Ρόι Σουν Τον Που

Τα 'λεγε ο Λιακόπουλος...

Το τραγούδι ονομάζεται Ρόι Σουν Τον Που, από το συγκρότημα Πάο Ουέ Μπεν (Powerband). Ο τίτλος σημαίνει "Στο Δρόμο του Σουν Τον Που", για τον οποίον μπορείτε να διαβάσετε εδώ. Με λίγα λόγια, ήταν παλιός μεγάλος ποιητής της Ταϊλάνδης (Σιάμ), ας πούμε σαν τον Διονύσιο Σολωμό για μας, κι έγραψε μερικά περίφημα ταξιδιωτικά ποιήματα τριγυρίζοντας στα ποτάμια της χώρας.

Ο ήρωας του τραγουδιού κάνει κι αυτός ένα παρόμοιο ταξίδι στα ποτάμια της Ταϊλάνδης, όπως ο Που πριν από 200 χρόνια, μιλάει για τις βάρκες, για τις ομορφιές των ποταμιών κ.λπ., βλέπει το εργοστάσιο που φτιάχνει ουΐσκι και σκέφτεται ότι η μέθη του ποτού φεύγει το άλλο πρωί, όμως η μέθη της αγάπης δε φεύγει ποτέ, μέρα - νύχτα.

Επίσης, το τραγούδι έχει και δεύτερη εκδοχή, λίγο πιο ντίσκο:

Εκεί Που Τελειώνει Η Λογική Αρχίζει Ο Δήμαρχος

Κατά το διάστημα 2004 – 2009 μπήκα περίπου στο 1/3 των τότε ελληνικών Δήμων. Είδα από μέσα πώς λειτουργούν. Πιστεύω ότι ξέρω για τους Δήμους όσα δεν ξέρει ούτε ο Υπουργός Εσωτερικών, έχω υλικό να γράψω βιβλίο. Θα προσπαθήσω στη συνέχεια να δώσω ένα εγχειρίδιο οδηγιών. Η αρχική μου σκέψη ήταν να το στείλω στην τρόικα, φοβάμαι όμως μην επηρεάσω την καταβολή της έκτης δόσης και δεν το θέλω. Πρώτα λίγοι ορισμοί, να ξέρουμε για ποιο πράγμα μιλάμε:

Δήμος = ύψιστη τιμή εντροπίας, προβλέπεται από τον Δεύτερο Θερμοδυναμικό Νόμο και αντικατοπτρίζει τη μέγιστη αταξία. Πλήρης αποδιοργάνωση των πάντων, η οποία δεν εμπεριέχει καμία πληροφορία και δεν επιτρέπει τη διατήρηση ζωής.

Δήμαρχος = ένας από τους Μεγάλους Παλαιούς, κατά βάση μια πανίσχυρη εξωδιαστατική οντότητα, ο οποίος ζει εξόριστος στον κόσμο μας, «στο βυθισμένο Γρ’φείο του κοιμάται κι ονειρεύεται (πως την αυγή παντρεύεται)», και περιμένει υπομονετικά να βρεθούν τα άστρα στη σωστή τους θέση για να επανεκλεγεί.

Αντιδήμαρχος = ένα από τα φριχτά Σογγώθ, πλάσματα χωρίς νου που έχουν τη μορφή τεράστιας συγκέντρωσης πρωτοπλασμαστικών φυσαλίδων.

Δημοτικός Προϋπολογισμός = καταραμένο βιβλίο του τρελού Άραβα ποιητή Αμπντούλ Αλχαζρέντ.

Ο Δήμος βρίσκεται μόνιμα σε κατάσταση βραδυφλεγούς χρεοκοπίας. Οι ΚΣ για έναν Δήμο είναι να μην ξέρει πώς να παλέψει την ερχόμενη μισθοδοσία, να καθυστερούν οι λογαριασμοί και να σπάνε τα τηλέφωνα οι προμηθευτές ζητώντας τα λεφτά τους. Όλο αυτό βιώνεται ως κατάσταση ισορροπίας. Αν γίνει θαύμα, κάποια εξωτερική παροχή ενέργειας υπό μορφή χρημάτων κι ο Δήμος κάνει κβαντικό άλμα σε μια μετασταθερή κατάσταση νοικοκυρέματος, αν η μισθοδοσία καλυφθεί, οι υποχρεώσεις τακτοποιηθούν κι οι λογαριασμοί πληρωθούν, τότε αυτό βιώνεται ως ανισορροπία κι ο Δήμος επιζητεί να επανέρθει γρήγορα στην προηγούμενη σταθερή του κατάσταση. Όλα αυτά αντανακλώνται στον Δημοτικό Προϋπολογισμό, γνωστός και ως Αλ Αζίφ (Το Βουητό των Εντόμων), ο οποίος είναι καταραμένο σύγγραμα κι όποιος το διαβάσει, τρελαίνεται. Η σύνταξη του Δημοτικού Προϋπολογισμού (ΔΠ από εδώ και εμπρός) γίνεται με βάση την αρχή της απροσδιοριστίας του Χάϊζενμπεργκ, σύμφωνα με την οποία είναι αδύνατο να γνωρίζει κάποιος την πραγματική δαπάνη και την εγγραφόμενη δαπάνη ταυτόχρονα• το πραγματικό έσοδο και το εγγραφόμενο έσοδο ταυτόχρονα. Αυτά τα δύο έχουν μεταξύ τους σχέση ύλης – αντιύλης. Συγκεκριμένα: εγγραφόμενη δαπάνη = πραγματική δαπάνη – Κ_Δ, όπου Κ_Δ είναι η κβαντική διαφορά της πραγματικής δαπάνης από μια άλλη, ιδεατή, σε κάποιο εναλλακτικό σύμπαν, στο οποίο ο ΔΠ είναι ισοσκελισμένος. Συμμετρικά: εγγραφόμενο έσοδο = πραγματικό έσοδο + Κ_Ε, όπου Κ_Ε η απαραίτητη κβαντική προσθήκη προκειμένου να μετατραπεί η αθλιότητα του πραγματικού εσόδου σε Πλατωνική Ιδέα, προερχόμενη από κάποιο εναλλακτικό σύμπαν στο οποίο οι δημοτικές καντίνες, οι λαϊκές αγορές, οι πολιτιστικές εκδηλώσεις κ.λπ. δίνουν πολλά λεφτά και ισοσκελίζουν τον ΔΠ. Στο δικό μας σύμπαν, ο ΔΠ πρώτα ισοσκελίζεται και μετά εγγράφονται οι δαπάνες και τα έσοδα.

Δύο μεθόδους χρησιμοποιεί ο Δήμος προκειμένου να αντιμετωπίσει τη μετασταθερή τάξη και να επανανέρθει στη σταθερή του κατάσταση μέγιστης αταξίας: διαφθορά και κακοδιαχείριση. Ως προς το πρώτο, έχουν δημοσιευτεί άφθονα και τρανταχτά περιστατικά. Από την εμπειρία μου, μπορώ να βεβαιώσω τα παρακάτω:

1) Η διαφθορά είναι διαπαραταξιακή. Δεν έχει να κάνει με την προέλευση της δημοτικής αρχής από το ΠΑΣΟΚ, τη ΝΔ, το ΚΚΕ, την Αριστερά ή κανέναν από αυτούς. Η γνώση της πολιτικής προέλευσης δε δίνει προβλεπτικές δυνατότητες για τη δημοτική διαφθορά. Όλα έχουν να κάνουν με τους συγκεκριμένους δημοτικούς άρχοντες, τι άνθρωποι είναι. Και δεν αναφέρομαι μόνο στον δήμαρχο, αλλά σε όλο το δημοτικό συμβούλιο. Ο αντιδήμαρχος π.χ. κατά κανόνα τα παίρνει πολύ περισσότερο από τον δημάρχο. Αυτός ο τελευταίος διαθέτει, ως προς τους συνεργάτες του, τη σχέση Φαίνεσθαι – Είναι. Ο δήμαρχος είναι αυτός που προβάλλεται, δίνει συνεντεύξεις, κόβει κορδέλες, εκφωνεί λόγους, παρίσταται σε δεξιώσεις, διαθέτει όραμα για τον τόπο («όραμα», στη γλώσσα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, καλείται ο φραπές), σχέδιο ανάπτυξης για την πόλη («ανάπτυξη», στη γλώσσα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, καλείται ο διορισμός ψηφοφόρων και συγγενών), δομεί όλη τη φαινομενολογία του Δήμου. Η οντολογία του Δήμου όμως έχει να κάνει πολύ περισσότερο με τους υπαλλήλους, αντιδημάρχους, ταμίες, προέδρους δημοτικών οργανισμών κ.λπ. και συνήθως το Φαίνεσθαι δεν έχει ιδέα τι κουμάσι είναι το Είναι (εκτός ίσως αν πρόκειται για μια ιδιαίτερα μεγάλη προμήθεια, για κάποιο ιδιαίτερα ακριβό έργο, στο οποίο ενδεχομένως να ενδιαφερθεί η Αυτού Μεγαλειότης να συμμετάσχει στο πάρτι). Το πολύ-πολύ που μπορεί να κάνει ο δήμαρχος είναι να εφαρμόσει αυστηρό μάνατζμεντ («μάνατζμεντ», στη γλώσσα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, καλούνται οι βρισιές). Να τρομάξει τους συνεργάτες του, να τους βάλει τα δυο πόδια σ’ ένα παπούτσι και να περάσει το μήνυμα ότι δε θα ανεχθεί διαφθορά, οπότε αυτοί θα βρουν τρόπο να διαφθείρονται χωρίς να το πάρει μυρωδιά ο μεγάλος. Tag για την παράγραφο: ο δήμαρχος δεν ασχολείται, η Αυτού Μεγαλειότης είναι μονίμως σε μίτινγκ («μίτινγκ», στη γλώσσα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, καλούνται οι γκόμενες).

2) Στους Δήμους επιβεβαιώνεται ο Χρυσός Κανόνας της Διαφθοράς στο Ελληνικό Δημόσιο. Ποιος είναι ο κανόνας; Ότι τα λεφτά δεν τα παίρνει αυτός που υπογράφει το χαρτί (όχι τα πολλά λεφτά, τουλάχιστον). Τα παίρνει αυτός που βάζει το χαρτί μπροστά σ’ αυτόν που υπογράφει και δηλώνει αδιάφορα: «είναι ένα απαραίτητο έργο, κ. υπουργέ / κ. πρόεδρε / κ. διευθυντά / κ. βουλευτή / κ. δήμαρχε, π.χ. μια απεντόμωση γιατί έχουμε γεμίσει κουνούπια» – «Πού υπογράφω;» – «Να, εδώ κι εδώ κι εδώ, στο κάτω μέρος».

3) Υπάρχει ένα είδος καλοπροαίρετης διαφθοράς, δεν ξέρω πώς αλλιώς να την ονομάσω, που παίζει μεγάλο ρόλο στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Οι μεθοδευτές της μπορεί ακόμα και να μην ωφελούνται καθόλου προσωπικά – για την ακρίβεια, δεν τη συνειδητοποιούν καν ως διαφθορά: «Να δώσουμε τη δουλειά σε κάποιον της περιοχής, για να μείνουν τα λεφτά στον τόπο, να μην πάνε στην Αθήνα». Επίσης, πολύ διαδεδομένο είναι και το: «Με τους διαγωνισμούς δεν κάνεις τίποτα. Οι διαγωνισμοί είναι για τους Ευρωπαίους, η Ελλάδα λειτουργεί αλλιώς. Δώσε τη δουλειά σε κάποιον σοβαρό επαγγελματία, μην μπλέξουμε με τυχάρπαστους και τραβιόμαστε μετά».

Η μεγάλη όμως φρίκη που κατατρώει τους Δήμους είναι η κακοδιαχείριση. Ο κόσμος συνήθως στέκεται στην (υστερόβουλη) διαφθορά, είναι πιο τρανταχτή και μπρεχτική, το κακό είναι επικεντρωμένο και συνειδητό. Πιστεύω όμως ότι πολύ περισσότερα χρήματα σπαταλιούνται από την κακοδιαχείριση παρά από οτιδήποτε άλλο.

Είναι απίστευτο το τι γίνεται μέσα στους Δήμους!

Ενώ έχουν υλικά, εργαλεία κ.λπ., αγοράζουν καινούργια γιατί δεν ξέρουν ότι τα έχουν. Τα παλιά υλικά σαπίζουν σε κάποια αποθήκη, ξεχασμένα από κάποια παλιότερη δημοτική αρχή, κι οι καινούργιοι υπάλληλοι τα κοιτάζουν με απορία. Ή τα αναφέρουν στον Πρόεδρο της Δημοτικής Υπηρεσίας, γνωστός και ως: το Έρπον Χάος, ο Μαύρος Άνθρωπος, ο Φύλακας στο Κατώφλι, ο οποίος το ξεχνάει. Η πληροφορία, γενικώς, μέσα στους Δήμους μεταδίδεται με γεωλογικούς ρυθμούς• μέχρι να περάσει από το ένα γραφείο στο άλλο, έρχεται η καινούργια εποχή των παγετώνων. Πολλοί Δήμοι δεν προσλαμβάνουν δικηγόρους και λειτουργούν χωρίς νομική υπηρεσία, προκειμένου να μειώσουν δαπάνες – έτσι υποτίθεται, δηλαδή, γιατί στο τέλος δίνουν πολλαπλάσια χρήματα σε αμοιβές εξωτερικών νομικών. Ένα άλλο φοβερό είναι ότι ενώ προβλέπονται κοινοτικά κονδύλια για συγκεκριμένα έργα, οι Δήμοι δεν το γνωρίζουν και τα πληρώνουν με δικά τους χρήματα. Υπάρχει ένα πράγμα που λέγεται Κεντρική Ένωση Δήμων & Κοινοτήτων• δεν ξέρω τι ακριβώς κάνει, υποτίθεται ότι ενημερώνει τους Δήμους για τέτοιες επιδοτήσεις και βοηθά στη διαδημοτική ανταλλαγή τεχνογνωσίας, υποψιάζομαι όμως ότι είναι ένα ακόμα μακιγιάζ που χρησιμοποιεί το Ελληνικό Κράτος για να παριστάνει ότι είναι Κράτος. Συμβαίνει επίσης και το αντίστροφο, οι Δήμοι να χρησιμοποιούν κοινοτικά κονδύλια για άχρηστα έργα, μόνο και μόνο επειδή βρήκαν την επιδότηση. Πάνω εδώ θα πρέπει οπωσδήποτε να αναφερθούν οι θρυλικοί ποδηλατόδρομοι του Βόλου, που ανήκουν στα 7 Θαύματα του Κόσμου, στα 7 Τραύματα του Κόσμου, και χρησιμοποιούνται από τους βιολόγους ως απόδειξη της καταγωγής του ανθρώπου από τον πίθηκο.

Είναι γεγονός: μεγάλοι και, υποτίθεται, σοβαροί Δήμοι της χώρας είναι οργανωμένοι στα πρότυπα μπακάλικου της δεκαετίας του ’50. Δεν συντάσσουν οικονομικές καταστάσεις – ισολογισμούς και λογαριασμούς αποτελεσμάτων χρήσης – ή τους συντάσσουν ως έργο μυθοπλασίας, αποκύημα φαντασίας, μόνο και μόνο για να στείλουν ένα χαρτί στο Ελεγκτικό Συνέδριο. Δεν ξέρουν πώς να μεταφέρουν μια πίστωση από τον έναν κωδικό του ΔΠ στον άλλον, οπότε καθυστερούν στη σύνταξή του, μαζί μ’ αυτόν καθυστερούν και στη σύνταξη των επιμέρους προϋπολογισμών των ΝΠΔΔ του Δήμου, μένουν οι παιδικοί σταθμοί χωρίς γάλα και τα οχήματα του Δήμου χωρίς βενζίνη για μήνες. Λειτουργούν χωρίς βάσεις δεδομένων και καταλόγους• η Δημοτική Αστυνομία κόβει πρόστιμα, τα οποία όμως δεν εισπράτονται ποτέ, γιατί ο Δήμος δεν έχει καταλόγους. Χάνουν συνέχεια παραστατικά. Δεν ξέρω πώς το καταφέρνουν αυτό, φαίνεται πως όποιο χαρτί μπει μέσα στον Δήμο, εξαφανίζεται από το δικό μας χωροχρονικό συνεχές κι εμφανίζεται σε κάποιον εναλλακτικό κόσμο. Ο προμηθευτής μετά θέλει να πάρει τα λεφτά του, σε κάποιες απίθανες περιπτώσεις θέλει να τον πληρώσει κι ο Δήμος, δεν ξέρουν όμως πώς να το κάνουν αυτό γιατί χάσαν το τιμολόγιο. Και το Δημόσιο θέλει πρωτότυπα παραστατικά για να πληρώσει, δε δέχεται αντίγραφα. Όμως ο προμηθευτής δεν μπορεί να εκδόσει καινούργιο παραστατικό συν ένα πιστωτικό τιμολόγιο που να ακυρώνει το παλιό, γιατί οι εφορίες τρελαίνονται μόλις δουν πιστωτικά τιμολόγια, υποψιάζονται εικονικές πωλήσεις. Ούτε μπορεί να καταγγείλει την απώλεια, γιατί ο Κώδικας Δήμων & Κοινοτήτων μετά προβλέπει ένορκη διοικητική εξέταση, κι ο Δήμος δε θέλει να μπλέξει. Τελικά ψάχνουν να βρουν μια λύση στο μιλητό κι ένας Θεός ξέρει πώς την εμφανίζουν στα χαρτιά. Σταχυολογώ ορισμένα ενδεικτικά περιστατικά:

- Η μηχανικός του Δήμου έδειχνε ζαλισμένη. Μελετούσε ένα ΦΕΚ σχετικό με τη δουλειά της και πάλευε να βγάλει άκρη με τους όρους και τις έννοιες. Στο τέλος ζήτησε βοήθεια: «Δεν το καταλαβαίνω αυτό που λέει εδώ: τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου υποχρεούνται να αποστείλουν ετούτο κι εκείνο και το άλλο κ.λπ.»

«Μάλιστα», είπα.

«Τι είναι τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου;»

Μου ήρθε σοκ. «Τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου», είπα με άχρωμη, ρομποτική φωνή, «είστε, ας πούμε, εσείς, ο Δήμος, καθώς κι ο δημοτικός οργανισμός κ.λπ. κ.λπ.». Συνέχισα την εξήγηση ενώ από μέσα μου έκανα χαρακίρι.

- «Είχα επαφές στη ΝΔ», μου έλεγε ένας δημοτικός σύμβουλος. «Μιλούσαμε τακτικά, σκεφτόμουν να κατεβώ στις εκλογές. Μετά όμως είπα: είσαι τρελός; Στη ΝΔ οι θέσεις είναι καπαρωμένες, ο τάδε, ο τάδε κι ο τάδε είναι δεδομένοι! Καμία ελπίδα. Οπότε μετά πήγα στο ΠΑΣΟΚ, που ήταν πιο ανοιχτά τα πράγματα, κι αρχίσαμε να το συζητάμε. Κατέβηκα με το ΠΑΣΟΚ και τελικά εκλέχτηκα».

Αναφέρω αυτό το περιστατικό γιατί είναι χαρακτηριστικό της νοοτροπίας μιας μεγάλης μερίδας κόσμου που δραστηριοποιείται στα δύο κόμματα εξουσίας. Η ένταξη στη ΝΔ ή στο ΠΑΣΟΚ δεν έχει να κάνει με ιδέες ή στάσεις ζωής ή πολιτικές τοποθετήσεις. Απλά πράγματα, ποιος μπορεί να με βολέψει. Ποδοσφαιρικές μεταγραφές: πού να πάω ώστε να παίζω ενδεκάδα και να μην κάθομαι στον πάγκο.

- «Ο πάρεδρος δεν καταλαβαίνει τίποτα. Το κάνουμε τακτικά, σπάμε την προμήθεια σε πολλές μικρότερες, οπότε αποφεύγουμε τον διαγωνισμό και τις δίνουμε με απευθείας αναθέσεις. Ποτέ δεν είχαμε κανένα πρόβλημα με το Ελεγκτικό Συνέδριο, ο πάρεδρος δεν καταλαβαίνει τίποτα».

- «Υποψιάζομαι ότι όλοι τα παίρνουν εκτός από μένα!...» μου έλεγε κάποτε ένας δήμαρχος στο γραφείο του χαμογελώντας πικρά. Τον ήξερα, ήταν άνθρωπος με αρχές. Παλιό μέλος του ΚΚΕ, που πλέον είχε γίνει ΚΚΕ–με–την–ευρεία–έννοια, αρρώσταινε και μόνο στη σκέψη της μίζας κι είχε προειδοποιήσει όλο τον Δήμο ότι θα τους κόψει τα πόδια αν μάθει ότι τα παίρνουν. Τον συμπαθούσαμε όλοι γι’ αυτό και δεν είπα τίποτα.

Διότι τι να του πω, του ανθρώπου; Ήξερα καλά τι γινόταν στον Δήμο του – σε κάποιες υπηρεσίες, τουλάχιστον. Όχι απλώς τα έπαιρναν, ταρίφα κανονική είχαν. «Τα παίρνω» δεν είναι η σωστή έκφραση, περιλαμβάνει το στοιχείο της τυχαιότητας, της σποραδικότητας, τα παίρνω σήμερα αλλά δεν θα τα πάρω αύριο και ίσως τα πάρω μεθαύριο. Οι υπάλληλοι όμως είχαν καταργήσει κάθε έννοια τυχαιότητας, το είχαν προσδιορίσει ντετερμινιστικά το πράγμα. Ταρίφα. Αυτά συμβαίνουν όμως αν ο δήμαρχος κάθεται όλη μέρα στο γραφείο του και δεν ασχολείται. Ο συγκεκριμένος ήταν συμπαθέστατος και τον αγαπούσαμε όλοι όσοι τον γνωρίζαμε. Οπότε τι να του πεις; Ασ’ τον τρελό στην τρέλα του και τον πλανημένο στην πλάνη του. Εξάλλου, αν δεν έπαιρνε απόφαση να βγει απ’ το γραφείο του και να κάνει φύλλο και φτερό τον Δήμο, δε θα διαπίστωνε ποτέ τα όργια, θα έμενε πάντα με την αβεβαιότητα. «Η απόλυτη ύπαρξη ενός αντικειμένου ξέχωρα από τη διαδικασία της παρατήρησής του, είναι μια φράση χωρίς νόημα», έλεγε ο επίσκοπος Μπέρκλι. Όχι μόνο αντικειμένου αλλά και λαδώματος, λέω εγώ.

Μετά από όλα αυτά όμως, πώς καταφέρνουν κι επιβιώνουν οι Δήμοι; Δεν επιβιώνουν, αυτή είναι η απάντηση. Εδώ και πολλά χρόνια, οι Δήμοι σπαταλούν συνέχεια λεφτά, δανείζονται απ’ όπου βρουν, χρεώνονται συνεχώς κι οι περισσότεροι είναι σε μια ιδιόρρυθμη κατάσταση ημιχρεοκοπίας. «Χρέη και οργή στα ύψη για 58 Δήμους», «Υπερχρεωμένοι Δήμοι υπό επιτήρηση» κ.λπ. Παλιότερα πίεζαν την Περιφέρεια, την κυβέρνηση κι αυτές έβρισκαν κάποιες φόρμουλες να τους βοηθάνε (ρυθμίσεις χρεών, εγγυήσεις κ.α.). Τώρα όμως άρχισαν να τίθενται υπό καθεστώς μνημονίου, οι πιο χρεοκοπημένοι εξ’ αυτών. Βρήκα έναν τύπο στο ίντερνετ που λέει ότι κάθισε και μάζεψε το χρέος κάθε Δήμου μόνο προς τις τράπεζες και το Παρακαταθηκών & Δανείων (όχι προς ιδιώτες). Εδώ είναι οι λίστες του. Ε, δεν το λες «επιβίωση» όλο αυτό...

Ναι, όμως πώς καταφέρνουν οι Δήμοι να εκπληρώνουν τις πολύ βασικές λειτουργίες τους; Να αλλάζουν τις καμένες λάμπες και να μαζεύουν τα σκουπίδια; Εδώ πρέπει να πάμε στα βαθιά νερά της λειτουργίας των Δήμων και να δούμε το σύστημά τους.

Το σύστημα που λειτουργούν οι Δήμοι είναι ο κ. Γιάννης (τυχαίο όνομα). Σε κάθε Δήμο, ίσως και σε κάθε Δημοτική Υπηρεσία, υπάρχει ένας τέτοιος. Πρόκειται συνήθως για παλαιό υπάλληλο, καμιά φορά και για αντιδήμαρχο, με μυαλό και ακεραιότητα. Σε κάποια στιγμή, ο κ. Γιάννης αντιλαμβάνεται ότι είναι ένας ικανός μέσα σε μια θάλασσα αχρήστων, οπότε καταλήγει να βαστάει την υπηρεσία μόνος του. Σταδιακά όλα περνούν από αυτόν. Δεν προβάλλεται και δεν γράφεται στις τοπικές εφημερίδες, έχει προσωπική έγνοια για την υπηρεσία, και καταλήγει να είναι ο μόνος που μπορεί να βγάλει μια δουλειά. Κανένα μνημείο δε θα στηθεί για τον Άγνωστο Δημοτικό Υπάλληλο, όλους αυτούς τους κ. Γιάννηδες της επικρατείας, όμως από κάθε ουσιαστική άποψη είναι ήρωες. Δήμος χωρίς κ. Γιάννη, προκοπή δεν κάνει.

Αυτή λοιπόν είναι η Τοπική Αυτοδιοίκηση. «Θα έλεγε τις ότι η χώρα αύτη ηλευθερώθη επίτηδες, δια να αποδειχθή ότι δεν ήτο ικανή προς αυτοδιοίκησιν» (Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης). Το ποστ αυτό δικαιωματικά αφιερώνεται σ’ όλους τους δημοτικούς υπαλλήλους – ήρωες, που μένουν μόνοι να φυλάνε Θερμοπύλες, καθώς και στους πολύ λίγους, ελάχιστους Δήμους και δημάρχους της Ελλάδας που κάνουν πραγματική δουλειά και δεν κοροϊδεύουν τον κόσμο.

Υπέρ Αστρολογίας

Όπως όλοι ξέρουμε, η αστρολογία είναι μια κοροϊδία, απάτη, μύθευμα, άχρηστο κατάλοιπο από τους αιώνες της δεισιδαιμονίας, σωστά;

Μμμ... δεν είμαι σίγουρος, μακάρι η ζωή να ήταν τόσο απλή.

Ας πιάσουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Για τη σύγχρονη αστρολογία υπάρχουν δύο περίφημες κριτικές του Αντόρνο: Theses Against Occultism (1946-7) και κυρίως το The Stars Down to Earth (1953). Τι λέει, λοιπόν, με δυο λόγια; Ότι η αστρολογία επιτυγχάνει αυτό που οι παραδοσιακές θρησκείες πλέον δεν μπορούν: εσωτερικεύει την κυριαρχία και συσκοτίζει τη συνείδηση ώστε να μη διακρίνει τις υλικές, οικονομικές αιτίες. Ένα παράδειγμα: πάνε κάπου οκτώ χρόνια που διάβασα μια έρευνα ενός αμερικανού δημοσιογράφου, δεν μπορώ να βρω πλέον το σχετικό paper. Ο τύπος μελέτησε συστηματικά τις αστρολογικές στήλες περιοδικών που απευθύνονταν σε αγοραστές χαμηλού εισοδήματος – ας πούμε, σαν τη Ραδιοτηλεόραση – σε αντιδιαστολή με τις αστρολογικές στήλες περιοδικών που απευθύνονταν σε πιο καλοστεκούμενους αγοραστές – ας πούμε, σαν το Esquire. Βρήκε λοιπόν ότι οι αστρολόγοι των πρώτων έτειναν να συμβουλεύουν τους αναγνώστες: «προσέξτε τα έξοδά σας», «κάντε οικονομία», «μη σπαταλάτε» κ.λπ. Αντίθετα, οι αστρολόγοι των δεύτερων έτειναν πολύ περισσότερο να συμβουλεύουν: «κάντε ένα δώρο στον εαυτό σας», «πραγματοποιήστε αυτό το ταξίδι που πάντα ονειρευόσασταν», «χαλαρώστε και μη νοιάζεστε για τα χρήματα» κ.λπ. Ανέλυσε τα ευρήματά του και διαπίστωσε ότι η διαφορά ήταν πέραν του στατιστικά σημαντικού• συνθηματικά λοιπόν: οι λαϊκοί αστρολόγοι προτρέπουν για οικονομία, ενώ οι αστρολόγοι της μεσαίας τάξης προτρέπουν για κατανάλωση. Οι ταξικές διαφορές χαραγμένες στις ουράνιες σφαίρες. Σχεδόν ακούει κανείς τον Αντόρνο να επικροτεί ικανοποιημένος.

Τελειώσαμε λοιπόν με την αστρολογία; Αυτό ήταν, τα είπαμε όλα;

Όχι, κάτι παραμένει στο φινάλε. Διότι όταν κάποιος δηλώνει π.χ. «ως Κριός είμαι ξεροκέφαλος», κανείς δεν ξέρει τις εσωτερικές του διεργασίες. Μπορεί να το εννοεί με τη στενόμυαλη έννοια, να πιστεύει δηλαδή ότι έχει καταδικαστεί δια βίου σε αυτοκαταστροφικό πείσμα επειδή έτυχε να γεννηθεί Κριός• μπορεί όμως, αντίθετα, να καλύπτεται πίσω από το άλλοθι του Κριού για να δικαιολογήσει τις πεισματικές αντιδράσεις, που ούτως ή άλλως θα είχε σε συγκεκριμένες βιοτικές περιστάσεις. Αν δεν είχε έρθει σε επαφή με τη αστρολογία, θα δικαιολογούσε ενδεχομένως το πείσμα του π.χ. με το αρβανίτικο αίμα του ή με τη μανιάτικη καταγωγή του. Διαβάζω εδώ τα αποτελέσματα μιας έρευνας που έκανε η Μπρίτζετ Μακένι-Κοστέλο από το πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια: ο κόσμος χρησιμοποιεί την αστρολογία σαν εργαλείο πλοήγησης στη ζωή του, για να χαράξει στρατηγικές δράσεις και διαπροσωπικής αλληλεπίδρασης, για να κατασκευάσει και να προβάρει τον εαυτό του, καθώς επίσης και για να χειριστεί τα συναισθήματά του. Ειδικά οι γυναίκες, που τραβάνε μεγαλύτερο συναισθηματικό και κοινωνικό ζόρι, και οι άνθρωποι μειωμένης κοινωνικής δύναμης. Ο κόσμος επίσης χρησιμοποιεί την αστρολογία και για να αμφισβητήσει την ηγεμονική επιστήμη.

Το κοινό της αστρολογίας δεν είναι πρόβατα, παθητικοί δέκτες! Είναι ενεργοί χρήστες που τη χρησιμοποιούν για ψυχολογικούς αλλά και κοινωνικούς σκοπούς. Κάποιος μπορεί να το κάνει για να διαλέξει ρόλους, να βρει αυτόν που του ταιριάζει περισσότερο. Κάποιος άλλος τη χρησιμοποιεί για να κατατάξει στο κουτάκι του Σκορπιού, του Ταύρου, του Λέοντα κ.λπ. έναν καινούργιο άνθρωπο στη ζωή του, να αρχίσει έτσι να χτίζει μια ερμηνεία γι’ αυτόν. Κάποια γυναίκα μπορεί να ψάχνει την ερωτική της υπογραφή – είναι πιστή Πηνελόπη, επικίνδυνη Μάτα Χάρι, μοιραία Ιουλιέτα ή μήπως η Κόκκινη Γυναίκα της Βαβυλώνας; – και να υπογραμμίζει με την αστρολογία την επιλογή της. Κάποιος άντρας βρίσκει στην αστρολογία την πρόφαση που έψαχνε για να ξεκινήσει την προσωπική του επανάσταση και να πάψει πια να νοιάζεται για τη γνώμη των άλλων. Μπορούμε τώρα να ξαναδιαβάσουμε την έρευνα του αμερικανού δημοσιογράφου που προανέφερα: είναι η λαϊκή αστρολογία που επιχειρεί να πείσει τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα ότι η πενιχρή αγοραστική τους δυνατότητα αποτελεί θέλημα των άστρων («συσκότιση της συνείδησης», κατά Αντόρνο); Ή μήπως το αντίστροφο, είναι τα λαϊκά στρώματα που χρησιμοποιούν την αστρολογία ως αγχολυτικό κι επικυρώνουν με την αυθεντία των άστρων την οικονομία που, ούτως ή άλλως, είναι αναγκασμένα να κάνουν; Νομίζω ότι όποιος θέλει να απευθυνθεί στις μάζες, θα πρέπει να προβληματιστεί γύρω από αυτά τα θέματα και να μην έχει άκαμπτες απόψεις. Ξεχάσαμε όμως το τελευταίο από τα συμπεράσματα της δρ. Μακένι-Κοστέλο:

Το περιοδικό Time του 1941 ενημέρωνε εδώ για μια αστρονομική επιτροπή στην Αμερική της εποχής, που θρηνολογούσε για την ολοένα αυξανόμενη απήχηση της αστρολογίας. Επί τούτου, η επιτροπή σχεδίαζε επίθεση σε δύο μέτωπα: καμπάνια προκειμένου να ενισχυθούν οι αντι-αστρολογικοί νόμοι (!) όλων των Πολιτειών και προτροπή στους επιστήμονες, «κατά τα καθήκοντά τους προς τη δημοκρατία», να εξηγούν στο κοινό ότι η αστρολογία δεν έχει καμία επιστημονική βάση και δεν επβεβαιώνεται από τη στατιστική. Χαριτολογώντας το περιοδικό προέβλεπε μπελάδες για την αστρολογία• ο αναγνώστης ας κρίνει πόσο μέσα έπεσε και πόσο επιτυχημένο ήταν το έργο της επιτροπής. Αργότερα, ο γνωστός Καρλ Σέιγκαν (Carl Sagan) προσπάθησε με τη σειρά του να κλείσει οριστικά το κεφάλαιο «αστρολογία», την οποία έβλεπε αποκλειστικά ως μια ψευδαίσθηση που προκαλείται από την έλλειψη επιστήμης. Θεωρούσε ότι αν διαφωτίσει τον κόσμο για τη δύναμη της βαρύτητας, τα αστέρια νετρονίων, τις ιδιότητες της ύλης κ.λπ., τότε αυτός θα συνειδητοποιούσε την πλάνη της αστρολογίας και θα επέστρεφε στο σωστό δρόμο της επιστήμης• ο αναγνώστης ας κρίνει και τη δική του επιτυχία επίσης. Το έργο του Σέιγκαν σήμερα συνεχίζει ο Ρίτσαρντ Ντόκινς, ο οποίος παρατηρεί με πικρία ότι πωλούνται πολύ περισσότερα βιβλία αστρολογίας παρά αστρονομίας. Καμία έκπληξη: η ενοχλητική πραγματικότητα συνηθίζει να μην κάνει το χατίρι των φωτισμένων σοφών, των αποκλειστικών μετόχων της εταιρείας Έσχατη Αλήθεια Ε.Π.Ε., και να τους βγάζει από τα ρούχα τους με την «ανωριμότητα» και την «οπισθοδρομικότητα» του απλού κόσμου.

Κακά τα ψέμματα: όλοι εμείς οι σπουδαγμένοι είμαστε μέλη μιας καλοστεκούμενης μειοψηφίας, καθότι η ακαδημαϊκή εκπαίδευση, όπως και να το κάνουμε, απευθύνεται περισσότερο στα ανώτερα παρά στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Ναι, ακόμα και στην Ελλάδα. Όλοι εμείς που βγάλαμε μια σχολή, σημαίνει ότι μπορούσαμε να το αντέξουμε οικονομικά, καθώς επίσης κι ότι είχαμε το περιθώριο για την απαιτούμενη μελέτη, δε χρειαζόταν να δουλεύουμε 8ωρο κάθε μέρα από τα είκοσί μας. Υπάρχουν φυσικά εξαιρέσεις, όμως ο κανόνας είναι αυτός – ναι, ακόμα και στην Ελλάδα. Οι εκπρόσωποι της επιστήμης είμαστε κομισάριοι ενός τυραννικού καθεστώτος, που διατρανώνουμε την υπεροχή μας σε σχέση με τους ακατάρτιστους μουζίκους, όλους αυτούς που δεν είχαν το κίνητρο, τα χρήματα, τον χρόνο και το καθαρό μυαλό να βγάλουν μια πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Είμαστε κατεστημένο.

Πηγαίνουμε λοιπόν με την έπαρση της αστρονομίας, της στατιστικής και της σύγχρονης φυσικής μας στους αστρόπληκτους για να αντικρούσουμε την πλάνη τους παραβλέποντας το πιο σημαντικό: ότι όλοι αυτοί είναι πιόνια στο κοινωνικό παιχνίδι, άγονται και φέρονται από τη ζωή και ψάχνουν έναν τρόπο να το παλαίψουν. Δεν τον ενδιαφέρει τον άλλον η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην επιστήμη και την ψευδοεπιστήμη! Έναν τρόπο να τα βγάλει πέρα στη ζωή του θέλει, μια πρόφαση να εκφράσει τον εαυτό του, ένα πρόσχημα να τακτοποιήσει κάπως τον μη-ελέγξιμο κόσμο γύρω του, μια μέθοδο να αντιμετωπίσει το κακότροπο αφεντικό, τους πιεστικούς συγγενείς, όλους τους ανθρώπους του.

Ο Αντόρνο είναι πολύ εύστοχος όταν επισημαίνει ότι οι αστρολογικές στήλες ανάγουν π.χ. το θέμα της υγείας στα καπρίτσια των άστρων, αποσιωπώντας έτσι τη διαφορετική πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας που έχει κάποιος ανάλογα με τη θέση του στην κοινωνική πυραμίδα. Αυτή όμως είναι μόνο η μία πλευρά του νομίσματος. Η άλλη είναι πως ό,τι βγήκε από τον τόρνο του Αντόρνο προϋποθέτει ένα ακροατήριο άβουλο, που υποβάλλεται σε ομαδική ύπνωση, καταπίνει αμάσητα τα προϊόντα της μαζικής κουλτούρας και τα συμπαραδηλούμενά της. Όμως ο κόσμος δεν είναι τόσο χαζός! Καταλαβαίνει και ψυχανεμίζεται πολλά, χρησιμοποιεί ενεργητικά τη μαζική κουλτούρα, την κόβει και τη ράβει στα μέτρα του – συχνά με τρόπους που κανένας Αντόρνο δε φανταζόταν. Κάτι από την έπαρση του επιστήμονα-κομισάριου αντανακλάται κι εδώ, στις υπόρρητες απαξιώσεις κάποιων ελιτιστών διανοούμενων της μεσαίας τάξης, που μιλάνε κι αυτοί στο πόπολο σαν τον ναυαγοσώστη.

Οπότε λοιπόν, έχω μια πρόταση για όλους εμάς τους επιστήμονες-κομισάριους που επιχειρούμε να διαφωτίσουμε τον ακατάρτιστο μουζίκο περί της αστρολογίας. Υπάρχει τρόπος. Όχι όμως εξηγώντας του για την ελλειπτική και τους νόμους του Κέπλερ, όχι έτσι. Πιστεύω ότι θα ήταν πολύ πιο αποτελεσματικό αν του δίναμε τη μισή μας περιουσία. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο αστρόπληκτος θα αποκτήσει καινούργιες δυνατότητες στη ζωή, θα γίνει ίσως λιγότερο πιόνι και πολύ πιθανόν να πάψει πλέον να χρειάζεται την παλιά του νοηματοδότηση – δηλαδή, την αστρολογία. Έτσι μάλιστα.

Το Κοινό Της Αστρολογίας

Ποιο είναι όμως το κοινό της αστρολογίας; Όλη η κοινωνία! Ναι, ακόμα και οι πλούσιοι• ναι, ακόμα και οι μορφωμένοι. Πιο συγκεκριμένα: η πίστη στην αστρολογία είναι περισσότερο έντονη στις γυναίκες και στις μειονότητες, συσχετίζεται αρνητικά με το εισόδημα και τη μόρφωση, πάντως διαχέεται σε όλο τον κοινωνικό ιστό. Όλα αυτά βέβαια από έρευνες στην Αμερική, διότι «Ελλάδα» και «έρευνα» είναι αμοιβαίως αποκλειόμενες έννοιες.

Η αστρολογία λοιπόν είναι σαν την παχυσαρκία και το διαζύγιο: και τα τρία καταναλώνονται κυρίως από χαμηλά κοινωνικά στρώματα. Όσο αυξάνει το εισόδημα, τόσο μειώνεται η πιθανότητα παχυσαρκίας, τα ποσοστά διαζυγίου και η πίστη στην αστρολογία, όμως δεν αποτελεί προϊόν αποκλειστικά για λαϊκή κατανάλωση. Τα χαμηλά στρώματα την καταναλώνουν περισσότερο και, το πιο σημαντικό, την καταναλώνουν διαφορετικά:

Ο Μαρξ θεωρούσε ότι η θρησκεία είναι το όπιο του λαού. Χρειάστηκε να έρθει αργότερα ο Μαξ Βέμπερ για να ξεκινήσει μια πιο ολοκληρωμένη έρευνα γύρω από τη θρησκεία και τις λειτουργίες της: εκτός από κοινωνικό όπιο, είναι και κοινωνικό τσιμέντο, ενώ αποτελεί προϊόν που καταναλώνεται από όλη την κοινωνία, όχι μόνο από τα λαϊκά στρώματα. Απλώς, τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα τη χρησιμοποιούν αλλιώς. Άλλος ο χριστιανισμός του πρίγκηπα κι άλλος ο χριστιανισμός του ζητιάνου. Στην Κοινωνιολογία της Θρησκείας, ο Βέμπερ κατέδειξε ότι για τα ανώτερα στρώματα δεν αρκεί που απολαμβάνουν υψηλό κοινωνικό στάτους• θέλουν να νιώθουν επιπλέον ότι τους αξίζει αυτό το στάτους, δεν το απόκτησαν τυχαία. Ο χριστιανισμός κι οι υπόλοιπες οργανωμένες θρησκείες έπαιξαν ιστορικά αυτόν τον ρόλο, παρείχαν ερμηνεία στους κοινωνικά ισχυρούς ώστε αυτοί να νιώθουν ότι αξίζουν τα προνόμιά τους. Κάτι αντίστοιχο μπορούμε να πούμε ότι συμβαίνει σήμερα με την αστρολογία, αν θυμηθούμε την έρευνα του αμερικανού δημοσιογράφου: τα ίδια τα ζώδια προτρέπουν τους αναγνώστες περιοδικών τύπου Esquire να απολαύσουν τη μεσοταξική τους κατανάλωση. Είναι θέλημα Θεού αστέρων.

Η αστρολογία λοιπόν είναι κάτι που αφορούσε τον Ρίγκαν, τον Γιέλτσιν, τον Ντε Γκολ, τον Μιτεράν και τον Ανδρέα επί Μιμής, με τον συρφετό από μάγους, αστρολόγους, καφετζούδες κ.λπ. που κουβαλούσε. Οπότε, η αστρολογία, μέσω αυτών των ηγετών, ενδεχομένως να επηρέασε π.χ. την εισβολή στη Γρανάδα, αμερικάνικες προεδρικές εκλογές, τη γαλλική πολιτική στην Αλγερία, τη συμφωνία αφοπλισμού ΗΠΑ – ΕΣΣΔ, ως και την αποπομπή Τσοβόλα από την Κεντρική Επιτροπή του ΠΑΣΟΚ. Ενδεχομένως και όχι. Διότι δε σημαίνει αναγκαστικά ότι όλοι οι παραπάνω βασίστηκαν στην αστρολογία για να πάρουν αποφάσεις• ίσως κι αυτοί να τη χρησιμοποίησαν ως αγχολυτικό για να ελαφρύνουν το στρες από την απόφαση που ήδη είχαν λάβει μέσα τους. Ίσως να τη χρησιμοποίησαν για να επιβεβαιώσουν τη μοναδικότητά τους, τις σοφές αποφάσεις τους και τη δικαιωματική ανάδειξή τους στην πολιτική κορυφή – η λειτουργία της θρησκείας/αστρολογίας στα υψηλά κοινωνικά στρώματα. Το προϊόν είναι διαταξικό και, με τον τρόπο του, οφελεί όλους. Εκτός φυσικά από τον Τσοβόλα.

Στο Φινάλε...

Ο Κίργκεγκορ τόνισε ότι η επίκληση της πραγματικότητας είναι η εύκολη λύση, μια πρόφαση για να καμωθούμε ότι δεν έχουμε επιλογή (στα χνάρια του κι ο Βασίλης Νικολαΐδης με την Οδό Σανταρόζα: η παρακολούθηση της δίκης των φονιάδων, κατά κάποιον τρόπο συνιστά συμμετοχή στο έγκλημά τους). Οφείλουμε να είμαστε κριτικοί και να πατάμε κατά καιρούς το κουμπάκι που λέει OFF στο τηλεκοντρόλ της πραγματικότητας, προκειμένου να διατηρήσουμε σώο αυτό που μας πραγματώνει εσωτερικά. Η ευθύνη είναι απέναντι στον εαυτό μας, όχι απέναντι σ’ αυτό το τρολ που λέγεται «πραγματικότητα».

Ήταν ο Φίλιπ Ντικ όμως που το προχώρησε ακόμα περισσότερο: πραγματικότητα είναι αυτό που σε βοηθάει να τα βγάλεις πέρα με τη ζωή σου, να διατηρήσεις την ανθρωπιά σου και να καλλιεργήσεις ένα όραμα ομορφιάς. Τελεία και παύλα. «Λένε τώρα ότι ο Μέρσερ είναι απάτη», παρατηρεί η μις Μάρστιν στο Ηλεκτρικό Πρόβατο. «Ο Μέρσερ δεν είναι απάτη», απαντά ο Ντέκαρτ, «εκτός κι αν η πραγματικότητα είναι απάτη».

Κάλλιστα λοιπόν μπορεί να είναι πραγματικά κι ο Μέρσερ κι η αστρολογία κι οτιδήποτε, αρκεί να βοηθάνε τον κόσμο να κρατήσει τη ζωή του ταξιδεύοντας ανάμεσα σε κίτρινα πεύκα δέντρα. Άσχετα τι λέμε όλοι εμείς οι σπουδαγμένοι και μέτοχοι της εταιρείας Έσχατη Αλήθεια Ε.Π.Ε. Που κατακεραυνώνουμε από ψηλής καθέδρας τους αστρόπληκτους προκειμένου να μην τους δώσουμε τα λεφτά μας. Μα αν θέλουμε πραγματικά ο άλλος να δει το φως το αληθινό της επιστήμης και να ξεκολλήσει από τα μυθεύματα, τότε ας τον βοηθήσουμε να γίνει λιγότερο πιόνι στο παιχνίδι της ζωής! Ας του δώσουμε τη μισή μας περιουσία. Αν δεν είμαστε διατεθειμένοι να το κάνουμε, τότε ας βγάλουμε τον σκασμό κι ας αποδεχτούμε το αγχολυτικό που επέλεξε για να αντιμετωπίσει τον βιοτικό πονοκέφαλο, το διαπασών που βρήκε για να κουρδίσει τον εαυτό του, τον εργολάβο που διάλεξε για να κατασκευάσει τον κοινωνικό χώρο γύρω του. Μα πες μου εσύ που όλα τα ξέρεις, ποιος είναι ο δρόμος για τα αστέρια;

(η σχετική συζήτηση στο Buzz εδώ)