Όσοι ασχολούνται λίγο με τα θρησκευτικά νομικά ζητήματα και ειδικά οι επιπλέον ανήκοντες στον χώρο των σύγχρονων Ελλήνων πολυθεϊστών, θα έχουν διαπιστώσει την όλη συζήτηση ή μάλλον φασαρία που έχει προκύψει μετά την εμφάνιση ενός νέου νόμου του κράτους που δημιουργεί μια νέα νομική μορφή αυτή της «θρησκευτικής κοινότητας (περισσότερες λεπτομέρειες εδώ). Για άλλη μια φορά, το "συνάφι" μας συνολικά έχει καταφέρει να δείξει το χειρότερο του πρόσωπο καθώς κολλήματα, προσωπικά θέματα, και διάφορες άλλες ανούσιες χαζομάρες έχουν καταφέρει να επικαλύψουν τα ουσιαστικά ζητήματα που καλούμαστε να δούμε. Θα ήθελα λοιπόν στο παρόν να εξετάσω κάποιες ουσιαστικές πτυχές του ζητήματος, με κεντρικό άξονα σκέψης το ζήτημα της "αναγνώρισης" της θρησκείας μας εκφράζοντας τις προσωπικές μου απόψεις.
Ξεκινώντας να αναφέρω μερικά βασικά πράγματα εν τάχει για το μέχρι πρότινος και σε ένα βαθμό ακόμα ισχύον καθεστώς (απλά αναφορικά οπότε αν υπάρχει κάποιο σοβαρό σφάλμα στα παρακάτω δέχομαι διορθώσεις).
1. Το Ελληνικό κράτος επίσημα, δηλαδή νομικά, "αναγνωρίζει" από το Σύνταγμα του τρείς θρησκείες. Την Ελληνική ορθόδοξη αποστολική εκκλησία, το Ισλάμ μέσω της Μουσουλμανικής μειονότητας και την Εβραϊκή θρησκεία μέσω του ΚΙΣ.
2. Στην Ελληνική νομολογία δεν υπάρχει πρόβλεψη για "αναγνώριση" στο ίδιο επίπεδο άλλων θρησκειών.
3. Στην παραπάνω παράβλεψη το χάπι χρυσώνεται με την ύπαρξη νόμου περί αδειοδότησης "ευκτήριων οίκων" που ναι μεν δεν λύνει ούτε μικρό ποσοστό των υφιστάμενων προβλημάτων πόσο μάλλον να καλύπτει ζητήματα ισονομίας, αποτελεί όμως μέχρι στιγμής την μοναδική άλλη νομική μέθοδο ενός επιπέδου "αναγνώρισης" καθώς δίνει κάποια δικαιώματα στους κατέχοντες τέτοια άδεια, όπως αναγνώριση των τελούμενων "μυστηρίων" (κατ' αντιστοιχία με τα χριστιανικά δεδομένα ο όρος γάμος κήδευση κτλ). Μεγάλο ζήτημα αποτελούσε μέχρι κάποιο χρονικό σημείο η εμπλοκή, ως γνωμοδοτικό όργανο στην διαδικασία αδειοδότησης, του Μητροπολίτη της περιοχής που βρίσκονταν ο υπό νομική αναγνώριση ευκτήριος οίκος, ενώ ακόμα αποτελεί μείζον θέμα η ισχύουσα μέχρι σήμερα τελική αδειοδότηση κατευθείαν από τον Υπ. Παιδείας & θρησκευμάτων, χωρίς συγκεκριμένους κανόνες, αφήνοντας δηλαδή στην διακριτική του ευχέρεια το αν κάποιος ευκτήριος οίκος θα αδειοδοτηθεί ή όχι ενώ επιπροσθέτως λόγω των νόμων περί ευθύνης υπουργών δεν μπορούν να υπάρχουν νομικές κυρώσεις ή άλλα μέσα με τα οποία η όποια του άρνηση να προσβληθεί.
4. Επίσης σε όλες τις σχετικές διαδικασίες οι όροι με τους οποίους τίθενται τα ζητήματα βασίζονται στην πρακτικές των μονοθεϊστικών θρησκειών χωρίς καμία πρόβλεψη για το οτιδήποτε άλλο. Αναφέρομαι στην εκ του νόμου αναγκαιότητα περιγραφής, δογμάτων, ιερών βιβλίων, "ποιμενάρχη", στον εξ αρχής ονομαστικά περιορισμό άσκησης μιας λατρείας σε έναν "οίκο" κτλ.
Με τον νέο νόμο τώρα, έρχεται να βελτιωθεί η σημερινή κατάσταση σε κάποιους τομείς τους οποίους σημειώνω συνοπτικά παρακάτω, ενώ σε πλείστους άλλους παραμένει εξίσου προβληματική ή ίσως κάποιοι να λέγαν πως γίνεται σε σημεία και χειρότερη.
Τα θετικά.
1. Δημιουργείται για πρώτη φορά η νομική έννοια της "θρησκευτικής κοινότητας".
2. Αποτελεί μια περαιτέρω, με πιο ανεπτυγμένα δικαιώματα πλάγια "αναγνώριση".
3. Δίνονται πολύ περισσότερα δικαιώματα σε αυτήν την νομική μορφή σε σχέση με τα εντελώς περιορισμένα του ευκτήριου οίκου.
4. Αποδεσμεύεται η έγκριση από την ευχέρεια του εκάστοτε υπουργού και ανήκει πλέον στην δικαιοδοσία των δικαστηρίων που κρίνουν βάση μιας ισχύουσας νομολογίας.
5. Συμμαζεύεται κάπως μια χύμα κατάσταση (αφορά κυρίως - και αυτό γίνεται εμφανές σε συγκεκριμένα άρθρα του νομοσχεδίου- τους "παράνομους" χώρους λατρείας πχ Ισλαμικούς με τους οποίους έχει γεμίσει η χώρα).
Τα αρνητικά
1. Συνεχίζει να μην υπάρχει άμεση νομική οδός "αναγνώρισης θρησκειών" παρότι μέσω του εν λόγω νομικού προσώπου η όποια έμμεση αναγνώριση αναβαθμίζεται σε σχέση με τα μέχρι πρότινος ισχύοντα.
2. Συνεχίζει ο νομοθέτης, μέσω αυτών που ζητά, υπολογίζει ή εννοεί να έχει ώς σημείο αναφοράς, τις πρακτικές, τρόπους λειτουργίας και δεδομένα των μονοθεϊστικών θρησκειών.
3. Σε πολλά σημεία και καθώς ακόμα δεν έχει προκύψει η αντίστοιχη νομολογία, ο νόμος φαίνεται προβληματικός.
4. Σε επίσης πολλά σημεία, όπως για παράδειγμα στον αριθμό των 300 "ιδρυτικών μελών" ο οποίος υπερβαίνει κάθε άλλο νομικό προηγούμενο συλλογικής κοινωνικής έκφρασης, ο νόμος διαφαίνεται εξαιρετικά περιοριστικός, αποτρεπτικός ή άδικος (με την έννοια πως αν εκ προοιμίου "κόβει" ένα σωρό περιπτώσεις τότε δεν μπορεί να καλύψει το σύνολο των πολιτών και να τους παράσχει ισονομία), ζητήματα τα οποία εξ αρχής θίχτηκαν από πλήθος σχετικών σοβαρών οργανώσεων.
Τα χειρότερα.
1. Όπως κάποιοι υποστήριξαν ο νόμος - φαντάζομαι προκύπτει και σχετίζεται με αυτό που ανέφερα πριν για τους παράνομους ισλαμικούς ευκτήριους οίκους - σε κάποια σημεία δείχνει έναν χαρακτήρα πρόληψης αστυνομοκρατούμενης αντίληψης (κάτι που θα έπρεπε να καλύπτεται από άσχετες με τον συγκεκριμένο νόμο για θρησκευτικό νομικό πρόσωπο, υπάρχουσες νομοθεσίες ποινικές ή άλλες).
Το στενάχωρο είναι πως πολλά από τα αρνητικά του νομοσχεδίου θα μπορούσαν σχετικά εύκολα να είχαν λυθεί εκ των προτέρων εφόσον είχαν πολλάκις θιχθεί, κάτι που τελικά δεν έγινε. Παρόλα αυτά αυτό δεν γίνεται να ακυρώσει τα όποια θετικά μπορούμε να κερδίσουμε από τον νέο νόμο, εξ' ου και η άποψη μου είναι πως θα πρέπει να γίνουν οι ανάλογες προσπάθειες δημιουργίας τέτοιων πολυθεϊστικών θρησκευτικών κοινοτήτων.
Ας δούμε όμως κάποια θέματα που προκύπτουν στην όλη "φασαρία" με την οποία προλόγισα το παρόν.
Υπάρχει λοιπόν μια κατηγορία ανθρώπων, οι κλασικοί "αρνητές" της νεοελληνικής κουλτούρας θα έλεγα, οι οποίοι διαρρηγνύουν τα ιμάτια τους κατά της όποιας προσπάθειας απόκτησης τέτοιας νομικής μορφής. Τα επιχειρήματα απ' ότι έχω μέχρι στιγμής διαπιστώσει βασίζονται:
Α. Στο αρχικό νο4 του κειμένου και στο νο2 των αρνητικών του νομοσχεδίου, δηλαδή προβάλλουν ως πρόσχημα τις λεκτικές διατυπώσεις του νόμου και τον συντονισμό του με τις μονοθεϊστικές πρακτικές ώστε να υποστηρίξουν πως δεν πρέπει να προχωρήσουμε σε κάτι τέτοιο συχνά με ασόβαρες ατάκες του στυλ "τι θα γίνουμε Ιεχωβάδες κτλ".
Σχετικά με τέτοιες απόψεις έχω να πω τα εξής:
1. Το να αξιοποιήσεις ένα ισχύον νομικό καθεστώς ακόμα και όταν δεν σου ταιριάζει γάντι για να κερδίσεις κάποια ουσιαστικά πράγματα υπέρ των σκοπών σου, ούτε σημαίνει πως καταργούνται οι διαφορές σου με αυτό, ούτε πως ξαφνικά θα ομοιάσεις με κάτι άλλο, πόσο μάλλον δεν σε εξομοιώνει με το "πρότυπο" από το οποίο προέκυψαν οι ρυθμίσεις.
2. Η όποια προσαρμογή σε αυτά που ζητάει ο νόμος, δεν σημαίνει πως εκτείνεται και πέραν του συγκεκριμένου αντικειμένου δηλαδή της εν λόγω νομικής μορφής και φυσικά δεν περιορίζει μια γενικότερη ή ευρύτερη κατάσταση. Για παράδειγμα αν ο νέος νόμος έθετε ως προαπαιτούμενο την ύπαρξη ιερών κειμένων (που δεν το θέτει), στα πρότυπα της Βίβλου, της Τορά ή του Κορανίου ενώ οι πολυθεϊστές δεν έχουμε κανένα αντίστοιχης σύλληψης και αντίληψης κείμενο, το να περιείχαν οι αιτήσεις μας πχ Τους Ορφικούς ύμνους, Την Θεογονία του Ησιόδου, το ημερολόγιο θυσιών του Θορικού ή κάτι άλλο, ότι να 'ναι, θα ήταν περιοριστικό ή καταστροφικό για την θρησκεία μας που δεν έχει ιερά κείμενα; Φυσικά και όχι καθώς αυτό θα αφορούσε την κάλυψη ενός χαζού νομικού προαπαιτούμενου το οποίο αφορά την συγκεκριμένη νομική μορφή την Χ ή Ψ θρησκευτική κοινότητα δηλ., το οποίο περαιτέρω ακόμα και για αυτήν δεν θα είχε καμία ουσιαστική βάση διαμόρφωσης της θρησκείας ή κάτι άλλο εφόσον όλοι γνωρίζουμε πως τα πράγματα δεν είναι έτσι. Επίσης, αν κάποιος έχει μια τέτοια άποψη για άλλους λόγους, και εφόσον αυτό δεν βλάπτει -και πώς θα μπορούσε άλλωστε- καθ’ οιονδήποτε τρόπο την "θρησκεία" του (μας, τους), τότε γιατί ο όλος χαμός, απλά μπορεί να απόσχει από το να είναι μέλος μιας οποιασδήποτε θρησκευτικής κοινότητας. Το να δημιουργεί όμως φασαρία για μη υπαρκτά προβλήματα, αντιθέτως λειτουργεί αρνητικά στο βαθμό που μπορεί να καλλιεργήσει κλίμα ή να επηρεάσει αυτούς που όντως προσπαθούν να κάνουν κάτι το οποίο θα έχει ένα έστω μικρό θετικό αποτέλεσμα.
Β. Στα χειρότερα του νομοσχεδίου. Εδώ είχαμε κάποιες πιο ολοκληρωμένες απόψεις για το θέμα, καθώς όμως ανήκουν στην σφαίρα της πολιτικής και δεν σχετίζονται με θρησκευτικά ζητήματα δεν έχω λόγο να το αναλύσω και δεν βλέπω και γιατί πρέπει να είναι αποτρεπτικός παράγων (θέμα μιας άλλης ίσως συζήτησης).
Μια δεύτερης τώρα κατηγορίας φασαρία σχετίζεται με τις όχι αρνητικές όπως στην πρώτη περίπτωση "φωνές" οι οποίες συνδέουν λόγω άγνοιας (ή και ηλίθιας προπαγάνδας εκ μέρους κάποιων) το ζήτημα των θρησκευτικών κοινοτήτων ως νομικό πρόσωπο με την όποια θρησκευτική "αναγνώριση" του ελληνικού πολυθεϊσμού και ως εκ τούτου οι άνθρωποι καλούν σε έναν καθολικό συνασπισμό και συνεννόηση με σκοπό την κατάθεση μιας μοναδικής αίτησης υπαγωγής σε αυτή την νομική μορφή (γεγονός που αντιστοίχως γίνεται προϊόν εκμετάλλευσης από επιτηδείους).
Σαν έκφραση ενός ενωτικού αισθήματος κάτι τέτοιο είναι θετικό, όμως, πέρα από αυτό δηλαδή την καλόβουλη έκφραση ενός ενωτικού αισθήματος, ουσιαστικά δεν λέει τίποτα, έχει αρκετά αρνητικά και παραβλέπει τα όντως αρκετά θετικά της άλλης περίπτωσης δηλαδή της υπαρξης πολλών πολυθεϊστικών θρησκευτικών κοινοτήτων και εξηγώ:
Τα αρνητικά της πρώτης περίπτωσης κατά κύριο λόγο ανιχνεύονται στα οργανωτικά προβλήματα που προκύπτουν από μια τέτοια συνολική αίτηση (πώς να συνεννοηθούν τόσοι άνθρωποι με ήδη βεβαρυμμένες μεταξύ τους σχέσεις για ένα κοινό στόχο κτλ), και δευτερευόντως στα πιο καίρια προβλήματα που ενδεχομένως εμφανίζονται από μια πρόσκαιρη συγκέντρωση δυνάμεων χωρίς άλλη στόχευση, όπως πχ η μεγαλύτερη πιθανότητα εσωτερικής κατάρρευσης του συστήματος, ο περιορισμός έκφρασης, η μονολιθικότητα κτλ.
Αντιθέτως, στην περίπτωση των πολλαπλών αιτήσεων εκτός του ότι γλυτώνουμε απ' όλα τα παραπάνω αρνητικά κερδίζουμε και κάποια επιπλέον πράγματα, αρκετά από αυτά ήδη προβλεπόμενα από τον νόμο, όπως η ικανότητα τριών και περισσότερων θρησκευτικών κοινοτήτων ανηκουσών στην ίδια θρησκεία να δημιουργούν έναν μεγαλύτερο νομικό θρησκευτικό συνασπισμό αυτόν που αναφέρει ο νόμος ως "εκκλησία".
Προσωπικά κάτι τέτοιο νομίζω πως είναι η καλύτερη περίπτωση καθώς όχι μόνο θα επιτρέπει στις επιμέρους κοινότητες των Ελλήνων πολυθεϊστών να διατηρούν την αυτονομία τους και τις εκφραστικές τους ιδιαιτερότητες η μία έναντι της άλλης με όλα τα θετικά που κάτι τέτοιο συνεπάγεται, αλλά θα μας δίνει και το μελλοντικό δικαίωμα να εμφανίζουμε ένα πολύ πιο σοβαρό πρόσωπο, δημιουργώντας μεγαλύτερους νομικούς σχηματισμούς. Ως εκ τούτου θεωρώ ύποπτη οποιαδήποτε προσπάθεια ταύτισης της θρησκείας στο σύνολο της με το οποιοδήποτε νομικό πρόσωπο "θρησκευτική κοινότητα" προς την κατεύθυνση δημιουργίας ενός μοναδικού τέτοιου καθώς ούτε οι έννοιες ταυτίζονται και ούτε κερδίζουμε κάτι θετικό ως θρησκευτές με αυτόν τον τρόπο...αντιθέτως κινδυνεύουμε να ζημιώσουμε συνολικά την θρησκεία μας!
Φυσικά, θα έπρεπε να είναι και αυτονόητα καταδικαστέα και επιμέρους φαινόμενα τα οποία διαφαίνονται μέσα από την γενική φασαρία. περί μιας δήθεν πρωτιάς, ποιος θα προλάβει δηλ τον άλλο, των προσπαθειών τρικλοποδιάς, υποσκαφής των άλλων κτλ καθώς όχι μόνο θυμίζουν Βυζάντιο και όχι ελληνισμό αλλά δεν έχουν και κανένα απολύτως ουσιαστικό νόημα πέρα από τους κοντόφθαλμους νόες που ταυτίζουν τον όποιο μικρόκοσμο τους με την πραγματικότητα.
Με βάση λοιπόν όλα τα παραπάνω η δική μου αποτίμηση του νόμου και των εξ αυτού συνεπαγομένων είναι η εξής.
Θεωρώ σε σχέση με το ισχύον καθεστώς τον συγκεκριμένο νόμο μια θετική κίνηση από την οποία έχουμε μόνο να κερδίσουμε αν τηρήσουμε την απαραίτητη σοβαρότητα. Προφανώς αυτός περιέχει κάποια σημεία αταίριαστα με εμάς ή και προβληματικά τα οποία όμως ουσιαστικά δεν δημιουργούν κανένα θέμα εφ' όσον εξαρτάται από εμάς τους ίδιους το πως θα τα χειριστούμε. Θεωρώ επίσης ώς την βέλτιστη δυνατή κατάληξη για την θρησκεία μας σε ένα επίπεδο, την ύπαρξη πολλαπλών τέτοιων νομικών προσώπων τα οποία θα αντανακλούν και την πολυμορφία του πολυθεϊσμού αλλά και τις δυνατότητες του, ενώ θα τον προστατεύουν από κάθε αφύσικο περιορισμό. Ως εκ τούτου θεωρώ λογικό ο κάθε σύγχρονος πολυθεϊστής να κοιτάξει να βρει το σύνολο που του ταιριάζει καλύτερα και να το ενισχύσει ώστε να προκύψουν ισχυρές θρησκευτικές κοινότητες. Αντιθέτως θεωρώ παράλογη και καταστροφική την όποια αρνητική ή αδιάφορη στάση η οποία ζημιώνει συνολικά τους στόχους μας ως θρησκεία. Ουσιαστικά όμως το στοίχημα είναι κατά πόσον θα καταφέρουν οι σύγχρονοι πολυθεϊστές να ξεπεράσουν τις συχνά αστείες τους ανεπάρκειες - πχ την ταύτιση οργανωμένων συνόλων με "κοπάδια" και εξ αυτού στέρηση της όποιας δύναμικής έχουμε συνολικά-, ώστε να εκπληρώσουμε σε ένα πρώτο βαθμό την ιστορική μας αποστολή, έχοντας κορώνα όχι ο καθένας τον πεπερασμένο εαυτό του, αλλά την θρησκεία μας και τους προγόνους μας.
