Τι σημαίνει;

Ο Δ. πρόσφατα γύρισε καταχαρούμενος από τις διακοπές του σε κάποια γωνία κάποιου άλλου ημισφαιρίου. Φυσικά ο Δ. έχοντας ξεμπερδέψει εδώ και καιρό με το διδακτορικό του, δικαιούται να πάει όσες διακοπές θέλει, εν αντιθέσει με τους υπόλοιπούς μας που, υποχρεωμένοι να μείνουμε στην εξωτική Σκωτία για το μεγαλύτερο μέρος του καλοκαιριού, έχουμε κατεβάσει κάτι μούτρα να. Έχοντας λοιπόν γυρίσει καταχαρούμενος ο Δ. αποφάσισε να επισκεφθεί τον κοινό φίλο Λ. σε μια γειτονική πόλη και με κάλεσε. Αρνήθηκα ευγενικά (για τα ελληνικά δεδομένα, ίσως αγενώς για τα βρετανικά, μάλλον δεν θα μάθω ποτέ) αλλά εφόσον ο Λ. μου είναι εξαιρετικά συμπαθής φρόντισα να ρωτήσω τι κάνει. Τα νέα ήτανε αναπάντεχα καλά. Ο Λ. για πρώτη φορά όσο καιρό τον θυμάμαι, ήτανε ικανοποιημένος με την έρευνά του και έδειχνε έτοιμος για την ώρα της κρίσεως (λέγε με και υπεράσπιση διδακτορικού). Όλα τα ζητήματα είχανε λυθεί όπως όλα δείχνανε, εκτός από μια τελευταία ερώτηση. Ο Δ. έκανε μια από τις αγαπημένες του διερευνητικές ερωτήσεις πριν μου την προλάβει. Απάντησα εντελώς γενικόλογα πως σίγουρα θα ήτανε κάτι από αυτά που θα χρειαστούνε μια-δυο βδομάδες δουλειάς και μερικά άρθρα για να ταχτοποιηθούνε, λεπτομέρειες δηλαδή. Η ερώτηση ήτανε: "τι σημαίνει να σκέφτεσαι;".

Βρε τι μου θυμίζει

Χαζολογώντας σήμερα έπεσα πάνω σε μια συζήτηση για αυτήν την περίπτωση. Δεν είναι ο σκοπός της παρούσας να συζητήσω το αν έκανε πατάτα το left.gr (σύντομη απάντηση, ναι έκανε και μπορούσε να ανακινήσει το ίδιο θέμα χωρίς υπερβολές και πιο τεκμηριωμένα). Το όνομα όμως του εν λόγω συμβούλου χτύπησε καμπανάκι. Σκάλισα λιγάκι λοιπόν δεξιά κι αριστερά και βρήκα το παρακάτω:

Υπάρχει κάτι το χαριτωμένο σε αυτή τη σύντομη ανάλυση του κ. Κωτούλα. Είναι κάτι κοινό μεταξύ όλων των εθνικιστικών αναλύσεων: ο εθνικισμός του άλλου εντοπίζεται και αποδομείται με σχετική ευκολία χωρίς φυσικά να εφαρμόζουμε το ίδο εργαλείο στον δικό μας εθνικισμό. Όσοι παρακολουθούν καιρό το ιστολόγιο θα θυμούνται κάτι παλιές αναρτήσεις περί ρεαλισμού και εθνικισμού. Δεν θα επαναλάβω τα ίδια σημεία αναλυτικά λόγω έλλειψης χρόνου μα θα παραπέμψω συνοπτικά σε παλιότερα σχόλια για το θέμα:
α) γιατί δε μπορείς να αποκαλείς τον τσαμπουκά σου 'ρεαλισμό' ακόμα κι αν τυχαίνει να είσαι δυνατότερος από τον άλλον έχω ασχοληθεί εδώ.
β) για το μακεδονικό και για το πόσο τα "εθνικά σου δίκαια" (πάντα οριζόμενα με όρους εθνικισμού)απασχολούν (ή πρέπει να απασχολούν) τον υπόλοιπο πλανήτη έχω μιλήσει εδώ.

Επειδή το πρώτο ποστ γράφτηκε πριν από 4 χρόνια περίπου θα ήθελα εδώ να συμπληρώσω μερικά πράγματα: ένα βασικό χαρακτηριστικό του ρεαλισμού είναι η σύνεση στην εξωτερική πολιτική. Γι αυτόν ακριβώς τον λόγο οι ρεαλιστές επιμένουν πως το να επιδιώκεις να ικανοποιήσεις τα εθνικά σου συμφέροντα είναι εντελώς διαφορετικό από το να ακολουθείς εθνικιστική πολιτική. Τα πρώτα μπορείς να τα υπολογίσεις και να προσπαθήσεις να τα καλύψεις έχοντας πλήρη συνείδηση πως συχνά βρίσκονται σε αντίθεση με τα εθνικά συμφέροντα των γύρω σου. Σε αυτήν την περίπτωση τα ιεραρχείς και προχωράς σε συμβιβασμούς όπου χρειαστεί. Γνωρίζεις λοιπόν που πρέπει να σταματήσεις. Μπορείς λοιπόν να καταλάβεις ότι ο απέναντί σου δεν πρόκειται ποτέ να εγκαταλείψει την εθνική του ταυτότητα για χάρη της δικής σου αντίληψης περι κυριότητας της ιστορίας διότι αυτό θα τον αναιρούσε ως ανεξάρτητο κράτος με δικαίωμα στον αυτοπροσδιορισμό. Σε αυτήν την περίπτωση αυτό που για σένα είναι ζήτημα κύρους και 'ορθής ανάγνωσης της ιστορίας' για τον άλλον είναι ζήτημα επιβίωσης και δεν μπορείς ρεαλιστικά να περιμένεις πως θα υποχωρήσει. Εάν φυσικά αγνοήσεις αυτό το δίδαγμα του ρεαλισμού και καπηλευτείς τη θεωρία προκειμένου να κουνάς το δάχτυλο σε κάποια πιο αδύναμη γειτονική χώρα ώστε να υποχωρήσει στη θέλησή σου, τουλάχιστον προσπάθησε να μην αρχίσεις τις κλάψες περί διεθνούς δικαίου όταν κάποια άλλη υποθετική γειτονική χώρα εκμεταλευτεί τα δικά σου χάλια και επικαλεστεί την δική σου αδυναμία προκειμένου να υποχωρήσεις στη θέλησή της.

Θα έκλεινα σχολιάζοντας πως η πρόσληψη του κ Κωτούλα ως συμβούλου για ζητήματα ιθαγένειας είναι λιγότερο επιζήμια από την πρόσληψή του ας πούμε σε κάποιο τμήμα υπεύθυνο για την χάραξη εξωτερικής πολιτικής. Αλλά αυτό θα αντικατόπτριζε απλώς τα στενά συμφέροντά μου ως σπουδαστή των διεθνών σχέσεων που δεν θέλει να διασύρεται το αντικείμενο μελέτης του και θα αγνοούσε την πραγματική ζημιά που μπορεί να υποστεί η ελληνική πολιτική ιθαγένειας. Well, you can't win them all I suppose.

Αποτυχημένη αποναζικοποίηση: αποκλειστικά ελληνική περίπτωση;

Αφορμή για τη σημερινή ανάρτηση είναι η εκτίμηση στο σχετικό ποστ του Zaphod πως "Σε όλες τις χώρες της Ευρώπης μετά τον ΒΠΠ διώχθηκαν και τιμωρήθηκαν (με παραλλαγές: από απλή διαπόμπευση έως μαζικές εκτελέσεις) οι συνεργάτες των Ναζί... Μονο εδώ (με εξαίρεση ορισμένες κραυγαλέες περιπτώσεις και ότι πρόλαβε να κάνει ο ΕΛΑΣ στα τελειώματα) επιβραβεύτηκαν και έγιναν κράτος". Ενώ δεν διαφωνώ πως στην Ελλάδα οι συνεργάτες των Ναζί στην συντριπτική τους πλειοψηφία αναβαπτίστηκαν σε "πατριώτες" εν όψει του εμφυλίου, έχω τις ενστάσεις μου κατά πόσον στην υπόλοιπη Ευρώπη εκδιώχθηκαν στον βαθμό που αφήνει να εννοηθεί ο Ζ. Σκέφτηκα λοιπόν να ρίξω μια ματιά στην par excellence περίπτωση αποναζικοποίησης και πόσο πετυχημένη υπήρξε, δηλαδή αυτήν της ίδιας της Γερμανίας.

Ένα λογικό σημείο να αρχίσει κανείς όταν ψαχουλεύει για πληροφορίες είναι η wikipedia, μα μια ματιά στην καταχώριση της για την αποναζικοποίηση φτάνει για να δικαιολογήσει αυτό που έχουμε κουραστεί να επαναλαμβάνουμε στους φοιτητές μας, πως δηλαδή η wikipedia δεν αποτελεί έγκυρη ακαδημαϊκή πηγή. Κι αυτό διότι πέρα από τα βασικά στοιχεία που δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο διαμάχης όπως οι διατάξεις της σχετικής νομοθεσίας κτλ, το σημείο της ερμηνείας και της αξιολόγησης της διαδικασίας μοιάζει αρκετά ύποπτο, γεγονός που παρατηρεί και ένας σχολιαστής που αμφισβητεί την αντικειμενικότητα του άρθρου στη σελίδα σχολίων. Δίνει λοιπόν την εντύπωση το άρθρο πως η διαδικασία της αποναζικοποίησης ήτανε μια τιμωρητική διαδικασία, σε πολλές περιπτώσεις  άδικη, που αποσκοπούσε συν τοις άλλοις στη δημιουργία συλλογικής ενοχής. Αναφέρει μάλιστα σε κάποιο σημείο αμερικανική βιβλιογραφία της εποχής που χαρακτήριζε την όλη διαδικασία ως "κυνήγι μαγισσών".

Αυτό που αγνοεί ο συντάκτης του άρθρου της wikipedia, και κακώς διότι ήταν υποχρεωμένος να κάνει ολοκληρωμένη έρευνα, είναι πως στα τέλη της δεκαετίας του 1940 στην αμερικανική βιβλιογραφία υπήρχαν δύο διαφορετικές κριτικές της διαδικασίας αποναζικοποίησης (αναφερόμαστε πάντα στην αμερικανική ζώνη κατοχής) . Η μια, αυτή που αναφέρεται στο άρθρο, είναι πως η διαδικασία ήταν ιδιαίτερα σκληρή και ανέκοπτε την ανάκαμψη της Γερμανίας. Η άλλη, που ο συντάκτης αγνοεί κι εγώ μόνο κατά τύχη πέτυχα διαβάζοντας για το διδακτορικό, ισχυρίζεται πως "η αποναζικοποίηση, που ξεκίνησε με έναν κρότο, πέθανε με έναν λυγμό (σσ. εδώ γίνεται αναφορά στο ποίημα "Hollow Men" του Έλιοτ), έχοντας ανοίξει τον δρόμο για ανανεωμένο έλεγχο της γερμανικής πολιτικής, κοινωνικής, οικονομικής και πολιτιστικής ζωής από δυνάμεις που μόνο εν μέρει και προσωρινά αποστερήθηκαν της επιρροής που έχαιραν  υπό το ναζιστικό καθεστώς". (569). Σημειώνω πως όλες οι παραπομπές και τα μεταφρασμένα αποσπάσματα προέρχονται από το άρθρο του John Herz "The fiasco of denazification in Germany", που δημοσιεύτηκε το 1948.

Η προσπάθεια αποναζικοποίησης στο αρχικό στάδιο βρισκόταν υπό την άμεση εποπτεία της Στρατιωτικής Κυβέρνησης (στο εξής ΣΚ) των ΗΠΑ στη Γερμανία. Πέρα από τη σύλληψη όσων θεωρήθηκαν οι πλέον επικίνδυνοι από τους Ναζί, συνοδεύτηκε από απομάκρυνση από τις θέσεις τους υπόλοιπων κατηγοριών με βασικό κριτήριο τις θέσεις που κατείχαν πριν την ήττα της Γερμανίας. Καθώς όμως η μηχανιστική αυτή προσέγγιση όντως δημιούργησε αδικίες, όπως την απομάκρυνση ανθρώπων που δεν είχαν ιδιαίτερη σχέση με τους Ναζί, γρήγορα εγκαταλείφθηκε. Ακολούθησαν διάφορα στάδια, από το 1946 εώς το 1948 οπότε και η διαδικασία ολοκληρώθηκε, των οποίων το βασικό χαρακτηριστικό ήτανε η ολοένα και ελαστικότερη αντιμετώπιση των υπόπτων. Ενδεικτικά μερικά παραδείγματα:
Στη δεύτερη φάση της διαδικασίας, η ΣΚ στην ουσία πέρασε την αρμοδιότητα της εκδίκασης των υποθέσεων των υπόπτων για συμμετοχή στο σύστημα των Ναζί, σε τοπικές επιτροπές και υπουργεία αποναζικοποίησης. Την κατάσταση που συχνά επικρατούσε σε αυτές τις επιτροπές την περιγράφει ο Herz ως ακολούθως:
"...οι δίκες συχνά χαρακτηρίζονταν από εκφοβισμό ή ακόμη και τρομοκρατία εκ μέρους των Ναζί και των συμπαθούντων. Τα μέλη των επιτροπών και οι κατήγοροι πιέζονταν είτε να αρνηθούν τη θέση είτε να δείξουν επιείκεια.  Μάρτυρες κατηγορίας είτε δε μπορούσαν να εντοπιστούν είτε αποκλείονταν ενώ υπήρχε υπερπληθώρα μαρτύρων υπεράσπισης... Οι κατήγοροι είχαν την προδιάθεση να στηρίζουν το κατηγορητήριο σε ό,τι ο κατηγορούμενος έγραφε στο ερωτηματολόγιό του και οι επιτροπές είχαν την προδιάθεση να αποδέχονται οποιεσδήποτε ελαφρυντικές συνθήκες επικαλούνταν οι κατηγορούμενοι και να υποβιβάζουν την πλειοψηφία των κατηγορουμένων για σοβαρότερα αδικήματα στην κατηγορία του "Follower", για την οποία προβλεπότανε η καταβολή προστίμου και όχι άλλες κυρώσεις" (σσ. η κατηγορία του "Follower" αποτελούσε την ελάχιστη δυνατή τιμωρία εάν εξαιρέσει κανείς την απαλλαγή. Σοβαρότερες κατηγορίες  όπως αυτή του "Major Offender", μεταφράζονταν σε καταναγκαστικά έργα, αποκλεισμό από εργασία στο δημόσιο κτλ). Το αποτέλεσμα ήτανε πως ως τον Νοέμβριο του 1946,  λιγότερο από το 20% αυτών που η ΣΚ στο πρώτο στάδιο είχε κατατάξει ως "μη απασχολήσιμους" να παραμείνουνε σε κατηγορίες με περιορισμούς στην απασχόληση ενώ οι υπόλοιποι είτε επανακατηγοριοποιήθηκαν ως "Followers" είτε απαλλάχθηκαν. Το αποτέλεσμα κρίθηκε από την ΣΚ τόσο αποκαρδιωτικό, που απείλησε να αναλάβει ξανά την αρμοδιότητα της αποναζικοποίησης, απειλή που δεν συγκίνησε ιδιαίτερα τους Γερμανούς οι οποίοι γνώριζαν πως με τις μειώσεις προσωπικού της, η ΣΚ δεν είχε τη δυνατότητα να την υλοποιήσει.
Στο επόμενο στάδιο, αμνηστεύτηκαν διάφορες κατηγορίες κατηγορουμένων, όπως οι γεννηθέντες μετά το 1919, οι ανάπηροι, οι έχοντες χαμηλά εισοδήματα και μικρή περιουσία. Το κριτήριο για την χορήγηση αμνηστίας στις δύο τελευταίες κατηγορίες ήτανε εάν κατά την κρίση του δημόσιου κατηγόρου "δεν συνέτρεχαν αρκετοί λόγοι ώστε να θεωρηθεί ο εξεταζόμενος ως ανήκων στην κατηγορία του Major Offender ή του Offender". Οι περιπτώσεις ωστόσο ήτανε τόσες πολλές που στην πράξη ο δημόσιος κατήγορος έκρινε πως "δεν συνέτρεχαν αρκετοί λόγοι υποψίας για το συγκεκριμένο πρόσωπο" εκτός από τις περιπτώσεις που ο ίδιος ο κατηγορούμενος αυτοενοχοποιούνταν από το ερωτηματολόγιο που συμπλήρωσε! Ακολούθησαν μερικά ακόμη στάδια τα οποία χαλάρωσαν ακόμη περισσότερο τις διαδικασίες ώσπου το 1948 το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε. Τα στατιστικά του στοιχεία είναι τα ακόλουθα:
Από τα 12.753.000 άτομα που εξετάστηκαν με βάση τις διατάξεις περί αποναζικοποίησης, 9.073.000 (περίπου τα 3/4) βρέθηκαν μη κατηγορητέοι. Από τους υπόλοιπους, 2.373.000 αμνηστεύτηκαν χωρίς δίκη και 836.000 δικάστηκαν (περίπου το 1/3). Από αυτούς που δικάστηκαν, το 37 % απαλλάχτηκε. Το 50% κατηγοριοποιήθηκαν ως "Followers", το 10.7% ως "Lesser Offenders", το 2.1% ως "Offenders" και το 0.1% ως "Offenders". Καθώς όμως το άρθρο δημοσιεύτηκε πριν ολοκληρωθούν οι διαδικασίες, και συγκεκριμένα οι εφέσεις, εικάζεται πως μεγάλο μέρος των περιπτώσεων υποβιβάστηκαν περαιτέρω. Τα στοιχεία των εφέσεων μέχρι τη στιγμή της δημοσίευσης δείχνανε πως μόνο το 27% των περιπτώσεων παρέμειναν στην ίδια κατηγορία και μόνο 3% ανέβηκε σε υψηλότερη κατηγορία. Η πλειοψηφία συνεπώς των εφέσεων είχε σαν αποτέλεσμα οι κατηγορούμενοι να μετακινηθούν σε χαμηλότερη κατηγορία από την αρχική. Μιας και το άρθρο της wikipedia έκανε αναφορά στους ανθρώπους που εκδιώχθηκαν από τις δουλειές τους, ας δούμε πόσοι ήτανε τελικά αυτοί. Σύμφωνα με τα στοιχεία που ήδη παραθέσαμε περίπου 12 εκ. περιπτώσεις εξετάστηκαν. Από αυτούς που καταδικάστηκαν, οι 7768 καταδικάστηκαν σε στρατόπεδα εργασίας (1-5 χρόνια) και 18543 κρίθηκαν ακατάλληλοι να αναλάβουν δημόσια αξιώματα.
Κλείνοντας, επιτρέψτε μου να αναπαράγω μερικά από τα παραδείγματα -πολλές φορές αντιφατικών μεταξύ τους- ελαφρυντικών που προσκομίστηκαν στα δικαστήρια από την πλούσια συλλογή που συγκέντρωσε ο Herz: Ο κατηγορούμενος είχε γραφτεί στο NSDP όχι για ιδεαλιστικούς μα για εγωιστικούς λόγους, ο κατηγορούμενος είχε γραφτεί στο NSDP για ιδεολογικούς λόγους και εξακολουθεί να τους υποστηρίζει, ο κατηγορούμενος δεν δρούσε λόγω πεποιθήσεων μα λόγω αισθήματος εκδίκησης, κακή οικονομική κατάσταση κατηγορούμενου κτλ. Άφησα το χειρότερο για το τέλος: γνωστός Ναζί συγγραφέας απαλλάχτηκε λόγω της "στρατιωτικής, ανθρωπιστικής-πασιφιστικής συμπεριφοράς του" (!). Σημειώνουμε τέλος πως το συγκεκριμένο άρθρο αφορούσε μόνο την Αμερικάνικη ζώνη κατοχής. Δεδομένου όμως πως από τις δυτικές ζώνες ήτανε η μόνη στην οποία ακολουθήθηκε κάποια οργανωμένη προσπάθεια, τα αποτελέσματα αναμένονταν να είναι παρόμοια -αν όχι χειρότερα- στη Γαλλική και τη Βρετανική ζώνη.  Όσο για τη Σοβιετική ζώνη, εκείνοι ακολούθησαν μια κάπως διαφορετική προσέγγιση (που κατά πάσα πιθανότητα κατέληξε να βγάλει περισσότερους Ναζί απ' όσους υπήρχανε στον τομέα τους). Η αναφορά στη Σοβιετική ζώνη μας δίνει και το τελευταίο στοιχείο που χρειαζόμαστε. Οι συμμαχικές διοικήσεις, ετοιμάζονταν πια για την είσοδο στον Ψυχρό Πόλεμο και αυτό εν μέρει εξηγεί τον μειούμενο ενθουσιασμό με τον οποίον προχώρησαν την αποναζικοποίηση. Όπως το έθεσε ένας Γερμανός που αναφέρεται στην τελευταία σελίδα του άρθρου του Herz "σε τελική ανάλυση έχουμε εμπειρία στο να πολεμάμε τους Ρώσους" (εάν το επιχείρημα σας θυμίζει κάποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα περίπου την ίδια εποχή, επισημαίνουμε πως κάθε ομοιότητα είναι καθαρά συμπτωματική).

 

Riot Photo opportunity

Ομολογώ πως την πρώτη φορά που είδα την φωτογραφία από τις ταραχές στο Βανκούβερ, ναι εκείνη με το ζευγάρι που φιλιότανε στην άσφαλτο μπροστά από τα ΜΑΤ, μου έκανε εντύπωση. Έχοντας πλέον δει την 1433η αναπαράστασή της διαπίστωσα πως το πράγμα έχει αρχίσει και γίνεται επικίνδυνο. Διότι είναι γενικά διαπιστωμένο πως όταν φιλιέται κανείς δεν ανταποκρίνεται ιδιαίτερα καλά στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Συνεπώς όσοι επιδίδονται στο σπορ κινδυνεύουν άμεσα να φάνε καμία πετριά, καμία γκλοπία ή οποιοδήποτε από τα λοιπά αντικείμενα εκτοξεύονται εκατέρωθεν κατακέφαλα και να έχουμε δράματα. Ακολουθεί ένας σύντομος οδηγός για να πετύχετε το ίδιο αποτέλεσμα με ασφάλεια:

 

 

 

Θα χρειαστείτε:

Αρχικά έναν δρόμο και μια κάθετη επιφάνεια στην οποία πρέπει να προσαρμόσετε μια μεγαλούτσικη αφίσα (1) που να περιλαμβάνει τα ακόλουθα:
α) αστυνομικούς ή λοιπές δυνάμεις καταστολής, κατά προτίμηση σε παράταξη και συμπαγή σχηματισμό. Όσο βαρύτερος ο εξοπλισμός των ανωτέρω τόσο το καλύτερο αλλά μην το παρακάνετε (οι stormtroopers ας πούμε δεν είναι και τόσο ρεαλιστικοί). Στην εικόνα που κατάφερα να βρω στο αρχείο μου είχε μόνο έναν τροχονόμο ο οποίος επίσης δεν ενδείκνυται (για τους αντίθετους λόγους που δεν ενδείκνυνται  οι stormtroopers).
β) ει δυνατόν καπνούς, φωτιές, συντρίμμια και τα συναφή
επειδή το να τυπώσεις αφίσα σε αυτές τις διαστάσεις μπορεί να κοστίσει αρκετά, μπορείτε να μαζευτείτε διάφορα ζευγάρια που επιθυμούν να φωτογραφηθούν με το ίδιο φόντο και να μοιραστείτε τα έξοδα. Ακολούθως ακολουθείτε τις κατατοπιστικότατες οδηγίες της εικόνας. Οι μπλε γραμμές (2) υποδηλώνουν τα όρια της φωτογραφίας. Εκτός του πεδίου λήψης και ανάλογα με την κατεύθυνση του ανέμου μπορείτε να προσθέσετε καπνογόνα του εμπορίου (σημεία Α, Β) προκειμένου να έχουμε καλύτερο εφέ.

Εάν όμως δεν θέλετε να φωτογραφηθείτε ενώ αποφασίσατε να δώσετε ένα φιλάκι εν μέσω της αναμπουμπούλας, κάτι που βρίσκω απολύτως θεμιτό, μπορείτε να ακολουθήσετε τα ακόλουθα μέτρα ασφαλείας:

Βήμα 1: ελέγχουμε γύρω μας εάν υπάρχουν φωτογράφοι, χιπστεράδες με iphone, μπλόγκερς ή οποιοσδήποτε δείχνει να κραδαίνει κάτι που μπορεί να βγάλει φωτογραφία με απειλητικές διαθέσεις. Εάν η απάντηση είναι "όχι" προχωράμε στο Βήμα 4. Εάν η απάντηση είναι "ναι" πάμε στο επόμενο βήμα. Βήμα 2: ελέγχουμε εάν στην νοητή προέκταση της ευθείας ημών και του φωτογράφου υπάρχει κάτι από τα ακόλουθα: α) παρατεταγμένες ή μη δυνάμεις καταστολής β) φωτιά γ) καπνός δ) επεισόδια. Εάν η απάντηση είναι"όχι" προχωράμε στο Βήμα 4, εάν "όχι" προχωράμε στο επόμενο βήμα. Βήμα 3: μετακινούμαστε όσες φορές χρειαστεί προκειμένου στην ευθεία μας να βρίσκεται α) τοίχος β) κάδος σκουπιδιών γ) παρτέρι που να μην καίγεται. Βήμα 4: τον/την βουτάμε.

Συρία: τα 'but' μιας ανθρωπιστικής επέμβασης

Στην ακαδημαϊκή του μικροκοσμογραφία, ο Cornford είχε επισημάνει σκωπτικά πως υπάρχει μόνο ένα καλό επιχείρημα για να γίνει κάτι. Όλα τα άλλα είναι επιχειρήματα για να μην γίνει. Το καλό επιχείρημα για να γίνει μια ανθρωπιστική επέμβαση είναι ασφαλώς αυτό που μου επισήμανε ο αταίριαστος στην κουβέντα μας στο τουήτερ, η οποία στάθηκε και η αφορμή για να ξεσκονίσω το ιστολόγιο: "Να σταματήσει η σφαγή". Ξεκαθαρίζω πως στην κουβέντα που θα ακολουθήσει δεν θα σταθώ σε κριτικές περί ιμπεριαλισμού ή επιλεκτικής χρήσης της ανθρωπιστικής επέμβασης αν και είναι υπαρκτά προβλήματα. Για χάρη της συζήτησης θα δεχτώ πως ο δυτικός κόσμος έχει τις καλύτερες προθέσεις και ειλικρινά σκέφτεται το ενδεχόμενο μιας επέμβασης για ανθρωπιστικούς καθαρά λόγους. Θα ήτανε τότε μια επέμβαση στη Συρία, μιας και εκεί γίνεται ο κακός χαμός τον τελευταίο καιρό, δικαιολογημένη; Πάμε να δούμε μερικούς λόγους για τους οποίους δεν θα ήτανε και τόσο καλή ιδέα ή τουλάχιστον θα χρειαζότανε περισσότερη σκέψη:

 

ό,τι θέλω βλέπω: υπάρχει η τάση στην κοινή γνώμη των δυτικών κοινωνιών να αντιμετωπίζουμε την φιλελεύθερη δημοκρατία όχι ως μια μορφή οργάνωσης που προέκυψε από συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο αλλά ως την φυσική τάξη των πραγμάτων. Στην καλύτερη δε περίπτωση, που υπάρχει η στοιχειώδης ιστορική παρατηρητικότητα, η φιλελεύθερη δημοκρατία αποτελεί την κορύφωση, την τελείωση μιας μακράς ιστορικής διαδικασίας. Το πρόβλημα εδώ πέρα είναι ασφαλώς μια -παρωχημένη πια- φιλοσοφία της ιστορίας κολλημένη στον 19ο αιώνα και τα ιδανικά του περί συνεχούς προόδου της ανθρωπότητας, μιας φιλοσοφίας της ιστορίας που ακόμη μαζεύει τα κομμάτια της από το σοκ του 1914. Το αποτέλεσμα της σύγχυσης αυτής, είναι να θεωρήσουμε πως ό,τι είναι καλό και λειτουργεί για εμάς πρέπει εκ των πραγμάτων να είναι καλό και να λειτουργεί και για όλους τους άλλους. Είναι πολύ εύκολο συνεπώς στην προσπάθειά του να μεταφράσει ένα πολιτικό κίνημα, να υποπέσει κανείς στην ακόλουθη εκλογίκευση: η αντιπολίτευση στην Συρία μάχεται εναντίον του Ασσάντ, ο Ασσάντ είναι δικτάτορας, άρα η αντιπολίτευση είναι δημοκρατική. Θα μπορούσε όντως η συριακή αντιπολίτευση -ποια απ' όλες όμως;- να είναι δημοκρατική, αλλά θα μπορούσε να ισχύει και το αντίθετο ή θα μπορούσε να αντιλαμβάνεται την "δημοκρατία" διαφορετικά από εμάς.  Η δημοκρατία άλλωστε είναι από τους πιο διαδεδομένους όρους-λάστιχο που υπάρχουν. Εδώ βέβαια η σύγχυση επιτείνεται συχνά και από την ρητορική της μίας ή της άλλης πλευράς και την επιθυμία να δημιουργηθεί συμπάθεια στη διεθνή κοινή γνώμη. Η πρώτη λοιπόν παγίδα έγκειται στο να αντιλαμβανόμαστε τα δικά μας ιδανικά ως εξωιστορικές και πανανθρώπινες κατηγορίες και να τα προβάλλουμε σε όλους τους υπόλοιπους θεωρώντας αυτονόητο πως σκέφτονται ακριβώς όπως εμείς κι επιθυμούν ό,τι κι εμείς.

 

θυματοποίηση: Η δεύτερη και ίσως ακόμα σοβαρότερη παγίδα είναι η τάση θυματοποίησης. Το πρώτο και προφανέστατο πρόβλημα, που έχουμε ήδη αναφέρει παλιότερα, είναι η αντίληψη πως ολόκληρος ο μη δυτικός κόσμος χωρίζεται σε θύτες και σε θύματα. Η αφήγηση σε γενικές γραμμές αν και σε θεωρητικό επίπεδο φαντάζει προοδευτική και ψυχοπονιάρικη, κρύβει μέσα της μια αντίληψη που λίγο διαφέρει από τον μύθο του "ευγενούς αγρίου" που αποτέλεσε και το νομιμοποιητικό μύθο της παλιάς αποικιοκρατίας. Εάν οι πολίτες λχ στη Συρία αντιμετωπιστούν ως θύματα μιας κακής κυβέρνησης που τους εξοντώνει αδιάκριτα, έχουν απογυμνωθεί από κάθε έννοια ελεύθερης βούλησης και το μόνο στο οποίο μπορούν να ελπίζουν είναι η έξωθεν σωτηρία από την καλοπροαίρετη δύση. Το δεύτερο πρόβλημα που προκύπτει από την θυματοποίηση είναι ο αναπόφευκτος μανιχαϊσμός που τη συνοδεύει και που μεταφράζεται στην πεποίθηση πως η κατοχή από κάποιον της ιδιότητας του θύματος αποκλείει αυτομάτως την κατοχή της ιδιότητας του θύτη. Εφόσον λοιπόν η κοινή γνώμη με τον έναν ή τον άλλον τρόπο πειστεί πως κάποια ομάδα του πληθυσμού ανήκει στην κατηγορία του θύματος, δυσκολεύεται να αποδεχτεί πως η ίδια ομάδα μπορεί να μετατραπεί σε θύτη αρκετά γρήγορα. Στην περίπτωση που μια ανθρωπιστική επέμβαση έχει γίνει με βάση αυτό το σκεπτικό είναι πρακτικά αδύνατο να ακολουθήσει σύντομα άλλη επέμβαση για να προστατεύσει τα ίδια δικαιώματα στους πρώην θύτες ή σε κάποια άλλη ομάδα, άσχετη με την όλη ιστορία που εκλαμβάνεται από την πρώην θυματοποιημένη ομάδα ως συνένοχη. Παράδειγμα της πρώτης περίπτωσης αποτελεί η εξωδικαστική εκτέλεση του Καντάφι και της δεύτερης ο διωγμός των Τσιγγάνων στο Κοσσυφοπέδιο ως 'συνεργατών των Σέρβων'. Η δεύτερη παγίδα έγκειται λοιπόν στο ότι με τη θυματοποίηση μιας πλευράς, δημιουργείται μια παραπλανητική εικόνα η οποία μπορεί μεν να διευκολύνει μια ανθρωπιστική επέμβαση στο να κερδίσει υποστήριξη, αλλά ταυτόχρονα αποστερεί από τον επεμβαίνοντα κάθε δυνατότητα να ελέγξει τις αγριότητες που ενδεχομένως θα διαπράξει αυτή η πλευρά μόλις επικρατήσει. Δείτε για παράδειγμα τις δυσκολίες που περιγράφει η Del Ponte στην διερεύνηση της περίπτωσης του εμπορίου οργάνων στο Κοσσυφοπέδιο, όπου λίγο πολύ αναφέρει πως επειδή η ανακήρυξη της ανεξαρτησίας επέκειτο το θέμα έγινε γαργάρα.

 

if you break it, you buy it: Η τρίτη παγίδα έχει να κάνει με το ενδεχόμενο αδιέξοδο αφού γίνει η επέμβαση. Σε περιπτώσεις που υπάρχει ξεκάθαρα εμφύλιος πόλεμος όπως η Λιβύη και η Συρία, το να "σταματήσει η σφαγή" σημαίνει πως ο επεμβαίνων πρέπει να διαλέξει στρατόπεδο. Εάν λοιπόν είναι ειλικρινής για τις προθέσεις της επέμβασης, πρέπει να είναι σε θέση να αναλάβει την ευθύνη στην πιθανότητα που η διάδοχη κατάσταση είναι ένας κακός χαμός. Το να πέσει ένας δικτάτορας που καταπίεζε τον πληθυσμό του και να αντικατασταθεί από ένα πλήρες χάος πολέμαρχων που πολεμούν μεταξύ τους με αποτέλεσμα ο γενικός πληθυσμός να είναι σε χειρότερη μοίρα από πριν, ελάχιστα θα παρηγορήσει τον πληθυσμό τον οποίον η επέμβαση σχεδιάστηκε για να προστατεύσει. Ο δυτικός κόσμος σε αυτήν την περίπτωση αντιμετωπίζει ένα τρομακτικό αδιέξοδο. Αφενός μεν η κοινή γνώμη στις ανεπτυγμένες χώρες δύσκολα θα δεχτεί την απώλεια σε ανθρώπους και το κόστος που μπορεί να συνεπάγεται μια παρατεταμένη εμπλοκή, γιατί είπαμε, εάν μπορούμε να σταματήσουμε το μακελειό με μερικές βόμβες εντάξει, αλλά να μην χάσουμε και δικούς μας στη διαδικασία. Αφετέρου, οποιαδήποτε επέμβαση από πλευράς δυτικού κόσμου, ακριβώς λόγω του αποικιακού παρελθόντος, είναι καταδικασμένη να αντιμετωπίσει τη δυσπιστία στην καλύτερη και την ανοιχτή εχθρότητα στην χειρότερη περίπτωση. Χαρακτηριστικότατο παράδειγμα είναι η περίπτωση της Λιβύης όπου η επέμβαση ήτανε χλιαρή μεν είχε δε ως αποτέλεσμα οι επεμβαίνοντες να διαλέξουνε πλευρά. Το αποτέλεσμα είναι να αναλάβει την "εξουσία" μια αντιπολίτευση που παρά τις καλές τις προθέσεις, δεν κατάφερε εδώ και τόσους μήνες να αφοπλίσει τους πολέμαρχους και να σταματήσει τον πόλεμο των φυλών. Το λιντσάρισμα δε, του Αμερικάνου πρέσβη για μια ταινία για την οποία δεν έφερε ευθύνη ούτε ο ίδιος ούτε η κυβέρνησή του, είναι φοβάμαι ενδεικτικό του πόσο (καθόλου) άλλαξαν οι παραστάσεις του πληθυσμού μετά την επέμβαση. Φτάνει να σκεφτεί κανείς πως αυτό ακολούθησε μια αρκετά συγκρατημένη επέμβαση που δεν περιελάμβανε μακροχρόνια εμπλοκή σε state-building. Συνεπώς, για να επιστρέψω στον τίτλο της υποενότητας, ο δυτικός κόσμος αυτή τη στιγμή δεν έχει την πολυτέλεια να αγοράσει το βάζο εάν το σπάσει, γιατί κινδυνεύει και να πληρώσει μια περιουσία και να το κάνει θρύψαλα. Εφόσον λοιπόν ο κίνδυνος να δημιουργηθεί ένα ακόμη διαλυμένο κράτος στη Μ. Ανατολή είναι και υπαρκτός και δεν μπορεί να αποφευχθεί με δέσμευση για την μετα- εποχή, καλό θα ήτανε ως δυτικός κόσμος, πριν βγάλουμε από τη ντουλάπα το κουστούμι του superman να σκεφτούμε πολύ προσεκτικά μήπως τελικά δεν θέλουμε να σπάσουμε το βάζο.  

Εγώ και το μεγάλο μου το στόμα

Κάποια στιγμή το φθινόπωρο του 2009 είχα ασχοληθεί με το μακεδονικό και το ρόλο των Μητσοτάκη και Σαμαρά σ' αυτό, για να καταλήξω στην εξής διαπίστωση: "Συνοψίζοντας: πραγματικά άμα στην ΝΔ πάνε και βγάλουνε τον Σαμαρά και κερδίσει και εκλογές με βλέπω να ζητάω πολιτικό άσυλο στην Ρουριτανία". Επειδή τα γραπτά μένουν λοιπόν κι επειδή όλα εδώ πληρώνονται, ορίστε και το σχετικό έγγραφο (κλικ για ζουμ):

Διευκρινίζω λίγο το σημείο 3: Ως ΕΕΖ αγγλιστί καταλαβαίνουμε την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) και μια απλή ανάγνωση στο Μέρος V της σχετικής σύμβασης αρκεί για να καταλάβετε πως τα περί "ανακήρυξης ΑΟΖ" όπως αυτό εδώ είναι μπαρούφες εκ του ασφαλούς.

Here be dragons

Οι χαρτογράφοι του μεσαίωνα είχανε τη χαριτωμένη συνήθεια να ζωγραφίζουνε διάφορα τέρατα στα κενά του χάρτη ή κοντά στα όριά του. Λιοντάρια, θαλάσσια τέρατα, βασιλίσκοι, κένταυροι και κάθε λογής δημιουργήματα της φαντασίας κοσμούσαν τις παρυφές του χάρτη και τις ανεξερεύνητες εκτάσεις. Για την ακρίβεια, όσο περισσότερο απομακρύνεται από τον γνωστό κόσμο, τόσο πιο παράξενα πράγματα απεικονίζονται στον χάρτη (δείτε επί παραδείγματι εδώ). Το νόημα αυτής της επιλογής ήτανε βαθύτερο από ένα απλό μεσαιωνικό mis en garde του τύπου "Ο χαρτογράφος σας έχει προειδοποιήσει και δεν φέρει ευθύνη εάν ταξιδέψετε ως την άκρη του ωκεανού και πέσετε στο κενό ή σας καταβροχθίσει το εικονιζόμενο Κράκεν".

Εξηγούμαι: εάν διακτινιζόμουν στον μεσαίωνα και είχα την ατυχή έμπνευση να χρησιμοποιήσω έναν από τους υπάρχοντες χάρτες προκειμένου να προσανατολιστώ θα χρειαζόμουν τύχη που νικά τους νόμους των πιθανοτήτων. Αν δηλαδή κατάφερνα να φτάσω στην άκρη του ωκεανού χαλάλι κι ας με καταβρόχθιζε το Κράκεν. Το πιο πιθανό όμως είναι να χανόμουν αρκετά νωρίς γιατί είναι αδύνατο να προσανατολιστείς (ειδικά αν έχεις καλομάθει στους χάρτες της OS και της ανάβασης) με έναν χάρτη που είναι ταυτόχρονα και ιστορικός άτλαντας (ή μάλλον μυθολογικός), στου οποίου το κέντρο βρίσκεται η Ιερουσαλήμ και η Ανατολή βρίσκεται στην επάνω πλευρά! Όπως πολύ ωραία μας εξηγεί το BBC (σε τρεις συνέχειες) ο μεσαιωνικός χάρτης δεν έχει σκοπό να πάει αυτόν που τον διαβάζει από το σημείο Α στο σημείο Β, μα να δώσει μια πλήρη εικόνα της αντίληψης του μεσαιωνικού νου για τον κόσμο του.

Όπως κάθε εγκυκλοπαίδεια που σέβεται τον εαυτό της, ο μεσαιωνικός χάρτης λοιπόν  περιλαμβάνει και μια λίστα από διάφορα κτηνάκια που εφόσον βρισκότανε στη βιβλιογραφία της εποχής, δεν υπήρχε λόγος να μην θεωρηθούνε υπαρκτά. Εφόσον λοιπόν ο μεσαιωνικός χαρτογράφος θεωρεί δεδομένη την ύπαρξη κυνοκέφαλων, αλλά δεν τους έχει αντικρίσει κιόλας, τι πιο λογικό από το να τους εξορίσει στις παρυφές του χάρτη του; Σχετικά με τους τελευταίους ο Robert Bartelett μας διηγείται μια νόστιμη ιστοριούλα. Όταν οι πρώτοι δυτικοί ταξιδιώτες κατάφεραν να φτάσουν στα βάθη της Ασίας μέσω της Μογγολικής αυτοκρατορίας ρώτησαν τους κατοίκους των περιοχών που επισκέπτονταν που μπορούσανε να βρούνε τους κυνοκέφαλους για να εισπράξουνε την απάντηση "μα εμείς νομίζαμε πως είναι σε εσάς" (48:50-51:38). Καθώς ο κόσμος απομαγικοποιούνταν και ο δυτικός κόσμος ερχότανε σε επαφή με ολοένα και μακρινότερους πολιτισμούς, τα πλάσματα του μύθου εξορίζονταν ολοένα και πιο μακριά (κάτι σαν τη σκηνή στους Πειρατές της Καραϊβικής που ο Μπέκετ συμπληρώνει σταδιακά τις λεπτομέρειες σε έναν μεγάλο χάρτη που καλύπτει τον τοίχο).

Αναφορικά τώρα με τους δράκους που αναφέρονται στον τίτλο, η παρουσία τους στους χάρτες σαν εικόνες ακολουθούσε την ίδια πορεία με τα λοιπά μυθικά πλάσματα, η παρουσία όμως της ίδια της φράσης δεν είναι παρά ένας όμορφος μύθος. Πράγματι, απ' ό,τι φαίνεται η φράση hic sunt dracones έχει εντοπιστεί σε έναν μόνο χάρτη του 16ου αιώνα και μάλιστα με καλές πιθανότητες να αναφέρεται στους υπαρκτούς δράκους του Κομόντο. Παρ' όλ' αυτά η φράση χρησιμοποιείται πλέον προκειμένου να δηλωθεί μεταφορικά η ανεξερεύνητη περιοχή ή η μη δοκιμασμένη ενέργεια. Όλος αυτός ο πρόλογος έγινε για να σας συστήσω σε έναν δράκο που δεν έχει εξοριστεί στις παρυφές του γνωστού κόσμου ή σε κάποια σπηλιά ή κάποια άπατη λίμνη αλλά τον βρήκα να σουλατσέρνει ξεδιάντροπα στο κέντρο της Αμβέρσας. Κι έτσι ολοκληρώθηκε η προεκλογική μου ανάρτηση, σας εύχομαι καλημέρα και καλή ψήφο για την επόμενη Κυριακή και ελπίζω η κάλπη σας να μην βγάλει τέρατα.