώδη νεοελληνικό ατομικισμό), τον δισδιάστατο Χριστό από MDF που ξεβιδώνουμε από τον Σταυρό (ενώ τέτοια ώρα Εκείνος ακόμα έτρωγε) και τις γιαγιάδες που Τον κλαίνε, την αμηχανία του Μ. Σαββάτου (όχι Γεώργιε, δεν εννοώ την υπαρξιακή αμηχανία του Μ. Σαββάτου), το υπερτροφικό πανδαιμόνιο και απαράδεκτο μακελειό των βαρελότων, τα λαμπαδοφωτισμένα παιδάκια να τα τραβολογάν οι γονείς τους για το σπίτι αμέσως μετά το 'και φυγέτωσαν από προσώπου Αυτού οι μισούντες Αυτόν', τα υποχρεωτικά κλαρίνα κι αυγά κι εντόσθια κι αρνιά κι άθλιο κρασί και βαρυστομαχιές και νάρκη.

Δεν άντεχα άλλο το ξανανέβασμα όλου αυτού του Σόου, που οι εύκολοι αποκαλούνε 'Θείο Δράμα'. Κι όλα αυτά παρά τις αντιρρήσεις μου σε ένα παρόμοιο κείμενο πριν τρία χρόνια. Και δε μου φταίει κανείς, πολύ περισσότερο το Πάσχα, εγώ απλώς βαρέθηκα τις ενιαύσιες επαναλήψεις και αναβιώσεις ενός Σόου που, για τους περισσότερους από εμάς, είναι απλώς φολκλόρ. Είμαι αλλεργικός γενικά στο φολκλόρ.

Κατέφυγα λοιπόν σε ένα νησάκι λίγο μικρότερο από την Κάσο. Ήταν όμως γεμάτο ανθισμένες κερασιές και χαρές ανέλπιστες.

Πορνοκράτες

Θα τα πω απλά για να μην παρεξηγούμαι: Κακώς φωνάζει η Εκκλησία για το σύμφωνο. Πρέπει να μάθει ότι το κράτος είναι άλλο και η Εκκλησία άλλο. Άλλωστε νομική κατοχύρωση της 'πορνικής' συμβίωσης επήλθε το 1982 με τον καταραμένο πολιτικό γάμο.

Επίσης, κακώς κάκιστα παραπονιούνται και φωνάζουν όσοι διαμαρτύρονται για τη χρήση του όρου 'πορνεία' από τη Σύνοδο στην καταδίκη του συμφώνου. Ο όρος 'πορνεία' είναι πανάρχαιος τεχνικός όρος της χριστιανικής ποιμαντικής, ο οποίος στα λατινικά αποδίδεται ως fornicatio. Είναι προσβλητικός ο όρος πορνεία; Φυσικά, αφού χαρακτηρίζει μια αμαρτία. Είναι πάγια θέση της χριστιανοσύνης ότι ο έρωτας εκτός γάμου (και εντός γάμου σε πάρα πολλές περιπτώσεις) είναι κολαστέος. Και σε αυτή τη ζωή (με στέρηση μετάληψης κτλ.) και στην επέκεινα. Τελεία. Κάποιοι το συνειδητοποιούν το 2008. Κακώς: ο βασικός λόγος που ο 'χριστιανικός' κόσμος γυρίζει την πλάτη στη "θρησκεία της αγάπης" εδώ και 300 χρόνια δεν είναι ο Βολταίρος, ο Νίτσε ή ο Ντώκινς (χα!). Είναι γιατί δεν ανέχεται άλλο να ποινικοποιούνται οι επιθυμίες και η ανθρώπινη φύση, είναι λόγω της στανικής ταύτισης της ιδέας του έρωτα με αυτήν της γαμήλιας αγάπης.

Όσοι θέλουν να ζητήσει συγγνώμη η Σύνοδος λησμονούν δύο πράγματα:

α) Η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι χριστιανική εκκλησία. Και δη η πιο 'αυθεντική' και δυσκίνητη. Όσοι χαζοχαρούμενοι νόμισαν τη δεκαετία του '80 ότι μπορούνε να "πορνεύουν" επειδή δεν είναι καθολικοί είναι, σε αυτό το θέμα, χαζοχαρούμενοι. Μπορεί ενδεχομένως η Μητέρα Εκκλησία να ανεχθεί ("κατ' οικονομίαν") τον αμαρτωλό που δεν έχει κόψει το εξωγαμιαίο σεξ. Αλλά πρόκειται απλώς για 'καρτερική' ανοχή του αμαρτωλού, για ποιμαντική τακτική της Εκκλησίας μέχρι να έρθεις στα νερά της.

β) Προσβάλλεται η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων που αποκαλούνται 'πόρνοι' επειδή δε μετανοούν που κάνουν έρωτα; Κακώς. Προσβαλλόμαστε τα δισεκατομμύρια γουρουνοφάγων επειδή το Ισλάμ και ο Ιουδαϊσμός μάς θεωρούνε μιαρούς (και μάς βρίζουν αναλόγως); Εάν ναι, κακώς. Πεποιθήσεις είναι αυτές... Τελικά, η βαθύτερη αγωνία για το τι λέει η Σύνοδος εδράζεται στο ότι περιμένουμε ότι η Ορθοδοξία 'μας' θα συμμεριστεί τις αγωνίες μας κι ότι θα συμπορευτεί με την ανθρώπινη φύση (όχι με την 'εποχή'). Ιδίως τώρα με τον νέο Αρχιεπίσκοπο κτλ. Κακώς, κάκιστα. Να είστε κι ευχαριστημένοι που δε σας καταδικάζει στην πολυτεκνία και την έκθεση στο AIDS, όπως οι καθολικοί αδερφοί.

Σταματώ εδώ για να μην προχωρήσω σε αναλύσεις και τέτοια.

Σαν υποσημείωση: το επιχείρημα ότι ο 'ελεύθερος έρως' καταδικάζεται γιατί μπορεί να γίνει πηγή αποξένωσης (!), πόνου και δυστυχίας είναι τουλάχιστον αφελές και σίγουρα υποκριτικό: καταδίκασε ποτέ καμμιά εκκλησία το χρήμα ή τον θεσμό του κράτους;

Εκκοσμίκευση (αντί σχολίου)

καὶ ἀπῆλθα πρὸς τὸν ἄγγελον λέγων αὐτῷ δοῦναί μοι τὸ βιβλαρίδιον. καὶ λέγει μοι, Λάβε καὶ κατάφαγε αὐτό, καὶ πικρανεῖ σου τὴν κοιλίαν, ἀλλ' ἐν τῷ στόματί σου ἔσται γλυκὺ ὡς μέλι.
(Αποκάλυψις 10, 9)

Οι λειτουργοί των τριών μονοθεϊστικών πίστεων έχουν ένα πολύ δύσκολο έργο:

Διαχειρίζονται ("κηρύσσουν") μια (εξ ορισμού) εξ Αποκαλύψεως διδασκαλία, η οποία ωστόσο δεν αφορά βασικές αλήθειες για το σύμπαν (λ.χ. τη μάζα του ηλεκτρονίου, τη δομή του κυττάρου, την ύπαρξη μικροοργανισμών, τη φύση της νόησης ή της συνειδητότητας) αλλά ηθικές διδασκαλίες, με την ευρεία έννοια. Με άλλα λόγια, οι μονοθεϊστικές θρησκείες προτείνουν έναν τρόπο ζωής. Αυτός ο τρόπος ζωής διαδίδεται και επιβάλλεται είτε υπό την απειλή τιμωριών (Ιουδαϊσμός, Χριστιανισμός, Ισλάμ) είτε με την υπόσχεση / ως προϋπόθεση / ως πρόγευση της Ανάστασης και της Αιώνιας Ζωής (Χριστιανισμός, Ισλάμ), είτε λόγω της ιδεολογικής αδράνειας που συνεπάγεται η συμμετοχή σε μια κοινότητα.

Διαχειρίζονται ("ποιμαίνουν") επίσης και την κοινότητα όσων ενστερνίζονται (συνειδητά ή λιγότερο συνειδητά) αυτή τη διδασκαλία. Μάλιστα, και στις τρεις θρησκείες διαχειρίζονται τις κατά τόπους κοινότητές τους βάσει ενός συστήματος διαδοχής (Ααρών, Απόστολοι, Προφήτης), ωστόσο (όπως είναι αναμενόμενο) υπάρχουν απαιτήσεις να ευθυγραμμίζονται οι λειτουργοί εξωτερικά (υποκρισία) ή ουσιαστικά (αγιότητα) με όσα κηρύσσουν.

Τα παραπάνω επί της αρχής θα τους εμποδίζαν να κάνουν τα εξής:

να αναμιγνύουν τη διδασκαλία που τους παραδόθηκε με κατά τόπους και κατά καιρούς δημοφιλή ιδεολογικά συστήματα και σχήματα (π.χ. κομμουνισμό, γνωστικισμό, απολυταρχία, χιλιασμό, δυισμό, ιδεαλισμό, αγνωστικισμό, μυστικισμό, θετικισμό κτλ.). Μπορούν βεβαίως να ντύσουν ποικιλοτρόπως την Πίστη τους με τις 'κατάλληλες' ορολογίες και ρητορικές (οι χριστιανοί με νεοπλατωνισμό ή αριστοτελισμό ή μυστικισμό ή κομμουνισμό ή εθνικισμό, οι μουσουλμάνοι με αριστοτελισμό ή μυστικισμό ή εθνικισμό, οι ιουδαϊστές με νεοπλατωνισμό ή αριστοτελισμό ή μυστικισμό ή κομμουνισμό), δεν μπορούν όμως ποτέ πραγματικά να συνθέσουν την εξ Αποκαλύψεως διδασκαλία με κάτι άλλο, ανθρώπινο. Αυτό φυσικά δεν εμποδίζει κάποιους να προχωρούνε σε τέτοιες συνθέσεις επί της ουσίας ("συγκρητισμούς" ή "αιρέσεις"): π.χ. ο Εβραίος ψευτομεσσίας της Σαλονίκης, ο Τζαλαλαντίν Ρούμι, η Θεολογία της Απελευθέρωσης κι ο Εθνικοχριστιανισμός του Φράνκο ή της Ελλάδας.

να ζούν ανοιχτά και ανενδοίαστα όπως τους επιτρέπει η θέση τους, δηλαδή ως ιερατείο, ως μια τάξη άεργων πριγκήπων δηλαδή. Τρανές εξαιρέσεις, οι χριστιανοί επίσκοποι ανά τους αιώνες.

Αυτές οι σκόρπιες σκέψεις μόνο.

Opus Dei

Ι.

Η Μαυρομιχάλη είναι ένας από τους αγαπημένους μου δρόμους στην Αθήνα, και στον κόσμο. Θα τα πούμε άλλη φορά για τους αγαπημένους μου δρόμους όμως. Απλώς θέλω να σας πω ότι δεν πρόκειται για μένανε απλώς για έναν δρόμο που έχω ανεβοκατεβεί πάρα πολλές φορές. Και τον έχω ανεβοκατεβεί πάρα πάρα πολλές φορές. Αν κι εσείς τον έχετε λοιπόν ανεβοκατεβεί πάρα πολλές φορές, ιδίως τη δεκαετία του 80, θα έχετε προσέξει ότι πέρα από τα νεοκλασσικά, τα ωραία διαμερίσματα, τον Φούρνο και το Άλφαβιλ, το καφενείο Πανελλήνιον κι άλλα πολλά, η Μαυρομιχάλη έχει ένα μυστήριο κτήριο, στο τετράγωνο των εκδόσεων Οδός Πανός (αλλά αυτές έχουν είσοδο από Διδότου).

Αν και το κτήριο είναι πολύ μυστήριο, αν και μοιάζει με δημόσια υπηρεσία στην οποία μπαινοβγαίνουν πολλοί, αν και έχει ένα περιστύλιο πάνω στους στύλους του οποίου τότε, τη δεκαετία του 80, υπήρχαν κορνιζωμένες αφίσες 'Την ειρήνη ο Χριστός τη δίνει', αν και πρόκειται για ένα πολύ μυστήριο κτήριο, που λέτε, ποτέ κανείς λαύρος δημοσιογράφος δεν κατήγγειλε ότι εκεί έχουν έδρα σκοτεινές δυνάμεις που απεργάζονται τη διάβρωση του ορθοδόξου φρονήματος του ελληνικού λαού. Γιατί. Επειδή εκεί είναι η έδρα του σωματείου ορθοδόξου εσωτερικής ιεραποστολής ο 'Μέγας Βασίλειος'. Δηλαδή μιάς από τις μείζονες συνιστώσες αυτού που αποκαλούμε 'Ορθοδοξία' τον 20ο αιώνα στην Ελλάδα.

Πριν ξεκαθαρίσω τι είναι αυτή η οργάνωση σε όσους ξύνετε (δικαιολογημένα) το τριχωτό της κεφαλής σας με απορία, να σας πω λίγο για το κτήριο. Το σοβάτισμα και οι ψευδοαψίδες 'ορθοδοξίας', που εισήγαγε στις ελληνικές αρχιτεκτονικές πρακτικές η Ασπροβάλτα, τα ευαγή ιδρύματα μητροπόλεων και οι ξενώνες του Αγίου Νεκταρίου Αιγίνης, είναι πρόσφατες επεμβάσεις. Τη δεκαετία του 80 το κτήριο ήταν ολόκληρο όπως η αγέλαστη (μπρουταλιστική;) μοντερνιά που ακόμα φαίνεται ακάλυπτη στα δεξιά.

Η πόρτα του κτηρίου πάντα κλείνει αμέσως μόλις ανοίξει, με έναν από τους πιο σφιχτούς επαναφορείς θυρών που μου έχουν κλείσει πόρτα στα μούτρα ποτέ. Οι άνθρωποι περνούνε σβέλτα και σιωπηλά αυτή την πόρτα ιδίως όταν έχουν κότσους και ταγιέρ, είτε μουστάκια και ρετρό κουστούμια, είτε ράσα. Τη νύχτα αράζουν στο περιστύλιο οι ευγενικές και κουρασμένες τροτέζες της Μαυρομιχάλη ("Καλησπέρα σας, κύριε."). Όσοι χρησιμοποιούν το κτήριο την ημέρα δεν ξέρω πώς το βλέπουν αυτό.

Ενδεχομένως με απαξιωτική παραίτηση. Σ' αυτό θα επανέρθουμε.

Μέσα το κτήριο μυρίζει λίγο σαν μεγάλο δικηγορικό γραφείο και λίγο σαν παλιό σαλόνι επί της Πατησίων (ή σα σαλόνι ρετιρέ στον έβδομο της Βασιλίσσης Όλγας, Σαλονικάριοι). Το σωματείο ορθοδόξου εσωτερικής ιεραποστολής ο 'Μέγας Βασίλειος' ήτανε τη δεκαετία του 80 (δεν ξέρω τώρα πια) ένα πρόσχημα μέσα από το οποίο η Αδελφότης Θεολόγων ο 'Σωτήρ' (αυτούς μάλλον τους έχετε ακουστά) μανατζάριζε τις οργανώσεις νέων και νεανίδων του, τη ΓΕΧΑ, και άλλα πολλά. Στο τεράστιο κτήριο υπήρχανε και κάποια γραφεία στο ισόγειο που κάτι είχανε να κάνουν με τα γνωστά εκπαιδευτήρια Ελληνική Παιδεία. Διέθετε τρεις ή τέσσερις ορόφους γεμάτους κενές αίθουσες και κενά γραφεία καθώς και μια μεγάλη αίθουσα εκδηλώσεων στην οποία, όταν τράβαγες κάτι κόκκινα πετάσματα, αποκαλυπτόταν ένα ξυλόγλυπτο τέμπλο που έκρυβε μιαν Αγία Τράπεζα: έτσι γινόταν παρεκκλήσιον. Αυτά τα κενά δωμάτια χρησίμευαν για εντευκτήρια των χριστιανικών ομάδων νέων του Σωτήρος / Μεγάλου Βασιλείου (τους ανεκδιήγητα αποκαλούμενους Χαρούμενους Αγωνιστάς), της ΓΕΧΑ, ενίοτε εθνικών οργανώσεων όπως η ΣΦΕΒΑ ή η ελληνοκυπριακή Δράσις-ΚΕΣ, αλλά και για εξομολογήσεις. Αυτές οι τελευταίες γίνονταν σε ηχομονωμένα γραφεία δίπλα σε αίθουσες αναμονής με τις καρέκλες τοποθετημένες τοίχο-τοίχο όπου περίμεναν καθισμένοι εκπρόσωποι του ενός φύλου μόνο, με στήσιμο που έβλεπες σε αίθουσες αναμονής παλαιομπουρδέλων (προ 1991, δηλαδή) -- Θε μου σχώρα με.

Αν η οργανωτική δομή αυτού του πνευματικού καρτέλ σάς φαίνεται ασαφής και συγκεχυμένη είναι γιατί όντως είναι. Κάποτε ρώτησα φίλο μυστακοφόρο, "αφιερωμένο" στον Σωτήρα: "ρε συ Εξακουστωδιανέ, ο 'Μέγας Βασίλειος' ανήκει στην αδερφότητα;" "Ε όχι δα!" απάντησε ο πρώην αθλητής. Λεπτομέρειες δεν έμαθα ποτέ, σιγά μην τις έλεγαν σ' εμένα τον Πέρση. Ποια είναι νομικά η σχέση 'Μεγάλου Βασιλείου', 'Σωτήρος', ΓΕΧΑ και των διάφορων οργανώσεων-δορυφόρων, δεν έχω την παραμικρή ιδέα.

Φυσικά τα μονολιθικά κτήρια (έχουνε κι άλλα, λ.χ. στους Αμπελοκήπους -- Βαθέος και Μεγάλου Σπηλαίου γωνία, νομίζω), οι μπερδεμένοι και αδιαφανείς (διαπλεκόμενους τους λένε τώρα) σύνδεσμοι ανάμεσα σε σωματεία, κοινωφελή ιδρύματα, οργανισμούς, σκιώδη διοικητικά συμβούλια κτλ. είναι γνωστό φαινόμενο παγκοσμίως και -- τελικά -- μπανάλ. Το πνευματικό καρτέλ Σωτήρ-Μέγας Βασίλειος-ΓΕΧΑ-τρέχα γύρευε έχει όμως ενδιαφέρον για τέσσερις λόγους:

α. Προετοίμασε το έδαφος (ίσως εν αγνοία του) για την ενοριοκρατία-γεροντοκρατία-δεσποτοκρατία που τείνει να εγκαθιδρυθεί στην ελλαδική Ορθοδοξία, πείθοντας γενιές και γενιές ότι Ορθοδοξία σημαίνει Παράδοσις-Ελλάδα-αγαμία.

β. Αυτό το ιδιότυπο ιδεολογικό μόρφωμα (Παράδοσις-Ελλάδα-αγαμία) έχει διαρρεύσει ευρέως, κάπως όπως τη σκαπουλάρουν τα βαρέα μέταλλα από τις χωματερές και μολύνουν υδροφόρους ορίζοντες, και έχει περάσει στη διατροφική αλυσίδα πολλών, ακόμα κι όταν δεν έχουν απολύτως καμμία σχέση με χριστούς κι εκκλησίες.

γ. Το καρτέλ ήταν απίστευτα δημοφιλές στον τομέα 'εκπαίδευση των νέων' με άκρες σε δημόσια σχολεία, στρατόπεδα, νοσοκομεία και ούτω καθεξής.

δ. Ευθύνεται εν πολλοίς για α) τον κανονικότατο ενοχικό ευνουχισμό και β) την ενστάλαξη δεξιών αντανακλαστικών σε χιλιάδες Έλληνες. Ούτε που θέλω να σκεφτώ τα καημένα τα κορίτσια που στέλναν οι γονείς τους στις Χαρούμενες Αγωνίστριες, ακούγονταν τρελά πράγματα...

ΙΙ.

Η παιδαγωγική μέθοδός τους αντίστοιχη με αυτή των καθολικών νεολαιών: στη σφαίρα του ιδιωτικού εμφυτεύαν ενοχή χωρίς ποτέ να μιλάν ανοιχτά για το σεξ (ή εναντίον του) και στη σφαίρα του πολιτικού καλλιεργούσαν την καχυποψία απέναντι σε οτιδήποτε αμφισβητεί τα καθεστηκότα. Η στάση τους όταν νουθετούσαν τα παιδιά κατά των πάρτυ, του σινεμά, της τηλεόρασης, του 98% των βιβλίων, του ποτού, του 70% της μουσικής, του καπνίσματος, του θεάτρου, των εκδρομών, των χαζοφλέρτ, των εξόδων ακόμα και σε ταβέρνες, των καφετεριών, των παρεών με πιο τσαμπουκαλεμένα και ξεβγαλμένα παιδιά, ακόμα και στα πλαίσια του να παίξεις μπάλα, και πάει λέγοντας ήτανε συνήθως η απαξίωση. Διακριτική απαξίωση.

Η στάση τους απέναντι στην πολιτική, στις απεργίες, στον κοινοβουλευτισμό, στα (εργατικά) κινήματα, σε κάθε λογής αγώνες, στα κόμματα, ήτανε απαξιωτική παραίτηση: δε βαριέσαι, τα κόμματα χωρίζουν, η πατρίδα ενώνει. Ναι, αυτό το πρωτοάκουσα πριν είκοσι και βάλε χρόνια. Απέναντι όμως στη διακριτική απαξίωση και στην απαξιωτική παραίτηση δεν μπορείς να αρθρώσεις αντίλογο. Έτσι, τα στοχευμένα υπονοούμενά τους πάνε κατευθείαν στον πάτο, στο υποσυνείδητο, που λένε.

Αν τους πίεζες λίγο, όπως έκανα εγώ συστηματικά ως φιλοπερίεργος και μικρομέγαλος μαθητής, το έπαιρναν εσχατολογικά το θέμα: όλα αυτά, τελικά, είναι του κόσμου τούτου. Εξοικειωνόσουν εκεί μέσα τελικά, δηλαδή, με έναν ιδιότυπο καλβινίζοντα μηδενισμό, χωρίς όμως χιλιαστικά οράματα, μπαρκόουντ κι αντιχρίστους, με την ευσέβεια και την καθωσπρέπεια των νοικοκυραίων: αταξική, απολίτικη, ανερωτική.

ΙΙΙ.

Μπήκα στις μαθητικές ομάδες τους στα δώδεκα και -- αντίθετα με τα περισσότερα παιδιά -- με δική μου πρωτοβουλία και με δυσφορία εκ μέρους των δικών μου. Ήθελα να μάθω περισσότερα για τη Θεολογία και τα κατηχητικά μού φαινόντουσαν παιδαριώδη. Όσους γνώρισα εκεί μέσα, αφιερωμένους της Αδελφότητας και φοιτητές ομαδάρχες, στις κατασκηνώσεις και στις κυριακάτικες συνάξεις, τους άλλαζα τα φώτα. Αυτοί μάς έλεγαν ιστορίες για τα κακά της ζηλοφθονίας κι εγώ γύρναγα την κουβέντα στο αν ο Χριστός εγκρίνει την ατομική ιδιοκτησία. Ήδη στα δώδεκα ήμουνα ήδη πεπεισμένος για τρία πράγματα: ότι άλλα αυτά που μας ζητάει ο Θεός και άλλα όσα προστάζουν οι θρησκείες, ότι το σεξ είναι εξ ορισμού "καλό πράγμα" (αφού το επινόησε ο Θεός και λένε ότι είναι και πολύ ωραίο) και ότι όποιος δεν απολαμβάνει την τέχνη είναι δυστυχισμένος. Ξέρω, αφέλειες, αλλά ήμουνα μόλις δώδεκα τότε. Και μικρομέγαλο. Οπότε, σε αυτούς τους τομείς, η έκθεση στη διακριτική απαξίωση των 'οργανωσιακών' δεν είχε σοβαρά αποτελέσματα: απλώς έγινα ακόμα πιο δειλός με τα κορίτσια, εξιδανίκευσα ακόμα περισσότερο το σεξ και στερήθηκα τρία εφηβικά χρόνια καλό διάβασμα. Όμως σχεδόν τα κατάφεραν σε ένα πράγμα: να με κάνουνε δεξιό.

Έφυγα τέσσερα χρόνια μετά αγαναχτισμένος με τη φρικτή αισθητική που διέπει όλα τα προϊόντα του καρτέλ: αφελής και άνοστη λογοτεχνία, νατουραλιστικές ζουγραφιές αισθητικής κινεζικού σοσιαλιστικού ρεαλισμού / εντύπων Μαρτύρων του Ιεχωβά, ανυπόφορα τραγούδια κνίτικου ήθους και τεχνοτροπίας, "αγωνιστικές" συλλογικότητες άνευ αντικειμένου -- ένα αισθητικό σύμπαν φτωχό, μίζερο και ευτράπελα κουτό. Έφυγα χωρίς να σκεφτώ κάποια βασικά πράματα, όμως. Ούτε κοίταξα πίσω.

ΙV.

Είπα ότι πήγα με δική μου θέληση. Χρόνια και χρόνια μετά συνειδητοποίησα ότι ανήκα σε μια μειοψηφία. Τα άλλα αγόρια (θυμηθείτε ότι τίποτε δε γίνεται μεικτό εκεί) είχαν σταλεί πακέτο από τους γονείς τους.

Κάποια από αυτά ήταν περισσότερο παιδιά της πιάτσας, "ζωηρά" τα λέγαμε τότε. Ίσως απλώς να τα είχανε πιάσει να την παίζουνε στο μπάνιο με καμμιά από τις γυμνασιακές τσόντες ή να καπνίζουνε. Έμοιαζαν πάντως πολύ με τα παιδιά που σήμερα λέμε 'αλβανάκια', μόνον που τότε δεν υπήρχαν Αλβανοί, αφού οι Αλβανοί ήταν οι απρόσωποι σταλινικοί καταπιεστές των βορειοηπειρωτών αδελφών μας. Τα είχανε στείλει ν' ακούσουνε τα λόγια του Θεού, να φρονιμέψουνε με μπάσκετ.

Άλλα ήτανε ξεκάθαρα δειλά παιδιά χριστιανικών (δηλαδή οργανωσιακών) οικογενειών. Τα κοροϊδεύαμε λίγο, ήτανε σαν να είχανε δραπετεύσει από ορφανοτροφείο της Φρειδερίκης.

Πάρα πολλά (πάνω από το θρυλούμενο 10%) ήτανε γκέι υπό άνθιση, τα είχανε στείλει οι γονείς να συναναστραφούν αγόρια, να κάνουνε φιλίες, να παίξουνε μπασκετάκι -- κι έτσι να γίνουν άντρες. Τι να πω. Πάντως αυτά τα παιδιά έγιναν τελικά γκέι (όπως το περιμέναμε). Τότε απλώς ασχολιόντουσαν με τη διακόσμηση των αιθουσών και το τραγούδι.

Υπήρχαν και περιπτώσεις παιδιών με βαριά προβλήματα συμπεριφοράς, από αυτά που δε συναντούσες στο τότε σχολείο. Μάλλον τα έστελναν κι αυτά για να κοινωνικοποιηθούν, να ημερέψουν ακούγοντας τον λόγο του Θεού...

(Γράφοντάς τα αυτά θυμήθηκα ένα σωρό περιστατικά, τα περισσότερα από αυτά ευτράπελα.)

V.

Υπάρχουνε δύο κλασικά βιβλία για τον κόσμο των οργανώσεων: το γνωστό 'Καταφύγιο Ιδεών' του Γιανναρά (το οποίο αναφέρεται στα τέλη της δεκαετίας του 50 και στη δεκαετία του 60). Ένα άλλο είναι το 'Η γέννηση του χριστιανοφασισμού στην Ελλάδα' του Γιώργου Μουστάκη. Αυτό δεν το έχω διαβάσει, δεν ξέρω.

Ελπίζω να σας έπεισα ότι η μονολιθικότητα του κτηρίου στη Μαυρομιχάλη δεν είναι μακριά από τον πρωτοφασισμό των ιδεών που καλλιεργούνταν εκεί μέσα. Πάντως, τώρα ξέρετε τουλάχιστον πού πάνε όλοι αυτοί οι ρασοφόροι που κατηφορίζουν τρέχοντας τη Μαυρομιχάλη.

Αδερφοί και αδερφές

Είναι θλιβερό που ζούμε σε μια κοινωνία, σε έναν κόσμο μάλλον, όπου η πίστη έχει γίνει και πάλι τρέχον πολιτικό και κοινωνικό νόμισμα, και μάλιστα σκληρό, ώστε να αναγκάζομαι να ξανασχοληθώ μαζί της. Αλλά τι να κάνουμε, αυτός είναι ο κόσμος, αυτή είναι η εποχή. Από τις γόβες φετίχ στα κομποσχοίνια φετίχ.

Ο φίλος μου ο Κωνσταντίνος είναι από τη Φλόριντα. Για να παντρευτεί ορθοδόξως την ορθοδόξου δόγματος γυναίκα του, έπρεπε να βαφτιστεί Ορθόδοξος. Ο Κωνσταντίνος ήταν ήδη νηπιοβαπτισμένος Βαπτιστής του Νότου, όμως η Ορθόδοξη Εκκλησία απαιτούσε επίσημα έγραφα που να το πιστοποιούν, στα πλαίσια αυτού που οι εν Ελλάδι θεολόγοι αποκαλούν 'συναλληλία' ή, λιγοτερο υποκριτικά, 'ασφυκτικό εναγκαλισμό του κράτους'. Επειδή στις φανατισμένες Ηνωμένες Πολιτείες θρησκεία και κράτος είναι δια συνταγματικού ροπάλου χωρισμένα, ο Κωνσταντίνος δεν ήταν εφοδιασμένος με τέτοια έγγραφα. Οι Ορθόδοξοι ζήτησαν να κατηχηθεί και να βαφτιστεί. Ο ντόπιος Αγγλικανός επίσκοπος τον γλίτωσε από εκτενή κατήχηση, πιστοποιώντας αρμοδίως, ως Φράγκος προφανώς, ότι ο Κωνσταντίνος είναι εξοικειωμένος με τα στοιχεία της χριστιανικής πίστης. Στο τέλος μια κατηχησούλα δεν την απέφυγε.

Τον ρώτησα πώς αισθανόταν που αλλαξοπίστησε. Μου είπε πως είναι άθεος/αγνωστικιστής (αυτό δεν είμαστε όλοι τελικά; έως και ο Ζουράρις: "υπάρχει Θεός;" "ενδέχεται" -- τι τον ρώτησαν τον χριστιανό!). Ωστόσο χαίρεται που προσχώρησε σε μια ομολογία στην οποία το περιεχόμενο της πίστης είναι συλλογική, κοινοτική και συνοδική υπόθεση και όχι κάτι που επιδικάζεται από την παπική αυθεντία ή, χειρότερα, από την κορανική αυθεντία της Βίβλου.

Τον προειδοποίησα ότι όλα αυτά ισχύουν, βεβαίως, (μόνο) σε επίπεδο αρχών και όχι στην πράξη. Επειδή είναι αμερικανάκι, άρα δεν έφαγε στη μάπα ένα κοινωνικό-πολιτικό σύστημα ιδανικό σε επίπεδο αρχών και ολοκληρωτικό κι ασφυκτικό και μίζερο σε επίπεδο πράξης, μου είπε πως είναι άξιο και δίκαιο να κρίνεις ένα σύστημα ιδεών ή πεποιθήσεων με βάση τις αρχές του και όχι με βάση το πώς κατάντησε. Το κρατάμε λοιπόν αυτό.

Έτσι ο Κωνσταντίνος βαφτίστηκε (ξανά) στο όνομα της αγίας, ομοουσίου και αδιαιρέτου τριαδικής Θεότητας από έναν καταπιεσμένα κρυπτογκέι παπά που τον μπάνιζε και τον χούφτωνε πριν, κατά και μετά το μυστήριο και ο οποίος μετατίθεται από χωρίου εις χωρίον και από επίσκοπη σε επισκοπή. Όπως μας υπενθύμισαν οι αδερφοί ορθόδοξοι διαδηλωτές (πρέπει να υπήρχαν και πολλές αδερφές ανάμεσά τους), Ορθοδοξία και ομοφυλοφιλία είναι ασύμβατες. Επίσης μάς υπενθύμισαν ότι, ιστορικά, σε επίπεδο συλλογικό, κοινοτικό και συνοδικό, η ομοφυλοφιλία όπως και σχεδόν όλες οι ανθρώπινες ερωτικές συμπεριφορές, καταπιέζονται, καταδικάζονται και αναθεματίζονται απερίφραστα με συνέπεια και συστηματικότητα· συνέπεια και συστηματικότητα οι οποίες απουσιάζουν από την καταδίκη άλλων εγκληματικών και οπωσδήποτε αμαρτωλών πράξεων, ενεργειών, λογισμών, κλίσεων.

Έτσι οι αρσενοκοίτες και οι συγκυλιστές και οι πόρνοι και οι πόρνες και οι γυναίκες όλων των ασύλληπτων αμαρτιών (λ.χ. αμβλώσεων, αποβολών, να αποστρέφονται τα τέκνα ή και να έχουν οργασμούς) στερούνται Κοινωνίας για χρόνια, ενώ οι τύραννοι, οι βιαστές και δάρτες σύζυγοι, οι απατεώνες, οι ψεύτες, οι πολεμικοί σφαγείς, οι καταχραστές, οι εκμεταλλευτές και οι δεν ξέρω ποιοι άλλοι (δε με αφορούν οι παραβατολογίες, με αφορά η ανθρώπινη φύση) γίνονται συνήθως αντικείμενο συμπόνοιας και οικονομίας.

Λόγω αρχών; ή, όπως ισχυρίζονται πολλοί, λόγω μιας δισχιλιόχρονης κατάντιας; Όμως, έχει νόημα να μιλάμε για δισχιλιόχρονη κατάντια αν δεν είμαστε προτεστάντες, οπότε θα έφταιγε η επίμονη παρερμηνεία της Βίβλου; Έχει νόημα να μιλάμε για δισχιλιόχρονη κατάντια αν δεν είμαστε καθολικοί, οπότε η πίστη αλλάζει, μεγαλώνει και πετάει νέα κλαριά σαν το δέντρο που κλαδεύει και ποτίζει ο Αμπελουργός Χριστός και ο παραγιός του ο πάπας; Έχει νόημα να μιλάμε για δισχιλιόχρονη κατάντια αν είμαστε ορθόδοξοι, όπου η δισχιλιόχρονη Παράδοση και η δισχιλιόχρονη Ζωή της κοινότητας-εκκλησίας είναι το δόγμα, είναι η πίστη, είναι η αλήθεια; Μόνον αν είμαστε επιλεκτικοί, δηλαδή αιρετικοί...

Εν κατακλείδι, και επειδή πολλοί από εμάς (κι εγώ, έτσι;) διαβάζουμε ποστάκια πηδώντας πέντε-πέντε τις αράδες: οι Ρώσοι ορθόδοξοι και οι φρικαλέες θέσεις και απάνθρωπες ιδεοληψίες τους δυστυχώς μας υπενθυμίζουν ότι η Ορθοδοξία είναι αυτή που είναι όχι λόγω ελλαδικότητας και εθνικισμού και μιας ιστορικής παρεξηγησούλας. Όσοι θέλουν να πιστεύουν (και θέλουνε πολλοί, είναι στην ανθρώπινη φύση και αυτό) χωρίς να πρέπει να απαρνηθούν τη φύση τους και να γίνουνε σαν τον δυστυχισμένο παπά που ανέφερα στην αρχή, καταντούνε, δυστυχώς (;;), επιλεκτικοί και εκλεκτικιστές (δηλαδή αιρ...): είτε πρόκειται για μινιμαλιστές ορθοδόξους, είτε για αναρχορθοδόξους, είτε για καβαφογενείς ορθοδόξους διανοητές, είτε ακόμα και για τον κραταιό αντισημίτη Γιανναρά και τη νεορθόδοξη στρατιά. Μία, δύο, τρεις, πολλές ορθοδοξίες. Κι ας αφήσουμε στην άκρη και την αρχετυπική πιστή γριούλα, το φαντασιακό 'λείμμα', η οποία αβίαστα θα έκαιγε τους 'ανώμαλους' και τις μοιχαλίδες στην κόλαση αλλά θα άφηνε στη χλόη και την τρυφή του Παραδείσου άλλους κι άλλους.