Falco eleonorae - μαυροπετρίτης, βαρβάκι

Αμοργός, Ποταμός Αιγιάλης 12/07/2021

φωτογραφία Μιχάλης Θεολογίτης (Πλαγιαυλίτης)

Ο μαυροπετρίτης, που σε πολλά νησιά λέγεται και «βαρβάκι», είναι μετανασταστευτικό γεράκι που ξεχειμωνιάζει στο μεγάλο νησί της Μαδαγασκάρης, στη νοτιοανατολική Αφρική και έρχεται στο Αιγαίο για να αναπαραχθεί.

Φωλιάζει πολύ αργότερα από τα άλλα πουλιά, γύρω στα τέλη Ιουλίου, και οι νεοσσοί του ξεπετιούνται από τα αυγά τέλη Αυγούστου - αρχές Σεπτεμβρίου. Αυτή η ιδιορρυθμία του μαυροπετρίτη οφείλεται στην ειδίκευσή του να κυνηγάει πουλιά και μεγάλα έντομα για τροφή.

Με τα έντομα τρέφεται μέχρι να αρχίσει η περίοδος της φθινοπωρινής μετανάστευσης, οπότε βρίσκει άφθονη τροφή κυνηγώντας μικρόπουλα για να μεγαλώσει τους νεοσσούς του, στα μεταναστευτικά περάσματα του Αιγαίου.

Οι μαυροπετρίτες φωλιάζουν στους γκρεμούς των νησιών και των νησίδων. Η Ελλάδα φιλοξενεί από την άνοιξη το 85% του παγκόσμιου πληθυσμού τους. Οι μεγαλύτερες αποικίες τους βρίσκονται στο Νότιο Αιγαίο.

Ετυμολογία:

** Falco (λατιν.) < faix (falcis) δρεπάνι ==> από το σχήμα των φτερών.

** eleonorae < προς τιμήν της Ελεονώρα Ντε Μπας, (Elianora de Bas/ Arborea), πριγκίπισσας της Σαρδηνίας (1347-1404) που πήρε μέτρα προστασίας του γερακιού.

 

Lynx lynx

Υδατογραφία του F. Bauer από την Fauna Graeca που περιλαμβάνεται στην μνημειώδη έκδοση Flora Graeca

Ο λύγκας Lynx lynx (Linnaeus, 1758)περιλαμβάνεται στο «Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας» (εκδ. 2009) με τον χαρακτηρισμό «κρισίμως κινδυνεύον» (CR).

Γράφει το Κόκκινο Βιβλίο:

Δεν υπάρχουν δεδομένα για τον πληθυσμό και την τάση του. Η έρευνα που έχει διεξαχθεί μέχρι σήμερα για το λύγκα  βασίστηκε κυρίως σε πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν από συνεντεύξεις με ντόπιους κατοίκους από τη Θράκη, τη Μακεδονία, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Στερεά Ελλάδα. Παράλληλα, σε έρευνα που διεξήχθη στο πεδίο καταγράφηκαν και αρκετά βιοδηλωτικά στοιχεία του είδους (Kominos & Panagiotopoulou 1991, Ondrias  1964, Κομηνός & Παναγιωτοπούλου 1992, Κομηνός & Γόδης 2004). Το μόνο που μπορεί να ειπωθεί είναι ότι η παρουσία μεμονωμένων ατόμων λύγκα στην ελληνική επικράτεια μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη τα τελευταία 20 χρόνια, όμως οι ενδείξεις που υπάρχουν δεν είναι αρκετές για να βεβαιώσουν την παρουσία μόνιμου αναπαραγωγικού πληθυσμού στην ελληνική επικράτεια. 

Οικολογία: Ο λύγκας είναι δασόβιο είδος, με προτίμηση στα μεσαίου και υψηλού υψομέτρου βουνά (800-1.400 μ.). Αυτά τα βουνά αποτελούνται από διάφορους τύπους δασών, όπου κυριαρχούν τα έλατα, διάφορα είδη πεύκων, η οξιά και η ερυθρελάτη, ενώ στα Βαλκάνια έχει καταγραφεί και σε δάση δρυός (Hristovski 2001, Cop 1990, Grubac 2000, 2002, Kratochvil 1968, Miric 1981). Προτιμά κυρίως περιοχές απομονωμένες και απόκρημνες, με βράχια και πεσμένους κορμούς. 

Απειλές: Ο λύγκας εξαφανίστηκε από τις πεδιάδες της Ευρώπης μετά από την καταστροφή τεράστιων πεδινών δασικών εκτάσεων, την επέκταση και εντατικοποίηση της γεωργίας και, τέλος, την αύξηση και επέκταση του πληθυσμού της υπαίθρου (Breitenmoser & Breitenmoser-WŸrsten 1990, Council of Europe 1990). Στην Ελλάδα, όπως και στις άλλες χώρες, μεγάλο ρόλο έπαιξε επίσης και η εξόντωση των μικρών οπληφόρων, κυρίως του ζαρκαδιού Capreolus capreolus αλλά και του αγριόγιδου Rupicapra rupicapra, που αποτελούσαν μεγάλο μέρος της τροφής του. Αυτή του η ιδιαιτερότητα τον έκανε και πιο ευάλωτο στις όποιες αλλαγές στους πληθυσμούς των οπληφόρων. Η έλλειψη άγριων θηραμάτων έστρεψε το ενδιαφέρον του λύγκα στα οικόσιτα ζώα (κατσίκια και πρόβατα) που ανέβαζαν οι βοσκοί το καλοκαίρι από τα πεδινά στα ορεινά. Αποτέλεσμα αυτής της συμπεριφοράς βέβαια ήταν η συχνή θανάτωση από τους βοσκούς μεγάλου αριθμού λυγκών (Bojovic 1978, Breitenmoser & Breitenmoser-WŸrsten 1990, Hristovski 2001, Breitenmoser et al. 2000). 

Μέτρα διατήρησης που υπάρχουν: Στην Ελλάδα ο λύγκας προστατεύεται από το 1937 με τον Α.Ν. 856/1937, ενώ περιλαμβάνεται και στα είδη του Προεδρικού Διατάγματος 67/1981. Περιλαμβάνεται στα παραρτήματα ΙΙ και V της Οδηγίας των Οικοτόπων (92/43/ΕΟΚ) και στο παράρτημα ΙΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης, ενώ το εμπόριό του απαγορεύεται από τη Σύμβαση CITES.

Ετυμολογία:

Lynx < αρχ. λύγξ, αιτ. λύγκα. 

Scopula asellaria

Αθήνα 08-11-2017

Η Scopula asellaria (Herrich-Schäffer, 1847) είναι ένας σκώρος της οικογένειας Geometridae. Περιγράφηκε από τον Gottlieb August Wilhelm Herrich-Schäffer το 1847. Ζει στη νότια Ευρώπη και τη Βόρεια Αφρική.

Ετυμολογία:

** Scopula (λατιν.) < μικρή σκούπα ==> από τη μάζα των τριχών που βρίσκονται στις άκρες των φτερών.

Elaphe quatuorlineata

 Αμοργός 2019

φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

Η Elaphe quatuorlineata (Bonnaterre, 1790) είναι ένα φίδι με μεγάλη εξάπλωση στην ηπειρωτική Ελλάδα και τα νησιά. Αμοργιανό όνομα: λαφίτης

Ο λαφίτης φθάνει σε μήκος το 1,5 μέτρο και σε εξαιρετικές περιπτώσεις μπορεί να φτάσει τα 2,5 μέτρα. Είναι ρωμαλέο, ημερόβιο φίδι. Κυνηγά στο έδαφος ενώ είναι και επιδέξιος κολυμβητής. Τρέφεται με τρωκτικά (ποντίκια, αρουραίοι), μικρά κουνέλια, πτηνά, σαύρες, αμφίβια και αυγά. Ζευγαρώνει την άνοιξη και τα θηλυκά γεννούν 3-18 αυγά και τα εκκολαπτόμενα φίδια έχουν μήκος έως και 40cm. Έχει ήπιο χαρακτήρα και καθόλου επιθετικό.

Στην Αμοργό υπάρχουν και άτομα που δεν έχουν 4 γραμμές, όπως το καφετί (πάνω σ’ αυτή τη σελίδα). Τέτοια μονόχρωμα άτομα από την Αμοργό  περιγράφηκαν από κάποιους ερευνητές ως ξεχωριστό υποείδος Elaphe quatuorlineata rechingeri (Werner, 1932) ή ως ξεχωριστό είδος Elaphe rechingeri (Clark, 1994). Σήμερα όμως οι ονομασίες αυτές αντιμετωπίζονται σαν συνώνυμα του Elaphe quatuorlineata muenteri.

Ετυμολογία:

Elaphe < ελαφή (αρχαία ελληνική λέξη για το δέρμα του ελαφιού).

quatuorlineata < quatuor (τέσσερα) + linea (γραμμή).

Η ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΣΤΑ ΤΟΥΡΚΟΒΟΥΝΙΑ δωρεάν ψηφιακό βιβλίο

 Ψηφιακό βιβλίο

«Η βιοποικιλότητα στα Τουρκοβούνια»

σελίδες 404, μέγεθος 70,2 ΜΒ

Το διαβάζετε ή το κατεβάζετε ελεύθερα και δωρεάν στο https://www.openbook.gr/i-viopoikilotita-sta-toyrkovoynia/

Ramaria cristata

Πεντέλη 13/01/2013

Η Ramaria cristata είναι κοραλλοειδές μανιτάρι που βγαίνει στο έδαφος σε δάση κωνοφόρων και πλατυφύλλων. Καρποφορεί μοναχικά ή σε ομάδες  από τα τέλη του καλοκαιριού έως το χειμώνα.

Ετυμολογία:

Ramaria < ramus κλαδί ==> με πολλούς κλάδους, διακλαδισμένη.

cristata < crista λοφίο ==> με διακλαδώσεις σαν λοφία.

Calliptamus barbarus

Τουρκοβούνια 25/10/2007 Αθήνα

Η ακρίδα Calliptamus barbarus ζει σε πετρώδη λιβάδια και βραχώδεις πλαγιές σε ξηροθερμικές περιοχές. Τρέφονται με χόρτα και βότανα και - μερικές φορές με νεκρά ζώα όπως κι άλλα έντομα. Τα ενήλικα άτομα αρχίζουν να πετάνε από τον Απρίλιο.
Ετυμολογία:
Calliptamus < καλός + ίπταμαι.
barbarus < βάρβαρος.
ακρίδα < ακρίς (αρχ.), πιθανώς από α + κρίζω (τρίζω).

 

Carcharodus alceae

Αθήνα (Μαρούσι) 08/05/2021

φωτογραφία Θανάσης Παπανικολάου

Η Carcharodus alceae (Esper 1780) είναι μια διαδεδομένη πεταλούδα της Ευρασίας. 
Πετάει από το επίπεδο της θάλασσας έως τα 1100 μέτρα από τον Απρίλιο μέχρι τον Οκτώβριο. Στις νότιες περιοχές και την Ελλάδα αναπαράγεται σε τρεις ή περισσότερες γενιές την περίοδο.
Προτιμά ξηρές και ζεστές περιοχές. Γεννάει τα αυγά της σε διάφορα είδη μολόχας, εξ ού και το όνομά τους (της αλκέας).
Ετυμολογία:
Carcharodus < καρχαρίας + οδούς (οδόντος) ==> με αιχμηρά δόντια.
alceae < αλκέα, είδος μολόχας που αναφέρεται από τον Διοσκουρίδης.

Mutilla quinquemaculata

Αμοργός 24/05/2021

φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

Η Mutilla quinquemaculata είναι παρασιτική σφήκα. 
Τα θηλυκά άτομα είναι άπτερα ενώ τα αρσενικά φτερωτά. 
Το τσίμπημά της είναι επώδυνο.
Ετυμολογία:
Mutilla (λατιν.) = παραμορφωμένη, ακρωτηριασμένη (< mutilo ακρωτηριάζω)  ==> επειδή δεν έχει φτερά.
quinquemaculata < quinque πέντε + maculata (< macula, στίγμα, κηλίδα = πεντάστικτη. 

Upupa epops τσαλαπετεινός

υδατογραφία του Ferdinand Bauer (1760-1826) 

από το τμήμα Fauna Graeca της Flora Graeca

Οι τσαλαπετεινοί είναι αυτοί που προαναγγέλλουν την άνοιξη μαζί με τα χελιδόνια. Μας έρχονται στις αρχές Μαρτίου από την Βόρεια Αφρική και την Νότια Ισπανία, όπου ξεχειμωνιάζουν. Μένουν μαζί μας όλο το καλοκαίρι, αναπαράγονται και μας αποχαιρετούν το φθινόπωρο. Τρέφονται με έντομα, νύμφες, σαλιγκάρια, σκουλήκια. Φωλιάζουν σε κορμούς δέντρων, τρύπες βράχων αλλά και σε κτίρια και ερείπια σε θέσεις που μοιάζουν με τους φυσικούς τους βιότοπους.
Γενικά οι τσαλαπετεινοί δεν φοβούνται  τους ανθρώπους και απλώς, όταν ενοχληθούν, ανασηκώνουν το λοφίο τους με τις μαύρες μύτες. Από αυτό το λοφίο, που μοιάζει με του κόκορα, ονομάζονται σε μερικές περιοχές «αγριοκόκορες». Το όνομα «τσαλαπετεινό» είναι νόθο σύνθετο ==> τσαλί (=θάμνος στα τούρκικα) + πετεινός.
Ετυμολογία:
Upupa = έποψ.
epops < έποψ (έπ-οπος, -οπα) < εποποί  (Αριστοφάνης)

«Και από τα πουλιά, άλλα είναι του αγρού όπως η φάσσα, άλλα ορεινά όπως ο έποψ και άλλα ζουν κοντά στους ανθρώπους όπως το περιστέρι.» (Αριστοτέλης).