Ο Θάνατος Του Βασιλιά

Ανταποκρινόμενος στα αμέτρητα αιτήματα αναγνωστών της προηγούμενης ανάρτησης βάζω λίγη ακόμα Satapatha Brahmana. Αυτή τη φορά θα την κάνω mix με Jethro Tull – εξάλλου τα αρχαία κείμενα δεν γράφτηκαν να διαβαστούν όπως κάνουμε εμείς σήμερα, αλλά να τραγουδηθούν ή να ψαλθούν ή να απαγγελθούν μεγαλόφωνα συνοδεία μουσικής. 

Μου κάνει εντύπωση πόσο παρόμοια είναι η γλώσσα της Satapatha Brahmana περιγράφοντας μια Βεδική θυσία, μ’ αυτήν ενός παραδοσιακού Ιρλανδέζικου τραγουδιού που έγινε επιτυχία με τους Traffic: όπως ξέρουμε, Ο Γιάννης Κριθάρης Πρέπει να Πεθάνει. Η Βεδική θυσία περιλαμβάνει προσφορά του Βασιλιά των Φυτών, του Soma, στη θυσιαστική πυρά αφού πρώτα πατηθεί με πέτρες να βγει το εκχύλισμά του. Και οι δύο πηγές μιλάνε για θάνατο του φυτού, και το τονίζουν με πολύ παρόμοιες λέξεις. Με μωβ το μεταφρασμένο κείμενο της SB (από εδώ), με κόκκινο τα λόγια του τραγουδιού. 

Οπότε, Jethro Tull feat. Satapatha Brahmana: 

 

 

 

Ήρθαν τρεις άντρες [τρεις συμμετέχοντες ήταν το μίνιμουμ στις Βεδικές τελετές] 

Από τη Δύση [πάντα από τη Δύση πηγαίνει κάποιος στο Βεδικό μέρος της θυσίας] 

Να δοκιμάσουν την τύχη τους 

Κι αυτοί οι τρεις άντρες δώσαν βαρύ όρκο [οι Βεδικές θυσίες ξεκινούσαν με όρκους] 

Πώς ο Γιάννης Κριθάρης πρέπει να πεθάνει 

Όργωσαν, έσπειραν, τον θάψαν στ’ αυλάκια, πέταξαν χώμα στο κεφάλι του 

Κι οι τρεις άντρες δώσαν βαρύ όρκο: ο Γιάννης Κριθάρης είναι πια νεκρός. 

 

Kάνοντας αυτή τη θυσία, τον σκοτώνουν. Και πατώντας τον βασιλιά (το φυτό Soma) με βαριές πέτρες, τον σκοτώνουν.

Hσυχάζοντάς τον και παραδίδοντάς τον στη θυσιαστική φωτιά, τον σκοτώνουν

  ...................................................................................................... 

Κι ο μυλωνάς τον κακομεταχειρίστηκε χειρότερα απ’ όλους: 

Τον άλεσε ανάμεσα σε δυο μυλόπετρες 

Το φυτό της θυσίας (haviryagna) το σκοτώνουν με γουδί και γουδοχέρι, το σκοτώνουν με δυο μυλόπετρες 

 

ΥΓ: Now, in performing that sacrifice, they slay it; and in pressing out the king (Soma), they slay him; and in quieting and immolating the victim, they slay it. The haviryajña they slay with the mortar and pestle, and with the two mill-stones. 

"Ένα Κάρο"

"Έχω ένα κάρο πράγματα", "ο Γιώργος έχει ένα κάρο χρήματα" κ.α. Χρησιμοποιούμε τέτοιες εκφράσεις με οικείους, όμως τις αποφεύγουμε σε πιο τυπικές διατυπώσεις όπου λέμε: "έχω πολλά πράγματα", "ο Γιώργος έχει άφθονα χρήματα". Κάποιος που δεν ξέρει Ελληνικά θα μάθει πρώτα το τυπικό ("πολλά", "άφθονα") και κατόπιν το άτυπο και καθημερινό ("ένα κάρο"). 

Όμως ας αλλάξουμε ήπειρο και εποχή: 

Η Satapatha Brahmana, γύρω στο 700 π.Χ. (;) είναι ένα σύνολο σχολίων πάνω στις ακόμα πιο αρχαίες Ινδικές Βέδες (εμείς, φυσικά, στην Ελλάδα δεν μαθαίνουμε τίποτα για τις Βέδες, όμως το ότι δε μαθαίνουμε τίποτα δεν σημαίνει πως οι Βέδες δεν έχουν αξία). Τη διάβαζα πρόσφατα και εντυπωσιάστηκα που βρήκα ΑΚΡΙΒΩΣ την παραπάνω δημώδη έκφραση, "ένα κάρο". Λοιπόν, Satapatha Brahmana από την κλασική μετάφραση του Julius Eggeling - σχολιάζει ένα Βεδικό τελετουργικό όπου τα αφιερώματα έρχονται σε κάρα:

6. Moreover, the cart represents an abundance ... hence, when there is much of anything, people say that there are 'cart-loads' of it.

6. Επιπλέον, το κάρο εκφράζει την αφθονία ... οπότε, όταν υπάρχει αφθονία από κάτι, ο κόσμος λέει ότι υπάρχει "ένα κάρο" απ' αυτό

Εντυπωσιακό που 2.800 χρόνια και 6.000 χιλιόμετρα μακριά, δύο λαοί χρησιμοποιούν ίδιο ακριβώς σύμβολο και έκφραση για να εκφράσουν την αφθονία: "ένα κάρο". 

Ο παππούς μου ήταν καροποιός. Αυτός ίσως θα μπορούσε να μας πει περισσότερα.

 

    

"Καλή Αντάμωση Στα Γουναράδικα"

Έγινε σάλος πριν οκτώ χρόνια, όταν ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Β. Διαμαντόπουλος έκλεισε τον λόγο του στη Βουλή με τη φράση: "ραντεβού στα γουναράδικα". Προκλητική, ακατανόητη, τελικά ανέκυψε ότι ήταν συνηθισμένη φράση του Άρη Βελουχιώτη (ως "καλή αντάμωση στα γουναράδικα"). Λαϊκή έκφραση που ο Άρης χρησιμοποιούσε για να δείξει τον κίνδυνο που διέτρεχαν οι αντάρτες σχεδόν κάθε μέρα: οι αλεπούδες βγαίνουν από τη φωλιά τους, δεν ξέρουν αν θα ξαναγυρίσουν, οπότε αποχαιρετιούνται λέγοντας "καλή αντάμωση στα γουναράδικα", κρεμασμένες γούνες στο τσιγκέλι. 

Κι όμως! Το "καλή αντάμωση στα γουναράδικα" είναι πολύ πιο παλιό από την εποχή του Άρη! Πολλούς αιώνες πιο παλιό!

Λοιπόν, η έκφραση είναι από το Συνέδριο των Πουλιών του Αττάρ (12ος αιώνας), έναν υπερθησαυρό της Περσικής λογοτεχνίας που οι Ιρανοί κρατάν για τον εαυτό τους, δεν μας τον λένε, και πρέπει να κάνουμε χίλιες προσπάθειες να τον βρούμε. Όσοι από σας εκτιμάτε τον Μπόρχες, να ξέρετε ότι έχει γράψει το εξής:

Το ότι κάποιος θα ξεπεράσει την τεράστια μορφή που έγραψε τη Θεία Κωμωδία [τον Δάντη], μοιάζει απίστευτο και πολύ σωστά μοιάζει απίστευτο.

Κι όμως, αυτό το κατόρθωμα έχει γίνει.

Είναι το Συνέδριο των Πουλιών του Αττάρ.

Εδώ πρέπει να φύγουμε από κυνηγημένους αντάρτες. Πρέπει να πάμε στην καρδιά του σούφικου μυστικισμού. Όπου "ο χωρισμός των αλεπούδων" σημαίνει, λίγο πολύ, τη στιγμή του θανάτου μας. Τη στιγμή που ό,τι κάναμε στη ζωή μας, κι ό,τι δεν κάναμε, ό,τι πετύχαμε, κι ό,τι αποτύχαμε δεν θα 'χει καμία σημασία. Στη γλώσσα του σούφικου μυστικισμού αυτό επικράτησε να αποδίδεται με τη λέξη Εαυτός (ναφς στα αραβικά), δηλαδή όλα τα διάφορα "Ηλίας", "Μαρία", "Γιώργος" κ.λπ. που κουβαλήσαμε μια ζωή: παιχνιδάκια, μας τα δώσαν να παίξουμε λίγο, κάποια στιγμή μας τα παίρνουν οριστικά. Παραθέτω την αλληγορική ιστορία του Αττάρ στην αγγλική μετάφραση των Darbandi & Davis:

The Self’s squint-eyed and cannot guide you well, 

Part dog, part parasite, part infidel 

...................................................................

If though 

You weep that here on earth you cannot know 

Enough of this audacious infidel, 

Don’t worry; you’ll be comrades down in hell. 

 

Two Foxes 

Two foxes met, and tasted such delight

They could not let each other out of sight. 

But then a king came hunting on the plain 

And parted them. ‘Where shall we meet again?’ 

She yelped. He barked back as he reached their hole: 

‘At the furrier’s, dear -- hung up as a stole!’ ”

Κάνω μια προσπάθεια να το αποδώσω στα ελληνικά όσο μπορώ:  

Ο Εαυτός είναι αλλήθωρος, κακός οδηγός, 

Σκυλί, παράσιτο και άπιστος μαζί

...................................................................

Παραπονιέσαι

Πως δε χορταίνεις αυτόν τον θρασύ άπιστο 

Σε τούτον δω τον κόσμο; 

Μην ανησυχείς, θα είστε σύντροφοι στην κόλαση. 

 

Δυο Αλεπούδες

Δυο αλεπούδες έσμιξαν και πέρασαν υπέροχα

Δεν άντεχαν να ξεκολλήσουν η μια απ' την άλλη.

Όμως ο βασιλιάς βγήκε για κυνήγι στην πεδιάδα 

Και τις χώρισε. ‘Πότε θα ξαναειδωθούμε;’ 

Κλαψούρισε αυτή. Κι αυτός απάντησε: 

‘Στον γουναρά, αγάπη μου -- κρεμασμένες γούνες κι οι δυο!’ 

Και για να τιμήσουμε την ισλαμική παράδοση (ο Άγγελος του Θανάτου είναι Ισλάμ, έτσι δεν είναι;), ας κλείσουμε με τους mywithoutYou:

 

Ο Άγγελος του Θανάτου ήρθε στο δωμάτιο του Βασιλιά Δαυίδ: "Φίλε, ώρα να πηγαίνουμε"

"Όχι, Άγγελε, πολύ νωρίς, δεν είναι ώρα μου να φύγω"

"Συγνώμη, φίλε, τώρα κράτα το χέρι μου και πάμε"

"Όμως, Άγγελε, δε θα 'πρεπε να είχα ένα προειδοποιητικό σημάδι πριν πεθάνω;"

"Έλα τώρα, Δαυίδ, πάμε εκεί που πήγε η γιαγιά σου, ο παππούς σου όταν ήρθε η ώρα τους να φύγουν"

"Όμως καθάρισα τον Γολιάθ με μια σφεντόνα! Δεν μπορεί να είναι ώρα μου να φύγω!"

"Θα σε περιμένει όταν φτάσουμε. Έλα, πάμε εκεί που πήγε η μητέρα σου κι οι θείοι σου κι οι θείες σου όταν ήρθε η ώρα τους"

"Τουλάχιστον να πω στον Σολομώντα τα μυστικά που έμαθα;..."

"Συγνώμη, φίλε, δεν είναι δική μου δουλειά. Σύνελθε, Δαυίδ! Σκέψου πού είναι τώρα ο Ουρίας, τον παράτησες ολομόναχο στο πεδίο της μάχης. Σκέψου πού είναι τώρα η Βηρσαβεέ, την έπαιρνες μάτι απ' τις ταράτσες ενώ λουζόταν. Σκέψου πού είναι το απρόσμενο παιδί σας από κείνη τη νύχτα έρωτα: oλονών ήρθε η ώρα τους να φύγουν"

"Έλα, Δαυίδ, πάμε εκεί που πάει όλος ο κόσμος"