Byung-Chul Han
Ο
Γερμανός φιλόσοφος νοτιοκορεάτικης καταγωγής Byung-Chul Han
προειδοποιεί τους Ευρωπαίους που χαιρετίζουν τις ψηφιακές στρατηγικές
που εφαρμόζουν οι ασιατικές χώρες για την καταπολέμηση της νόσου. Το
τίμημα είναι συχνά υπερβολικό. Ο ιός δεν επιβράδυνε τον καπιταλισμό,
αλλά τον διατηρεί εν υπνώσει. Θα υιοθετήσει η Ευρώπη ένα καθεστώς
μόνιμης ψηφιακής επιτήρησης σε κινέζικο στυλ;
Εισαγωγή
Ο
κορωναϊός αποτελεί ένα συστημικό τεστ για το κρατικό λογισμικό. H
Ασία πέτυχε να περιορίσει ουσιαστικότερα την επιδημία από τους
ευρωπαίους γείτονές της. Στο Χονγκ Κονγκ, την Ταϊβάν και τη Σιγκαπούρη, ο
αριθμός των νέων μολύνσεων είναι περιορισμένος ενώ για τη Νότια Κορέα
και την Ιαπωνία, τα δυσκολότερα φαίνεται πια να έχουν περάσει. Ακόμη
και η Κίνα, η κύρια εστία της επιδημίας, κατάφερε σε μεγάλο βαθμό να
αποτρέψει την εξέλιξή της.
Βρισκόμαστε τώρα μπροστά σε μια μαζική
έξοδο των Ασιατών που φεύγουν από την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες
θέλοντας να επιστρέψουν στη χώρα καταγωγής τους όπου θα αισθάνονται
περισσότερο ασφαλείς. Η τιμή των πτήσεων εκρήγνυται και η εξεύρεση
αεροπορικού εισιτηρίου για την Κίνα ή την Κορέα έχει γίνει σχεδόν
αδύνατη.
Τι συμβαίνει στην Ευρώπη; Οι ηλικιωμένοι ασθενείς
αποδιασωληνώνονται ώστε να μπορούν να αντιμετωπιστούν οι νεότεροι
ασθενείς. Ενώ παράλληλα ένας χωρίς νόημα ακτιβισμός βρίσκεται σε
εξέλιξη. Το κλείσιμο των συνόρων φαίνεται να είναι η απελπισμένη έκφραση
της κρατικής κυριαρχίας, σε αντίθεση με μια ουσιαστικότερη
συνεργασία, εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που πιθανώς να ήταν
αποτελεσματικότερη από την τυφλή περιχαράκωση των μελών της στα εθνικά
τους σύνορα .
Τα «πλεονεκτήματα» της Ασίας
Σε
σύγκριση με την Ευρώπη, ποια πλεονεκτήματα προσφέρει το ασιατικό
σύστημα που είναι αποτελεσματικά στην καταπολέμηση της πανδημίας;
Ασιατικά κράτη όπως η Ιαπωνία, η Κορέα, η Κίνα, το Χονγκ Κονγκ, η Ταϊβάν
ή η Σιγκαπούρη έχουν μια αυταρχική νοοτροπία, η οποία προέρχεται από
την πολιτιστική τους παράδοση (Κομφουκιανισμός). Οι άνθρωποι είναι
λιγότερο απρόθυμοι και πιο υπάκουοι από ότι στην Ευρώπη. Εμπιστεύονται
επίσης τις κρατικές δομές περισσότερο. Και όχι μόνο στην Κίνα, αλλά και
στην Κορέα ή την Ιαπωνία, η καθημερινή ζωή είναι πολύ πιο αυστηρά
οργανωμένη από ό, τι στην Ευρώπη. Πάνω απ’ όλα, για να αντιμετωπίσουν
τον ιό, οι Ασιατικές αυτές χώρες πόνταραν μαζικά στην ψηφιακή επιτήρηση
και στη χρήση μεταδεδομένων (δομημένα και κωδικοποιημένα δεδομένα τα
οποία περιγράφουν χαρακτηριστικά πληροφοριακών οντοτήτων, αποσκοπώντας
στην ταύτιση, αναγνώριση, ανακάλυψη, αξιολόγηση και διαχείριση των
οντοτήτων που περιγράφονται).
Σήμερα, στην Ασία, δεν είναι οι
ιολόγοι ή οι επιδημιολόγοι που αγωνίζονται κατά της πανδημίας, αλλά οι
επιστήμονες υπολογιστών και οι ειδικοί στα “μεγάλα δεδομένα” – μια
αλλαγή μοντέλου στην οποία η Ευρώπη δεν έχει ακόμα προχωρήσει. “Τα μετα-
δεδομένα σώζουν ανθρώπινες ζωές!”, διακηρύσσουν οι πρωταθλητές της
ψηφιακής επιτήρησης.
Μεταξύ των ασιατικών γειτόνων μας, δεν
υπάρχει σχεδόν καμία μορφή κριτικής συνειδητοποίησης σε σχέση με αυτή
την πολιτική επιτήρησης των πολιτών. Ακόμη και στις φιλελεύθερες χώρες
της Ιαπωνίας και της Κορέας, ο έλεγχος των δεδομένων έχει σχεδόν
ξεχαστεί και κανείς δεν επαναστατεί ενάντια στη τερατώδη και ξέφρενη
συλλογή πληροφοριών από τις αρχές. Η Κίνα έχει προχωρήσει τόσο πολύ ώστε
να δημιουργήσει ένα σύστημα «κοινωνικής παραμετροποίησης » – μια
αδιανόητη προοπτική για οποιονδήποτε Ευρωπαίο – που καθιστά δυνατή την
καθιέρωση μιας πολύ εξαντλητικής «κατηγοριοποίησης» των πολιτών της,
βάση της οποίας η κοινωνική συμπεριφορά κάθε ατόμου πρέπει να
αξιολογείται συστηματικά.
Στην Κίνα δεν υπάρχει χρόνος ή χωρος
στην καθημερινή ζωή που δεν υπόκειται σε παρατήρηση. Κάθε κλικ, κάθε
αγορά, κάθε επαφή, κάθε δραστηριότητα στα κοινωνικά δίκτυα
ελέγχεται. Εκείνοι που περνούν το κόκκινο φως, αυτοί που έχουν σχέσεις
με επικριτές του καθεστώτος ή εκείνοι που κάνουν κριτικά σχόλια στα
κοινωνικά δίκτυα γίνονται αποδέκτες αρνητικών πόντων. Στη συνέχεια, η
ζωή τους μπορεί να γίνει πολύ επικίνδυνη. Αντίστροφα, όσοι αγοράζουν
υγιεινά τρόφιμα στο διαδίκτυο ή διαβάζουν εφημερίδες προσκείμενες στο
καθεστώς πριμοδοτούνται με θετικούς πόντους. Όποιος έχει κερδίσει
αρκετούς θετικούς πόντους θα είναι σε θέση να αποκτήσει θεώρηση εξόδου
από τη χώρα ή δάνεια με ελκυστικά επιτόκια. Αυτός αντίθετα που θα
συγκεντρώσει ένα ορισμένο αριθμό αρνητικών θα μπορούσε ακόμα και να
χάσει τη δουλειά του. Αυτή η κοινωνική εποπτεία είναι δυνατή διότι
υπάρχει απεριόριστη ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ παρόχων υπηρεσιών
Διαδικτύου και κινητής τηλεφωνίας και των αρχών. Δεν υπάρχει πρακτικά
καμία προστασία δεδομένων. Ο όρος “ιδιωτική σφαίρα” δεν εμφανίζεται στο
κινεζικό λεξιλόγιο.
200 εκατομμύρια κάμερες
Η
Κίνα έχει εγκαταστήσει 200 εκατομμύρια κάμερες στην επικράτειά της, οι
περισσότερες από τις οποίες είναι εφοδιασμένες με ένα εξαιρετικά
εξελιγμένο σύστημα αναγνώρισης προσώπου το οποίο μπορεί να ανιχνεύσει
ακόμη και ένα μικρό σπυράκι στο πρόσωπο κάποιου. Κανείς δεν μπορεί να
κρυφτεί. Παντού, στα καταστήματα, στους δρόμους, στους σταθμούς και στα
αεροδρόμια, αυτές οι έξυπνες κάμερες σαρώνουν και “αξιολογούν” κάθε
πολίτη.
Και τώρα αυτή η τεράστια υποδομή που αναπτύχθηκε για να
εγγυηθεί την ηλεκτρονική παρακολούθηση των ανθρώπων αποδεικνύεται
εξαιρετικά αποτελεσματική στην εξάλειψη της επιδημίας. Όποιος φεύγει από
το σταθμό του Πεκίνου (παραδείγματος χάρη) αναγνωρίζεται αμέσως από μια
κάμερα. Η συσκευή μετρά τη θερμοκρασία του σώματος . Αρκεί να είναι
ασυνήθιστα υψηλή και αμέσως όλοι όσοι ταξίδευαν στο ίδιο βαγόνι
ενημερώνονται στο κινητό τους τηλέφωνο – εφόσον το σύστημα έχει τη
δυνατότητα να αναγνωρίζει επακριβώς ποιος καθόταν και σε ποια
θέση.
Στα
κοινωνικά δίκτυα, περιγράφονται ακόμη και drones που χρησιμοποιούνται
για την παρακολούθηση τήρησης της καραντίνας. Μόλις κάποιος προσπαθήσει
να σπάσει τον εγκλεισμό, πλησιάζει ένα ιπτάμενο drone και με ένα
αυτοματοποιημένο μήνυμα διατάζεται να επιστρέψει στο σπίτι του. Ποιος
ξέρει, ίσως ακόμη αυτά τα μηχανήματα να έχουν τη δυνατότητα να
εκτυπώνουν πρόστιμα, που κατεβαίνουν απαλά και προσγειώνονται κοντά
στους παραβάτες. Μια δυστοπική εικόνα για τους Ευρωπαίους, η οποία όμως
δεν φαίνεται να αντιμετωπίζει καμία αντίδραση στη Άπω Ανατολή.
Αυταρχική κρατική νοοτροπία. Πειθαναγκασμένοι πολίτες
Ούτε
στην Κίνα ούτε σε άλλα ασιατικά κράτη, όπως η Νότια Κορέα, το Χονγκ
Κονγκ, η Σιγκαπούρη, η Ταϊβάν ή η Ιαπωνία, υπάρχει μια κριτική
αντιμετώπιση της ψηφιακής επιτήρησης ή των μεταδεδομένων . Όλα αυτά τα
κράτη κυριολεκτικά εκστασιάζονται μπροστά στα ψηφιακά επιτεύγματα .
Αυτό οφείλεται επίσης και σε ένα πολιτιστικό αίτιο. Ο κολεκτιβισμός
βασιλεύει στην Ασία. Δεν υπάρχει ανεπτυγμένη ατομικότητα. Ο ατομικισμός
δεν είναι ίδιος με τον εγωισμό, ο οποίος φυσικά είναι επίσης πολύ
διαδεδομένος στην Ασία.
Στο Wuhan, χιλιάδες ομάδες ψηφιακής
έρευνας έχουν δημιουργηθεί για να αναζητήσουν πιθανά μολυσμένα άτομα με
βάση τα προσωπικά τους δεδομένα. Η ανάλυση των μεταδεδομένων τους
επιτρέπει να εντοπίζουν όσους ενδέχεται να μολυνθούν και, συνεπώς, να
καθορίσουν ποιοι πρέπει να παραμείνουν υπό παρατήρηση και ενδεχομένως να
τεθούν σε καραντίνα. Είναι φανερό ότι το μέλλον, και σε ότι αφορά την
πανδημία, έγκειται στην ψηφιοποίηση. Σ’ αυτό το πλαίσιο ίσως πρέπει να
επαναπροσδιοριστεί ακόμη και την έννοια της κυριαρχίας. Κυρίαρχος
είναι αυτός που διαθέτει δεδομένα. Όταν η Ευρώπη διακηρύσσει κατάσταση
έκτακτης ανάγκης ή κλείνει τα σύνορα, συνεχίζει να προσκολλάται στα
παλιά μοντέλα κυριαρχίας.
Ωστόσο, είναι σαφές ότι όταν πρόκειται
για την καταπολέμηση του ιού, τα μεταδεδομένα φαίνεται να είναι πιο
αποτελεσματικά απ’ ότι το κλείσιμο των συνόρων. Σε ένα κοντινό μέλλον η
θερμοκρασία του σώματος, το βάρος και το επίπεδο σακχάρου στο αίμα,
μεταξύ άλλων δεδομένων, μπορεί να ελέγχονται από το κράτος. Μια ψηφιακή
βιοπολιτική θα έρθει να ενισχύσει την ψηφιακή ψυχο-πολιτική που ήδη
εφαρμόζεται, με στόχο να επηρεάσει άμεσα τις σκέψεις και τα συναισθήματα
των πολιτών.
Στην Ταϊβάν ή τη Νότια Κορέα, το κράτος αποστέλλει
ταυτόχρονα σε όλους τους πολίτες SMS για να εντοπιστούν όσοι έχουν έρθει
σε επαφή με μολυσμένα άτομα ή για να ενημερωθούν για χώρους και κτίρια
όπου έχουν προσβληθεί κάποιοι άνθρωποι. Ήδη σε πολύ πρώιμο στάδιο, η
Ταϊβάν χρησιμοποίησε μια σύνδεση δεδομένων για να εντοπίσει πιθανά
μολυσμένα άτομα με βάση τα ταξίδια που είχαν κάνει. Όποιος προσεγγίζει
ένα κτίριο στο οποίο έχει μολυνθεί ένα άτομο στην Κορέα, λαμβάνει μέσω
του
“Corona-app”
ένα σήμα συναγερμού. Όλοι οι χώροι όπου έχουν μολυνθεί είναι
καταχωρισμένοι και δημοσιοποιούνται άμεσα. Η προστασία προσωπικών
δεδομένων και η ιδιωτική σφαίρα δεν λαμβάνονται υπόψη. Οι κάμερες
παρακολούθησης εγκαθίστανται σε κάθε κτίριο της Κορέας σε κάθε όροφο, σε
κάθε γραφείο ή σε κάθε κατάστημα. Είναι πρακτικά αδύνατο να μετακινηθεί
κανείς σε δημόσιους χώρους χωρίς να καταγραφεί από μια
βιντεοκάμερα. Με τα δεδομένα του κινητού τηλεφώνου και του υλικού που
συγκεντρώνεται από βίντεο, μπορεί να δημιουργηθεί το πλήρες προφίλ
κίνησης ενός προσβεβλημένου ατόμου. Οι κινήσεις όλων αυτών που
μολύνθηκαν κοινοποιούνται αμέσως.
Πώς οικοδομείται η απάθεια για την πραγματικότητα, ζώντας στην εποχή των “fake news“και ενώ ο ιός προκαλεί σοκ και δέος
Παρά
τον κίνδυνο που δεν πρέπει να ελαχιστοποιηθεί, ο πανικός που
δημιούργησε η πανδημία του κορωνοϊού είναι δυσανάλογος. Γιατί ο κόσμος
αντιδρά με τέτοιο πανικό σε έναν ιό;
Ο Εμμανουήλ Μακρόν μιλά
ακόμα για τον πόλεμο και τον αόρατο εχθρό που πρέπει να
νικήσουμε. Αντιμετωπίζουμε μια επιστροφή του εχθρού; Η “ισπανική γρίπη”
προκλήθηκε στη μέση του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Εκείνη την εποχή
όλοι περιτριγυρίζονταν από εχθρούς. Κανείς δεν θα είχε συνδέσει την
επιδημία με έναν πόλεμο ή έναν εχθρό. Αλλά σήμερα ζούμε σε μια εντελώς
διαφορετική κοινωνία.
Ζούμε χωρίς εχθρούς για πολύ καιρό. Ακριβώς
πριν από δέκα χρόνια, στο δοκίμιο μου με τίτλο «Η κοινωνία της
κόπωσης» υπερασπίστηκα τη θέση ότι ζούμε σε μια εποχή που το ανοσολογικό
μοντέλο που βασίζεται στην άμυνα ενάντια στον εχθρό δεν υπάρχει
πλέον. Η κοινωνία που οργανώνεται σύμφωνα με την αρχή της ανοσίας
περιβάλλεται από σύνορα και φράκτες, όπως στην εποχή του Ψυχρού
Πολέμου. Η προστασία αυτή εμποδίζει ταυτόχρονα την ταχεία κυκλοφορία
αγαθών και κεφαλαίων. Η παγκοσμιοποίηση εξαλείφει αυτές τις
ανοσοποιητικές άμυνες για να ανοίξει το δρόμο για το κεφάλαιο. Το ίδιο
συμβαίνει και με την ασυδοσία και την επιτρεπτικότητα που είναι
πανταχού παρούσες σήμερα σε όλους τους τομείς της ζωής μας: εξαλείφουν
τον κίνδυνο του ξένου – ή του εχθρού.
Σήμερα, οι κίνδυνοι δεν
προέρχεται από τα αρνητικά χαρακτηριστικά ενός εχθρού, αλλά από την
υπερπροσφορά που εκφράζεται με τη μορφή υπερπαραγωγής, υπερβολικής
επικοινωνίας και υπεραπόδοσης. O πόλεμος στις κοινωνίες της
υπεραπόδοσης που ζούμε είναι πρώτα απ’ όλα πόλεμος ενάντια στον εαυτό
μας.
Τώρα ο ιός πέφτει βίαια πάνω σ’ αυτές τις κοινωνίες στις
οποίες η ανοσία τους είναι σοβαρά αποδυναμωμένη από τον
παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό . Πιασμένες στη λαβίδα του φόβου,
προσπαθούν να αποκαταστήσουν την «ανοσοποιητική» τους άμυνα, κλείνοντας
τα σύνορα τους. Μ΄αυτόν τον τρόπο ο πόλεμος δεν θα διεξάγεται πια
ενάντια στον ίδιο μας τον εαυτό , αλλά ενάντια στον αόρατο εχθρού από
το εξωτερικό.
Και αν αυτή η αντίδραση του «ανοσοποιητικού
μοντέλου» απέναντι σε αυτό το νέο εισβολέα είναι τόσο βίαιη, αυτό
ακριβώς συμβαίνει επειδή έχουμε ζήσει για πολύ καιρό σε μια κοινωνία
χωρίς ορατούς εχθρούς. Από εδώ και πέρα ο ιός βιώνεται πλέον σαν ο
απόλυτος τρόμος.
Αλλά αυτός ο πρωτοφανής πανικός έχει και μία άλλη
αιτία, η οποία πρέπει να αναζητηθεί στην ψηφιοποίηση. Η ψηφιοποίηση
εξαλείφει την πραγματικότητα σε όλες εκείνες τις περιπτώσεις που το
βίωμα της γίνεται επώδυνο. Η ψηφιοποίηση, ολόκληρη η κουλτούρα του
“like”, εκμηδενίζει την αμφισβήτηση της εξέγερσης . Αυτός είναι ο
τρόπος με τον οποίο εγκαταστάθηκε, στη μεταπραγματική εποχή της
παραπληροφόρησης και των deep fake – hypertrucage *, μια βαθιά απάθεια
για την πραγματικότητα.
*(Πρόκειται για τα τεχνητά βίντεο στα
οποία ένας αλγόριθμος, με τη βοήθεια νευρωνικών δικτύων και της τεχνητής
νοημοσύνης, «μαθαίνει» τα χαρακτηριστικά ενός προσώπου και αντικαθιστά
το πρόσωπο ενός ανθρώπου με αυτό ενός άλλου. Τα αποτελέσματα μπορεί να
είναι αρκετά πειστικά και σε πολλές περιπτώσεις είναι πολύ δύσκολο να
εντοπιστούν ως ψεύτικα. Το ανησυχητικό στην περίπτωση των deepfakes
είναι ότι ακόμα και εμπειρίες που αποκτά κανείς μέσω των αισθήσεών του
(όραση στην προκειμένη περίπτωση) τίθενται υπό αμφισβήτηση.
Βυθισμένοι
όλοι μέσα σε αυτή την κατάσταση αδράνειας, ο ιός, πολύ πιο πραγματικός
από έναν ιό υπολογιστή, μας προκαλεί ένα έντονο σοκ και δέος. Και η
πραγματικότητα, η αντίσταση του πραγματικού, επανέρχεται δριμύτερη.
Ο
υπερβολικός φόβος του ιού είναι πάνω απ ‘όλα μια αντανάκλαση της
κοινωνίας της επιβίωσης, όπου όλες οι ζωτικές δυνάμεις χρησιμοποιούνται
για να παρατείνουν την ύπαρξη μας. Η αναζήτηση μιας πραγματικά
βιώσιμης ζωής έδωσε την θέση της στην υστερία της επιβίωσης. Και η
«κοινωνία της επιβίωσης» δεν βλέπει με καλό μάτι την ουσιαστική και
πραγματική ζωή . Εδώ η υγεία είναι ο απόλυτος βασιλιάς.
Ανησυχώντας
για την απειλούμενη επιβίωσή μας, θυσιάζουμε με χαρά όλα όσα κάνουν τη
ζωή να αξίζει κανείς να τη ζήσει. Αυτές τις μέρες, ο σκληρός αγώνας για
επιβίωση γνωρίζει μια πρωτοφανή μιντιακή κορύφωση: υποβαλλόμαστε, χωρίς
να εξαναγκασθούμε άμεσα, σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, δεχόμαστε
χωρίς να λέμε μια λέξη τον περιορισμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων μας και
ολόκληρη η κοινωνία μετατρέπεται σε μια τεράστια καραντίνα. Παραδομένη
πια στην πανδημία, η κοινωνία μας δείχνει το απάνθρωπο πρόσωπο της. Ο
άλλος θεωρείται αμέσως ως δυνητικός φορέας από τον οποίο πρέπει να
αποστασιοποιηθούμε. Η επαφή ισοδυναμεί με μόλυνση, ο ιός βαθαίνει τη
μοναξιά και την κατάθλιψη. Το
“Corona blues” είναι ο
όρος που οι Κορεάτες έχουν βρει για να περιγράψουν την κατάθλιψη που
προκαλείται από την σημερινή κοινωνία της καραντίνας.
Η φρενήρης επιβίωση
Αν
δεν αντιτάξουμε την αναζήτηση της πραγματικής ζωής στον αγώνα για
απλή επιβίωση, η ύπαρξη μας μετά την επιδημία θα είναι ακόμα πιο
διαταραγμένη σε σχέση μ’ αυτήν πριν από την κρίση. Στη συνέχεια, θα
αρχίσουμε να μοιάζουμε με αυτόν τον ίδιο τον ιό, σαν αυτούς τους
ζωντανούς– νεκρούς που πολλαπλασιάζονται, πολλαπλασιάζονται και
επιβιώνουν. Επιβιώνουν χωρίς να ζουν.
Η αντίδραση πανικού των χρηματοπιστωτικών αγορών στην επιδημία είναι
επίσης η έκφραση εκείνου του πανικού που είναι ήδη εγγενής σε αυτές. Οι
ακραίες ανακατατάξεις στην παγκόσμια οικονομία την καθιστούν πολύ
ευάλωτη. Παρά τη διαρκώς αυξανόμενη καμπύλη του χρηματιστηριακού δείκτη,
η επικίνδυνη νομισματική πολιτική των κεντρικών τραπεζών έχει
δημιουργήσει τα τελευταία χρόνια έναν καταπιεσμένο πανικό που περιμένει
το ξέσπασμα. Ο ιός δεν είναι πιθανώς τίποτα περισσότερο από τη μικρή
σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι. Αυτό που αντανακλάται στον πανικό της
χρηματοπιστωτικής αγοράς δεν είναι τόσο ο φόβος του ιού όσο ο φόβος του
εαυτού της. Η κατάρρευση θα μπορούσε επίσης να συμβεί χωρίς τον
ιό. Ίσως ο ιός είναι μόνο το προοίμιο σε μια πολύ μεγαλύτερη σύγκρουση .
Ο Σλοβένος φιλόσοφος
Slavoj Žižek
λέει ότι ο ιός θα προκαλέσει ένα θανατηφόρο πλήγμα στον
καπιταλισμό. Προαναγγέλλει την επικράτηση ενός δυσοίωνου κομμουνισμού ,
φθάνοντας μέχρι το να πιστεύει ότι ο ιός θα καταστήσει το κινεζικό
καθεστώς αποτυχημένο. Ο Žižek βρίσκεται σε λάθος δρόμο: δεν θα συμβεί
τίποτε απ’ όσα προβλέπει.
Η Κίνα βασιζόμενη στην επιτυχία της στην
αντιμετώπιση της επιδημίας, θα είναι πλέον σε θέση να πωλήσει το
ψηφιακό αστυνομικό κράτος της σαν ένα επιτυχημένο μοντέλο κατά της
πανδημίας και θα αναδείξει την υπεροχή του συστήματός της με ακόμη
μεγαλύτερη υπερηφάνεια. Μετά την πανδημία, ο καπιταλισμός θα
επανακάμψει, βγαίνοντας από το λήθαργο, ακόμα πιο αμείλικτος.
Είναι πιθανό ότι το ψηφιακό αστυνομικό κράτος, κινέζικου τύπου, θα φτάσει και σε εμάς στη Δύση. Όπως έχει ήδη πει η
Naomi Klein:
αυτό το “σοκ” αποτελεί μια ευνοϊκή συγκυρία που επιτρέπει τη
δημιουργία ενός νέου μοντέλου εξουσίας. Η ανάπτυξη του
νεοφιλελευθερισμού υπήρξε συχνά η πηγή των κρίσεων που προκάλεσαν τέτοια
σοκ. Αυτό συνέβη στην Κορέα, στην Ελλάδα. Ας ελπίσουμε ότι μετά το σοκ
που προκαλείται από αυτόν τον ιό, ένα ψηφιακό αστυνομικό καθεστώς όπως
το κινέζικο μοντέλο δεν θα φτάσει στην Ευρώπη. Εάν επρόκειτο να συμβεί
αυτό, όπως φοβάται ο Giorgio Agamben, η κατάσταση εξαίρεσης θα είναι
πλέον η απόλυτα φυσική κατάσταση. Τότε ο ιός θα έχει επιτύχει αυτό που
ακόμη και η ισλαμική τρομοκρατία δεν πέτυχε .
Ο ιός δεν επιβράδυνε
τον καπιταλισμό, τον άφησε να πέσει σ’ ένα σύντομο λήθαργο . Η ηρεμία
πια θα βασιλεύει – θα είναι όμως μια ηρεμία πριν από την καταιγίδα. Ο
ιός δεν μπορεί να αντικαταστήσει την λογική και αυτό που είναι πιθανό να
συμβεί σε εμάς στη Δύση είναι να κληρονομήσουμε ύπουλα τις αρχές της
αστυνομικής οργάνωσης της κοινωνίας που έχει εφαρμόσει τόσο πετυχημένα
άλλωστε η Κίνα.
Ο ιός δεν θα νικήσει τον καπιταλισμό. Η
επανάσταση του κορωνοϊού δεν θα συμβεί. Κανένας ιός δεν μπορεί να κάνει
επανάσταση. Ο ιός μας απομονώνει και μας εξατομικεύει. Δεν δημιουργεί
κανένα συλλογικό συναίσθημα. Με κάποιο τρόπο, καθένας νοιάζεται μόνο για
τη δική του επιβίωση. Η αλληλεγγύη που οριοθετείται στην τήρηση των
αμοιβαίων αποστάσεων ασφάλειας δεν είναι μια αλληλεγγύη που θα μας
επέτρεπε να ονειρευόμαστε μια διαφορετική, πιο ειρηνική και δίκαιη
κοινωνία. Ας ελπίσουμε ότι μετά από τον ιό θα ακολουθήσει μια ανθρώπινη
επανάσταση.
Εναπόκειται σε εμάς, γυναίκες και άνδρες που διατηρούν ακόμη τα λογικά τους,
εναπόκειται
σε εμάς να επανεξετάσουμε και να περιορίσουμε ριζικά τον αρπακτικό
καπιταλισμό, την απεριόριστη και καταστροφική κινητικότητα μας, να σώσουμε τον εαυτό μας, να σώσουμε το κλίμα και να διατηρήσουμε ζωντανό τον πλανήτη μας.
Πηγή:
https://www.liberation.fr/debats/2020/04/05/la-revolution-virale-n-aura-pas-lieu_1784260
https://elpais.com/ideas/2020-03-21/la-emergencia-viral-y-el-mundo-de-manana-byung-chul-han-el-filosofo-surcoreano-que-piensa-desde-berlin.html
(μτφ. Χρήστος Κανδηλώρος)
