Επανάσταση κατά του κακού

'Ο πολιτισμός της τεχνολογίας του καιρού μας, εξίσου χρήσιμος και βλαβερός, δεν σμίκρυνε το κακό στον κόσμο, αλλά σμίκρυνε στους ανθρώπους τη δύναμη να εξεγείρονται ενάντια στο κακό. Ενάντια στο κακό, οι άνθρωποι εξεγείρονται ή από εγωιστικές ή από θρησκευτικές αιτίες. Η επανάσταση από τον εγωισμό των ατόμων ή της μάζας είναι σκληρή και ολιγόχρονη, ενώ η επανάσταση βασισμένη στην πίστη είναι ανθρωπιστική και μακρόχρονη. Ο δικός μας καιρός, ο καιρός του τεχνικού πολιτισμού, ακριβώς επειδή είναι μονόπλευρα πλούσιος (μόνο από την πλευρά της τεχνολογίας), χρειάζεται πιο πολύ απ' οποιονδήποτε άλλο καιρό μια επανάσταση των ανθρώπων βασισμένη στην πίστη. Όχι ένας άνθρωπος, αλλά μια ολόκληρη γενιά πρέπει να είναι έτοιμη για μια τέτοια επανάσταση εναντίον του κακού. Γι' αυτό, αφήστε, αδέλφια, τα παιδιά να πλησιάσουν το Χριστό, να ποτιστούν με το πνεύμα του Χριστού, με το πνεύμα της πιο μεγαλειώδους και κάλλιστης επανάστασης ενάντια στο κακό.'

[Αγ. Νικολάου Βελιμίροβιτς. Αργά βαδίζει ο Χριστός.

Εκδόσεις Εν Πλω, Αθήνα 2008, σελ. 46-47]

"Φωτόνιο από το φως του Χριστού"

Διαβάστε εδώ το επίκαιρο μήνυμα του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας κ. Αναστασίου.

Δυο σκέψεις

* Αποστολή μας δεν είναι να σώσουμε τον κόσμο, αλλά να υπηρετήσουμε τον κόσμο.

* Ας ήταν να έφτανα τόσο ψηλά ώστε να γίνω ένα χαλάκι που οι άνθρωποι θα σκουπίζουν τα πόδια τους.

[Άννα Συνοδινού, από το ημερολόγιο 'Το Άγγελμα της Ημέρας']

Οπιοειδή

Το βρήκα στην εφημερίδα Guardian on line, ως σχόλιο αναγνώστη σε συνέντευξη του συγγραφέα Terry Pratchett για τη θρησκεία:

"Η θρησκεία μπορεί είναι το όπιο του λαού, αλλά τα οργανωμένα επαγγελματικά σπορ είναι η κρακ κοκαΐνη του, η πολιτική ιδεολογία η κρυσταλλική μεθαμφεταμίνη του, και τηλεόραση reality το Prozac του".

Τι προτιμάτε, αλήθεια;

Διά ταύτα ή παρά ταύτα; Και... μετά ταύτα;

Συνήθως στις ανθρώπινες σχέσεις επιζητούμε - μερικές φορές εμφανώς, με αγώνα και αγωνία, και κάποιες άλλες πολύ διακριτικά, αλλά επίμονα - την ισονομία, την ισοπολιτεία, το ισοστάσιο, το 50-50, την αμοιβαιότητα.
Δίνω, αλλά πρέπει και να πάρω. Αυτό είναι το δίκαιο, αυτό είναι το σωστό, αυτό είναι το λογικό, αυτό είναι το "διά ταύτα".
Κι όμως το μοναδικό, το ξεχωριστό, το υπέροχο κρύβεται στην υπέρβαση της λογικής και του δικαίου, στην ανατροπή του καθωσπρέπει,του συμφέροντος και του κατεστημένου. Βρίσκεται στο "παρά ταύτα".
Αδικούμαι, παρά ταύτα αγαπώ.
Λυπούμαι, παρά ταύτα ζω με εσωτερική χαρά.
Κατακλύζομαι από δυσχέρειες, παρά ταύτα ελπίζω και πιστεύω.
Ζω στο περιθώριο, παρά ταύτα δεν παραπονιέμαι.
Λοιδορούμαι, παρά ταύτα συγχωρώ και ευλογώ.
Βρίσκομαι έγκλειστος στη φυλακή, παρά ταύτα είμαι ελεύθερος.
Είμαι φτωχός σε υλικά αγαθά, παρά ταύτα είμαι πλήρης και πλούσιος.
Για τον κόσμο που δεν στοχάζεται, αυτό είναι κάτι σαν ηλιθιότητα, πτωχεία πνεύματος.
Κι όμως στο "παρά ταύτα" είναι η νοστιμιά, ο ηρωισμός,η ελπίδα. Μ' αυτό βαθαίνει η ψυχή, κινείται σε άλλα επίπεδα,πάνω από μικρότητες,μιζέρια και στενοκαρδία, αναπνέει καθαρό αέρα. Το "παρά ταύτα" είναι φάρμακο ψυχών και σωμάτων και εισιτήριο για την αιωνιότητα.
Το "διά ταύτα" είναι ανθρώπινο, το "παρά ταύτα" είναι θεϊκό.
Είναι ο τρόπος του Χριστού.
Μπορούσε να γεννηθεί στο πλουσιότερο παλάτι, παρά ταύτα γεννήθηκε στο βρώμικο στάβλο και ανακλίθηκε στη φάτνη των ζώων.
Είναι ο Δημιουργός του κόσμου, παρά ταύτα δέχθηκε τον ατιμωτικότερο θάνατο.
Μπορεί να επιβάλει το θέλημά Του που άλλωστε είναι άγιο και τέλειο, παρά ταύτα σταματά μπροστά στην ελευθερία μας.
Είμαστε ελεεινοί και τρισάθλιοι, παρά ταύτα μας τιμά ως μοναδικές προσωπικότητες, ως δικές Του εικόνες.
Άραγε ο καθένας μας ποια από τις δύο προθέσεις επιλέγει ως τρόπο ζωής;
Και κάτι ακόμη: Αφού επιλέξουμε γι' αυτή τη ζωή το "διά ταύτα" ή το "παρά ταύτα", τι θα μας περιμένει "μετά ταύτα";

[Από το Ιστολόγιο Της Σταυρούλας, 25/11/2009]

Ο ρόλος του Τύπου

«Επειδή πρέπει να δοθούν στιγμιαίες και πιστευτές πληροφορίες, γίνεται απαραίτητο να καταφύγουμε στην εικασία, στις φήμες και στις υποθέσεις για να συμπληρώσουμε τα κενά, και κανένα από αυτά δεν θα αποκατασταθεί ποτέ, θα παραμείνει στη μνήμη των αναγνωστών. Πόσες εσπευσμένες, ανώριμες, επιφανειακές και παραπλανητικές κρίσεις εκφράζονται καθημερινά, μπερδεύοντας τους αναγνώστες, χωρίς οποιαδήποτε επαλήθευση. Ο Τύπος μπορεί και να μιμηθεί την κοινή γνώμη και να την εκπαιδεύσει με το χειρότερο τρόπο. […] Η βιασύνη κι η επιπολαιότητα είναι η ψυχική ασθένεια του 20ού αιώνα και περισσότερο από οπουδήποτε αλλού αυτή η ασθένεια απεικονίζεται στον Τύπο. Η σε βάθος ανάλυση ενός προβλήματος είναι ανάθεμα στον Τύπο. Αυτός σταματά στη σκανδαλοθηρία […] Τεράστια ελευθερία υπάρχει για τον Τύπο, αλλά όχι για το αναγνωστικό κοινό, επειδή οι εφημερίδες δίνουν συνήθως αρκετή ένταση κι έμφαση σ’ εκείνες τις απόψεις που δεν έρχονται πάρα πολύ ανοιχτά σε αντίθεση με τις δικές τους και τη γενική μόδα.»

«Δεν υπάρχει καμία ηθική ευθύνη για την παραμόρφωση ή τη δυσαναλογία. Τι είδος ευθύνης έχει ένας δημοσιογράφος απέναντι στους αναγνώστες του, ή στην ιστορία; Εάν έχει παραπλανήσει την κοινή γνώμη ή την κυβέρνηση με ανακριβείς πληροφορίες ή λανθασμένα συμπεράσματα, ξέρουμε κάποια περίπτωση της δημόσιας αναγνώρισης και της επανόρθωσης τέτοιων λαθών από τον ίδιο δημοσιογράφο ή την ίδια εφημερίδα; Όχι, δεν συμβαίνει, επειδή θα έβλαπτε τις πωλήσεις. Ένα έθνος μπορεί να είναι το θύμα ενός τέτοιου λάθους, αλλά ο δημοσιογράφος πάντα μένει ατιμώρητος.»

[Αλεξ. Σολτζενίτσιν, Λόγος στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ για τον ρόλο του Τύπου, 1978.
Από την ιστοσελίδα του Κ. Αναγνώστου]

Είμαστε Χριστιανοί;

"Να ένα ακόμη θέμα στοχασμού. Σε τί μας χρησιμεύει να είμαστε χριστιανοί αν τίποτε δεν μας διακρίνει από τους άλλους; Είναι τρομερό να σκεφτεί κανείς ότι, αν δεν διακηρύσσαμε δημόσια τη χριστιανική μας ιδιότητα (προκαλώντας μάλιστα πολύ συχνά απορία και κατάπληξη...), κανείς δεν θα μπορούσε να καταλάβει ότι είμαστε χριστιανοί... Τίποτα χριστιανικό δεν μας διακρίνει: ούτε η απουσία του φόβου μπροστά στον πόνο, την αρρώστια, τον κίνδυνο, τον θάνατο, ούτε η απουσία της πλεονεξίας μπροστά σ' ό,τι μπορεί κανείς να αρπάξει από τη ζωή--επομένως κι από τον πλησίον-- διακινδυνεύοντας την ψυχή του, το σώμα του ή τα υλικά αγαθά, ούτε η αγάπη, δηλαδή η άρνηση της ψυχρότητας, της αδιαφορίας, της λησμονιάς ή της εχθρικής εκείνης σχέσης, ή του καυστικού μίσους, του άσβεστου και οδυνηρού..."
"Καθένας μας λοιπόν πρέπει να υποβάλλει διαρκώς στον εαυτό του το ερώτημα: "Είμαι Χριστιανός; Μπορεί κάποιος ίσως, μέσω εμού, ν' αναγνωρίσει το πρόσωπο του Χριστού, να νιώσει στους παλμούς της καρδιάς μου την αγάπη του Χριστού, να μάθει τη σοφία και τη δικαιοσύνη Του στους λόγους και τις σκέψεις μου, ν' αποκτήσει γνώση ή εμπειρία των οδών του Θεού μέσα από τις πράξεις μου, από τον τρόπο που συμπεριφέρομαι απέναντι στη ζωή, απέναντι στον κάθε άνθρωπο, απέναντι στον Θεό;"

[A. Bloom. Το μυστήριο της ίασης. Εκδόσεις Εν Πλω, Αθήνα 2008, σελ. 65-68]

Σε ποιόν ανήκει η γη;

«Ο ένας αφέντης του κόσμου πίσω από τον άλλον εξαφανίζεται, ενώ η γη παραμένει. Μόλις κάποιος χτυπήσει με το πόδι του τη γη, λέει: «Αυτό είναι δικό μου!». Πριν προλάβει ο ήχος της φωνής του να χαθεί, έρχεται ο θάνατος και τον κάνει βουβό. Έρχεται ο δεύτερος, ο τρίτος, ο τέταρτος.Μετά από τον Ραμσή ο Δαρείος, μετά από τον Δαρείο ο Αλέξανδρος, ύστερα ο Κάρολος, ο Πέτρος, ο Ναπολέων. Ο καθένας χτυπά με το πόδι του και ονομάζει τη γη δική του. Όμως, όπως έρχονται, έτσι και φεύγουν. Έρχονται με θόρυβο, με το ταχύτατο τραίνο, στα φτερά του χρόνου, και με το ίδιο τραίνο φεύγουν βιαστικά προς την αντίθετη κατεύθυνση. Μόλις κάθισαν, μόλις έγραψαν στον εαυτό τους χαρτιά ιδιοκτησίας για τη γη, μόλις κατέβασαν τον μπόγο τους και βρέθηκαν στην καρέκλα, τότε ξαφνικά τα αόρατα φτερά που τους έφεραν τους πιάνουν χωρίς να το αισθανθούν και τους παίρνουν με την ίδια ταχύτητα...

Σε ποιόν ανήκει η γη;
Μόνο μία απάντηση είναι ακριβής: Σε κανέναν. Η γη δεν είναι κανενός από μας. Είναι ιδιοκτησία εκείνου στον οποίο ανήκει και όλος ο υπόλοιπος κόσμος.
Δεν μπορεί να είναι ιδιοκτησία κάποιου από τον οποίο εκείνη είναι πιο δυνατή και πιο μακροχρόνια. Είναι ιδιοκτησία εκείνου που υπήρχε πριν απ’ αυτήν και θα υπάρχει και μετά απ’ αυτήν».

[Αγ. Νικολάου Βελιμίροβιτς. Αργά βαδίζει ο Χριστός.
Εκδόσεις Εν Πλω, Αθήνα 2008, σελ. 126-127, 139]

Αυτοπροστασία και θάνατος

"Το κύριο εμπόδιο στην πορεία για την καλλιέργεια της καρδιάς είναι ο φόβος μας μπροστά στην οδύνη, τη θλίψη της ψυχής, την τραγωδία του νου. Φοβόμαστε μήπως πονέσουμε και για τον λόγο αυτό περιορίζουμε και θωρακίζουμε την καρδιά μας. Φοβόμαστε ν’ αντικρίσουμε και να δούμε, ν’ ακούσουμε και ν’ αφουγκραστούμε, φοβόμαστε να βλέπουμε κάποιον να υποφέρει και να ακούμε την κραυγή της ψυχής του. Επιπλέον, κλεινόμαστε στους εαυτούς μας. Και εξαιτίας του γεγονότος αυτού γινόμαστε ολοένα και περισσότερο σφιχτοί και δέσμιοι του αυτοπεριορισμού μας.
Ο Merejkovski, στο εκπληκτικό ποίημά του «Κοράλλια», γράφει ότι τα κοράλλια είναι οι πιο ευαίσθητοι θαλάσσιοι οργανισμοί. Για να προστατευθούν από την καταστροφή, περιβάλλονται από πολύ σκληρό υλικό (αυτό ακριβώς είναι το κοράλλι) το οποίο τελικά και τα σκοτώνει. Το ίδιο συμβαίνει και με τον άνθρωπο που υπερασπίζεται τον εαυτό του από την οδύνη και τη θλίψη, από τα βάσανα, από τον τρόμο, από το φόβο που θα μπορούσε να του προκαλέσει η λύπη και η στενοχώρια των άλλων ανθρώπων, η αρρώστια και ο θάνατός τους, με μια λέξη όλη η φρίκη της ζωής πάνω στη γη. Ένας τέτοιος άνθρωπος είναι αληθινά προστατευμένος, ταυτόχρονα όμως βιώνει έναν εσωτερικό θάνατο".

[Α. Bloom. Το μυστήριο της ίασης. Εκδόσεις Εν Πλω, Αθήνα 2008, σ. 33-35]

Πατρίδα

'Πατρίδα ονόμαζαν κάποτε οι άνθρωποι τη γη (το χώμα και το τοπίο) όπου γεννήθηκαν, εντάχθηκαν σε οικογένεια και σε κοινότητα, πήγαν σχολειό, έζησαν την εκκλησιά, δηλαδή τη Γιορτή, ψηλάφησαν αισθητά την Ιστορία, άσκησαν τον δημιουργικό τους μόχθο, έθαψαν αγαπημένους νεκρούς. Σήμερα αυτή η πατρίδα δεν υπάρχει, μια τίμια και ευφυής δημοσκόπηση θα το πιστοποιούσε άμεσα. Για τα εννέα δέκατα του πληθυσμού που ζουν στις πανομοιότυπες, απρόσωπες, τάχα και πόλεις του ελλαδικού οικιστικού πρωτογονισμού, η ελληνικότητα είναι κρατική υπηκοότητα, τίποτε άλλο. Σώζεται ακόμα ένα φθίνον γλωσσικό ιδίωμα, μια ρητορική και ευτελισμένη «εθνική ιδεολογία», κάποιο φολκ-λορ γραφικών ιδιαιτεροτήτων.'

[Χ. Γιανναράς. Γιατί η αποσιώπηση των «εθνικών θεμάτων». Καθημερινή 11/10/2009]

Σύγχρονη λογική

«Όταν ένα κι ένα δεν κάνει πλέον δύο, όταν τα ψέματα και οι έντεχνες διαδόσεις οδηγούν έθνη σε πόλεμο, όταν οι απαιτήσεις της συντήρησης συντρίβονται στα βράχια της κατανάλωσης, τότε η νοημοσύνη γίνεται συνεχής πηγή εκνευρισμού, και συνεπώς περιττή. Είναι σαν να εφαρμόζεις κοινή λογική σε τρελοκομείο».

[Σχόλιο του Thomas Vesely στους πρόσφατους Times του Λονδίνου]

Παιδεία καθήκοντος

"Αυτό που δυστυχώς κυριαρχεί στις σχολικές τάξεις είναι η αταξία. Η παντελής έλλειψη σεβασμού όχι μόνο προς τον διδάσκοντα, αλλά και προς κάθε αξία... Η σύγχρονη "φιλοσοφία" της παιδείας συνίσταται στο να μην κάνεις ό,τι θα όφειλες να κάνεις, όπως παραδείγματος χάριν να μορφωθείς... Μπορεί σήμερα στα παιδιά να διδάσκονται πολλά (τα πλείστα μηδαμινά), ένα μόνο δεν διδάσκεται: το καθήκον. Δημιουργήσαμε μια παιδεία δικαιωμάτων, για να την κάνουμε τάχα πιο δημοκρατική, και όχι παιδεία καθήκοντος. Το παιδί μαθαίνει και αξιοποιεί μέχρι υπερμέτρου καταχρήσεως τα παρασχεθέντα (κι όχι κατακτηθέντα) δικαιώματα, αλλά αγνοεί ή μάλλον περιφρονεί τις υποχρεώσεις του. Λείπει από αυτήν [την παιδεία] ο φρονηματισμός και το φρόνημα".

[Σ. Καργάκος, Ελληνική Παιδεία: ένας νεκρός με... μέλλον.
Εκδόσεις Αρμός 2008, σ. 117-118]

Φρόνημα και τιμωρία

"Θέλουμε όχι παιδιά φρόνιμα, αλλά παιδιά με γενναίο φρόνημα. Διότι οι γενναιόφρονες μαθητές μπορεί να ατακτούν, αλλά γνωρίζουν πρωτίστως να δέχονται την τιμωρία, λέξη που σημαίνει στα Αρχαία Ελληνικά βοήθεια. Με την τιμωρία βοηθούμε, δεν αδικούμε. Δυστυχώς, με το καθεστώς της ασυδοσίας δημιουργούμε παιδιά θρασύδειλα, που θέλουν να ασχημονούν χωρίς να τιμωρούνται. Αυτό όμως είναι η μεγάλη τιμωρία τους (όχι με την αρχαία σημασία), διότι την τιμωρία που δεν επιβάλλει το σχολείο, την επιβάλλει η ζωή, που συχνά δεν τιμωρεί, βασανίζει."

[Σ. Καργάκος, Ελληνική Παιδεία: ένας νεκρός με... μέλλον. Εκδόσεις Αρμός 2008, σ. 73-74]

Ταπεινότητα

‘Να καταλαβαίνεις ότι δεν είσαι Μέγας Αλέξανδρος, ότι είσαι ένας αποτυχημένος άνθρωπος, ότι είσαι γελοίος, κωμικός, τρελός. Να το παραδεχθείς αυτό, και νά ’χεις τη δύναμη να το ζεις. Ταπεινότητα δεν είναι η προσπάθεια να πείσεις τους άλλους ότι δεν είσαι κάτι, αλλά η προσπάθεια να πείσεις τον εαυτό σου. Και τότε έχεις τη χάρη να βλέπεις τον κόσμο όπως τον έκανε ο Θεός, όχι όπως τον κάναμε εμείς κοινωνικά. Ποιός δεν θέλει να είναι Ναπολέων;... Κι ένα μικρό παιδί, όταν ντύνεται στο καρναβάλι, γίνεται Μέγας Αλέξανδρος ή Κατσαντώνης ή ό,τι θέλεις. Αυτή είναι η μεταμφίεση... Ο παράφρων αρκεί να βάλει το χέρι του έτσι μέσα στο τρύπιο του σακκάκι και να πει «Είμαι ο Ναπολέων», κι έγινε Ναπολέων... Έτσι μπαίνουμε στην πραγματικότητα των μεταμορφώσεων, που είναι μια πάρα πολύ οδυνηρή κατάσταση. Κι εδώ χρειάζεται η Πίστη. Γιατί ενώ ξέρεις θαυμάσια, ότι δεν είναι έτσι τα πράγματα, δεν είσαι Ναπολέων, έχεις όμως την πεποίθηση ότι είσαι Ναπολέων, χωρίς να είσαι βέβαια. Οπότε ξεκαρδίζεσαι στα γέλια, γελάς για το πώς είναι ο βίος, για τις διαψεύσεις που σου δίνει. Και οι διαψεύσεις αυτές σε ενισχύουν, σου δίνουν δύναμη’.

[Ν-Γ. Πεντζίκης. «Ποτέ δεν θα γίνω λογοτέχνης».

Περιοδικό Διαβάζω, τ. 11, Μάρτιος-Απρίλιος 1978]

Αριθμοί, ιδέες και Αλήθεια

Μια μέρα ο Δον Καμίλλο ήταν στο ναό και κουβέντιαζε με τον Κύριο, και κάποια στιγμή του είπε:
‘Κύριε, πάρα πολλά πράγματα στον κόσμο πάνε στραβά.’
‘Δεν το νομίζω,’ απάντησε ο Κύριος. ‘Ο άνθρωπος μπορεί να πηγαίνει στραβά, αλλά το υπόλοιπο σύμπαν δουλεύει μια χαρά.’
Ο Δον Καμίλλο βημάτισε πάνω-κάτω κι έπειτα στάθηκε πάλι μπροστά στο βωμό.
‘Κύριε,’ είπε, ‘αν άρχιζα να μετράω: ένα, δύο, τρία, τέσσερα, πέντε, έξι, επτά, και μετρούσα για ένα εκατομμύριο χρόνια, θα έφτανα ποτέ σ’ ένα σημείο που δεν θα υπήρχαν άλλοι αριθμοί;’
‘Ποτέ,’ είπε ο Κύριος. ‘Μου θυμίζεις τον άνθρωπο που σχεδίασε ένα μεγάλο κύκλο στο έδαφος και άρχισε να βαδίζει γύρω του λέγοντας: «Θέλω να δω πόσο θα μου πάρει για να φτάσω στο τέλος». Έτσι σου το λέω: Όχι, ποτέ δεν θα έφτανες σε τέτοιο σημείο.’
Με τη φαντασία του ο Δον Καμίλλο βάδιζε γύρω από τον κύκλο και ένιωθε ήδη τη δύσπνοια που σίγουρα προκαλεί μια πρώτη ματιά στο άπειρο.
‘Εγώ όμως λέω ότι οι αριθμοί πρέπει να είναι έχουν τέλος,’ επέμεινε. ‘Μόνο ο Θεός είναι άπειρος και αιώνιος, και οι αριθμοί δεν μπορούν να έχουν τις ιδιότητες του Θεού.’
‘Καλά, τι έπαθες με τους αριθμούς;’ τον ρώτησε ο Κύριος.
‘Μα, οι αριθμοί είναι που κάνουν τους ανθρώπους να πάνε στραβά. Αφού ανακάλυψαν τους αριθμούς, έφτασαν στο σημείο να τους θεοποιήσουν.’
Όταν ο Δον Καμίλλο έβαζε μια ιδέα στο κεφάλι του, δεν την έβγαζε εύκολα. Κλείδωσε την κύρια είσοδο της εκκλησίας για τη νύχτα, βημάτισε ξανά πάνω-κάτω, κι έπειτα γύρισε πίσω στο βωμό.
‘Ίσως, Κύριε, η εξάρτηση των ανθρώπων από τη μαγεία των αριθμών είναι απλά μια απεγνωσμένη προσπάθεια να δικαιολογήσουν την ύπαρξή τους ως σκεπτόμενα όντα.’ Έμεινε άβολα σιωπηλός για ένα λεπτό, κι έπειτα συνέχισε: ’Κύριε, οι ιδέες είναι πεπερασμένες; Υπάρχει απόθεμα νέων ιδεών ή έχουν σκεφτεί οι άνθρωποι όλα όσα υπήρχαν για να σκεφτούν;’
‘Δον Καμίλλο, τι εννοείς όταν λες ιδέες;’
‘Σαν φτωχός επαρχιώτης παπάς, το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι οι ιδέες είναι λυχνάρια που λάμπουν μέσα στη νύχτα της ανθρώπινης άγνοιας και φωτίζουν κάποια νέα πτυχή του μεγαλείου του Δημιουργού.’
Ο Κύριος συγκινήθηκε.
‘Φτωχέ επαρχιώτη παπά,’ είπε, ‘δεν πέφτεις και πολύ έξω. Κάποτε εκατό άνθρωποι ήταν κλεισμένοι σ’ ένα τεράστιο σκοτεινό δωμάτιο, και καθένας είχε ένα σβησμένο λυχνάρι. Ένας απ’ αυτούς κατάφερε να ανάψει το λυχνάρι του, κι έτσι μπορούσαν όλοι να δουν και να γνωρίσουν ο ένας τον άλλο. Καθώς οι υπόλοιποι άναβαν τα δικά τους λυχνάρια, όλο και περισσότερα από τα πράγματα γύρω τους έρχονταν στο φως, ώσπου στο τέλος τα πάντα μέσα στο δωμάτιο φάνηκαν καλά και ωραία. Τώρα πρόσεξε καλά, Δον Καμίλλο. Υπήρχαν εκατό λυχνάρια, αλλά μόνο μια ιδέα. Ωστόσο, χρειάστηκε το φως όλων των λυχναριών για να αποκαλυφθούν όλες οι λεπτομέρειες του δωματίου. Κάθε φλόγα ήταν το ένα εκατοστό μιας μεγάλης ιδέας, ενός μεγάλου φωτός, της ιδέας της ύπαρξης και του μεγαλείου του Δημιουργού. Ήταν σαν κάποιος να είχε σπάσει ένα αγαλματάκι σε εκατό κομμάτια και να είχε δώσει από ένα κομμάτι σε εκατό ανθρώπους. Οι εκατό άνθρωποι προσπάθησαν ψαχουλεύοντας να ταιριάσουν τα κομμάτια κι έφτιαξαν χιλιάδες λανθασμένες φιγούρες μέχρι που στο τέλος τα ένωσαν σωστά. Ξαναλέω, Δον Καμίλλο, ότι ο κάθε άνθρωπος άναψε το δικό του λυχνάρι, και το φως των εκατό λυχναριών μαζί ήταν Αλήθεια και Αποκάλυψη. Αυτό θα έπρεπε να τους ικανοποιήσει. Όμως καθένας τους σκέφτηκε ότι η ομορφιά των πραγμάτων που έβλεπε γύρω του οφειλόταν στο φως του δικού του λυχναριού που τους είχε βγάλει από το σκοτάδι. Μερικοί έφτασαν να λατρεύουν τα λυχνάρια τους, κι άλλοι περιπλανήθηκαν σε διάφορες μεριές ώσπου το μεγάλο φως διασπάσθηκε σε εκατό φλόγες, που καθεμιά μπορούσε να φωτίσει μόνο ένα κλάσμα της αλήθειας. Βλέπεις λοιπόν, Δον Καμίλλο, ότι τα εκατό λυχνάρια πρέπει να ενωθούν πάλι για να βρουν το αληθινό φως. Σήμερα οι άνθρωποι τριγυρίζουν δύσπιστα, καθένας με το φως του λυχναριού του, με μια περιοχή μελαγχολικού σκοταδιού γύρω τους, και καθένας πιάνεται από τη μικρότερη λεπτομέρεια του αντικειμένου που καταφέρνει να φωτίσει μόνος του. Κι έτσι λέω ότι ιδέες δεν υπάρχουν: υπάρχει μόνο μια Ιδέα, μια Αλήθεια με εκατό πλευρές. Οι ιδέες δεν είναι ούτε πεπερασμένες ούτε τελειωμένες, διότι υπάρχει μόνο αυτή η μια και αιώνια Ιδέα. Οι άνθρωποι όμως πρέπει να ενωθούν ξανά μεταξύ τους, όπως εκείνοι στο τεράστιο δωμάτιο.’

[Giovanni Guareschi, Ο Δον Καμίλλο και ο άσωτος γιός. Μετάφραση δική μου, από την έκδοση Penguin 1952, σελ. 136-138]

Εν μέσω πυρός

Με αφορμή την τελευταία καταστροφική πυρκαγιά στην Αττική, θυμήθηκα την Προσευχή του Αζαρία και των Τριών Παίδων μέσα στην κάμινο του πυρός, από το προφητικό βιβλίο του Δανιήλ, που την ακούμε στους ναούς το Μέγα Σάββατο. Είναι πάντα επίκαιρη, ιδίως όμως σε καιρό συμφορών. Ένα μικρό απόσπασμα (επιλογή και υπογράμμιση δική μου):

ΚΑΙ συστάς Αζαρίας προσηύξατο ούτως και ανοίξας το στόμα αυτού εν μέσω του πυρός είπεν· Ευλογητός ει, Κύριε ο Θεός των πατέρων ημών, και αινετόν και δεδοξασμένον το όνομά σου εις τους αιώνας, ότι δίκαιος ει επί πάσιν, οις εποίησας ημίν, και πάντα τα έργα σου αληθινά, και ευθείαι αι οδοί σου, και πάσαι αι κρίσεις σου αληθιναί, και κρίματα αληθείας εποίησας κατά πάντα, α επήγαγες ημίν και επί την πόλιν την αγίαν την των πατέρων ημών Ιερουσαλήμ, ότι εν αληθεία και κρίσει επήγαγες ταύτα πάντα, δια τας αμαρτίας ημών. Ότι ημάρτομεν και ηνομήσαμεν αποστήναι από σου και εξημάρτομεν εν πάσι και των εντολών σου ουκ ηκούσαμεν, ουδέ συνετηρήσαμεν ουδέ εποιήσαμεν καθώς ενετείλω ημίν, ίνα ευ ημίν γένηται. και πάντα, όσα επήγαγες ημίν και πάντα όσα εποίησας ημίν, εν αληθινή κρίσει εποίησας...

Μήπως έχουμε ξεχάσει να 'διαβάζουμε' τη μεταφυσική διάσταση των γεγονότων και να διδασκόμαστε από αυτά;

[Δανιήλ, κεφ. γ', Προσευχή Αζαρίου]

"Ως και ημείς..."

"Δούλε πονηρέ, πάσαν την οφειλήν εκείνην αφήκα σοι επεί παρεκάλεσάς με. Ουκ έδει και σέ ελεήσαι τον σύνδουλόν σου ως και εγώ σε ηλέησα;"

Υπάρχει άραγε πιο αδυσώπητος λόγος που μπορεί να ακούσει κανείς, και να ξέρει ότι δυστυχώς είναι απόλυτα αληθινός, και να σκέφτεται ότι στο χέρι του ήταν να τον αποφύγει; Αφού υπάρχει η αψευδής διαβεβαίωση, δυο σειρές παρακάτω: "Ούτω και ο πατήρ μου ο επουράνιος ποιήσει υμίν, εάν μη αφήτε έκαστος τω αδελφώ αυτού από των καρδιών υμών τα παραπτώματα αυτών".

[Ματθ. ιη' 32,35]

Άνθρωπος ελεύθερος

Ο άνθρωπος, η κορωνίδα της δημιουργίας, έχει μέσα του το επικίνδυνο δώρο της ελευθερίας. Γι’ αυτό και ο ίδιος είναι επικίνδυνος και κουραστικός για όλα τα συστήματα και τις θεωρίες.

Σωτηρία του δεν είναι η έξωθεν παροχή αγαθών. Δεν μπαίνει ο άνθρωπος σε κατασκευασμένο από τρίτους παράδεισο. Ο παράδεισος, ως έκπληξι ζωής, ανατέλλει από τον κάθε έναν άνθρωπο: «Η βασιλεία του Θεού εντός ημών εστιν».

Μέσα στον άνθρωπο κυοφορείται το θαύμα του ‘εξαίφνης’, η αλλαγή, η έκπληξι, ο αιφνιδιασμός. Μπορεί να μετανοήσει, να μεταμορφωθή, να αλλάξη νου και μορφή. Σου επιφυλάσσει εκπλήξεις. Μπορεί ο έσχατος να γίνει πρώτος και ο πρώτος έσχατος. Δεν προδιαγράφεται η ζωή του. Δεν υπολογίζεται η αξία του. Είναι ένα ον εν εξελίξει. Βρίσκεται εν πορεία. Μένει πάντοτε ο ίδιος, γινόμενος εξ ολοκλήρου άλλος θεία χάριτι.

[Αρχιμ. Βασιλείου. Λειτουργικός τρόπος. Ι. Μ. Ιβήρων 2004]

Φιλοκαλική ανάγνωση

«Όπως σε μια έκλειψη ηλίου, για να αντέξουμε το πορτοκαλί χρώμα της δόξης του φωτός και να μη χάσουμε την όρασή μας χρησιμοποιούμε θαμπόγυαλο, έτσι για να διατηρήσω την ψυχική μου γαλήνη σ’ αυτόν τον κόσμο των παραισθήσεων, στηρίζομαι θρησκευτικά. Αυτός είναι ο λόγος που διαβάζω ιερά κείμενα.
«... Η Φιλοκαλία είναι ένα βιβλίο, που πολλές φορές θυμούμαι την παιδική μου ηλικία διαβάζοντάς το. Ο Πλάτων πολύ λίγο νοιάζεται για μένα και δεν απλώνει να με κρατήσει, ενώ ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής και όλοι οι άλλοι είναι σα να λένε: ‘Άντε, μωράκι μου, κοιμήσου’. Αυτός είναι ο λόγος που τους διαβάζω».

[Ν.-Γ. Πεντζίκης. Από το βιβλίο του Α. Κεσελόπουλου:
Από τον Παπαδιαμάντη στον Πεντζίκη.
Εκδόσεις Το Παλίμψηστον 2003, σελ. 214, 216]

Κατανάλωση και ευτυχία

«Από ανθρώπους σαν τον κουρέα της Βελλόρε έμαθα ότι η ικανοποίηση είναι μια κατάσταση εσωτερική, μια αλήθεια που εύκολα χάνεται μέσα στο θόρυβο της φορτικής διαφήμισης στη Δύση. Εδώ συνεχώς μας παρακινούν να πιστεύουμε ότι η ικανοποίηση έρχεται απ’ έξω, και ότι μπορεί να συντηρηθεί μόνο αν αγοράσουμε ακόμη ένα προϊόν... Σε μια καταναλωτική κοινωνία, οι προσδοκίες δεν τολμούν να σταματήσουν σε κάποια οροφή, διότι μια αναπτυσσόμενη οικονομία βασίζεται σε αυξανόμενες προσδοκίες. Εκτιμώ την προσφορά των καταναλωτικών κοινωνιών που παλεύουν για όλο και καλύτερα προϊόντα. Στην ιατρική βασίζομαι σε τέτοια προϊόντα κάθε μέρα. Ωστόσο, πιστεύω επίσης ότι εμείς στη Δύση έχουμε κάτι να μάθουμε από την Ανατολή για την πραγματική φύση της ικανοποίησης. Όσο περισσότερο αφήνουμε το επίπεδο ικανοποίησής μας να καθορίζεται από εξωτερικούς παράγοντες--καινούργιο αυτοκίνητο, μοντέρνα ρούχα, μια αξιοζήλευτη καριέρα, κοινωνική κατάσταση--τόσο περισσότερο χάνουμε τον έλεγχο πάνω στην ίδια μας την ευτυχία»

[P. Brand & P. Yancey. Πόνος: ένα δώρο που κανένας δεν θέλει.
Θεσσαλονίκη, University Studio Press 2006, σσ. 398-99]

Η Ελλάδα που αντιστέκεται

"Η Ελλάδα που αντιστέκεται, δεν είναι λαμπερή. Είναι «ανώνυμη», πληθυσμιακά απαρτίζεται από άτομα με αξιακούς κώδικες που δεν χωρούν σε φωτογραφίες, από ανθρώπους που ντρέπονται να ζητούν ρουσφέτια, δεν είναι «ξερόλες», που όταν μιλάνε κοιτάζουν τον άλλο στα μάτια. Η Ελλάδα που αντιστέκεται είναι ο ταξιτζής που σε καλημερίζει μιλώντας στον πληθυντικό, οι γιωταχήδες που σταματούν για να περάσει ο πεζός, ο ταβερνιάρης που σου επισημαίνει «πολλά παραγγέλνετε, είναι αμαρτία», ο άγνωστος γιατρός του ΕΣΥ που σε αντιμετωπίζει σαν στενό συγγενή του, ο παπάς που κάνει τρισάγιο στον τάφο του πατέρα σου αρνούμενος να πάρει χρήματα, είναι τα παιδιά με το αλλόκοτο ντύσιμο που σηκώνονται στο τρένο και στα λεωφορεία, για να καθίσουν οι γέροντες. Πολλοί από αυτή την Ελλάδα που αντιστέκεται, δεν έχουν παρακολουθήσει ποτέ παράσταση στην Επίδαυρο".

[Κ. Λεονταρίδης. Ποιά Ελλάδα αντιστέκεται; Καθημερινή 1/8/2009]

«Επικίνδυνοι συγγραφείς»

«Ανάμεσα στους επικίνδυνους για μένα συγγραφείς, γρήγορα κατάταξα και τον Φώτη Κόντογλου. Γι’ αυτό και άρχισα να τον αποφεύγω συστηματικά, μήπως και με παρασύρει στα λημέρια του. Αλλά όπως γίνεται συνήθως, αυτό που φοβάσαι, αυτό βγαίνει ολοένα μπροστά σου. Διάβασα στο μεταξύ εκατοντάδες βιβλία, γνώρισα ολοκληρωμένα έργα και σπουδαίους ανθρώπους, μα όποτε καθίσω και λογαριάσω τί γερό, τί ακατάλυτο έχω στη βιβλιοθήκη μου, τί θα μπορούσα να πιάσω σε μια ώρα ανάγκης και να στυλωθώ, πάντα ξεπετιέται μέσα μου, ανάμεσα σ’ ελάχιστα άλλα απ’ τα νεοελληνικά μας και το έργο του Κόντογλου. Και σκύβοντας με σεβασμό, ανοίγω. Είναι τόσο πειστικός, τόσο πολύ μου ταιριάζει η φωνή του, τόσο συμφωνώ, στα πιο πολλά, με τη σοβαρή ματιά του, ώστε φοβάμαι--μάταια, βέβαια--μήπως αρχίσω να μιλώ με τον τρόπο του».

[Γιώργος Ιωάννου, Ο μεγάλος μάστορας.
Στον τόμο ‘Μνήμη Κόντογλου’, Αθήνα 1975, σ. 60]

Η έρευνα στην Ελλάδα

«Αν έρθω στην Ελλάδα φοβάμαι ότι θα χαθώ. Ο Αμερικάνος ή ο Ευρωπαίος, όταν του πω ότι είμαι επιστήμων και δεν κάμνω τίποτα άλλο από το να ερευνώ, με θεωρεί όχι μόνον ως χρήσιμον στοιχείον, αλλά ως κάτι ανώτερον από τους κοινούς ανθρώπους. Ο Έλλην με θεωρεί απεναντίας ως ένα άχρηστον ον, και όχι μόνο άχρηστον αλλά και επικίνδυνον. Αυτή είναι η εικόνα ενός κράτους σάπιου, ανίκανου να δημιουργήσει κάτι τι και να συνεισφέρει στη γενική πρόοδο της ανθρωπότητος. Όλα ξένα, όλα κλεμμένα. Όλα κατά μίμησιν. Δεν είναι ντροπή;»

[Γεώργιος Παπανικολάου, 1915. Από άρθρο του Α. Καρκαγιάννη στην Καθημερινή 28/6/2009]

Ορθόδοξος τρόπος

«Κάθε άνθρωπο τον εκφράζει ο τρόπος που μιλάει, που κινείται, που φέρεται. Την Ορθοδοξία την εκφράζει η αγιογραφία, ο ύμνος, η ψαλμωδία της. Αν αρνηθής την έκφρασή της, αρνείσαι την ίδια την Ορθοδοξία. Πολλοί φωνάζουν ότι αγαπούν την Ορθοδοξία, αλλά απεχθάνονται τις εικόνες της, τη μουσική της, τη Λειτουργία της κτλ. Είναι σαν να λέει ο γαμπρός: Μ’ αρέσει η νύφη, αλλά απεχθάνομαι τον τρόπο που μιλάει, σιχαίνομαι το στόμα της, τα μάτια της, τη μύτη της! Και τότε τι σ’ αρέσει, βρε; Πες μας ότι δεν σ’ αρέσει να τελειώνουμε».

[Φ. Κόντογλου. Αναφέρεται από τον Α. Κεσελόπουλο (’Ο Φώτης Κόντογλου και η παράδοση της Ρωμιοσύνης’) στο βιβλίο Από τον Παπαδιαμάντη στον Πεντζίκη, Εκδόσεις Το Παλίμψηστον, 2003]

Η μετοχή στα κοινά

«...εμείς είμαστε σε θέση να φροντίζουμε ταυτόχρονα για τις ιδιωτικές μας υποθέσεις και για τις υποθέσεις της πόλης μας, και ενώ ασχολούμαστε με διαφορετικά επαγγέλματα κατέχουμε καλά τα πολιτικά ζητήματα. Γιατί είμαστε ο μόνος λαός που αυτόν που δεν μετέχει στα κοινά δεν τον θεωρούμε φιλήσυχο αλλά άχρηστο, και οι μόνοι που ή κρίνουμε ή διαμορφώνουμε σωστές γνώμες για τα πράγματα, γιατί δεν θεωρούμε τους λόγους εμπόδιο των έργων, αλλά μάλλον θεωρούμε εμπόδιο να μην έχουμε κατατοπισθεί προφορικά σε όσα έχουμε να κάνουμε, πριν καταπιαστούμε με αυτά. Γιατί υπερέχουμε από τους άλλους και ως προς αυτό, ότι δηλαδή εμείς οι ίδιοι τολμούμε να υπολογίσουμε για όσα πρόκειται να επιχειρήσουμε. Σχετικά μ’ αυτό στους άλλους η αμάθεια φέρνει θράσος, ενώ η σκέψη τους κάνει να διστάζουν. Πιο γενναιόψυχοι όμως πρέπει να θεωρούνται όσοι γνωρίζουν με σαφήνεια τις συμφορές και τα ευχάριστα, και όμως η γνώση αυτή δεν τους κάνει να αποφεύγουν τους κινδύνους.»

[Περικλέους Επιτάφιος Λόγος, Θουκυδιδου Ιστοριων Β΄, §40]

(Δανείσθηκα το απόσπασμα από το κείμενο του Π. Μανδραβέλη 'Οι ευθύνες των πολιτών', Καθημερινή 14/6/2009)

Κρίση

"Με ρωτάς για την αιτία της τωρινής κρίσης... Η αιτία είναι πάντα η ίδια, η αποστασία των ανθρώπων από τον Θεό... Στις μοντέρνες αμαρτίες--μοντέρνα και η κρίση. Και όντως ο Θεός χρησιμοποίησε μοντέρνα μέσα ώστε να το συνειδητοποιήσουν οι μοντέρνοι άνθρωποι: χτύπησε τις τράπεζες, τα χρηματιστήρια, τις οικονομίες, το συνάλλαγμα των χρημάτων. Ανακάτωσε τα τραπέζια στις συναλλαγές σ‘ όλο τον κόσμο, όπως κάποτε στο ναό των Ιεροσολύμων...

Μέχρι πότε θα διαρκέσει η κρίση; Όσο το πνεύμα των ανθρώπων παραμένει δίχως αλλαγή. Ώσπου οι υπερήφανοι υπαίτιοι αυτής της κρίσης να παραιτηθούν μπροστά στον Παντοδύναμο".

[Αγ. Νικολάου Βελιμίροβιτς: Δρόμος δίχως Θεό δεν αντέχεται...

Εκδόσεις Εν Πλω 2008, σ. 35]

Μολών λαβέ

Δεν βλάπτει, έστω και με δυο ημερών αργοπορία, να θυμηθούμε τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο:

«Το δε την πόλιν σοι δούναι ούτ’ εμόν εστίν, ούτ’ άλλου των κατοικούντων εν ταύτη. Κοινή γαρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ου φεισόμεθα της ζωής ημών».

Αγάπη και γνώση

"Στον χριστιανισμό η αγάπη είναι μέθοδος της γνώσης. Εάν λοιπόν επιθυμείς να γνωρίσεις τα επουράνια μυστήρια, τότε αγάπα τον Θεό με όλη σου την καρδιά και την ψυχή και τη σκέψη. Και ο Θεός θα κατοικήσει μέσα σου, και έτσι θα είσαι εν τω Θεώ και ο Θεός σε σένα. Και θα αισθανθείς ως αληθινά κάποια πράγματα που στέκουν έξω από όλες τις οπτικές του ανθρώπου, τη γνώση και τη λογική".

[Αγ. Νικολάου Βελιμίροβιτς: Δρόμος δίχως Θεό δεν αντέχεται...
Εκδόσεις Εν Πλω 2008, σ. 94]

Πίστη και πόνος

«Οι λαοί που ζούνε με πόνο και με πίστη τυπώνουνε πιο βαθιά τον χαρακτήρα τους στον σκληρό βράχο της ζωής».

[Φ. Κόντογλου. Η πονεμένη Ρωμιοσύνη.
Εκδόσεις Αστήρ 1963, σ. 269]

Ορθόδοξη παράδοση

Ενώ η ορθόδοξη παράδοση είναι για μας κάτι περισσότερο από τα πρωτοτόκια μας, την πουλάμε «για ένα πιάτο νερόβραστη και άνοστη φακή, γιομάτη ευρωπαϊκές πέτρες».

[Φ. Κόντογλου. Οι νεωτερισμοί και η ελληνική παράδοση.
Εφημερίδα Ελευθερία 5/9/1948]

Πλούτος

«Καταστράφηκε η περιουσία σου, δεν καταστράφηκες εσύ. Κατεστραμμένος έμπορος δεν σημαίνει και κατεστραμμένος άνθρωπος. Ο πλούτος δεν γεννήθηκε μαζί σου. στο δρόμο της ζωής τον απέκτησες και στο τέλος της ζωής πρέπει να αποκολληθείς απ’ αυτόν...
Από την τίμια εργασία ο άνθρωπος μπορεί να πλουτίσει, μπορεί και να φτωχύνει. Αλλά όπως ο πλούτος δεν κάνει τον τίμιο περισσότερο άνθρωπο, έτσι και η φτώχια δεν τον κάνει λιγότερο άνθρωπο...
Μην φοβάσαι, είναι ελάχιστοι εκείνοι που τρελάθηκαν από τη φτώχια, αλλά πάρα πολλοί εκείνοι που τρελάθηκαν από τον πλούτο...»

[Αγ. Νικολάου Βελιμίροβιτς: Δρόμος δίχως Θεό δεν αντέχεται... Εκδόσεις Εν Πλω 2008, σσ. 28-30]

Φιλοπατρία

"Όσο αγαπώ την πατρίδα μου δεν αγαπώ άλλο τίποτας. Να 'ρθη ένας να μου ειπή ότι θα πάγη ομπρός η πατρίδα, στέργομαι να μου βγάλη και τα δυο μάτια. Ότι αν είμαι στραβός και η πατρίδα μου είναι καλά, με θρέφει. Αν η πατρίδα μου είναι αχαμνά, δέκα μάτια να 'χω, στραβός θα να 'μαι. Ότι σ' αυτήνη θα ζήσω, δεν έχω σκοπόν να πάγω αλλού".

[Στρατηγός Μακρυγιάννης]
Σημ. Τι θα έλεγε άραγε σήμερα ο στρατηγός, όταν όλοι υπόσχονται ότι μ' αυτούς θα πάει καλά η πατρίδα, και ακόμη περιμένουμε να το δούμε;

Αγάπη για όλους

«Το να αγαπάς τον συνάνθρωπό σου όπως τον εαυτό σου, σημαίνει να τον αγαπάς σαν να αποτελεί κομμάτι της δικής σου ζωής. Όσο περισσότερο αγαπούμε, τόσο μεγαλύτερος είναι ο πόνος, λέει ο Σιλουανός. Όσο περισσότερο ζει ο Χριστός μέσα μας, τόσο θα μεγαλώνει στην καρδιά μας η σταυρωμένη Του αγάπη για τον όλο Αδάμ, και τόσο περισσότερο θα ζούμε τη θλίψη και το αμάρτημα του άλλου σαν να ήταν δικά μας. Αυτός είναι ο απόλυτος βαθμός του συμπάσχειν με τον πλησίον: η συμμετοχή μας στον σταυρό του--ένα σταυρό που όχι απλά τον παίρνουμε πάνω μας, αλλά που, εν Χριστώ, βάζουμε μέσα μας».

[Maxime Egger, «Κράτα τον νου σου στον Άδη...».
Εκδόσεις Εν πλώ 2009, σελ. 146]

[Έχοντας πρόσφατα τελειώσει το βιβλίο αυτό, το συνιστώ ανεπιφύλακτα σε όσους θέλουν να γνωρίσουν τη θεολογία του Αγίου Σιλουανού του Αθωνίτη μέσα από μια σύντομη, απλή και συγχρόνως βαθιά και ιδιαίτερα ελκυστική προσέγγιση από έναν σύγχρονο μελετητή του]

Ταπείνωση

"Η το άσχετον κρατούσα και υπερώον εν αιθέρι ύδωρ, η αβύσσους χαλινούσα και θαλάσσας αναχαιτίζουσα Θεού σοφία, ύδωρ νιπτήρι βάλλει, πόδας αποπλύνει δε δούλων Δεσπότης".

[Από την ε’ ωδή του κανόνα της Μεγ. Πέμπτης]

Πατρίδα και φιλοπατρία

«... Όταν λέω πατρίδα, δεν εννοώ την κωμόπολη ή το χωριό ή την πόλη ή την επαρχία όπου γεννηθήκαμε. Τα μήλα της μηλιάς δεν είναι προϊόν αυτού ή του άλλου κλώνου ή κλαδιού. είναι οι καρποί ενός και μόνο δένδρου, όσες κι αν είναι οι ρίζες που τα τρέφουν, όσοι κι αν είναι οι κλώνοι και τα κλαδιά που τα κουβαλούν. Έτσι και όλοι οι Έλληνες είναι καρποί ενός και μόνο δένδρου, παιδιά της ίδιας μεγάλης μητέρας και επομένως αδέρφια αχώριστα. Και η προς την κοινή αυτή μητέρα αγάπη και αφοσίωση αποτελεί την πιο ευγενική και πιο υψηλή αρετή της φιλοπατρίας».

[Λέοντος Μελά, Ο Γεροστάθης, Έκδοση Ρέκου, σ. 306]

Υπακοή και προσευχή

"Υπακούω σημαίνει καταρχήν ακούω. Ακούω τον Λόγο του Θεού, ακούω αυτό που το Πνεύμα έχει να μου πει μέσα από την Αγία Γραφή, τα κείμενα των Πατέρων, τη θεία Λειτουργία, αλλά και μέσα από όλα τα γεγονότα της ζωής μου, τις συναντήσεις μου, τους κοντινούς μου ανθρώπους, τον πνευματικό μου πατέρα, τη φύση, την ιστορία. Ο Θεός μας μιλά με χίλιους δυο τρόπους. Ας μάθουμε να Τον ακούμε, ας φέρουμε στην ψυχή μας τη σιωπή, για να μπορέσουμε στο περιβάλλον τη να Τον αφουγκραστούμε. Προσευχή σημαίνει είσοδο σ’ αυτή τη σιωπή, σ’ αυτό το άκουσμα".

[Maxime Egger, "Κράτα τον νου σου στον Άδη...".
Εκδόσεις Εν Πλω 2009, σ. 115]

Προγονικές αρετές

"Όταν κάποτε ο ρήτορας των Αθηνών Υπερείδης ρώτησε δημόσια τον φιλειρηνικό Φωκίωνα πότε θ' αποφασίσει επιτέλους να συμβουλεύσει τους Αθηναίους να κάνουν πόλεμο, εκείνος του αποκρίθηκε με θάρρος:
- Όταν θα δω τους νέους ανδρείους και φίλους της πειθαρχίας, τους πλούσιους να συνεισφέρουν πρόθυμα για την πατρίδα, και τους πολιτικούς να μην κλέβουν το δημόσιο χρήμα".

[Λέοντος Μελά, Ο Γεροστάθης, Έκδοση Ρέκου, σελ. 301]

Το μυστικό της επιτυχίας

«Δεν υπάρχει αποτυχία, παρά μόνον όταν σταματήσουμε να προσπαθούμε»

'Ο ευλογών ευλογηθήσεται'

Πρόσφατα βρήκα τυχαία το ιστολόγιο μιας Αμερικανίδας, που περιγράφει ένα αυτοκόλλητο (sticker) που είδε σ’ ένα αυτοκίνητο μπροστά της. Το αυτοκόλλητο έγραφε:

America Bless
God
Bless America

ή, σε απλά ελληνικά, «Αμερική, ευλόγει τον Θεό, για να ευλογεί ο Θεός την Αμερική». Όπως γράφει η ίδια: «Το διάβασα και το ξαναδιάβασα. Τόσες φορές έχω ακούσει τη φράση “God Bless America” (= ο Θεός να ευλογεί την Αμερική). Ποτέ δεν άκουσα κανένα να λέει “America Bless God” (= η Αμερική να ευλογεί τον Θεό). Με συγκίνησε πόσο απλή, κι ωστόσο βαθειά, ήταν αυτή η φράση. Τις περισσότερες φορές που έχω ακούσει το “God Bless America”, προηγείται μια σειρά παράπονα για πράγματα που κάποιος νομίζει ότι χρειάζονται διόρθωμα. Διαβάζοντας το αυτοκόλλητο, σκέφτηκα: Γιατί να θέλει να ευλογήσει ο Θεός ένα σωρό γκρινιάρηδες που λίγα κάνουν για να τον ευλογούν; Αφήνοντας κατά μέρος τη θρησκεία ή τις προσωπικές πεποιθήσεις, πιστεύω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν να ζουν γεμάτοι ευλογίες. Ξέρω ότι ανεξάρτητα από τις πράξεις μου, έχω ευλογηθεί και συνεχίζω να δέχομαι ευλογίες. Όμως τι σπουδαία σκέψη να προσπαθούμε να ανταποκριθούμε στις ευλογίες αυτές με το να αγωνιζόμαστε εμείς πρώτοι να ευλογούμε τον Θεό».

Λυπούμαι που η μετάφραση δεν αποδίδει την απλότητα και τον αυθορμητισμό του πρωτότυπου κειμένου. Στη θέση βέβαια της Αμερικής μπορούμε κάλλιστα να βάλουμε την Ελλάδα.

[Μετάφραση από την ανάρτηση Sticker Shock, από το ιστολόγιο http://windowtowhimsy.blogspot.com/, με την άδεια της συγγραφέως]

Οι ντερβίσηδες του πνεύματος

‘Οι άνθρωποι που είχανε μέσα τους τη σπίθα την πνευματική, ζήσανε σαν ντερβίσηδες. Και πώς μπορούσε να γίνει αλλοιώς, αφού οι φροντίδες της ζωής τραβάνε προς τα κάτω τον άνθρωπο που γεννήθηκε για να πετά ψηλά σαν αητός; Αν επιδοθεί στα συνηθισμένα και στα πρακτικά, πώς θα βρει τον καιρό να καταγίνει με τα πνευματικά; Κάποιοι επιχειρήσανε να τα συμβιβάσουνε, με την απόφαση να κερδίσουνε πρώτα λεφτά, κι ύστερα να αφοσιωθούνε λεύτερα στα πνευματικά, μα βουλιάξανε μέσα στην πεζότητα για πάντα: «Ου δύνασθε δυσί κυρίοις δουλεύειν, Θεώ και μαμωνά»’.

[Φ. Κόντογλου, Οι πνευματικοί άνθρωποι αληθινοί ντερβίσηδες.
Από τη συλλογή ‘Μυστικά Άνθη’, Αστήρ 1977, σ. 124]

‘Και μην απελπίζεσαι!’

«Δεν πρέπει ποτέ να πέφτουμε στην απελπισία, γιατί η απελπισία είναι ένας επιτηδευμένος τρόπος υπερηφανίας, ένα κρυφό πάθος του εγώ -- του εγώ που είναι φυλακισμένο στην αυτάρκειά του και που δεν έχει άλλο ορίζοντα πέρα από τον εαυτό του. Αυτός που απελπίζεται είναι φονιάς του εαυτού του, έλεγε ο Ιωάννης της Κλίμακος».

[Maxime Egger, "Κράτα τον νου σου στον Άδη...",
Εκδόσεις Εν Πλω 2009, σ. 86-87]

Η δίψα της αγάπης

«Από δω που σας βλέπω, αδέρφια μου, σε μια πιθαμή από τον χάρο, πόσο απορώ για την τρέλλα που μας ρίχνουνε τα πάθη μας! Άνθρωπε βλογημένε, φάγε και πιες με μέτρο, δίχως ν’ αρπάχνεις τ’ αλλουνού το μερίδιο, ζήσε με την απαιτούμενη ανάπαυση, φχαρίστησε τον Κύριο, βγάλε από πάνω σου την ψώρα της περηφάνειας, και να δεις πως η ζωή μας θα χάσει την αγριότητά της. Τι μαλλώνετε για τα πολιτικά, για τα λεφτά, για τα αξιώματα, για τις εξουσίες, και φαρμακώνετε τη ζωή σας; Όλοι είμαστε καταδικασμένοι, μελλοθάνατοι... Ο καθένας μας ας είναι αγαπητός στα μάτια του άλλου, γιατί είναι και κείνος μελλοθάνατος σας κι αυτόν. Το κορμί, ‘η πολύμοχθος σαρξ’, που γι’ αυτή κάναμε τον κόσμο κόλαση, πόσο θα βαστάξει; Δόστε προσοχή στην ψυχή, σ’ αυτόν τον αθάνατο θησαυρό, και τότε, και το σώμα σας θα ανακουφισθεί και θα γεμίσει από ευφροσύνη. Σηκώστε τα χέρια σας που τα κουνάτε περήφανα, σηκώστε τα ψηλά, και παρακαλέσετε τον Κύριο, γιατί άλλη σωτηρία και βοήθεια δεν υπάρχει απ’ αυτόν. Παρατείστε τις ψευτιές, τα ξεγελάσματα και τις ψευτοπαρηγοριές...»

[Φ. Κόντογλου, Η δίψα της αγάπης. Από τη συλλογή ‘Μυστικά Άνθη’, Εκδόσεις Αστήρ 1977, σ. 91. Ο συγγραφέας γράφει μετά από τροχαίο ατύχημα που παραλίγο να του κοστίσει τη ζωή.]

Πρόσωπο και άτομο

"Υπάρχει μια ριζική διαφορά ανάμεσα στο πρόσωπο και το άτομο. Το πρόσωπο είναι μία ύπαρξη κοινωνίας, το άτομο μία φιγούρα διάσπασης. Το μεν είναι ανοιχτό στον Θεό και τους άλλους, το δε είναι εγωιστικό και επικεντρωμένο γύρω από τον εαυτό του. Το ένα ευχαριστεί τον Θεό για όλα και εκλαμβάνει κάθε κίνηση, λόγο και συνάντηση ως μυστήριο. Το άλλο χρησιμοποιεί και βλέπει τα πάντα--τους άλλους ανθρώπους και την πλάση--σαν ένα μέσο ικανοποίησης των επιθυμιών και αναγκών του. Το πρώτο δίνει και μοιράζεται, το δεύτερο αποκτά, συσσωρεύει και καταναλώνει. Το πρόσωπο ταπεινώνεται για να δοξαστεί, το άτομο ανεβαίνει με σκοπό να αυτοθεωθεί. Κι εγώ, μέσα στη ζωή μου, τί είμαι, τί θέλω να είμαι: ένα πρόσωπο ή ένα άτομο;"

[Maxime Egger, "Κράτα τον νου σου στον Άδη...",
Εκδόσεις Εν Πλω 2009, σ. 31-32]

Σημερινός άνθρωπος και Θεός

“Σήμερα... οι περισσότεροι άνθρωποι έχουνε γυρίσει πάλι στην κατάσταση που βρισκότανε η ανθρωπότητα σε κείνα τα φοβερά χρόνια που εξουσιάζανε την οικουμένη οι Ρωμαίοι. Δηλαδή, σε πολλά ξαναπέσανε στο κτήνος κι ας μη το παραδέχουνται. Οι σημερινοί άνθρωποι ζούνε όπως ζούσανε και κείνοι, δίχως τα λεπτά αισθήματα που φανερώνουνε πως ο άνθρωπος είναι τιμημένος και σφραγισμένος με μια θεϊκή σφραγίδα... Τούτη η θεϊκή εικόνα παραμορφώθηκε, και νοιώθοντας την ασκήμια του κι ο ίδιος [ο άνθρωπος], σωστά είπε πως η καταγωγή του βαστά από τα ζώα... Δεν πιστεύει σε τίποτα, ούτε καλά-καλά και σ’ αυτά που νοιώθει με τις αισθήσεις του. Δεν αρνιέται μοναχά τον Θεό, αλλά τον εχθρεύεται κιόλας. Ναι, εχθρεύεται εκείνον που δεν παραδέχεται πως υπάρχει. Σε στιγμή που είναι αυτός πεθαμένος, φωνάζει με μια δαιμονική χαρά πως πέθανε ο Θεός!»

[Φ. Κόντογλου, Μυστικά Άνθη, Αστήρ 1977, σ. 152-4]

Απόλυτη διαφάνεια

"Ω, ποία ώρα τότε και ημέρα φοβερά, όταν καθίση ο Κριτής επί θρόνου φοβερού! βίβλοι ανοίγονται και πράξεις ελέγχονται, και τα κρυπτά του σκότους δημοσιεύονται. Άγγελοι περιτρέχουσιν επισυνάγοντες πάντα τα έθνη. Δεύτε ακούσατε, βασιλείς και άρχοντες, δούλοι και ελεύθεροι, αμαρτωλοί και δίκαιοι, ότι έρχεται Κριτής ο μέλλων κρίναι πάσαν την οικουμένην. και τις υποστήσεται από προσώπου αυτού, όταν Άγγελοι παρίστανται ελέγχοντες τας πράξεις, τας διανοίας, τας ενθυμήσεις, τα εν νυκτί και εν ημέρα; Ω, ποία ώρα τότε! Αλλά, προ του φθάσαι το τέλος, σπούδασον κράζουσα, ψυχή: ο Θεός επίστρεψον, σώσον με ως μόνος εύσπλαγχνος".

[Αίνοι Κυριακής των Απόκρεω, Τριώδιο]

Φιλονικία και πείσμα

«Όσοι έχουν το πάθος της φιλονικίας, δείχνουν πως έχουν και το ελάττωμα του πείσματος, που είναι ελάττωμα των γαϊδάρων κι όχι των ανθρώπων με καλή ανατροφή. Οι φρόνιμοι ξέρουν πώς, σαν άνθρωποι, μπορεί και να σφάλλουν, και γι’ αυτό δεν φιλονικούν, επιμένοντας πεισματάρικα στις ιδέες τους, αφού μπορεί να είναι λαθεμένες. Είναι ψευτοφιλοτιμία αξιοκατάκριτη το να θεωρεί κανείς αλάθητες τις δικές του κρίσεις και να επιμένει φιλονικώντας και να αποκρούει με πείσμα τις γνώμες των άλλων».

[Λέοντος Μελά, Ο Γεροστάθης, Έκδοση Ρέκου, σ. 233-4]

Αχθοφόροι μεγάλων ονομάτων

«Η δόξα και οι αρετές των προγόνων μας δεν μπορούν δυστυχώς να κρύψουν την προστυχιά και τα ελαττώματα των απογόνων. Απεναντίας, όσο πιο ενάρετοι, σοφοί, φιλόκαλοι και πατριώτες ήταν οι πρόγονοι, τόσο πιο φανερή και αξιοκατάκριτη γίνεται η διαφθορά, η αμορφωσιά, η αφιλοκαλία και η αδιαφορία των απογόνων προς την πατρίδα.
»Ο κακοήθης κι αμόρφωτος γιος του ενάρετου και μορφωμένου πατέρα είναι ασύγκριτα πιο αξιοκατάκριτος, παρά ο κακοήθης κι αμόρφωτος γιος του αμόρφωτου και κακοήθη πατέρα.
»Όσες φορές λοιπόν ακούμε κατηγορίες, ας μη προβάλλουμε, για να τις αντικρούσουμε, τα κατορθώματα των προγόνων μας, αλλά ας προσπαθούμε να διορθώνουμε και να καλυτερεύουμε τον εαυτό μας, αν είναι οι κατηγορίες αληθινές».

[Λέοντος Μελά, Ο Γεροστάθης, Έκδοση Ρέκου, σ. 225-6]

Περιβάλλον και άνθρωπος

«Όσοι από μας έζησαν την παιδική τους ηλικία... σε πόλεις με ανθρώπινα σπίτια και αυλές και αλάνες και πιο πέρα χωράφια ή αμπέλια, μπορούν να νιώσουν τι στερούνται τα σημερινά παιδιά, καταδικασμένα να επιβιώνουν έγκλειστα στο κλουβί κάποιας πολυκατοικίας... Όταν κανείς στα παιδικά και νεανικά του χρόνια καταδικάζεται να ασφυκτιά σε μια παρά φύση ζωή, απελπισία και μοναξιά, γίνεται αντικοινωνικός...
»Πολλές φορές διαβάζοντας κάποια [αθηναϊκά] διηγήματα [του Παπαδιαμάντη] έχεις την αίσθηση ότι η Αθήνα μοιάζει με τον άνθρωπο που ζει μακριά από τον Θεό: της λείπει η χάρη της φύσης όπως από εκείνον λείπει η χάρη του Θεού... Δεν είναι πάντοτε φτωχότεροι οι ήρωες των αθηναϊκών διηγημάτων του από εκείνους των νησιωτικών, αλλά είναι απελπισμένοι, γιατί ζουν σε ένα περιβάλλον, από όπου δεν έχουν να περιμένουν τίποτα... Άνθρωποι που ζουν παρά φύση είναι άνθρωποι μακριά από το πρόσωπο του Θεού».

[Α. Κεσελόπουλου, Το φυσικό περιβάλλον στον Παπαδιαμάντη, Περιοδικό Αντί, τ. 463, σσ. 46-51]

'Εις εαυτόν δε ελθών...'

"Αναπολόγητος ει, ώ άνθρωπε, πας ο κρίνων. εν ω γαρ κρίνεις τον έτερον, σεαυτόν κατακρίνεις. τα γαρ αυτά πράσσεις ο κρίνων... Ο ουν διδάσκων έτερον σεαυτόν ου διδάσκεις; ο κηρύσσων μη κλέπτειν κλέπτεις; ο λέγων μη μοιχεύειν μοιχεύεις; ο βδελυσσόμενος τα είδωλα ιεροσυλείς; ός εν νόμω καυχάσαι, δια της παραβάσεως του νόμου τον Θεόν ατιμάζεις;"

[Προς Ρωμαίους, β’ 1, 21-23]

Κέρδος αισχρόν

"Ζημίαν αιρού μάλλον ή κέρδος αισχρόν--το μεν γαρ άπαξ σε λυπήσει, το δε αεί".

[Από το αισχρό κέρδος να προτιμήσεις τη ζημία, διότι το ένα θα σε λυπήσει μια φορά, ενώ το άλλο για πάντα].

[Χίλων ο Λακεδαιμόνιος]

Θεός και άνθρωπος

«Ο Θεός δεν θέλει να κάνει τα πάντα για λογαριασμό μας για να μη μας στερεί την ελευθερία της βούλησης και το μεγαλείο της δόξας που μας ανήκει. Μπορεί λοιπόν ο Θεός να ανοίξει τη θάλασσα να περάσουμε, να στείλει ένα σύννεφο να μας δείξει το δρόμο, να κάνει μια πέτρα να βγάλει νερό, να βρέξει μάννα εξ ουρανού.
Όμως, τα υπόλοια πρέπει να τα κάνουμε εμείς, μόνοι μας!»

[Niccolo Macchiavelli, Ο Ηγεμόνας]

Σπορά και θερισμός

"'Οταν γινόμαστε δάσκαλοι του κακού στους άλλους, δεν πρέπει να εκπληττόμαστε, αν εκείνοι εφαρμόζουν σ' εμάς τα μαθήματα που τους δώσαμε".

[Κ. Παπαγιάννη, Ομιλίες στην Αποκάλυψι του Ιωάννου, σ. 355]

Εξαπάτηση και αλήθεια

‘During times of universal deceit, telling the truth becomes a revolutionary act’.

‘Σε καιρούς παγκόσμιας εξαπάτησης, το να λες την αλήθεια γίνεται επαναστατική πράξη’

[George Orwell]

Συμφέρον και συνείδηση

«Μην ενδιαφέρεσθε για το συμφέρον σας. Κάνετε αυτό που σας υπαγορεύει η συνείδησή σας, και νά ’στε βέβαιοι ότι στο τέλος θα δικαιωθείτε».

[Από το βιβλίο του Ορέστη Μανούσου ‘Ο γιός της Ζαχαρένιας’. Αθήνα 2001, σ. 51]

Ηγέτες και υπήκοοι

«Όταν υπάρχουν πολλοί δήθεν Ηγέτες που σκοτώνονται μεταξύ τους για το ποιος είναι ανώτερος, ικανότερος, δυνατότερος και εξυπνότερος, τότε σίγουρα όλοι τους δεν είναι παρά μετριότητες. Το μόνο που κάνουν είναι να προσφέρουν θέαμα στους υπηκόους τους».
«Όσοι Ηγέτες κι αν αλλάξουν, οι υπήκοοι θα παραμένουν υπήκοοι που, όσες φορές κι αν απογοητευθούν από την αλλαγή του Ηγέτη τους, πάντα θα επιδιώκουν να βελτιώσουν τη ζωή τους αλλάζοντας Ηγέτη».
«Τον νέο Ηγέτη, εκείνοι που τον ανέδειξαν σίγουρα θα τον πουν αχάριστο, επειδή, ακόμη κι αν έχει κάθε πρόθεση, δεν υπάρχει περίπτωση να μπορέσει να τους αλλάξει τη ζωή στο βαθμό και με τον τρόπο που φαντάσθηκαν».

[Niccolo Macchiavelli, Ο Ηγεμόνας]

Μετριοφροσύνη

«Δεν είναι το πρεπό του αντρούς
τα κάνει να διηγάται,
οι άλλοι να τα διαλαλούν
κι εκείνος να τ’ αρνάται»

[Ανωγειανή μαντινάδα, από το βιβλίο του Ορέστη Μανούσου ‘Ο γιός της Ζαχαρένιας’, Αθήνα 2001, σ. 21]

Ουτοπία

« -Τι είναι η ουτοπία;
-Κάτι που όταν το πλησιάζεις ένα βήμα απομακρύνεται δύο,
όταν το πλησιάζεις δύο απομακρύνεται τέσσερα.
-Και τότε τι νόημα έχει;
-Σε κάνει να προχωράς!”»

[Από το ιστολόγιο "http://oytopia.blogspot.com" , δεν αναφέρεται πηγή]

Φιλοτιμία

‘Κανένας φιλότιμος δεν καταδέχεται ποτέ να γίνει βάρος στην πατρίδα του. Κανένας φιλότιμος δεν καταδέχεται να τρέφει η πατρίδα την τεμπελιά και την ανικανότητά του. Κανένας φιλότιμος δεν καταδέχεται με πονηριές να παραγκωνίζει άλλον για να του πάρει τη θέση του. Κανένας φιλότιμος δεν ζητά ποτέ θέση που είναι ανώτερη από τις δυνάμεις του κι ούτε αγανακτεί αν η πατρίδα του δώσει θέση κατώτερη απ’ τις ικανότητές του… Ο Σπαρτιάτης Λαιδάρετος, που κάποτε οι συμπολίτες του δεν τον έβγαλαν βουλευτή, δεν κάκιωσε, αλλά χάρηκε γιατί η πατρίδα του είχε τριακόσιους άλλους που ήταν πιο ικανοί απ’ αυτόν…’

[Λέοντος Μελά, Ο Γεροστάθης, Έκδοση Ρέκου, σ. 142]

Υπερηφάνεια

"Η υπερηφάνεια είναι η καταστρεπτική δύναμη που απομακρύνει τους ανθρώπους από τον Θεό και εισάγει στον κόσμο αναρίθμητες δυστυχίες και θλίψεις..., που βυθίζει όλη τη γη στο σκότος της απογνώσεως".

[Αρχιμ. Σωφρονίου, Ο Γέροντας Σιλουανός, σελ. 45]

Υπομονή και ελπίδα

‘Η υπομονή είναι κόρη της δύναμης και μητέρα της ελπίδας. Και η ελπίδα είναι η παρηγοριά και το καταφύγιο στις πίκρες της ζωής αυτής που ζούμε. Είναι φωτεινή αχτίδα στο σκοτάδι, σανίδα στο ναυάγιο, ανθρώπινη φωνή στην έρημο, ανάμνηση φίλου στη δυστυχία, χαμόγελο παιδιού στην αγωνία, προσευχή στον δίκαιο και πολυεύσπλαχνο Θεό στο κρεβάτι του θανάτου’.

[Λέοντος Μελά, Γεροστάθης, Έκδοση Ρέκου, Θεσσαλονίκη, σ. 129]

Τράπεζες

“I believe that banking institutions are more dangerous to our liberties than standing armies. If the American people ever allow private banks to control the issue of their currency, first by inflation, then by deflation, the banks and corporations that will grow up around the banks will deprive the people of all property until their children wake-up homeless on the continent their fathers conquered.”

[‘Πιστεύω ότι τα τραπεζικά ιδρύματα είναι πιο επικίνδυνα για τις ελευθερίες μας από παρατεταγμένους στρατούς. Αν ποτέ ο Αμερικανικός λαός επιτρέψει σε ιδιωτικές τράπεζες να ελέγχουν το νόμισμά του, πρώτα με πληθωρισμό, έπειτα με αποπληθωρισμό, οι τράπεζες και οι εταιρίες που θα αναπτυχθούν γύρω από τις τράπεζες θα στερήσουν το λαό από κάθε περιουσία, μέχρι που τα παιδιά του θα ξυπνήσουν άστεγα στην ήπειρο που κατέκτησαν οι πατέρες τους’.]

[Thomas Jefferson 1802, μετάφραση δική μου]

Ο ρόλος του Τύπου

«Επειδή πρέπει να δοθούν στιγμιαίες και πιστευτές πληροφορίες, γίνεται απαραίτητο να καταφύγουμε στην εικασία, στις φήμες και στις υποθέσεις για να συμπληρώσουμε τα κενά, και κανένα από αυτά δεν θα αποκατασταθεί ποτέ, θα παραμείνει στη μνήμη των αναγνωστών. Πόσες εσπευσμένες, ανώριμες, επιφανειακές και παραπλανητικές κρίσεις εκφράζονται καθημερινά, μπερδεύοντας τους αναγνώστες, χωρίς οποιαδήποτε επαλήθευση. Ο Τύπος μπορεί και να μιμηθεί την κοινή γνώμη και να την εκπαιδεύσει με το χειρότερο τρόπο. […] Η βιασύνη κι η επιπολαιότητα είναι η ψυχική ασθένεια του 20ού αιώνα και περισσότερο από οπουδήποτε αλλού αυτή η ασθένεια απεικονίζεται στον Τύπο. Η σε βάθος ανάλυση ενός προβλήματος είναι ανάθεμα στον Τύπο. Αυτός σταματά στη σκανδαλοθηρία. […] Τεράστια ελευθερία υπάρχει για τον Τύπο, αλλά όχι για το αναγνωστικό κοινό, επειδή οι εφημερίδες δίνουν συνήθως αρκετή ένταση κι έμφαση σ’ εκείνες τις απόψεις που δεν έρχονται πάρα πολύ ανοιχτά σε αντίθεση με τις δικές τους και τη γενική μόδα.»

[Αλεξάντερ Σολτζενίτσιν, ομιλία στο Πανεπιστήμιο Harvard, 1978, για το ρόλο του Τύπου. Αντιγραφή από www.antibaro.gr , με δικές μου εμφάσεις]

Θεοφάνεια

«Το αληθινόν φως επεφάνη και πάσι τον φωτισμόν δωρείται,

βαπτίζεται Χριστός μεθ’ ημών, ο πάσης επέκεινα καθαρότητος.

Ενίησι τον αγιασμόν τω ύδατι, και ψυχών τούτο καθάρσιον γίνεται.

Επίγειον το φαινόμενον, και υπέρ τους ουρανούς το νοούμενον.

Δια λουτρού σωτηρία, δι’ ύδατος το Πνεύμα,

Δια καταδύσεως η προς Θεόν ημών άνοδος γίνεται.

Θαυμάσια τα έργα σου, Κύριε, δόξα σοι».

[Από τους Αίνους των Θεοφανείων, Γερμανού Πατριάρχου]

Μια θέση στον κόσμο

Η θέση μας ως Χριστιανών δεν είναι μέσα στην ασφάλεια των χριστιανικών μας κοινοτήτων, αλλά μέσα στη θύελλα που πρέπει να κοπάσει^. στην καρδιά της σήψης που πρέπει να αναχαιτιστεί^. στην καρδιά της απόγνωσης, εκεί που πρέπει να μεταφέρουμε την ελπίδα που υπερβαίνει κάθε ανθρώπινη ελπίδα. Φως που σχίζει τα σκοτάδια, να ποια είναι η κλήση μας, και η μορφή που βλέπουμε στην Κανά της Γαλιλαίας, τόσο ήσυχη και ειρηνική, είναι ανοιχτή προς όλες τις τραγωδίες του κόσμου, προς όλα τα γεγονότα, μικρά ή μεγάλα, από αυτά που συμβαίνουν σε μια οικογένεια μέχρι μια διεθνή σύγκρουση.

[Anthony Bloom, Ο Ευάλωτος Θεός, Εκδόσεις Εν Πλώ, Αθήνα 2008]

Επίκαιρες υπομνήσεις

«Πάντες οι λαβόντες μάχαιραν εν μαχαίρα αποθανούνται».

[Ματθ. κστ’ 52]

«Ει τις εις αιχμαλωσίαν απάγει, εις αιχμαλωσίαν υπάγει. Ει τις εν μαχαίρα αποκτέννει, δει αυτόν εν μαχαίρα αποκτανθήναι».

[Αποκ. ιγ’ 10]