Απόλυτη διαφάνεια

"Ω, ποία ώρα τότε και ημέρα φοβερά, όταν καθίση ο Κριτής επί θρόνου φοβερού! βίβλοι ανοίγονται και πράξεις ελέγχονται, και τα κρυπτά του σκότους δημοσιεύονται. Άγγελοι περιτρέχουσιν επισυνάγοντες πάντα τα έθνη. Δεύτε ακούσατε, βασιλείς και άρχοντες, δούλοι και ελεύθεροι, αμαρτωλοί και δίκαιοι, ότι έρχεται Κριτής ο μέλλων κρίναι πάσαν την οικουμένην. και τις υποστήσεται από προσώπου αυτού, όταν Άγγελοι παρίστανται ελέγχοντες τας πράξεις, τας διανοίας, τας ενθυμήσεις, τα εν νυκτί και εν ημέρα; Ω, ποία ώρα τότε! Αλλά, προ του φθάσαι το τέλος, σπούδασον κράζουσα, ψυχή: ο Θεός επίστρεψον, σώσον με ως μόνος εύσπλαγχνος".

[Αίνοι Κυριακής των Απόκρεω, Τριώδιο]

Φιλονικία και πείσμα

«Όσοι έχουν το πάθος της φιλονικίας, δείχνουν πως έχουν και το ελάττωμα του πείσματος, που είναι ελάττωμα των γαϊδάρων κι όχι των ανθρώπων με καλή ανατροφή. Οι φρόνιμοι ξέρουν πώς, σαν άνθρωποι, μπορεί και να σφάλλουν, και γι’ αυτό δεν φιλονικούν, επιμένοντας πεισματάρικα στις ιδέες τους, αφού μπορεί να είναι λαθεμένες. Είναι ψευτοφιλοτιμία αξιοκατάκριτη το να θεωρεί κανείς αλάθητες τις δικές του κρίσεις και να επιμένει φιλονικώντας και να αποκρούει με πείσμα τις γνώμες των άλλων».

[Λέοντος Μελά, Ο Γεροστάθης, Έκδοση Ρέκου, σ. 233-4]

Αχθοφόροι μεγάλων ονομάτων

«Η δόξα και οι αρετές των προγόνων μας δεν μπορούν δυστυχώς να κρύψουν την προστυχιά και τα ελαττώματα των απογόνων. Απεναντίας, όσο πιο ενάρετοι, σοφοί, φιλόκαλοι και πατριώτες ήταν οι πρόγονοι, τόσο πιο φανερή και αξιοκατάκριτη γίνεται η διαφθορά, η αμορφωσιά, η αφιλοκαλία και η αδιαφορία των απογόνων προς την πατρίδα.
»Ο κακοήθης κι αμόρφωτος γιος του ενάρετου και μορφωμένου πατέρα είναι ασύγκριτα πιο αξιοκατάκριτος, παρά ο κακοήθης κι αμόρφωτος γιος του αμόρφωτου και κακοήθη πατέρα.
»Όσες φορές λοιπόν ακούμε κατηγορίες, ας μη προβάλλουμε, για να τις αντικρούσουμε, τα κατορθώματα των προγόνων μας, αλλά ας προσπαθούμε να διορθώνουμε και να καλυτερεύουμε τον εαυτό μας, αν είναι οι κατηγορίες αληθινές».

[Λέοντος Μελά, Ο Γεροστάθης, Έκδοση Ρέκου, σ. 225-6]

Περιβάλλον και άνθρωπος

«Όσοι από μας έζησαν την παιδική τους ηλικία... σε πόλεις με ανθρώπινα σπίτια και αυλές και αλάνες και πιο πέρα χωράφια ή αμπέλια, μπορούν να νιώσουν τι στερούνται τα σημερινά παιδιά, καταδικασμένα να επιβιώνουν έγκλειστα στο κλουβί κάποιας πολυκατοικίας... Όταν κανείς στα παιδικά και νεανικά του χρόνια καταδικάζεται να ασφυκτιά σε μια παρά φύση ζωή, απελπισία και μοναξιά, γίνεται αντικοινωνικός...
»Πολλές φορές διαβάζοντας κάποια [αθηναϊκά] διηγήματα [του Παπαδιαμάντη] έχεις την αίσθηση ότι η Αθήνα μοιάζει με τον άνθρωπο που ζει μακριά από τον Θεό: της λείπει η χάρη της φύσης όπως από εκείνον λείπει η χάρη του Θεού... Δεν είναι πάντοτε φτωχότεροι οι ήρωες των αθηναϊκών διηγημάτων του από εκείνους των νησιωτικών, αλλά είναι απελπισμένοι, γιατί ζουν σε ένα περιβάλλον, από όπου δεν έχουν να περιμένουν τίποτα... Άνθρωποι που ζουν παρά φύση είναι άνθρωποι μακριά από το πρόσωπο του Θεού».

[Α. Κεσελόπουλου, Το φυσικό περιβάλλον στον Παπαδιαμάντη, Περιοδικό Αντί, τ. 463, σσ. 46-51]

'Εις εαυτόν δε ελθών...'

"Αναπολόγητος ει, ώ άνθρωπε, πας ο κρίνων. εν ω γαρ κρίνεις τον έτερον, σεαυτόν κατακρίνεις. τα γαρ αυτά πράσσεις ο κρίνων... Ο ουν διδάσκων έτερον σεαυτόν ου διδάσκεις; ο κηρύσσων μη κλέπτειν κλέπτεις; ο λέγων μη μοιχεύειν μοιχεύεις; ο βδελυσσόμενος τα είδωλα ιεροσυλείς; ός εν νόμω καυχάσαι, δια της παραβάσεως του νόμου τον Θεόν ατιμάζεις;"

[Προς Ρωμαίους, β’ 1, 21-23]

Κέρδος αισχρόν

"Ζημίαν αιρού μάλλον ή κέρδος αισχρόν--το μεν γαρ άπαξ σε λυπήσει, το δε αεί".

[Από το αισχρό κέρδος να προτιμήσεις τη ζημία, διότι το ένα θα σε λυπήσει μια φορά, ενώ το άλλο για πάντα].

[Χίλων ο Λακεδαιμόνιος]

Θεός και άνθρωπος

«Ο Θεός δεν θέλει να κάνει τα πάντα για λογαριασμό μας για να μη μας στερεί την ελευθερία της βούλησης και το μεγαλείο της δόξας που μας ανήκει. Μπορεί λοιπόν ο Θεός να ανοίξει τη θάλασσα να περάσουμε, να στείλει ένα σύννεφο να μας δείξει το δρόμο, να κάνει μια πέτρα να βγάλει νερό, να βρέξει μάννα εξ ουρανού.
Όμως, τα υπόλοια πρέπει να τα κάνουμε εμείς, μόνοι μας!»

[Niccolo Macchiavelli, Ο Ηγεμόνας]