Αγίου Διαδόχου, "Οι προ του χρέους τους τόκους κομιζόμενοι" (Ο Άγιος μιλώντας χίλια τριακόσια χρόνια πριν για το χρέος και για τους τοκογλύφους!)

Ο Άγιος Διάδοχος , Επίσκοπος Φωτικής, προφητεύει με τί είδους χρέος θα χρεώνουν τους ανθρώπους οι τοκογλύφοι σαν τους σημερινούς! Ο Άγιος Διάδοχος υπήρξε "σοφός ανήρ, πράξει και θεωρία διαλάμπων" (Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης). Το παρακάτω απόσπασμα είναι από τον Ασκητικό Λόγο του Αγίου, στη Φιλοκαλία. Παραθέτουμε τα λόγια του Αγίου για τους ανθρώπους αυτούς που, όπως λέει χαρακτηριστικά, δεν θα παύσουν ποτέ να σέρνουν στα δικαστήρια τον κόσμο για να του "πίνουν το αίμα". "Οι δε του κόσμου άνθρωποι, ουκ αν του δικάζεσθαι παύσωνται, ει μη μετά προσθήκης ενίοτε τα των εναγώγων απολάβωσι πράγματα, οπόταν μάλιστα προ του χρέους τους τόκους κομίζωνται, ώστε αυτών γίνεσθαι το δίκαιον αρχήν πολλάκις αδικίας μεγάλης."
  Μόσχος Εμμανουήλ Λαγκουβάρδος

Αύριο όλα θα πάνε καλύτερα!

Του Μόσχου Εμμανουήλ Λαγκουβάρδου

Έχοντας την ελπίδα μας στον Ιησού Χριστό πιστεύουμε πως αύριο όλα θα πάνε καλύτερα, πως αύριο θα περάσουμε από τις χειρότερες καταστάσεις στα αληθινά αγαθά.. Ο Ιησούς μας δίνει τη βεβαιότητα ότι ήρθε σε μας η βασιλεία του Θεού. Ότι η βασιλεία του Θεού δεν είναι φαγητά και ποτά, αλλά δικαιοσύνη και ειρήνη και χαρά που δίνει το Άγιο Πνεύμα σ΄ αυτόν που πιστεύει. Η βασιλεία του Θεού ήρθε στον καθένα από μας Ο Ιησούς είναι σημείον αντιλεγόμενον. Λίθος ον απεδοκίμασαν οι οικομούντες εγεννήθη εις κεφαλήν γωνίας. Ή θα αφήσουμε τις προσκολλήσεις μας και θα ακολουθήσουμε τον Ιησού τηρώντας τις Εντολές Του ή θα είμαστε εναντίον Του. Ο μη ων μετ΄ εμού κατ΄ εμού εστί, και ο μη συνάγων μετ΄ εμού σκορπίζει. Ξέρω καλά και ο Κύριος μου δίνει τη βεβαιότητα, γράφει ο Απόστολος Παύλος στην επιστολή του στους Ρωμαίους, πως δεν υπάρχει τίποτε από μόνο του ακάθαρτο. Αν τώρα εσύ με το φαγητό σου γίνεσαι αιτία να στενοχωρηθεί κάποιος αδελφός σου δε συμπεριφέρεσαι με αγάπη. Το Ευαγγέλιο αλλάζει εντελώς τον προσανατολισμό μας από τα εξωτερικά πράγματα προς τον εσωτερικό άνθρωπο. Η βασιλεία του Θεού είναι μέσα σας. Ο λόγος του Θεού πριν ακόμα ακουστεί από το πάγχρυσο στόμα του Κυρίου διαπερνούσε την αρχαία εποχή με τους προφήτες και τους αρχαίους φιλοσόφους. Οι αρχαίοι κυνικοί φιλόσοφοι θεωρούσαν ντροπή να εξαρτούν τη χαρά τους από τα πράγματα. Μια φορά ο Αντισθένης είδε ένα παλληκαράκι που προσπαθούσε να φανεί πιο όμορφο σ΄ ένα γλύπτη: -Αν μιλούσε ο χαλκός, για ποιο πράγμα θα περηφανευόταν, ρώτησε ο Αντισθένης. -Για ομορφιά, απάντησε εκείνο. -Δεν ντρέπεσαι, λοιπόν, είπε τότε ο Αντισθένης, να έχεις τις ίδιες χαρές μ΄ ένα άψυχο πράγμα; Ο αρχαίος κυνικός φιλόσοφος Διογένης είπε σε κάποιον που μιλούσε για την ακρίβεια της ζωής στην Αθήνα: Το αν η ζωή στην Αθήνα είναι φθηνή ή ακριβή δεν εξαρτάται από τα πράγματα, αλλά από τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει κανείς τα πράγματα. Δεν είναι η πόλη πάμφθηνη ή πανάκριβη αλλά αν ζει κανείς κατά τον ένα τρόπο είναι πανάκριβη κι αν ζει κατά τον άλλο τρόπο είναι πάμφθηνη. Το ίδιο συμβαίνει και με τα πράγματα: Αν τα αντιμετωπίζει κανείς με τον ένα τρόπο θα φαίνονται βολικά και εύκολα, αν όμως τα αντιμετωπίζει με τον άλλο τρόπο θα φαίνονται δύσκολα. Έτσι αν σου δείξω δύο γέροντες, δύο φτωχούς, δύο εξόριστους, όπου ο ένας διόλου δεν θα δυσανασχετεί και θα διατηρεί την ηρεμία του, ενώ ο άλλος θα είναι εντελώς αναστατωμένος, είναι φανερό ότι δεν πρέπει να κατηγορεί κανείς ούτε τα γεράματα, ούτε τη φτώχεια, ούτε την εξορία αλλά κάτι άλλο. (Οι Αρχαίοι Κυνικοί, Αποσπάσματα και μαρτυρίες, Επιμέλεια, Μετάφραση, Σχολιασμός, Ν.Μ. Σκουτερόπουλος, Εκδόσεις Γνώση). 

Η εμπειρία και το δοκίμιο

 Μόσχου Εμμανουήλ Λαγκουβάρδου

Μια ιστορία του Γεωργιανού συγγραφέα, του αποκληθέντος «πατέρα της Γεωργίας» Σουλκχάν- Σαμπά Ορμπελιάνι λέει ότι κάποτε ζούσε ένας φιλόσοφος γνωστός για τη μόρφωση και τη σοφία του. Μια μέρα εγκατέλειψε την πόλη, έστησε τη σκηνή του στην έρημο, όπου σκεπτόταν και προσευχόταν μέσα στη μοναξιά και τη γαλήνη. Υπήρξαν ακόμα κι άλλοι έξι φιλόσοφοι πολύ μορφωμένοι, που ωστόσο δεν κατάφεραν να δώσουν τη σωστή έννοια σε μια λέξη και πήγαν να ζητήσουν τη γνώμη του ερημίτη.
Ποια να ήταν άραγε αυτή η λέξη; Πολλοί θα έλεγαν ότι η λέξη αυτή ήταν η «πόλις». Ποια είναι η σωστή έννοια της πόλης; Ποιος θα μπορούσε να ξέρει καλύτερα από ένα φιλόσοφο που εγκατέλειψε την πόλη και πήγε να ζήσει στην έρημο; Η αμφισβητούμενη έννοια πρέπει να είναι η έννοια της πόλης.
Εγώ όμως θα έλεγα, επειδή πάντα με απασχολεί η έννοια του δοκιμίου κι ακόμα δεν έχω κατασταλάξει στο τι είναι και τι δεν είναι το δοκίμιο, λέω ότι η λέξη που ζητούσαν οι έξι Γεωργιανοί φιλόσοφοι να μάθουν τη σωστή της έννοια, ήταν η λέξη δοκίμιο. Τι είναι το δοκίμιο; Είναι λόγος με τον οποίο προσπαθείς να αποδείξεις κάτι ή να πείσεις κάποιους για κάτι. Είναι μια υποκειμενική άποψη η οποία έχει τη δική σου προτίμηση και δεν ενδιαφέρεται για την πειθώ ή είναι μια αναζήτηση για κάτι που δεν ξέρεις και το δοκιμάζεις με το γραπτό σου αν είναι αληθινό ή αν δεν είναι αληθινό. Αν κρίνω από μένα θεωρώ βαρετό να γράφω για πράγματα που ξέρω. Άρα γράφω αυτό που δεν ξέρω.
Αλλά ας δούμε τι είπε στους έξι φιλοσόφους ο ερημίτης. «Άκουσε,» λέει η ιστορία « την ερώτηση και έμεινε βουβός. Τον ξαναρώτησαν. Στο τέλος ο μοναχικός τους αποκρίθηκε:
- Ξοδέψατε τα πλούτη σας για να μιλάτε όμορφα κι εγώ παράτησα τα δικά μου και τον κόσμο για να μπορώ να σωπαίνω.
Και μια και δεν κατάφεραν να του πάρουν άλλη λέξη, οι φιλόσοφοι έφυγαν σαστισμένοι.

Σημείωση: Το θαυμάσιο αυτό βιβλίο έχει τίτλο Η Σοφία του Μύθου, Εκδ. Χατζηνικολή, μετάφραση Κώστα Ασημακόπουλου και Ντίνας Σιδέρη.

Με λένε Μόσχο!

Του Μόσχου Εμμανουήλ Λαγκουβάρδου

Με λένε Μόσχο γιατί γεννήθηκα μερικές δεκαετίες πριν από σήμερα, όταν ο κόσμος γνώριζε την αξία του πνεύματος και των αρετών και έδινε μετρημένη σημασία στα υλικά πράγματα. Δεν είχε επικρατήσει ακόμα η υλιστική αντίληψη της ζωής. Κατά την υλιστική αντίληψη της ζωής δε με λένε Μόσχο, αλλά με ονομάζουν από την ηλικία μου, από το χρώμα των ματιών μου, από το ύψος μου και από άλλα εξωτερικά χαρακτηριστικά που γίνονται αντιληπτά με τις αισθήσεις.
Αν η ηλικία σου είναι τριανταπέντε χρονών οι υλιστές δεν θα πουν το όνομά σου , θα πούν ο τριανταπεντάχρονος ή η τριανταπεντάχρονη. Κι αν είσαι ενεννήντα οχτώ ετών επίσης δεν θα πουν το όνομά σου, αλλά θα πουν οι ενενηντάχρονος ή η ενενηντάχρονη! Ο υλισμός θεωρεί πραγματικό μόνο ό,τι μετριέται και ζυγίζεται και γίνεται αντιληπτό με τις αισθήσεις. Ό,τι δεν μετριέται και δεν ζυγίζεται και δε γίνεται αντιληπτό με τις αισθήσεις για τον υλισμό δεν υπάρχει.
Όταν ο υλιστής ψάχνει στην Αθήνα να βρει διαμέρισμα για την φοιτήτρια κόρη του δεν τον νοιάζει το ήθος, οι αρετές με ένα λόγο οι ουσιαστικές ιδιότητες ενός ανθρώπου, για να νιώθει ασφαλής η κόρη του. Ο υλιστής ενδιαφέρεται για τις εξωτερικές ιδιότητες που αλλάζουν κάθε στιγμή σε ένα κόσμο, που όπως λέει το Ευαγγέλιο παρέρχεται ο ίδιος και η επιθυμία γι΄ αυτόν.
Ο εξωτερικός κόσμος, λέει ο Ηράκλειτος, αλλάζει τόσο γρήγορα, που μοιάζει με το νερό που κυλάει στο ποτάμι. Δυο φορές δεν θα μπορούσες να μπεις στο ίδιο ποτάμι, γιατί κάθε στιγμή είναι διαφορετικό. Τον κόσμο των αισθητών πραγμάτων και στον υλιστικό τρόπο ζωής κυριαρχεί η φθορά.
Δεν υπάρχει τίποτε να σώσεις, θρηνεί στο ποίημά του ο άγγλος ποιητής Ντέϊβιντ Χέρμπερτ Λώρενς παρά μόνο μια ησυχία μέσα στην καρδιά, μικρή σαν την άκρη μια βελόνας. Ο Λώρενς βίωσε τη φθορά της υλιστικής ζωής και σήκωσε το βλέμμα του ψηλότερα από αυτόν τον κόσμο σε ένα κόσμο, που δεν υπόκειται στη φθορά, στο κόσμο του πνεύματος και της ησυχίας της καρδιάς που είναι καθαρή από πάθη.
Οι υλιστές λένε ότι δεν τους ενδιαφέρει η πίστη στο Θεό, αλλά μάχονται το Θεό. Ο Θεός είναι ο εχθρός αυτών που μετατρέπουν τον άνθρωπο σε μονάδα, με αριθμό αντί όνομα. Οι υλιστές θα ήταν περισσότερο συνεπείς με τη θεωρία του περί υλιστικής ζωής αν έλεγαν στους λαούς ποια είναι τα πρακτικά αποτέλεσματα του ότι δεν μπορούν να πιστέψουν στο Θεό.
Οι Έλληνες γνωρίσαμε τους ναζί και ζήσαμε στο πετσί μας τί σημαίνει δύναμη χωρίς ηθικά όρια και ζωή που δεν έχει πνευματικές αξίες, αλλά λογαριάζει τον άνθρωπο σαν ένα ζώο. Ο άνθρωπος που δεν έχει συμπόνια για τον συνάνθρωπο, ακόμα κι αν είναι εχθρός του, δεν είναι άνθρωπος, αλλά ζώο. Εκεί στη ζωϊκή φύση κατέρχεται ο άνθρωπος όταν στερείται τα ιδιώματα της ανθρώπινης φύσης που είναι οι αιώνιες αρετές, που ουδέποτε χάνουν την αξία τους σ΄ αυτόν τον κόσμο και στον άλλο κόσμο του πνεύματος, στον ουρανό. Η αγάπη ουδέποτε χάνει την αξία της.
Με λένε Μόσχο, και δεν θέλω να αλλάξουν το όνομά μου με έναν αριθμό. Οι υλιστές της εποχής του Ιησού, οι φαρισαίοι κι οι γραμματείς μισούσαν το Ιησού γιατί συνέτρωγε και συνέπινε με πόρνες και αμαρτωλούς. Οι τύποι αυτοί χωρίζουν τους ανθρώπους σε καλούς και σε κακούς. Οι χριστιανοί πιστεύουμε ότι ο άνθρωπος είναι δημιούργημα του Θεού και ο Θεός δε δημιούργησε καλούς και κακούς.
Ο Ιησούς σ΄ αυτούς που τον κατέκριναν γιατί τρώει με αμαρτωλούς απάντησε, δεν έχουν ανάγκη γιατρού οι υγιείς. Η διάκριση των ανθρώπων δεν είναι σε καλούς και σε κακούς, αλλά σε αρρώστους και σε θεραπευμένους.
Ο Ιησούς αγαπούσε όλους τους ανθρώπους, ιδίως τους αμαρτωλούς, γιατί ήταν άρρωστοι και χρειάζονταν θεραπεία. Μάρτυρας ότι αγαπούσε τους αμαρτωλούς είναι ότι σταυρώθηκε για τους αμαρτωλούς.

Δέκα λεπτά αργότερα!

Του Μόσχου Εμμανουήλ Λαγκουβάρδου

Πείτε μου, δεν είναι τρελός ο κόσμος που δίνει πίστη στα προγράμματα των πολιτικών, ενώ κανείς δεν ξέρει τί θα συμβεί δέκα λεπτά αργότερα; Οι πολιτικοί άλλα λένε, άλλα σκέφτονται και άλλα πράττουν!
Μια φορά ο αρχαίος ποιητής και φιλόσοφος Αίσωπος συνάντησε στο δρόμο ραβδούχους (αστυφύλακες) οι οποίοι τον ρώτησαν πού πάει.
- Δεν ξέρω πού πάω, απάντησε ο Αίσωπος.
- Δεν ξέρεις πού πάς;
- Δεν ξέρω.
- Πάτε τον στη φυλακή, είπε ο επικεφαλής των ραβδούχων.
Κάποιος λευκός του Νότου, στην Αμερική, δεν συγχωρούσε την κόρη του που παντρεύτηκε νέγρο. Δεν τους έδωσε το χέρι, όταν ήρθαν να τον δουν ανήμερα Χριστουγέννων και να του αναγγείλουν το ευχάριστο νέο, ότι θα αποκτήσει εγγόνι.
Δέκα λεπτά αργότερα ο άνθρωπος αυτός πέθανε από ηλεκτροπληξία, όταν η μυγοσκοτώστρα με την οποία έδιωχνε τις μύγες από τα κρέατα που έψηνε στη φουφού άγγιξε κάποιο ηλεκτροφόρο καλώδιο που βρισκόταν πάνω απ΄ το κεφάλι του.
Η σκηνή αυτή είναι από την κινηματογραφική ταινία «Δέκα λεπτά αργότερα».
Ο διάσημος Γάλλος μουσουργός Γκαμπριέλ Φωρέ μετά τη συναυλία άφησε τους φίλους του και τράβηξε για το σπίτι του περπατώντας στη βροχή. Όταν έφτασε στο σπίτι ακούμπησε την ομπρέλα πάνω στο κρεβάτι και ξάπλωσε πάνω της. Το πρωί τον βρήκαν ξυλιασμένο.
Ο μεγάλος Ρώσσος συγγραφέας Φεντόρ Ντοστογιέφσκι, θανατοποινίτης στη Σιβηρία, τη μέρα της εκτέλεσής του στεκόταν μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα.
Οι άλλοι πριν από αυτόν είχαν εκτελεστεί. Λίγα δευτερόλεπτα αργότερα ένας αγγελιοφόρος ήρθε τρέχοντας με το άλογό του και φώναξε να σταματήσει η εκτέλεση γιατί ο τσάρος απένειμε χάρη στο θανατοποινίτη συγγραφέα:
«Το πρώτο που ένιωσα μέσα στο νου και στην καρδιά μου», έγραψε στο ημερολόγιό του ο μεγάλος συγγραφέας, «ήταν η απορία, γιατί δεν αγαπώ όλους, μα όλους, με όλη τη δύναμη της ψυχής μου!»
Στην Ορθοδοξία είναι μεγάλη αρετή η μνήμη θανάτου:
Είδον τα οστά τα γεγυμνωμένα και είπον, άραγε τίς εστί, βασιλεύς ή στρατιώτης, πλούσιος ή πένης, δίκαιος ή αμαρτωλός;

Η εθνική συνείδηση. (Γράμμα σε αρθρογράφο)

Αξιότιμε κύριε,

Χρόνια Πολλά!
Καλή Χρονιά!

Διαβάζω με προσοχή τα άρθρα σας. Στο τελευταίο σας άρθρο για τα μηνύματα από τις
δηλώσεις για τους τουρκικούς εμπρησμούς στην Ελλάδα σημείωσα τη φράση,"η κυβέρνηση η οποία θα προκύψει απ΄ τις εκλογές ας ελπίσουμε ότι θα αφυπνίσει την εθνική συνείδηση των Ελλήνων."

Θα μπορούσε να υποθέσει κανείς ότι τα λόγια σας αυτά σημαίνουν,

1.ότι θεωρείτε την εθνική συνείδηση των Ελλήνων
υπνώττουσα και ότι οι Έλληνες αναμένουν τους σημερινούς πολιτικούς
να την αφυπνίσουν;

2. Ότι οι σημερινοί πολιτικοί προσπάθησαν να αφυπνίσουν
τις συνειδήσεις των Ελλήνων αλλά απέτυχαν;

3. Ότι οι σημερινοί πολιτικοί μπορούν να αλλάξουν
νοοτροπία;

4. Ότι οι εκλογές θα αναδείξουν κυβέρνηση η οποία θα
εργαστεί να αφυπνίσει την εθνική συνείδηση των Ελλήνων;


Επιτρέψτε μου να εκφράσω διαφορετική γνώμη:

1. Η γνώμη μου είναι ότι δεν υπνώττει η εθνική συνείδηση των Ελλήνων.
Απλώς οι πολιτικοί δεν εκφράζουν τους Έλληνες.

2.Οι σημερινοί πολιτικοί δεν απέτυχαν στους στόχους τους. Ποτέ δεν ήταν
στους στόχους τους η εθνική συνείδηση των Ελλήνων. Μάρτυρας η πολιτική τους απέναντι στην Πίστη και στην Γλώσσα.

3. Ο τρόπος της εκλογής των πολιτικών ως επαγγελματίες πολιτικοί, δεν τους αφήνει να αλλάξουν νοοτροπία ακόμα κι αν ήθελαν να αλλάξουν.

4. Οι εκλογές το πιο πιθανόν είναι να αναδείξουν
στην καλύτερη περίπτωση ένας είδος πολυτυραννίας, όπως την
περιέγραψε ο Όμηρος: Το καλύτερο σύστημα να μην ευθύνεται κανείς.

Με εκτίμηση
Μόσχος Λαγκουβάρδος

Τζωρτζ Στάϊνερ: «Ερράτα, μια ανασκόπηση ζωής»

Του Μόσχου Εμμανουήλ Λαγκουβάρδου

Στην Τέχνη η μορφή υπαγορεύει το ανάλογο περιεχόμενο και το περιεχόμενο υπαγορεύει την ανάλογη μορφή. Στο θέμα του βιβλίου του Τζωρτζ Στάϊνερ «Ερράτα, ανασκόπηση μιας ζωής» δεν προσφέρεται οποιοδήποτε είδος του λόγου. Ο λόγος πρέπει να είναι κοφτερός σαν το χειρουργικό νυστέρι. Η ανασκόπηση μιας ζωής είναι ένας τελειωτικός καυτηριασμός. Όποιος αναλαμβάνει ένα τέτοιο εγχείρημα, πρέπει να διαθέτει το θάρρος και την αντοχή να ξαναξύσει πληγές. Με ψυχολογικούς όρους θα λέγαμε ότι είναι ένα είδος θεραπείας των αναμνήσεων, μια τάξη που βάζει κανείς στο αρνητικό του ασυνείδητο ή ένα ξεκαθάρισμα λογαριασμών με τους δαίμονες. Με αυτόν τον τρόπο ο Δάντης έγραψε την «Κόλαση» ή ο Δημητρακόπουλος τη «Σιδηρά Διαθήκη» ή ο Μπωντλαίρ τα «Άνθη του Κακού» .
Από τα έντεκα κεφάλαια, στα οποία χωρίζεται το βιβλίο θα αναφερθούμε σε τρία μόνο από αυτά, στο πρώτο, δεύτερο και ενδέκατο, για να δώσουμε στον αναγνώστη ένα δείγμα γραφής του συγγραφέα . Το πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται στα παιδικά χρόνια του συγγραφέα, στα χρόνια που θα μπορούσε κανείς να τα αποκαλέσει χρόνια του θαυμασμού. Τι θαυμάζει ο μικρός Στάϊνερ; «Άρχισε να με κυριεύει» γράφει «η διαίσθηση του ιδιαίτερου, της τόσο απέραντης ποικιλίας, που ήταν αδύνατο να την εξαντλήσει οποιαδήποτε εργασία ταξινόμησης και καταλογογράφησης. Κάθε φύλλο διέφερε από όλα τα άλλα, κάθε δέντρο διέφερε απ' το άλλο. Κάθε χορταράκι, κάθε βότσαλο στην όχθη της λίμνης ήταν «απλώς αυτό» στους αιώνες. Όσες μετρήσεις κι αν γίνονταν, με όση επιμέλεια κι αν διαβαθμίζονταν, σε οποιοδήποτε ελεγχόμενο κενό κι αν διενεργούνταν,, δεν θα ήταν ποτέ απολύτως οι ίδιες. Η απόκλιση μπορεί να ήταν στο τρισεκατομμυριοστό του χιλιοστού, στη διάμετρο μιας τρίχας - ήδη πλήθουσας απεραντοσύνης αφεαυτής -από κάθε προηγούμενη μέτρηση. (...) Καταλάβαινα άραγε ότι δεν μπορεί να υπάρξει ποτέ ακριβές αντίτυπο κανενός πράγματος, ότι μια λέξη που λέγεται δυο φορές , ακόμα και με ταχύτητα αστραπής, δεν θα ήταν και αποκλειόταν να είναι ποτέ η ίδια; (Πολύ αργότερα θα μάθαινα ότι αυτή η ανέφικτη επαναληπτικότητα απασχόλησε τόσο τον Ηράκλειτο όσο και τον Κίρκεγκωρ).
Το δεύτερο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στους συγγενείς και φίλους, στις σπουδές στα νομικά, και κυρίως στην εκμάθηση των αρχαίων Ελληνικών απ' το πρωτότυπο. Στο θέμα αυτό ο συγγραφέας αφιερώνει σχεδόν ολόκληρο το σημαντικό αυτό κεφάλαιο. «Το νόημα» γράφει« είναι τόσο στενά δεμένο με τις περιστάσεις, όσο και το σώμα μας.(...) Το κλασικό ξεφεύγει κάθε οριστική απόφανση. (..) Καμιά επαναδιατύπωση μέσω αναλυτικού «τεμαχισμού», παράφρασης ή συγκινησιακής περιγραφής δεν μπορεί να αντικαταστήσει το πρωτότυπο» (η έμφαση είναι δική μας). Σε εκείνους που επικαλούνται την ευκολία ως λόγο για να μη διδάσκονται τα αρχαία Ελληνικά στο πρωτότυπο, ο συγγραφέας θυμίζει τον Κάφκα: «Ο Κάφκα διακήρυσσε, με χαρακτηριστική ακρότητα, πως δεν χρειάζεται να σπαταλούμε το χρόνο μας με βιβλία που δεν πέφτουν πάνω μας όπως η αξίνα, να συντρίψουν ό,τι έχει παγώσει μες το κρανίο μας και μες στο πνεύμα μας».
Το τελευταίο κεφάλαιο αρχίζει απ' το σημείο που τελειώνει το τρίτο, δηλαδή την εκμάθηση των αρχαίων Ελληνικών στο πρωτότυπο. Το κεφάλαιο αρχίζει επισημαίνοντας την σπουδαιότητα της Γλώσσας. «Το κούφιο θαύμα», εννοεί του Γ΄ Ράϊχ, «πρόβαλε την πεποίθηση ότι τα ολοκληρωτικά ψεύδη και η ολοκληρωτική αγριότητα, ιδιαίτερα στο Τρίτο Ράιχ αλλά και σε άλλα καθεστώτα συνδέονται με τη φθορά της γλώσσας και με τη σειρά τους, τροφοδοτήθηκαν απ' αυτή τη φθορά.»
Αυτή η πρόταση υιοθετήθηκε και εξετάστηκε ευρύτατα (η ίδια οφείλεται, φυσικά, στον Καρλ Κράους και τον Όργουελ). Το ίδιο συνέβη και με την έκκληση που διαπερνά ολόκληρο το βιβλίο: ότι κάθε σοβαρή εξέταση της βαρβαρότητας του αιώνα μας, της ματαίωσης των ελπίδων και των υποσχέσεων του Διαφωτισμού, πρέπει να συνδεθεί στενά με τη «γλωσσική κρίση».
Όσον αφορά στα δικά μας, με αυτό το σκεπτικό, μπορεί να εκτιμήσει κανείς με τι απίστευτη ελαφρότητα χειριζόμαστε τα προβλήματα της Γλώσσας.