τι είναι η πατρίδα μας, στα αλήθεια;

 αναρωτιόμαστε κάποτε απαγγέλοντας Πολέμη

"Τι είναι η πατρίδα μας; Μην είν' οι κάμποι;

Μην είναι τ' άσπαρτα ψηλά βουνά;

Μην είναι ο ήλιος της, που χρυσολάμπει;

Μην είναι τ' άστρα της τα φωτεινά;"
 

Το ποιηματάκι του Πολέμη ήταν καλά κρυμμένο μέσα στα σκουπίδια του υποσυνείδητου, κομμάτι κι αυτό από έναν εφιάλτη των παιδικών χρόνων. Αυτόν της απαγγελίας κατεβατών στις σχολικές γιορτές και του κινδύνου να ξεχάσουμε τα στιχάκια μας μπρος στο κοινό γονέων, δασκάλων, συμμαθητών και τοπικών παραγόντων. Δεν ήταν και τόσο απλό και αθώο κάτι τέτοιο τω καιρώ εκείνω, όπως ίσως είναι σήμερα. 

Προσωπικά δε θυμάμαι να είχα αναλάβει  ποτέ το δυσβάσταχτο χρέος να απαγγείλω το πόνημα του Πολέμη. Θυμάμαι όμως, ως τώρα νάτανε, τη μικρή Ευγενούλα με το γεμάτο πιέτες ροζ φορεματάκι και τα ασορτί κόκκινα μαγουλάκια να τα καταφέρνει παρά τις γκριμάτσες  που κάναμε  απέναντί της, με σκοπό  να την κάνουμε να γελάσει και να χάσει τα λόγια της.  Θυμάμαι να δείχνει με τα χεράκια της αριστερά τους κάμπους (προς τη μεριά του Άλσους) και δεξιά "τα  άσπαρτα ψηλά βουνά" (προς τη μεριά του Υμηττού). Η (υπεύθυνη και για τη σκηνική μας παρουσία) δασκάλα μας κυρία Ευδοκία δεν άφηνε ποτέ και τίποτε στην τύχη.

Ο περιφερόμενος διακομματικός θίασος που έχει αυτοανακηρυχθεί  θεματοφύλακας της εθνικής καθαρότητας, στοχοποιώντας αυτή  τη φορά τη Θάλεια Δραγώνα και το  ομότιτλο έργο της, μου θύμισε και το ποίημα και το ερώτημα: Τι είναι η πατρίδα μας;
 

"Μην είναι τάχατε τα ερειπωμένα

αρχαία μνημεία της χρυσή στολή

που η τέχνη εφόρεσε και το καθένα

μια δόξα αθάνατη αντιλαλεί;"
 

Μεγαλώνοντας κατάλαβα πως ο Πολέμης και οι απαντήσεις του είναι πραγματικά μόνο για τις σχολικές γιορτές. Οι απαντήσεις στο ερώτημα τώρα δίνονται από το "θίασο" και είναι άθροισμα αρχαίων και σύγχρονων μύθων με μεγάλη αποδοχή-και οι μεν αρχαίοι μύθοι είναι μάλλον γραφικοί και ακίνδυνοι πλέον, αλλά οι σύγχρονοι στοιχειώνουν μια ολόκληρη χώρα, την πορεία της και την εξέλιξη, άρα και τη ζωή μας (γαμώ το).

• ο μύθος της ανάδελφης χώρας που ζηλεύουν και επιβουλεύονται όλοι οι εξ ορισμού κακοί γείτονες (πλην των ομόδοξων αδελφών μας Σέρβων ενδεχομένως).  

Και οι Βούλγαροι ομόδοξοι είναι αλλά δεν έχει καμιά σημασία. Αυτοί είναι  Βούλγαροι και κρυφοκοιτάζουν πάντα τη Μακεδονία μας για να αποκτήσουν διέξοδο στη θάλασσα, ενώ τα αδέλφια μας οι Σέρβοι δεν  μας απείλησαν ποτέ.

Εν ολίγοις λοιπόν η χώρα μας, σύμφωνα με τα λεγόμενα του θιάσου, ήταν πάντα περικυκλωμένη από εχθρικούς γείτονες. Σε όλους τους πολέμους υπήρξε αμυνόμενη υπέρ πατρογονικών βωμών και εστιών και σε όλους τους διπλωματικούς τσαμπουκάδες είχε το δίκιο με το μέρος της. Αυτοί οι εχθροί είναι υπεύθυνοι  για όσα δεινά συσσώρευσαν οι πόλεμοι και όταν δεν φτάνουν για να τα δικαιολογήσουν προσθέτουμε και τις  μεγάλες ξένες δυνάμεις (γενικώς). Κανείς τους δεν φαίνεται να έχει ακούσει για το "ανατολικό ζήτημα" που δημιούργησε η κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας  και του οποίου η χώρα μας ήταν μέρος γεωγραφικά και ιστορικά. Ένα ζήτημα που με την πολυπλοκότητά του μπορεί χαλαρά να βαπτίσει ένα πόλεμο επεκτατικό ή αμυντικό ανάλογα με τις προθέσεις του καθενός, αφού θα βρει εύκολα επιχειρήματα ακόμη και στα βάθη των αιώνων. Έτσι καταστροφικοί τυχοδιωκτισμοί (πχ μικρασιατική εκστρατεία) δικαιολογούνται και διπλωματικές πανωλεθρίες (Κυπριακό '60ς) επαναλαμβάνονται ("μακεδονικό" '90ς) με διακομματικές ευχές και λαϊκή συναίνεση.

Σε μια χώρα λοιπόν όπου η Ιστορία γράφεται συντεταγμένα (με ελάχιστες τιμητικές εξαιρέσεις) και μοιάζει με εξιστόρηση της "πολεμικής αρετής των Ελλήνων", είναι εύκολο για ένα "θίασο" να κυριαρχεί ιδεολογικά και, αν όχι να καθορίζει, να επηρεάζει ακόμη και την εξωτερική πολιτική...

"Μην είναι κάθε της ρηχό ακρογιάλι

και κάθε χώρα της με τα χωριά;

κάθε νησάκι της που αχνά προβάλλει,

κάθε της θάλασσα, κάθε στεριά;"

• μύθος δεύτερος: είμαστε μια φιλόξενη χώρα-αυτοί όμως είναι Αλβανοί, μαύροι και βρώμικοι. 

Ο μύθος του ανοιχτού, ανεκτικού στη διαφορετικότητα και φιλόξενου λαού.  Ευρωβαρόμετρα και άλλες δημοσκοπήσεις αλλά κυρίως η καθημερινή πραγματικότητα τον έχουν κάνει κομμάτια αλλά κάποιοι επιμένουν να τον συντηρούν. Ένας από τους πιο ξενόφοβους λαούς της Ευρώπης βαπτίζεται αυθαίρετα φιλόξενος  και ανεκτικός, ιδιότητα που έρχεται να προστεθεί  στις "προαιώνιες αρετές της φυλής".

Μια "φυλή" που προήλθε κι αυτή από αυθαίρετες ιστορικές αναγωγές και  λαθροχειρίες, γεννημένη θαρρείς ταυτόχρονα με την ίδρυση του σύγχρονου ελληνικού κρατιδίου και περιλαμβάνουσα αρχικά  κάθε καρυδιάς καρύδια. 

Η αλήθεια είναι βέβαια πως μετά τις  διαδοχικές ανταλλαγές πληθυσμών στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, το κρατίδιο   έγινε κράτος με γλωσσική και θρησκευτική ομοιογένεια σπάνια για τα δεδομένα της βαλκανικής. Αυτό όμως ήταν και το τέλος κάποιων πολυπολιτισμικών και πολύχρωμων περιοχών και πόλεων με πιο χαρακτηριστική περίπτωση αυτή της "συμπρωτεύουσας",  που από κοσμοπολίτικο λιμάνι μετεξελίχθηκε σε πρωτεύουσα του συντηρητισμού. Η κυριότερη συνέπεια αυτής της ομοιογένειας ήταν η τερατογέννηση του "ελληνοχριστιανικού έθνους", μιας ακόμη ιστορικής αυθαιρεσίας που αγνοώντας τις διαφορές "εθνικών" και χριστιανών έγινε η ιδεολογική βάση του νεοσύστατου κράτους.

 Ένα κράτος που με το παράδειγμα του δίδαξε στάση και στους πολίτες του. Νομοθετικοί και κοινωνικοί αποκλεισμοί  περίμεναν όσους δεν χωρούσαν στην "ελληνοχριστιανική" πλατφόρμα. Θρησκευτικές, πολιτικές, ακόμη και ανθρώπινες ιδιαιτερότητες όχι μόνο δεν έγιναν στοιχειωδώς ανεκτές, αλλά αντιμετωπίστηκαν με σκληρότητα. Άνθρωποι, κοινωνικές ή πολιτικές ομάδες ακόμη και γεωγραφικές περιοχές έζησαν την απομόνωση και τον αποκλεισμό επειδή είχαν την ατυχία να είναι "διαφορετικοί".

Το επίσημο κράτος, όταν δεν συντόνιζε τον αποκλεισμό των διαφορετικών, σφύριζε αδιάφορα. Έτσι οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, πριν ονομαστούν εθνικός κορμός, ήταν Τουρκόσποροι και άλλες παρόμοιες ομορφιές, ενώ οι σεξιστικοί χαρακτηρισμοί για τις γυναίκες της Σμύρνης σέρνονται ακόμη και σήμερα σχεδόν ένα αιώνα μετά. Αργότερα οι αριστεροί πολίτες έζησαν μισό αιώνα κοινωνικής απομόνωσης και οι θρησκευτικές μειονότητες είχαν προβλήματα ακόμη και για να αποκτήσουν άδεια οδήγησης.

Έτσι φτάσαμε σήμερα οι απόγονοι των Ελλήνων που μετανάστευαν σε Αμερική, Γερμανία και αλλού για να βρουν την τύχη τους, να υποδέχονται τώρα τους μετανάστες με τον ίδιο τρόπο που κάποτε υποδέχτηκαν τους "μαυροκέφαλους" γονείς και παππούδες τους σ' αυτές τις χώρες...

Τέλος, ο μύθος της συνέχειας του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού είναι κορυφαίος και αυταπόδεικτος. Αρκεί μια βραδινή βόλτα στα "πολιτιστικά κέντρα" της παραλιακής. 

"Όλα πατρίδα μας! Κι αυτά κι εκείνα,

και κάτι που 'χουμε μες την καρδιά

και λάμπει αθώρητο σαν ήλιου αχτίνα

και κράζει μέσα μας: Εμπρός παιδιά!"

Οι μύθοι δεν σταματούν εδώ, ο "θίασος" είναι ανεξάντλητος. Αν βρεθεί κάποιος απέναντί του ή στο δρόμο του αλίμονο του! Η συντηρητική ακροδεξιά εμπροσθοφυλακή θα αναλάβει την αποδόμησή του. Συνήθως τα καταφέρνει αλλά σε διαφορετική περίπτωση αναλαμβάνει το "αριστερό" τμήμα του,  δηλαδή Καραμπελιάδες, Κούνδουροι και λοιποί. Αν στραβώσει περισσότερο, υπάρχουν και οι πολιτιστικές εφεδρείες: Ο Στάθης για να τον κάνει γελοιογραφία και ο εθνικός μας συνθέτης να τον κατακεραυνώσει με μία δημόσια προς Στέφανο Ληναίο επιστολή.Αν μάλιστα είναι και γυναίκα, όπως συχνά συμβαίνει εσχάτως, τόσο το χειρότερο γι αυτή. Ο θίασος θα είναι ακόμη πιο σκληρός μαζί της-στην κουζίνα είναι η θέση της εξάλλου...

"Μάνα μου Ελλάς" από το "Ρεμπέτικο" για soundtrack. (οι τουρκικοί υπότιτλοι είναι σύμπτωση), ενώ οι πίνακες είναι του Γιάννη Γαΐτη.  

 

σχετικοί σύνδεσμοι:

• Θάλεια Δραγώνα
• Ηλία Κανέλλη: Η Θάλεια Δραγώνα και ο αρχαϊκός εθνικισμός 
• Η ρατσιστική υποδοχή των προσφύγων του 1922 από τον ανταποκριτή
  
•  "Πατριωτική αριστερά": Μερικές απορίες  από το "radical desire
•  H λατρεία της σταθερής ταυτότητας και της επανάληψης.Οι αντιρρήσεις προς την πατριωτική αριστερά.. από το :LEFT LIBERAL SYNTHESIS
• Γιάννη Χάρη: Τον είπε κανείς «ακροδεξιό»;