Πρόγραμμα ξεναγήσεων Μ. Εβδομάδας:

1. Ο καθηγητής Μ Στεφανίδης θα ξεναγήσει την Μεγάλη Δευτέρα 2/4 στις 12 το μεσημέρι στην έκθεση "Στέφανος Λαζαρίδης, ένας ρομαντικός κυνικός" του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Σημείο συνάντησης στο υπαίθριο καφέ.
2. Επίσης την ίδια μέρα στις 8 μ.μ. θα ξεναγήσει στην έκθεση-αφιερώμα στον Εξπρεσιονισμό και την επίδρασή του στην ελληνική ζωγραφική. Πινακοθήκη Βογιατζόγλου, Ελ. Βενιζέλου 63, Νέα Ιωνία (πέντε λεπτά από τον σταθμό του ηλεκτρικού).
3. Την Μεγάλη Τρίτη 3/4 στη 1 μ.μ. ο επιμελητής Αντώνης Βολανάκης θα ξεναγήσει στην έκθεση "Στέφανος Λαζαρίδης, ένας ρομαντικός κυνικός" του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Σημείο συνάντησης ο τέταρτος όροφος της Εθνικής Βιβλιοθήκης στο ΚΠΣΝ.

Οι ξεναγήσεις συνιστώνται σε όλους τους προ- και μεταπτυχιακούς φοιτητές και φοιτήτριες του τμήματος.

Χρώμα, φως, χαρά της ζωής

Ο μινωικός κόσμος εκφράζει έναν πολιτισμό φωτός και χρώματος. Ασυμβίβαστου χρώματος, άπλετου φωτός. Τον πρωτοαπεκάλυψε ο ερασιτέχνης εστέτ Μίνως Καλοκαιρινός το 1878. Ο Έβανς, εκφραστής του βρετανικού ιμπεριαλισμού, ήρθε εδώ το 1900. Και αντιμετώπισε την Κνωσό σαν μια Μεγάλη Βρετανία της προϊστορίας.
Το ανάκτορο με τα 1500 δωμάτια στο λόφο Κεφάλα, δίπλα στο Ηράκλειο, έχει σε πτέρυγες του ως και πέντε ορόφους, διαθέτει το πρώτο θέατρο της Ευρώπης, ενώ η ευρύτερη περιοχή είναι γεμάτη από βίλες, κτίσματα δημόσια και ιδιωτικά, ιερά, υπόσκαφους τάφους. Υπολογίζεται ότι ζούσαν εδώ περίπου εκατό χιλιάδες άνθρωποι. Βόρεια ήταν το φυσικό λιμάνι του Ηρακλείου ενώ στην νοτιοανατολική πλευρά του ανακτορικού περιβόλου διατηρείτο
λίμνη (!) μισή φυσική, μισή τεχνητή στις όχθες της οποίας έχουν βρεθεί δέστρες πλοιαρίων!
Στις φωτογραφίες ένα μικρό ιερό με λιλιπούτεια δεξαμενή καθαρμών - πάντα το νερό με ποικίλες συμπαραδηλώσεις - και η Βασιλική Βίλα με την τρίθυρη είσοδο και το πρόπυλο - αρχέτυπο των κλασικών ναών. Από την βεράντα της βίλας έβλεπε ο μινωίτης άρχοντας την ανατολή να καθρεφτίζεται στα νερά της λίμνης. Τα χρώματα βαφής είναι οξείδια της κρητικής γης, αλεσμένα αγριολούλουδα ή θαλάσσιοι μικροοργανισμοί, όστρακα, κοράλλια κλπ. που βράζονταν σε ειδικούς αποστακτήρες...
Τις ίδιες αυτές μεθόδους χρησιμοποιεί και σήμερα ο ζωγράφος Γιάννης Πολίτης, επικεφαλής των συντηρήσεων όλης της ευρύτερης Κνωσού αλλά και των αναστηλώσεων του Έβανς. Όπου το σύγχρονο μπετόν πρέπει να φαίνεται σαν την αρχαία, ξύλινη δοκό. Με τα 'νερά" του και την γαιώδη απόχρωση. Τα δοκάρια που διακρίνετε στις εικόνες είναι βαμμένο μπετόν!
Λεπτομέρεια : Τα ανάκτορα της Φαιστού με την ευρύτερη περιοχή - ανασκαμμένη μόνο κατά το 1/10! - δεν έχουν υπαχθεί ακόμη στην κληρονομιά της Ουνέσκο! Επίσης το κύριο μέρος των εσόδων από τα εισιτήρια των χιλιάδων κατ' έτος επισκεπτών πηγαίνουν στην εξόφληση των δανειστών. Υπολογίζεται ότι υπερβαίνουν τα δεκαπέντε εκατομμύρια τον χρόνο. Μνημόνιο γαρ. Το ίδιο συμβαίνει και με την Ακρόπολη, τις Μυκήνες, την Ολυμπία κλπ. Ανεπαισθήτως πουλήσαμε τη πατρίδα μας. Με τους προγόνους μας να ξεπληρώνουν τα χρέη της ευμάρειας και της ευήθειας των Νεοελλήνων.
ΥΓ. Οι μεταγενέστεροι θα μας καταριώνται. Δικαίως.

Ο θείος μαργαρίτης

Ας μιλήσουμε λίγο για κάποια σύμβολα και για την διαχρονική σημασία τους. Το όστρακο λόγου χάρη είναι πανάρχαιο σύμβολο του φωτός αλλά και της σεξουαλικής ζωής, της Αφροδίτης αλλά της Παρθένου. Επίσης είναι αναγνωρίσιμη εικόνα των Παγανιστών αλλά και των Χριστιανών, των Βουδιστών, των Ινδουιστών κλπ.
Η Αφροδίτη γεννήθηκε από τον αφρό των κυμάτων και ήρθε στην στεριά μέσα σε μιαν αχιβάδα, το όστρακο εκείνο που ήταν πασίγνωστο ως σύμβολο του αιδοίου και της λαγνείας. Το όστρακο θα γίνει επίσης το σύμβολο των προσκυνητών του Αγίου Ιακώβου της Κομποστέλα που ήταν ο ίδιος ψαράς, αλιέας του θείου μαργαρίτη τον οποίο εγέννησε ασπόρως μια Παρθένος ( όπως ψάλλεται στους Χαιρετισμούς). Οι προσκυνητές του Μεσαίωνα έβλεπαν σαν οδοδείκτη το όστρακο, χαραγμένο παντού ώστε να δείχνει την ακολουθητέα πορεία.
Στον διάσημο πίνακα του Πιέρο ντελα Φραντσέσκα από την Πινακοθήκη Μπρέρα του Μιλάνου η Παναγία βρίσκεται κάτω από μια αχιβάδα - αψίδα ιερού έτσι ώστε να αναφέρεται εμφαντικά αφενός στην αγνότητα κι αφετέρου στην γονιμότητα της Παναγίας! Το αυγό ( Στρουθοκαμήλου ;) που κρέμεται, συμβολίζει τη γέννηση, την ανάσταση κλπ. αλλά παραπέμπει και στο μαργαριτάρι που δημιουργείται χωρίς παρέμβαση γαμέτη μέσα στο όστρακο. Ήγουν αχράστως κατά την ορολογία της Εκκλησίας...
Από τα τροπάρια των Χαιρετισμών ξεχωρίζω την εξής παρομοίωση :" Κόχλος = κοχύλι, η τον θείον μαργαρίτην προαγαγούσα , χαίρε πανθαυμάστε". Το μαργαριτάρι τέλος συμβολίζει στην Ανατολή το τρίτο μάτι του Βούδα αλλά και του Σίβα.
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στο διήγημα του" Φαρμακολύτρια" περιγράφοντας την αψίδα του ιερού από ένα εξωκλήσι, την ονομάζει "χιβάδα του θυσιαστηρίου ". Δηλαδή αναφέρεται άμεσα και στις δύο παραδόσεις που είναι διαχρονικά ζωντανές στον πολιτισμό μας. Αφροδίτη και Παναγία. Και με τι λέξη! Χιβάδα. Και πάω ακόμα πιο πέρα. Στο Μουσείο Ιστορίας της Κρήτης στο Ηράκλειο εκτίθεται ένα θωράκιο από την παλαιοχριστιανική βασιλική του Αγίου Τίτου με θέμα το όστρακο, δηλαδή την αγνότητα της Παναγίας και την άμωμο σύλληψη του Υιού της.
Στο Μουσείο Βορρέ τέλος εκτίθεται το βραβευμένο έργο με το βραβείο Σπυρόπουλου του Λαγκουβάρδου όπου με ποπ αρτίστικη διάθεση εικονίζεται μια φαλλική μπανάνα να δεσπόζει στο κοχύλι της Αφροδίτης. Όλα μπερδεύονται γλυκά. Θαυμάσια!

ΗΘΟΠΟΙΟΙ

Στον Άγγελο Παπαδημητρίου 

Τι ανοχύρωτα, κουρσεμένα, τι πονεμένα
κι απροστάτευτα πλάσματα οι ηθοποιοί!
Αυτοί που νικάνε κάθε βράδυ τον χρόνο
και κολυμπάνε ανάποδα στα κύματα του,
γίνονται μετά τα πρώτα του θύματα
όταν αφαιρεθούν οι πούδρες κι περούκες,
οι μάσκες, τα φτερά και οι πομάδες
κι όταν βρεθούν στο δρόμο οι θεατρίνοι
αγνώριστοι και κάπως φοβισμένοι
από την τρέλα και τον θόρυβο του έξω κόσμου, τα αδηφάγα βλέμματα του πλήθους.
Α, οι ηθοποιοί στη σκηνή ανασταίνονται
για να πεθάνουν μόνοι τους στα παρασκήνια.
Δεν υπάρχουν μακριά από τις κουΐντες,
κανείς δεν τους αγαπάει όταν γδυθούνε
το κοστούμι του Αμλέτου. Αφού καμιά Οφηλία δεν τους οφείλει τίποτε πλέον.

Τι ανοχύρωτα, πονεμένα πλάσματα είναι
οι θεατρίνοι ! Σαν τον Χριστό πληρώνουνε
τις αμαρτίες των άλλων. Σαν τον Χριστό
σταυρώνονται νομίζοντας πως έγιναν θεοί
και κάνουν θαύματα, έστω, για λίγην ώρα...

ΕΡΩΣ ΘΑΝΑΤΟΥ

Ο θεϊκός Αμεντέο. Ωραίος σαν θεός. Ένας Μότσαρτ του χρωστήρα. Πέθανε στις 24 Ιανουαρίου του 1920 ενώ ήταν μόλις 36 ετών. Μια μέρα μετά από την κηδεία του αυτοκτόνησε η σύντροφος του από απελπισία ούσα εννέα μηνών έγκυος στο δεύτερο παιδί τους.
Ο Μοντιλιάνι έζησε πλάνης και ανέστιος βουτηγμένος στο αλκοόλ, τους έρωτες, τα παραισθησιογόνα και την απελπισία. Η ζωγραφική του δεν εντάσσεται πουθενά και πορεύεται αντίθετα από την ορθοδοξία του Μοντερνισμού. Είναι μοναδική και ακατάταχτη καθώς ζωγραφίζει γυναίκες σαν γυμνούς αγγέλους σε πορεία αντίθετη της προσδοκωμένης : από τη γη στον ουρανό.
Αγαπήθηκε όσο λίγοι και χλευάστηκε όπως οι περισσότεροι καταραμένοι καλλιτέχνες. Η Αχμάτοβα τον λάτρεψε και εκείνος απαθανάτισε στο γωνιώδες, φιλήδονο πρόσωπο της τον ίμερο, την έμπνευση και την τραγωδία των ερώτων που είναι καταδικασμένοι να τελειώσουν ακριβώς για να μην πεθάνουν. Τον κατάλαβαν μόνο γυναίκες ενώ οι άντρες τον ζήλευαν και τον περιφρονούσαν για εκείνη την αδυναμία που ήταν συγχρόνως και η απόλυτη του δύναμη.
Οι φιγούρες που ζωγραφίζει είναι έξω από τα ανθρώπινα μέτρα σαν τις αντίστοιχες του Γκρέκο ή των αττικών ληκύθων. Μελωδικές σαν μουσική και απόμακρες σαν μελαγχολία. Η μελωδία της μελαγχολίας ως το σώμα του έρωτα. Το κορμί που πετάει με τα φτερά της επιθυμίας.
Συχνά τα μάτια των μοντέλων του αποδίδονται όπως τα μάτια των αρχαίων αγαλμάτων. Χωρίς το φως της ίριδας. Αυτό καθιστά τις μορφές ακόμη πιο υπερβατικές. Σαν να ταξιδεύουν ήδη για το άπειρο. Πένθιμες και απόλυτα αισθησιακές. Έρως θανάτου. Νεότητα και ειμαρμένη.
Ο Αμεντέο βρίσκεται συχνά εκτός της επίσημης ιστορίας των κινημάτων του εικοστού αιώνα αλλά μέσα στις καρδιές όσων αγαπούν την ζωγραφική. Όπως εξάλλου κι ο Κλιμτ. Είναι ενδεικτικό πως στο εκτενές, κατά τ' άλλα βιβλίο μου Μια Ίστορία της Ζωγραφικής δεν αναφέρω ούτε τον ένα ούτε τον άλλον επιμένοντας μόνο σε εκείνους που ηγούνται κινημάτων ! Mea culpa. 

ΥΓ. Το μοντέλο κι ο ζωγράφος. Μια σχέση εξουσίας, εξάρτησης, έρωτα, αδυναμίας, έκφρασης κλπ. Προσωπικά μου αρέσει όταν η σχέση αυτή αντιστρέφεται. Κι ο ζωγράφος γίνεται από κυνηγός θήραμα. Και το αφημένο, παθητικό θήλυ δεν γίνεται μόνο πρωταγωνίστρια των εικόνων του ζωγράφου αλλά και της ζωής του. Όταν κατακτά τη διάνοια και την καρδιά του...

ΕΚΚΛΗΣΗ ΣΤΟΝ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΌ

(Το κείμενο αφιερώνεται στους συναδέλφους μου στο τμήμα θεατρικών σπουδών του ΕΚΠΑ που δεν έχουν αντιληφθεί τίποτα σχετικά. Sancta Simplicitas!)  

Πολύ παρήγορη κ. πρωθυπουργέ η χτεσινή αντίδραση των συναδέλφων από την Νομική Σχολή απέναντι στην χρόνια τραγωδία που ζουν διδάσκοντες, φοιτητές, περίοικοι και περιπατητές του τετραγώνου της πρέζας και των επαγγελματιών της βίας στη καρδιά της Αθήνας: Δηλαδή τη Σίνα, τη Σόλωνος, την Ασκληπιού και την Ακαδημίας. Με κέντρο τις καταλήψεις των αναρχοαυτόνομων μέσα (!) στη Νομική αλλά και τους ναρκέμπορους στη Μασσαλίας. Με όμηρο και θέρετρο αψιμαχιών και δοσοληψιών το ταλαίπωρο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων. Από την περιοχή αυτή ένα βήμα πιο εκεί το δράμα συνεχίζεται στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου και την Ακαδημία. Για να καταλήξει στο άβατο - ουρητήριο - υπνωτήριο της πλατείας Κλαυθμώνος. Πρόκειται για περιοχές του ιστορικού κέντρου της πόλης που μόλις βραδιάσει ζουν τη δική τους αφόρητη ζωή. Υπό τα όμματα των περαστικών και των κατάπληκτων τουριστών. Από τη μια τα ζόμπι και οι επαίτες της δόσης κι από την άλλη οι απόστολοι της βίας για τη βία και του ταξικού - τοξικού μίσους για το τοξικό - ταξικό μίσος. Πρόκειται για την ίδια, γνωστή παλαιόθεν σπείρα αιωνίων φοιτητών - φοιτητοπατέρων υποστηριζόμενων από έμπειρους εξωπανεπιστημιακούς που έχουν άκρες τόσο στην εξωκοινοβουλευτική αριστερά όσο και στις παρυφές του Σύριζα. Και που βιοπορίζονται από τα απόνερα μιας φαντασιακής - δυστοπικής επανάστασης αφού ο αριστερισμός υπήρξε ανέκαθεν η παιδική αρρώστια της Αριστεράς...
Πρόκειται για άτομα που τρέφονται ψυχολογικά από την υποκουλτούρα των καταστροφών και επιδιώκουν έτσι την ψυχολογική εκτόνωση βαθύτερων τους ελλείψεων και συμπλεγμάτων. Δουλειά τους είναι να παρακωλύουν κάθε ακαδημαϊκή διαδικασία, κάθε πανεπιστημιακή κανονικότητα ως κανονικοί τραμπούκοι. Να διαλύουν τις συνεδριάσεις της Συγκλήτου, να καταλαμβάνουν τη Πρυτανεία, να προπηλακίζουν πρυτάνεις και συγκλητικούς, να απειλούν καθηγητές, να στρατολογούν ή να προβοκάρουν φοιτητές. Το ιδεολογικοποιημένο από κοινού με το κοινό, ποινικό έγκλημα σε αγαστή και ανεμπόδιστη δράση. Που φτάνει από την διακίνηση ναρκωτικών ως τις οργανωμένες ληστείες πανεπιστημιακών εργαστηρίων, πολύτιμων συλλογών του Ιδρύματος, ΑΤΜ που βρίσκονται στις σχολές, επιθέσεις, μαχαιρώματα κλπ. Η Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου έχει πολλαπλώς μαρτυρήσει από την διάχυτη αυτή βία αλλά και ατιμωρησία χωρίς, ουσιαστικά, να ιδρώνει το αυτί κανενός. Τουλάχιστον όχι αυτών που επωφελούνται από την απαράδεκτη αποσιώπηση. Αποσιώπηση που στα μάτια μου ισοδυναμεί με συγκάλυψη και εντέλει με συνενοχή. Αιτία όλων αυτών η σταθερή έλλειψη βούλησης των πανεπιστημιακών αρχών από το ΑΠΘ ως το Μετσόβιο και από το ΕΚΠΑ ως το Οικονομικό να απαλλάξουν μεθοδικά και συντονισμένα τις σχολές τους από τις συμμορίες που δρουν ανενόχλητες εντός τους με άθλιο προκάλυμμα το άσυλο καίγοντας και δηώνοντας την Αθήνα κάθε τρεις και λίγο. Και απαξιώνοντας κάθε ακαδημαϊκό κύρος. Αν οι πανεπιστημιακές αρχές αναλάμβαναν ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ πρωτοβουλία τότε και η Πολιτεία δεν θα μπορούσε να προβάλει κωλύματα ή να στρεψοδικήσει. Τότε η Αστυνομία και η Δικαιοσύνη δεν θα παρέμεναν ανενεργές. Αλλά εδώ απαιτούνται και συναίνεση και συντονισμένη στρατηγική που θα απαλλάξουν όχι μόνο τις σχολές αλλά τα κέντρα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης από την ιδιότυπη αυτή, εμπόλεμη ομηρία. Την χρόνια παράνοια της βίας και της παρακώλυσης των βασικών λειτουργιών στη πρωτεύουσα. Μια πόλη που οδηγεί καθημερινά τους πολίτες της στην απόγνωση και την νεύρωση. Στην προσβολή της ατομικής μας αξιοπρέπειας και σε δραματική υποβάθμιση της ποιότητας ζωής του συνόλου.
Τότε και οι Δήμοι θα αναλάβουν τα όσα τους αναλογούν. Φερ' ειπείν ο Δήμος Αθηναίων το πολύπαθο Πεδίο του Άρεως. Αλλά και οι τέσσερις (!) όμοροι δήμοι της Πανεπιστημιούπολης Ζωγράφου θα επέμβουν στο Μητροπολιτικό Πάρκο Ιλισίων που τους ανήκει σύμφωνα με τις δηλώσεις της ίδιας της Συγκλήτου για να το ευπρεπίσουν και να το διαφυλάξουν από τις συμμορίες που το λυμαίνονται. Πρόκειται για έναν αχανή, ανυπεράσπιστο χώρο στον οποίο κινούνται δεκάδες χιλιάδες φοιτητών και περιοίκων. Επαναλαμβάνω : Στην Φοιτητική Εστία Ζωγράφου επί της Ούλοφ Πάλμε συνεχίζεται μέρα μεσημέρι το εμπόριο ναρκωτικών από μπράβους σε πολυτελή αυτοκίνητα ΜΕΣΑ στον προαύλιο χώρο της Εστίας! Και δεν αντιδρά κανείς. Με δωμάτια της Εστίας να είναι κατειλημμένα και να χρησιμοποιούνται ως αποθήκες. Με το Πανεπιστήμιο να μην παρεμβαίνει ως έχει εκ του νόμου δικαίωμα. Και με την πλειονότητα των φοιτητών να υφίσταται τις έκνομες πράξεις των ολίγων. Προς δόξαν της δημοκρατίας και της ακαδημαϊκής ελευθερίας.
ΥΓ. Λίγο πριν γίνεις πρωθυπουργός Αλέξη αντάλλασσες ευφρόσυνους ασπασμούς νίκης με τους πρυτάνεις στις συνόδους τους καταχειροκροτούμενος ή συναντούσες γνωστούς, ακαδημαϊκούς δασκάλους σαν ισότιμος διανοούμενος, το βαθύτερο σου έλλειμμα. Αργότερα από αυτούς άλλους υπουργοποίησες και σε άλλους ανέθεσες υψηλά, κυβερνητικά πόστα. Μήπως τώρα ήρθε η ώρα εκτός από τις κοινωνικές αβροφροσύνες, τις επισκέψεις σε ονομαστικές εορτές και την στρατολόγηση συμπαθούντων να αναλάβεις ευρύτερη δράση για να καταστούν πάλι τα πανεπιστήμια μας χώροι παιδείας, ελεύθερης έρευνας και αριστείας κι όχι άντρα παρανομίας και κατατρομοκράτησης των πολιτών όπως είναι σήμερα; Ο υπουργός κ. Γαβρόγλου πήρε την αξιέπαινη πρωτοβουλία να συγκροτήσει επιτροπή εναντίον της βίας στα ΑΕΙ.
Μήπως πρέπει τώρα εσύ προσωπικά παλιέ μου φίλε, πρωθυπουργέ κ. Τσίπρα, αφού όλοι οι άλλοι υπεκφεύγουν, να τεθείς - εσύ επαναλαμβάνω - επικεφαλής αυτής της εθνικής προσπάθειας; Επειδή εκτός από την μικροπολιτική υπάρχει και η υστεροφημία του καθενός μας . Υπάρχει και η ευθύνη για το μέλλον της νεολαίας αυτού του τόπου. Υπάρχει και η Ιστορία που μας παρατηρεί αμείλικτη.
ΦΤΆΝΕΙ ΠΙΑ ΜΕ ΤΟ ΤΑΞΙΚΟ ΜΊΣΟΣ. ΚΑΙ ΛΊΓΗ ΤΑΞΙΚΗ ΑΓΆΠΗ ΣΎΝΤΡΟΦΟΙ!

Η υπερήφανη απάντηση του Εξοχότατου ΠτΔ κ. Παυλόπουλου στον Ερντογάν

Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν είναι ιταμός, είναι προκλητικός, είναι θρασύς αλλά δεν είναι ανιστόρητος. Απλώς λέει τα όσα εκστομίζει γνωρίζοντας ότι απέναντι του έχει μιαν ηγεσία ψοφοδεών και τυχάρπαστων η οποία αποφάσισε να είναι ηττημένη πριν καν αγωνιστεί. Και για αυτό αποδέχεται κάθε του αμετροέπεια. 

Περίμενα τρεις μέρες μετά τις χυδαίες δηλώσεις του Σουλτάνου για τον Σαγγάριο και τα παστά ψάρια κάποιαν απάντηση από τον ΠτΔ, τον ΠΘ, τους υπουργούς Εξωτερικών ή Άμυνας αλλά εις μάτην. Ο Ερντογάν εξύβρισε σκαιά την εθνική μνήμη διαστρεβλώνοντας τα πραγματικά γεγονότα και παρουσιάζοντας τους άκαπνους και απόλεμους Τούρκους ως... στρατηλάτες αλλά η ελληνική πλευρά επέλεξε πάλι την τακτική του κατευνασμού και της ντροπιαστικής σιωπής. Φαντάζεστε στη θέση των σημερινών φαντασμάτων που υποδύονται την πολιτική και πολιτειακή ηγεσία να ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο Ανδρέας Παπανδρέου ή ακόμη και ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης; Θα άφηναν αναπάντητη την πρόκληση; 

Εν συντομία λοιπόν ας θυμίσουμε στους απέναντι συμμάχους μας που τόσο γενναία αιχμαλώτισαν ένα περίπολο σε καιρό ειρήνης για να εκβιάσουν κατά την πάγια τακτική τους ότι κατά τον προηγούμενο αιώνα και μέχρι να φτάσουμε στον Σαγγάριο - δηλαδή λίγα χιλιόμετρα μακριά από την Άγκυρα - και το μέτωπο να καταρρεύσει λόγω εγκληματικών λαθών (με τον στρατό μας όμως ουσιαστικά ανίκητο), οι Έλληνες απελευθέρωσαν κατά σειρά την Ήπειρο, την Μακεδονία και την Θράκη υποχρεώνοντας τον οθωμανικό στρατό σε ντροπιαστικές ήττες και παραδόσεις. Κυρίως κατέλαβαν με ιδιοφυή αιφνιδιασμό την δεύτερη, μεγαλύτερη πόλη της αυτοκρατορίας, την Θεσσαλονίκη, γενέτειρα του Κεμάλ (!) ενώ ο Κουντουριώτης και ο "Αβέρωφ" του έκλεισαν τον τουρκικό στόλο στα Δαρδανέλλια καθιστώντας το Αιγαίο ελληνική λίμνη από την Σαμοθράκη ως την Κρήτη. Και από την Χίο ως την Ικαρία και την Γαύδο. 

Αλλά και κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο η Ελλάδα πρωτοστάτησε στη νίκη του ελεύθερου κόσμου απέναντι στον Φασισμό, στην Ιταλία και την Γερμανία, με τεράστιες θυσίες και συνεχή, αιματηρή αντίσταση ενώ η Τουρκία επέλεξε θρασύδειλη ουδετερότητα. Λόγω της προσφοράς αυτής οι Σύμμαχοι μάς επέστρεψαν τα Δωδεκάνησα (και τα Ύμια, βεβαίως ) που ως τότε ήσαν ιταλική κτήση. Ο ίδιος ο Τσόρτσιλ υποσχέθηκε και την Κύπρο -  που οι Οθωμανοί πούλησαν στην Μ. Βρετανία το 1878 έναντι 100.000 λιρών (sic) - αλλά ο καταστροφικός Εμφύλιος απέτρεψε αυτή την θετική εξέλιξη με αποτέλεσμα το κυπριακό να αιμορραγεί ως σήμερα. 

Κατ' ουσίαν λοιπόν ποτέ και πουθενά δεν νίκησαν σε όλο τον εικοστό αιώνα οι Τούρκοι αφού δεν πολέμησαν καν. Όσο για την εισβολή στην Κύπρο τον Ιούλιο του 1974, ας όψεται η  προδοσία της Δικτατορίας που απέσυρε την ελληνική μεραρχία από την Μεγαλόνησο. Οι Τούρκοι "νικούν" μόνο με αφύλαχτες κερκόπορτες. Όταν δεν βομβαρδίζουν εκ του ασφαλούς αμάχους ή κουρδικά χωριά στα σύνορα τους με το Ιράκ και τη Συρία. Οι πολέμαρχοι! Που στο Αφρίν τους γονάτισαν γυναίκες! 

Και ρωτώ τώρα τον κ. Ερντογάν τα ξύλινα κιβώτια που μεταφέρονται σωρηδόν από την Συρία στην Άγκυρα περιέχουν αλίπαστα ή σορούς στρατιωτών του; Επειδή η οδυνηρή αλήθεια είναι πως η Τουρκία μετά από πολλές δεκαετίες θρηνεί σκοτωμένους από πολεμικές επιχειρήσεις και μάλιστα εκεί που θεωρητικά υπερτερούσε. 

Και για να επιστρέψουμε στον Σαγγάριο... Της Σμύρνης προηγήθηκαν οι ανατριχιαστικές γενοκτονίες Αρμενίων, Ποντίων και Ασσυρίων, ο πρόδρομος δηλαδή του ναζιστικού Ολοκαυτώματος, αυτή είναι η πολεμική αρετή τους. 2.000.000 σφαγιασθέντες, από νήπια έως γέροντες. Κι από την άλλη η μη τήρηση των διεθνών συμφωνιών και το απηνές πογκρόμ των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης, π.χ τα Σεπτεμβριανά, δηλαδή η άλλη μεγάλη νίκη του όχλου απέναντι σε αμάχους και αθώους. 200.000 Ομογενείς εκδιώχθηκαν ενώ οι μουσουλμάνοι της Θράκης απολαμβάνουν τα προνόμια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 

Τέλος σε κάθε γωνιά της Τουρκίας, σε κάθε βουνό ή πόλη, από την Αδριανούπολη ως την Τραπεζούντα και από την Πόλη ως την Καίσαρεια και την Αττάλεια πάντα θα ξεπροβάλλει ένα αρχαίο θέατρο, μια ελληνική επιγραφή, ένας βυζαντινός ναός, κάποιο άγαλμα ωραίου Θεού ή η τοιχογραφία ενός στρατηλάτη Αγίου, κάποιος Απόλλων ή κάποιος Μυροβλήτης, για να θυμίζουν στην παγκόσμια κοινότητα ποιοι μεγαλούργησαν επί χιλιετίες στα χώματα αυτά δημιουργώντας έναν ελληνικό πολιτισμό, προσφορά και κτήμα της Οικουμένης. Όσο για τα παστά ψάρια, εμείς έχουμε μάθει τις πληγές μας να τις κάνουμε τραγούδι και τέχνη υψηλή. Γιατί για μας περισσότερο από οποιονδήποτε στρατιωτικό θρίαμβο μετράνε οι νίκες του Αχιλλέα και του Έκτορα στους στίχους του Ομήρου αλλά και οι θρήνοι στις στροφές του Σεφέρη. Η βάρβαρη χαρά από το αίμα και την καταστροφή ανήκουν σε άλλους.

Το Μέλλον σαν Εφιάλτης

Πραγματικά λίγα είναι τα κείμενα από τα πολλά που διάβασα σχετικά με τα γεγονότα στον Έβρο τα οποία να ορθοτομούν τον λόγο της ψυχραιμίας. Επειδή οι πάντες ομιλούν - βλακωδώς - για αυτοσυγκράτηση, λες και δεν δείχνει η Ελλάδα αυτοσυγκράτηση. Λες και έχει τίποτα άλλο να επιδείξει αυτή την στιγμή της εθνικής ταπείνωσης καθώς είναι ριγμένη οικονομικά και ηθικά στο καναβάτσο. Από ενόχους πολιτικούς και ράθυμο, κατατονικό λαό. Του οποίου η φιλοπατρία έχει εξαντληθεί στις πόζες. Και τον οποίο έχουν διαβρώσει ατομικισμός και τρυφηλότητα. Καταναλώνω άρα Υπάρχω. Ιστορικός νόμος : Όσο πιο αδύναμος, τόσο πιο ευχειραγώγητος. Όψονται όποιοι κατάντησαν τη χώρα μας προτεκτοράτο. Και δεν είναι λίγοι.
Απαιτείται λοιπόν ψυχραιμία που όμως δεν δείχνει η ελληνική πλευρά αφού δεν έδειξε εγκαίρως προβλεπτικότητα. Αντιθέτως, η Ελλάδα δείχνει ή επανάπαυση ή πανικό. Πόσο μάλλον που η Ε. Ε και το ΝΑΤΟ εξαντλούνται σε ευχολόγια απέναντι σε μιαν σταθερά παραβατική Τουρκία. Η σοβούσα κρίση ανάμεσα σε Αθήνα και Άγκυρα είναι κρίση του διεθνούς δικαίου και της αμφίβολης αποτελεσματικότητας του.
Οι Τούρκοι, από την άλλη, είναι προφανές ότι θα εξαντλήσουν κάθε δυνατότητα τεχνητής όξυνσης καθώς έχουν ήδη ανοιχτά τέσσερα (4) μέτωπα και δεν φοβούνται την περαιτέρω επιδείνωση! Οφείλουν να παίξουν τον ρόλο τους ως περιφερειακής υπερδύναμης με κάθε κόστος. Το παιχνίδι χοντραίνει επικίνδυνα στη γειτονιά μας. Με την Κύπρο να σέρνει τον χορό ποντάροντας περισσότερα στο Ισραήλ παρά στο εθνικό κέντρο. Παράνοια!
Την ίδια στιγμή η Ελλάδα ασκεί, όπως ασκεί, την εξωτερική της πολιτική επιεικώς ερασιτεχνικότατα. Οπότε Έλληνας επίσημος προβαίνει σε δηλώσεις, ακολουθεί διπλωματικό επεισόδιο! Από τον ΠτΔ ως τον πρωθυπουργό και από τον Καμμένο ως τον Κοτζιά. Ο τελευταίος έχει άθλιες σχέσεις με την διπλωματική υπηρεσία και αυτό το πληρώνουμε καθημερινά. Δεν υπάρχει σχέδιο, είναι προφανές όπως και το ότι δεν επιδιώκονται μεθοδικά συμμαχίες στα διεθνή φόρα για να αντιμετωπιστεί η επιθετικότητα της γείτονος με το ανεξέλεγκτο, φασιστικό καθεστώς. Επίσης είναι ανύπαρκτη η εθνική συνεννόηση, το υπεράνω κομμάτων κοινό σχέδιο δράσης, κυρίως με ευθύνη του Σύριζα. Ο Βίτσας στο Πεντάγωνο ήταν μια εγγύηση. Σήμερα το στράτευμα είναι ανάστατο ενώ επιπλέον επίκεινται και οι κρίσεις των Αξιωματικών με ό τι αυτές συνεπάγονται στρατιωτικά, πολιτικά και ψυχολογικά. Το ηθικό του έθνους βρίσκεται στο ναδίρ και γιαυτό κάποιος έχει τεράστια ευθύνη.
Η επίσκεψη Ερντογάν τώρα πληρώνεται όπως και η διπλωματία της γραβάτας του Κοτζιά (good diplomacy)! Ο υπουργός εξωτερικών μοιάζει πολύ με τον προκάτοχό του Βενιζέλο. Υπερεκτιμά τον εαυτό του και υποτιμά όλους τους άλλους. Σε αυτή την χρονική στιγμή ο Γκαστόνε Αλέξης είναι φανερό ότι έχασε το τυχερό του άστρο. Μακάρι να μην φύγει από την εξουσία μετά από εθνική συμφορά όπως ο άλλος amateur, ο Ιωαννίδης. Μακάρι να μην αποδειχτεί ο μοιραίος Αλέξης.
ΥΓ. Στην φωτογραφία το συνταρακτικό Μνημείο της Περγάμου με τις ψυχές των αθώων χαραγμένες στο μάρμαρο σαν χορός αρχαίου δράματος. Η σύνθεση είναι του Βάσου Καπάνταη και έχει στηθεί έξω από την Εστία Νέας Σμύρνης. Επειδή όποιοι ξεχνούν το παρελθόν, είναι καταδικασμένοι να το ξαναζήσουν στο μέλλον σαν εφιάλτη.

Αντίο φίλε

«Ỏψείω, εφετικό του ὁρώ = επιθυμώ να δώ».

Ο Σπύρος Ευαγγελάτος, ο Γιώργος Πάτσας και το ζήτημα της όψεως στο αρχαίο δράμα.

“Πρώτες έρχονται οι ενστικτώδεις ανάγκες και μετά η πολυτέλεια του “περιττού». Το μη απαραίτητο ορίζει τον άνθρωπο. Είναι η ψυχή μας, είναι η απόδειξη της πνευματικότητάς μας αυτό. Είναι αυτό που σηκώνει τον άνθρωπο όρθιο στα πόδια του.”

Βασίλης Φωτόπουλος (1934-2007)

«Σκέφτομαι συχνά πως η ιστορία της τέχνης, όπως εξάλλου και η ιστορία εν γένει, είναι ένα αυθαίρετο κατασκεύασμα χρονολογιών, προσώπων, θέσεων και επιλογών, που επ’ ουδενί αντιπροσωπεύει ή αποτιμά σωστά ολόκληρο το φάσμα της ανθρώπινης σκέψης ή δημιουργίας. Η χρησιμότητά της έγκειται μόνο στο ότι λειτουργεί σαν εργαλείο, σαν το μπαστούνι του τυφλού, ας πούμε, που, ενώ δεν δείχνει τον κόσμο, ο τυφλός δεν μπορεί να υπάρξει στον κόσμο δίχως αυτό. Με την ίδια λογική θα μπορούσε να υπάρξει και μια άλλη ιστορία της τέχνης με εντελώς διαφορετικά πρόσωπα ή γεγονότα, που να διεκδικεί το ίδιο αξιωματικό κύρος σε σχέση με την αενάως φεύγουσα κι ασύλληπτη πραγματικότητα. Η ιστορία λοιπόν, εκτός από αυθαίρετη -ή, ακριβώς γι’ αυτό- είναι άδικη. Η «αδικία’’ της όμως, είναι ζωτικής σημασίας, αν θέλουμε να προσεγγίσουμε, έστω, τον κόσμο των μορφών. Εφόσον λοιπόν, ο Θεοτοκόπουλος ή ο Βερμέερ έμειναν άγνωστοι επί αιώνες, γιατί να μην υποθέσουμε ότι υπάρχουν κι άλλες τέτοιες περιπτώσεις, πρόσκαιρα ή και οριστικά χαμένες, η αποκάλυψη των οποίων θα άλλαζε άρδην (;) τα ιστορικά δεδομένα; Η ιστορία βέβαια, δε γράφεται με εικοτολογίες. Πόσο όμως «πραγματική» είναι η πραγματικότητα επί της οποίας ερείδεται; Εξάλλου δεν είναι γεγονός ότι στον αντίποδα μιας προφανούς αλήθειας υπάρχει μια άλλη αλήθεια, προφανέστερη;»[i]

Ο Σπύρος Ευαγγελάτος ανανέωσε με εμβληματικό τρόπο την ποιητική του μεταπολεμικού θεάτρου μας δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση το αρχαίο δράμα. Ειδικότεροι ομιλητές εμού ανέπτυξαν ήδη τις καινοτομίες που ο Σπύρος Ευαγγελάτος εκόμισε την ελληνική θεατρική σκηνή ήδη από τη δεκαετία του 70. Είναι πάντως πανθομολογούμενο ότι το ΑμφιΘέατρο του υπήρξε η τρίτη μεγάλη σχολή, εντός ή εκτός εισαγωγικών, μετά το Εθνικό και το Θέατρο Τέχνης στην εποχή της Μεταπολίτευσης. Προσωπικά θα σταθώ στην τόσο γόνιμη όσο και πολυετή συνεργασία του με τον Γιώργο Πάτσα, συμπληρώνει όσονουπω τον μισόν αιώνα, οιονεί μαθητή του και συν τω χρόνω βασικό συνεργάτη και συνδιαχειριστή μιας κοινής, ερμηνευτικής ιδέας. Σε αυτόν τον σύγχρονο ανταγωνισμό ανάμεσα στον σκηνοθέτη-θεό και το σκηνογράφο ... ημίθεο διαπιστώνει κανείς ότι στην προκειμένη περίπτωση σημειώνεται χρυσή ισοπαλία. Ο Γιώργος Πάτσας αξιοποιεί το πρωτοποριακό όραμα του νεαρού σκηνοθέτη επιμένοντας στη χρήση υλικών με την σφραγίδα του μοντερνισμού. Την αξιοποίηση δηλαδή μιας διεθνούς γλώσσας εικόνων και συμβόλων, υπαινιγμών και ανατροπών κρατώντας μακριά τα φολκλόρ στοιχεία με τα οποία λίγο-πολύ φόρτιζε την αναβίωση του αρχαίου δράματος η προηγούμενη γενιά σκηνογράφων ενώ παράλληλα του εξασφαλίζει εκείνο το υπερβατικό κέλυφος το οποίο είναι απαραίτητο ώστε να εκκολαφθεί ο τραγικός μύθος. Ο ίδιος ο Γιώργος Πάτσας, έμπειρος πια και καταξιωμένος διεθνώς σκηνογράφος με περισσότερα από 40 χρόνια παρουσίας στην διακονία του αρχαίου δράματος τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, δηλώνει πως οι κύριες επιρροές του έρχονται από τον υπερρεαλισμό και την ποιητική των σύγχρονων τεχνοκρατικών υλικών, μεταλλικές κατασκευές, πλεξιγκλάς, νάυλον μεμβράνες κλπ. Προσωπικά πιστεύω ότι η ποιητική του Π. τόσο αδρή, δωρική, δραματική και υπαινικτική συγχρόνως αρδεύεται από την μεγάλη παράδοση του ευρωπαϊκού εξπρεσιονισμού δηλαδή εκείνης της μορφοπλαστικής γλώσσας που αποκρούει τον ρεαλισμό ως χυδαίο επειδή εκμεταλλεύεται το προφανές και η οποία επενδύει και το σύμβολο ως συμβόλαιο ανάμεσα στο φαίνεσθαι και το κρύπτεσθαι. Στο κρύπτεσθαι αλλά υπάρχειν.

Πως δημιουργείται η υποβολή; Πως γειώνεται το θείο; Πως οπτικοποιείται το τρομερό χωρίς να υποβιβαστεί η καταλυτική του ενέργεια; Πως συντελείται το θαύμα με χειροποίητα μέσα και χωρίς την συνδρομή της μεταφυσικής; Πως μεταμορφώνεται το υλικό της απελπισίας σε ποιητικό υλικό συνάπτοντας αόρατους αρμούς με τα πράγματα και την γλώσσα τους; Ο Ευαγγελάτος θέλει να εξαγάγει νόημα από το ελάχιστο και να πλάσει χώρους σχεδόν υπερβατικούς αποκλειστικά με την αντίστιξη φωτός και σκότους. Βλέπετε τα πάντα είναι κατά βάθος μουσική. Ο Πάτσας ξέρει και μπορεί να τα πραγματοποιήσει όλα αυτά. Να οδηγήσει πιο πέρα την αρχική έμπνευση. Ο μαέστρος, ο σολίστας και οι τρόποι να καταστεί η μαγεία χειροποίητη και το θαύμα ψηλαφητό.

Ο Πάτσας έχει δώσει γοητευτικές απαντήσεις στο διαχρονικό ζήτημα της σκηνικής αποκατάστασης του αρχαίου δράματος χωρίς να τυποποιείται σε μια μονοδιάστατη προσέγγιση του προβλήματος. Κάθε καινούρια παράσταση είναι μια νέα ευκαιρία για ένα διαφορετικό προβληματισμό. Και το ταξίδι συνεχίζεται και η εικόνα εμπλέκεται με τον λόγο ερωτικά και το θέατρο επιμένει εκεί που η ζωή καταρρέει και ο στίχος του Καρούζου παραμένει σταθερά επίκαιρος: Να παγιδεύσεις το αόρατο στην ορατότητα.

Υπάρχει λοιπόν η επίσημη Ιστορία, καρφιτσωμένη στο δέρμα του χρόνου. Με τα συνταρακτικά γεγονότα, τους κρίσιμους σταθμούς, τους δαφνοστεφανωμένους ήρωες ή τους αποδιοπομπαίους τράγους της. υπάρχουν όμως και μυριάδες μικρές ιστορίες, οι ατομικές περιπτώσεις που εμπλέκονται στον ιστό της μεγάλης. Σαν έντομα τυφλωμένα απ’ το σκληρό φως που μεθούν με το θάνατό τους. Πρόκειται για τους ανώνυμους εκείνους που άλλοτε επιβιώνουν κι άλλοτε συντρίβονται στη χοάνη του μηδέν. υπάρχει, επίσης, η καταγεγραμμένη Ιστορία αλλά υπάρχει και η άγραφη. Όπως υπάρχουν οι ιστορίες των καθημερινών ανθρώπων που κάποτε κάποτε αφήνουν τα ίχνη τους στο χρόνο, γίνονται ντοκουμέντα για τους μελετητές του μέλλοντος ή αφορμή δημιουργίας για τους καλλιτέχνες του σήμερα. Είναι τότε που οι ιστορίες αποκτούν σχήμα καθιστάμενες εικόνες και που οι εικόνες αφηγούνται ιστορίες. Τότε όλες αυτές οι εικόνες και τα σπαράγματα των εικόνων γίνονται ο ιδανικός σκηνικός χώρος για να εκκολάψει το δράμα τα αυγά του. Η εικόνα πρώτα. Και έπειτα ο λόγος. Και έπειτα η μέθεξη. Δηλαδή ο Πάτσας με τον Ευαγγελάτο.

Υπάρχει επίσης ο Χρόνος και η βουβή διαρκής ροή η οποία παρασύρει υπόκωφα και ισοπεδώνει τα πάντα. Απ’ τον «Οζυμανδία» του Shelley ως τον Bill Gates. Που κατατρώγει τις ζωές των ανθρώπων και απαξιώνει τα έργα τους, τα έργα του έρωτα ή του ιδρώτα. υπάρχει, τέλος, μια ανειρήνευτη μάχη ανάμεσα στη σιωπή που θέλει ντετερμινιστικά να επικαλύψει τα πάντα και τις διάφορες φωνές που επιδιώκουν ν’ ακουστούν. Που από ποικίλες κατευθύνσεις αντιστέκονται. Αυτές τις φωνές τις ονομάζουμε αλλιώς «πολιτισμό». Ο πολιτισμός εν γένει εκφράζει συλλογικότητες, ενώ η τέχνη αντανακλά ατομικές αγωνίες οι οποίες όμως φιλοδοξούν να εκφράσουν το σύνολο. Η Τέχνη. Μια δύναμη που βούλεται να εξανθρωπίσει την Ιστορία, εξανθρωπίζοντας το Χρόνο, τον πανδαμάτορα… Τιτάνιος, ανώφελος αγώνας. Το θέατρο συνιστά την απόλυτη επίγνωση αυτής της φθοράς. Εξ ου και η γοητεία του.

Η Κική Δημουλά το λέει αλλιώς:

Φταίνε κυρίως τα φρεάτια

μπούκωσε η παλαιότητα του κόσμου

δεν τραβάνε οι σχισμές.                                   (Τα εύρετρα, Ίκαρος, Αθήνα 2010)

Ο Σπύρος Ευαγγελάτος περιέγραψε πρόσφατα εξ αφορμής της παράστασης «Αμύντας» πως διαμορφώνεται ex nihilo η ένταση του σκηνογραφικού χώρου. «Θα σου πω κάτι: Όταν έκανα την πρώτη μου σκηνοθεσία την έκανα στο σαλονάκι του σπιτιού μου που, όταν παραμερίζαμε τα έπιπλα, ήταν δυο επί δυο μέτρα. Ήταν ο "Φορτουνάτος". Μετά, όταν πήγαμε στο θέατρο Βεργή, ένιωσα ότι διαλύθηκε το Σύμπαν. Ό,τι ωραίο είχα βρει στο σαλονάκι χανόταν στη σκηνή του θεάτρου. Αναζητώντας λύσεις μπαίνω μια μέρα στο δωμάτιο των γονιών μου και καθώς πέφτω στο κρεβάτι λέω του πατέρα μου: "Δεν κάνω γι' αυτή τη δουλειά, δεν κάνω γι' αυτή τη δουλειά". Και τότε ο πατέρας μου, ένας μειλίχιος και εξαιρετικά ευγενής άνθρωπος (σ.σ.: ο μουσικός Αντίοχος Ευαγγελάτος), με αρπάζει από τους ώμους, με τραντάζει και μου φωνάζει το εξής παράλογο: "Αν δεν κάνεις εσύ γι' αυτή τη δουλειά, τότε ποιος κάνει;". Αυτός ο παραλογισμός ήταν βάλσαμο. Με συνοδεύει σε όλη μου τη ζωή»[1].

Προσωπικά βρίσκω απόλυτα ενδεικτική για την εν γένει ποιητική του συνήθως ολιγόλογου και διακριτικού Γιώργου Πάτσα την εξής δήλωσή του: «…Η άδεια σκηνή μπορεί να γεμίσει με όλα ή με τίποτα. Είναι ένα αίνιγμα που ζητάει κάθε φορά απάντηση…». Και συνεχίζει: «…Δύο είναι τα πράγματα που με ενδιαφέρουν: η αφαίρεση και το στοιχείο του υπερρεαλισμού - όπου μπορεί να υπάρξει βέβαια, γιατί είναι έργα που δεν τους ταιριάζει καθόλου κάτι τέτοιο. Δεν ξέρω αν αυτά είναι γενικά χαρακτηριστικά της δουλειάς μου που τα διακρίνει άλλος, αλλά αυτά μου αρέσουν και τα επιδιώκω όπου και όσο μπορώ…».[2]

Η Ελένη Βαροπούλου, πιο συγκεκριμένα, έχει μιλήσει για την περιπέτεια τον ρωμαλέων υφασμάτων στις σκηνογραφικές λύσεις του Γιώργου Πάτσα. Εγώ θα συμπλήρωνα πως επίσης πρόκειται και για την περιπέτεια τον ρωμαλέων σωμάτων. Ακόμα περισσότερο των ρωμαλέων ψυχών που ντύνονται τα αρμόδια υφάσματα. Βρίσκω απόλυτα επιτυχημένη, τέλος, την άποψη του Γιώργου Πεφάνη όταν υπογραμμίζει πως με τον Γιώργο Πάτσα και με το Σπύρο Ευαγγελάτο το θέατρο γίνεται για μια ακόμη φορά συνεκδοχή κόσμου... Οι σκηνογραφικές προτάσεις του Γιώργου Πάτσα συγκροτούνται κατά βάση όχι από πραγματικά αντικείμενα αλλά από τις μεταφορές τους. Από αυτό που ονομάζει ο Ντ. Γουίνικοτ "μεταβατικά" αντικείμενα και "μεταβατικότητα". Όπως ακριβώς μεταβατική είναι και η δραστηριότητα του παιχνιδιού των παιδιών αλλά και η λειτουργία της τέχνης των ενηλίκων. Προσκολλώμεθα σε ένα εξωτερικό στοιχείο, ένα οπτικό δόλωμα, μία φενάκη του ορατού ώστε να εισχωρήσουμε σε ένα ευρύτερο, μεγαλειώδη όσο και τρομακτικό κόσμο. Στο ανοίκειο που αιφνιδίως καθίσταται οικείο. Τον κόσμο του Μύθου στον οποίο εγκλωβίζεται η τραγική μοίρα εγκλωβίζοντας τον τραγικό ήρωα. Εκεί που και ο τελευταίος των ανθρώπων μετέχει υποχρεωτικά στη μοίρα του κόσμου. Βέβαια εδώ το παιχνίδι παίζεται στα ψέματα. Όσοι το συνειδητοποιούν, είναι οι καλοί αγωγοί- θεατές, οι άλλοι είναι εκείνοι που εξαντλούν την πραγματικότητα στο ορατό. Οι μύθοι και ιδίως ο μύθος στο αρχαίο δράμα είναι οδηγοί για τον κόσμο και όχι απεικονίσεις του κόσμου( η έκφραση ανήκει στον Ρόμπερτ Σήγκαλ). Ο μύθος και το αίμα και η εικόνα του αίματος. Γι' αυτό οι εικόνες, όταν είναι ζωντανές, στάζουν αίμα. Το αίμα φτιάχτηκε για να δημιουργεί ιστορία. Οι ιστορίες με τη σειρά τους γεννάνε τα πρόσωπα και τα πρόσωπα επιστρέφουν στο αίμα για να πάρουν δύναμη. Όσο όμως περισσότερο φωτίζονται, τόσο πιο εύκολα πεθαίνουν. Είναι νόμος. Ο νόμος του σκοταδιού. Το σκοτάδι είναι γεμάτο πλάσματα. Όσο πιο πυκνό, τόσο πιο πολύ ξεχειλίζει η αόρατη ζωή μέσα του. Και αυτό είναι νόμος. Αρκεί να διαθέτει κανείς το βλέμμα για να δεί. Οψείω σημαίνει όχι μπορώ αλλά θέλω να δω.

Η τέχνη του θεάτρου, ως εικόνα, ως λόγος και ως υπόκριση είχε ανέκαθεν την δυνατότητα να αποκρυσταλλώνει το πολύτιμο και να διαστέλλει το υποκειμενικό λειτουργώντας σαν επώδυνη όσο και λυτρωτική αμυχή στο δέρμα του χρόνου. Μπορεί, με άλλα λόγια, να δημιουργεί με αφορμή τον πάροντα κόσμο έναν άλλο κόσμο υπερβαίνοντας την προφάνεια των πραγμάτων. Σήμερα, στην εποχή των χυδαίων, δηλαδή των χωρίς σάρκα και χωρίς νόημα, εικόνων, οι εικόνες του θεάτρου υπερασπίζονται ακόμη τη μεταφυσική της εικονοποιίας, τον ζωτικό μύθο της ανα-παράστασης.

Βιβλιογραφία:

Γιώργος Πάτσας, Ο Ήχος του Άδειου Χώρου, Σκηνογραφίες 1965-2005, εκδ. Ergo, 2006

Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, ΕΚΠΑ, ΥΠ.ΠΟ, Έλληνες Σκηνογράφοι-Ενδυματολόγοι και Αρχαίο Δράμα, επιμέλεια Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ, Αθήνα, 1999

Παύλος Λέφας, Αρχιτεκτονική, Μια Ιστορική Θεώρηση, εκδ. Πλέθρον, 2013

John Storey, Πολιτισμική Θεωρία και Λαϊκή Κουλτούρα, Εισαγωγή, εκδ. Πλέθρον, 2015

Μάνος Στεφανίδης, Ζωγραφικός Χώρος – Θεατρικότητα, Αθήνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα, εκδ. ΥΠ.ΠΟ, 1985

Μάνος Στεφανίδης, Ο Χρόνος. Οι Άνθρωποι. Οι Ιστορίες τους. εκδ. Μουσείο Μπενάκη, 2009

---

[1] Συνέντευξη στη Μυρτώ Λοβέρδου, Το Βήμα 3/7/2016

[2] Συνέντευξη στον Βασίλη Αγγελικόπουλο, Καθημερινή, 6/1/2007

---

[i] Μάνος Στεφανίδης, Μια Ιστορία της Ζωγραφικής, εκδ. Καστανιώτη, πέμπτη έκδοση συμπληρωμένη,

2007, σελ. 262

Εισήγηση Μάνου Στεφανίδη στο Θεατρολογικό Συνέδριο προς τιμήν του Σπύρου Ευαγγελάτου, σκηνοθέτη, ακαδημαϊκού. Τετάρτη 9/3/2016, 17:30, Προπύλαια του ΕΚΠΑ

Τρία ποιήματα (στον Σπυρίδωνα Φίλκα-Φιλικό)

Ο Γέρος και η Θάλασσα (αλλιώς) 

Ο γερο Σεζάν με την καρέκλα του να κυνηγάει τον ανοιξιάτικο ήλιο της Προβηγκίας... Εδώ, η εικόνα ως η πιο άμεση, αδιαμεσολάβητη μορφή ιστορίας. Ένας Μύθος του εικαστικού Μοντερνισμού είναι σε αυτή την φωτογραφία απλώς ένας άνθρωπος που ρουφάει το φως λίγο πριν πεθάνει. Προσέξτε το μπαστούνι στην άκρη της εξώπορτας. 

Ο Σεζάν φωτογραφίζεται, έναν χρόνο πριν τον θάνατο του, με τον θάνατο στα μάτια. Σαν αντηλιά. 

Από την άλλη το διαρκές δέλεαρ, η διαρκής έμπνευση, ο διαρκής ίμερος αλλά και στόχος του κάθε ζωγράφου. Να δαμαστεί, να αγκαλιαστεί αισθητικά το σώμα. Το γυμνό κορίτσι σαν ζωντανή απόδειξη αθανασίας, το νεανικό, ερωτικό σώμα. Ο άντρας που γερνάει και απέναντι του το αιώνιο σύμβολο της Νεότητας. Τι διάλογος, αλήθεια! Το παιχνίδι των σχέσεων και της εξουσίας των σχέσεων διαχρονικά. Εν αρχή ο άντρας είναι ο κυνηγός και ο θύτης με το θήλυ σταθερά στο ρόλο του θηράματος. Στη συνέχεια όμως οι ρόλοι αντιστρέφονται. Θήραμα πια είναι το γέρικο αρσενικό και θύτης ο ακαταδάμαστο θηλυκό που σφύζει από αιώνια νεότητα. Από την άνοιξη της σάρκας. 

ΥΓ. Μερικές εικόνες, προσωπικό μου βίτσιο, ίσως φταίει η ηλικία, - μη δίνετε σημασία, - μου φέρνουν δάκρυα στα μάτια.

Εις Άδου Κάθοδος 

Τώρα κοιμάμαι στο βάθος του μυαλού σου.
Έχω κουρνιάσει ανάμεσα στο πρώτο

και το δεύτερο γράμμα της λέξης "καρδιά". 

( Έχεις καρδιά, είναι το συμπέρασμα). 

Κοιμάμαι ή έχω πεθάνει; Ποιός να ξέρει; 

Υπάρχω ή κατοικεί το φάντασμα μου

εκεί στο βάθος βάθος της ψυχής σου; 

Εσύ θα μου πεις. Εσύ μικρή μου αγάπη. 

Αφού μόνο εσύ ξέρεις τον τρόπο 

να μ ' αναστήσεις. Με κάθε τρόπο. 

Η Ανεμώνη 

Όταν τελειώνουν οι αγάπες 

κάποιοι τις κάνουν λέξεις 

κάποιοι, πιο δειλοί ακόμη, 

βιβλία τις κάνουν πολυσέλιδα. 

Κι άλλοι, ακόμα πιο δειλοί 

και πιο απελπισμένοι 

εικόνες με βαριές κορνίζες. 

Και οι πιο απελπισμένοι 

των πιο απελπισμένων 

μουσικές τις κάνουν και τραγούδια. 

Μάταιος κόπος! Πόνος

άδικα σπαταλημένος. 

Όταν μαραίνονται οι αγάπες 

τίποτε ν' ανθίσει, δεν μπορεί 

στη θέση που εκείνες άνθισαν. 

Μόνη μαύρη, καμμένη γη. 

Εκτός κι αν φυτέψει κανείς 

μιαν ανεμώνη στο φεγγάρι.