ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ

ΤΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΝΑ ΖΟΥΜΕ ΜΕ ΤΙΣ ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ»

ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΚΛΙΜΑ

Για να κατανοηθεί το φαινόμενο των δασικών πυρκαγιών είναι απαραίτητο, να εξεταστεί ο χώρος που αυτές εμφανίζονται συχνότερα και τις ιδιαιτερότητές του.

Κύριο χαρακτηριστικό των περιοχών του πλανήτη που εμφανίζουν τακτικά θερινές πυρκαγιές είναι ότι όλες βρίσκονται υπό την επίδραση του μεσογειακού κλίματος.

Μεσογειακό κλίμα καλείται ο κλιματικός τύπος, που τα καλοκαίρια είναι πολύ θερμά και ξηρά και οι χειμώνες ήπιοι και μέτρια βροχεροί. Κύριο χαρακτηριστικό δηλαδή είναι οι λιγοστές βροχές, που και αυτές πέφτουν τη χειμερινή περίοδο.

Επομένως, στις περιοχές με μεσογειακό κλίμα, η φυσική βλάστηση είναι υποχρεωμένη να αναπτύσσεται με ελάχιστο νερό, που αποθηκεύεται στο έδαφος κατά τη βροχερή περίοδο. Το καλοκαίρι όταν η βιολογική δραστηριότητα των φυτών είναι έντονη, το διαθέσιμο νερό είναι ελάχιστο. Επομένως, για να επιβιώσουν τα φυτά, έπρεπε να προσαρμόσουν τις βιολογικές τους δραστηριότητες με τέτοιο τρόπο, ώστε να διαχειρίζονται το νερό με μεγάλη οικονομία και χωρίς καμία σπατάλη.

Στη χώρα μας ο μεσογειακός κλιματικός τύπος συναντάται στην παραλιακή, λοφώδη και υποορεινή περιοχή (δηλαδή περιβάλλει την ηπειρωτική χώρα από την άκρη της θάλασσας μέχρι και σε υψόμετρο 700 μέτρων στο βορρά και 1000 μέτρων στο νότο). Εκτός από τις υψηλές κορυφές των βουνών της Κρήτης, ολόκληρη η νησιώτικη χώρα βρίσκεται επίσης υπό την επίδρασή του.

Υπάρχουν στον πλανήτη πέντε περιοχές με κλίμα μεσογειακού τύπου. Και οι πέντε περιοχές βρίσκονται μεταξύ 30^ο και 40^ο παραλλήλων βόρεια και νότια του ισημερινού στα νότιο-δυτικά των μεγάλων ηπειρωτικών μαζών. Αυτές οι περιοχές είναι για μεν την Ευρασιατική ηπειρωτική μάζα η Μεσογειακή Λεκάνη, για τη Βόρεια Αμερική η Καλιφόρνια, για τη Νότια Αμερική η Χιλή, η Νότια Αφρική και τη Νοτιοδυτική και Νότια Αυστραλία. Η γεωγραφική ζώνη μεταξύ των 30^ο και 40^ο παραλλήλων είναι η περιοχή όπου η καμπύλη του βαθμού θέρμανσης (σύμφωνα με το γεωγραφικό πλάτος) έχει τη μεγαλύτερη ταύτιση με την καμπύλη ακτινοβολίας του πλανήτη. Δηλαδή όση ηλιακή ακτινοβολία δέχεται, τόση ανακλάται στο διάστημα.

Επίσης, οι περιοχές αυτές βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ ξηρών και θερμών περιοχών του ισημερινού και των ψυχρών και υγρών περιοχών των πόλων.

Σε παγκόσμια κλίμακα η κατανομή του μεσογειακού κλίματος και του οικοσυστήματος που το συνοδεύει, έχει πιθανά την πιο περιορισμένη κατανομή από κάθε άλλη κλιματική ζώνη ή μέγιστο τύπο οικοσυστήματος. Θεωρείται σχετικά πρόσφατα δημιουργημένος τύπος κλίματος. Εμφανίστηκε για πρώτη φορά κατά τον πλειστόκαινο. Ο κλιματικός αυτός τύπος ταυτίσθηκε με τα ψυχρά ωκεάνια κλίματα, και πιστεύεται ότι εάν αυτά εξαφανιστούν, τότε μαζί τους θα χαθεί και το μεσογειακό κλίμα, αποτελώντας ένα περαστικό επεισόδιο της γεωλογικής κλίμακας.

Παρά την τεράστια απόσταση που χωρίζει τις πέντε περιοχές του πλανήτη με μεσογειακό κλίμα, παρά το ότι μεταξύ τους μεσολαβούν εκατοντάδες χιλιόμετρα ωκεανών, οι όμοιες κλιματικές συνθήκες συνετέλεσαν, ώστε να δημιουργηθεί ένας ομοιόμορφος τύπος βλάστησης ιδιαίτερης μορφής και σύνθεσης προσαρμοσμένος στις ιδιόμορφες τοπικές θερμικές και υδατικές συνθήκες. Τα σημαντικότερα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη μεσογειακή βλάστηση, είναι ότι τα φυτά που τη συνθέτουν έχουν σχεδόν στο σύνολό τους πολύ σκληρά φύλλα (σκληρόφυλλα), που δεν τα ρίχνουν κατά τη περίοδο του χειμώνα (αείφυλλα).

Αειφυλλία

Τα περισσότερα φυτά περνούν τη χειμερινή περίοδο γυμνά από φύλλα. Ρίχνοντας τα φύλλα τους διαχειμάζουν με ασφάλεια, αφού μειώνονται όλες οι βασικές λειτουργίες της ζωής. Την επόμενη άνοιξη με την αύξηση των θερμοκρασιών αρχίζουν να βγαίνουν νέα φύλλα, ώστε να αρχίσει η φωτοσύνθεση που αποτελεί τη βάση της ζωής. Για να παραχθεί όμως η βιομάζα των φύλλων, χρειάζεται να καταναλωθούν τεράστιες ποσότητες νερού, από τα αποθέματα του εδάφους. Αυτό είναι δυνατό σε περιοχές με ομοιόμορφη κατανομή των βροχοπτώσεων κατά τη διάρκεια του έτους. Όμως στις μεσογειακές συνθήκες εάν τα φυτά έριχναν τα φύλλα τους, θα έπρεπε να καταναλώσουν όλο το διαθέσιμο νερό κατά τη διάρκεια της άνοιξης, χωρίς τη δυνατότητα να το αναπληρώσουν, αφού τα καλοκαίρια πολλές φορές είναι τελείως άνυδρα. Αυτό θα ήταν καταστροφικό. Κρατώντας τα φύλλα τους κατά τη διάρκεια του χειμώνα, εξοικονομούν ακόμη και πενταπλάσια ποσότητα πολύτιμου εδαφικού νερού και το χρησιμοποιούν με μεγάλη οικονομία καθ’ όλη τη διάρκεια της θερινής περιόδου.

Σκληροφυλλία

Όταν υπάρχουν υψηλές θερμοκρασίες, μεγάλες ποσότητες νερού εξατμίζονται περνώντας μέσα από τη λεπτή επιδερμίδα των φύλλων. Το φαινόμενο λέγεται εφυμενική διαπνοή. Τα μεσογειακά φυτά, προκειμένου να περιορίσουν την εφυμενική διαπνοή, δημιουργούν κάτω ακριβώς από την επιδερμίδα ένα στρώμα κηρωδών ουσιών, οι οποίες είναι αδιάβροχες. Με τον τρόπο αυτόν εξασφαλίζεται εξοικονόμηση της εσωτερικής υγρασίας του φυτού και περιορίζεται η σπατάλη του. Το κηρώδες στρώμα δίνει στα φύλλα τη χαρακτηριστική σκληρότητα, από όπου πήρε και το χαρακτηρισμό «σκληρόφυλλη βλάστηση».

Μείωση της βιολογικής δραστηριότητας

Η διαπνοή είναι μία από τις βασικές λειτουργίες των φυτών. Χωρίς τη διαπνοή είναι αδύνατη η φωτοσύνθεση. Με τη διαπνοή διαχέεται στο περιβάλλον η υγρασία, η οποία ανεβαίνει μέσω του ριζικού συστήματος στα φύλλα. Η διαπνοή εκτελείται από μικρά ανοίγματα που υπάρχουν στην επιδερμίδα του κάτω μέρους του φύλλου, και ονομάζονται στομάτια ή στόματα. Όταν στις συχνές περιόδους ξηρασίας των μεσογειακών περιοχών το νερό του εδάφους φθάνει σε οριακές τιμές, τα στόματα κλείνουν, σταματά η διαπνοή και μαζί της μειώνεται η βιολογική δραστηριότητα των φυτών. Δηλαδή τα μεσογειακά φυτά προκειμένου να αντέξουν στην έλλειψη υγρασίας, πέφτουν σε ένα είδος θερινής νάρκης, περιμένοντας να βελτιωθεί η υδρονομική κατάσταση του εδάφους. Είναι μια εκπληκτική αντίδραση προσαρμογής, χάρη στην οποία εξοικονομούν υγρασία, ώστε να μην κινδυνέψουν σε καμιά περίπτωση να μείνουν χωρίς νερό κατά τη μακρά θερινή περίοδο.

Αλλληλοπάθεια

Κάθε κοινωνία φυτών αναπτύσσεται σε ανοιχτούς χώρους. Εκατομμύρια σπόροι διαφόρων ετήσιων και πολυετών φυτών, κυρίως αγρωστώδη, μεταφέρονται με τον άνεμο. Κάθε ένα από τα φυτά αυτά, εάν φύτρωνε, για να αναπτύξει τη βιομάζα του, θα απαιτούσε μέρος του ελάχιστου εδαφικού νερού. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η μείωση των αποθεμάτων νερού στο έδαφος, οι μεσογειακές φυτοκοινωνίες ανέπτυξαν δύο αμυντικούς μηχανισμούς αποτροπής της φύτρωσης νέων φυτών.

Ο πρώτος αφορά στις ασφυκτικές συνθήκες που δημιουργούν οι πυκνότατοι θάμνοι, οι οποίοι κυριολεκτικά κρύβουν τον ήλιο από το έδαφος και εξαφανίζουν κάθε δυνατότητα φύτρωσης νέων σπόρων.

Ο δεύτερος είναι το φαινόμενο της αλληλοπάθειας. Ορισμένοι μεσογειακοί θάμνοι ανέπτυξαν την ικανότητα να τροφοδοτούν το έδαφος με ορισμένες ουσίες, οι οποίες λειτουργούν ως δηλητήρια. Συγκεκριμένα εμποδίζουν την ανάπτυξη του ριζικού συστήματος των νεαρών φυτών. Με αυτόν τον τρόπο εμποδίζεται η φύτρωση νέων φυτών επομένως εξοικονομούνται μεγάλες ποσότητες υγρασίας. Για το λόγο αυτόν μέσα στα μεσογειακά δάση δεν υπάρχουν τα συνηθισμένα αγρωστωδή που συναντάμε σε άλλους δασικούς τύπους.

Όμως και οι δύο μηχανισμοί αποτροπής φύτρωσης επιδρούν συγχρόνως και προς τους σπόρους των μεσογειακών θάμνων και πεύκων. Και οι μεν θάμνοι πολλαπλασιάζονται με την πρεμνοβλάστηση και τη ριζοβλάστηση, τα πεύκα όμως δεν διαθέτουν τέτοια ικανότητα. Έτσι, οι σπόροι τους πέφτουν στο έδαφος, χωρίς να μπορούν να επιβιώσουν πέρα από λίγους μήνες στις υπάρχουσες ασφυκτικές συνθήκες.

Με λίγα λόγια τα μεσογειακά πεύκα αδυνατούν να ανανεωθούν, εκτός και εάν υπάρξει προσωρινή απελευθέρωση του εδάφους από τον ανταγωνισμό των πυκνών θάμνων και την αλληλοπάθεια που προκαλούν. Η φύση δεν διαθέτει ούτε πριόνια, ούτε τσεκούρια. Έτσι ένα πεύκο μπορεί να ρίχνει για δεκάδες χρόνια χιλιάδες σπόρους και από αυτούς να μη φυτρώσει ποτέ ούτε ένας. Με το πέρασμα των χρόνων θα γερνά χωρίς να αφήσει διαδόχους. Αυτό φυσικά σημαίνει υποβάθμιση, που από ένα σημείο και μετά γίνεται μη αναστρέψιμη.

ΣΧΕΣΗ ΦΩΤΙΑΣ – ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

Καθαρισμένο έδαφος κατάλληλο για φύτρωση σπόρων, χωρίς ανταγωνισμούς και αλληλοπάθεια, τα φυτά βρίσκουν μόνο μετά από πυρκαγιά.

Αυτή ακριβώς είναι και η πραγματική σχέση μεταξύ μεσογειακής βλάστησης και φωτιάς. Δηλαδή η φωτιά καθάριζε ανέκαθεν το έδαφος, προκειμένου να δημιουργούνται κατάλληλες συνθήκες ανανέωσης του δάσους με νέα δένδρα. Μετά από χιλιάδες χρόνια, τα μεσογειακά οικοσυστήματα έχουν χάσει την ικανότητα αναγέννησης σε ακαθάριστες περιοχές. Χωρίς τις φωτιές, τα μεσογειακά δάση θα παύσουν να υπάρχουν τουλάχιστον με τη μορφή που είναι γνωστά.

Η δυνατότητα δημιουργίας πυρκαγιάς δεν έλειψε ποτέ από τα μεσογειακά κλίματα, αφού οι θερινές καταιγίδες με αστραπές και κεραυνούς είναι συνηθισμένο φαινόμενο. Η πιθανότητα πρόκλησης πυρκαγιάς στην κατάξερη βλάστηση είναι μεγάλη. Υπολογίζεται ότι, πριν την εμφάνιση του ανθρώπου, κάθε δασική συστάδα καιγόταν τουλάχιστον μια φορά κάθε 100-130 χρόνια από φυσικά αίτια. Από την επόμενη ημέρα κάθε πυρκαγιάς το νέο μεσογειακό δάσος που δημιουργείται, ετοιμάζεται να καεί και πάλι. Τα πεύκα πλημμυρίζουν από ρητίνες και οι θάμνοι ξεχειλίζουν από αιθέρια έλαια. Στο έδαφος συγκεντρώνονται τόνοι από βελόνες, ξερά κλαδιά, νεκρούς θάμνους. Κάθε χρόνο συσσωρεύονται, μέσα στα δάση απίστευτες ποσότητες καύσιμου υλικού, που αναμένουν το τυχαίο γεγονός, την αμέλεια ή το δόλο για να ξανακαούν και μετουσιωθούν και πάλι μέσα από τις στάχτες σε νέο πιο φρέσκο και πιο ζωντανό δάσος.

Το ότι οι δασικές πυρκαγιές δεν ελέγχονται από τον άνθρωπο, όσο και αν ο τελευταίος ανέπτυξε υψηλές τεχνολογίες και αύξησε τις δυνάμεις του, οφείλεται στο ότι ο δεσμός φωτιά – δάσος είναι πολύ πιο ισχυρός, από ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς. Η συνεύρεσή τους κάποια στιγμή στο χώρο και στο χρόνο και τα αποτελέσματα που δημιουργούν τοπικά, δεν είναι τυχαίο γεγονός, αλλά το αναπόφευκτο στάδιο μιας διαδικασίας, η οποία επαναλαμβάνεται χιλιάδες χρόνια. Η διαδικασία αυτή έχει αρχή, μέση και τέλος. Η αρχή γίνεται με την αξασφαλισμένη φυσική αναγέννηση, που θα περιγραφεί στη συνέχεια. Η μέση διαρκεί από την εποχή της ωρίμανσης του δάσους, όπου με μεγάλη υπομονή κύτταρο – κύτταρο η φύση το ξανασχεδιάζει, τοποθετώντας κάθε δέντρο και θάμνο στην ακριβή του θέση, βοηθώντας το να παίξει το ρόλο που πρέπει στην επιβίωση ολόκληρου του οικοσυστήματος. Το τέλος έρχεται με την πυρκαγιά. Και μετά ξανά ο κύκλος.

Εάν δεν υπάρξει πυρκαγιά, δεν υπάρχει κύκλος, ούτε και διαδικασία. Εάν καταφέρουν οι άνθρωποι να τελειοποιήσουν τα δασοπυροσβεστικά μέσα και η δασοπυροσβεστική απόδοση φθάσει στο αποκορύφωμα, τότε το μόνο που θα επιτύχουν είναι να επιφέρουν ακόμη μια διαταραχή από τις χιλιάδες που έχουν κάνει και ταλαιπωρούν τον πλανήτη και τους εαυτούς τους. Η διαταραχή που θα επιφέρει η υπερπροστασία, μπορεί να καταστεί μη αναστρέψιμη, αφού όταν θα ολοκληρώσουν το βιολογικό τους κύκλο και τα τελευταία πεύκα χωρίς να αφήσουν απογόνους, όταν δηλαδή τελειώσουν οι σπόροι, θα τελειώσει και το μεσογειακό δάσος, όπως είναι γνωστό μέχρι σήμερα. Μπορεί να μετατραπεί σε θαμνότοπο, μπορεί σε φρυγανότοπο, μπορεί σε ανοιχτό λιβάδι. Κανείς δεν ξέρει και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει. Ούτε μπορεί να μοντελοποιηθεί η εξέλιξη. Δεν είναι σε θέση ο άνθρωπος να διαβάσει τη φύση και να αντιγράψει τη μελλοντική συμπεριφορά.

Είναι φυσικό να υπάρχει ανησυχία για την ύπαρξη των δασών μετά από κάθε φωτιά. Εάν όμως πράγματι οι φωτιές κατέστρεφαν τα δάση, τότε η χώρα μας και οι υπόλοιπες περιοχές με μεσογειακό κλίμα θα ήταν μια απέραντη έρημος από την αρχαία ακόμη εποχή. Εάν η Σάμος που την προηγούμενη δεκαετία κάηκε τουλάχιστον τρείς φορές με τεράστιες πυρκαγιές, είχε χάσει τα δάση της, τότε τι έκαιγαν τόσες ημέρες οι φωτιές του 2000; Τι καίγεται και ξανακαίγεται στην ταλαίπωρη Αττική;

Εκείνο που πρέπει να μας ανησυχεί ως κοινωνία, είναι οι συχνές πυρκαγιές. Η μείωση των μεσοδιαστημάτων των πυρκαγιών, εξαιτίας της κακής ανθρώπινης συμπεριφοράς αποτελεί μια πολύ σοβαρή διαταραχή. Δάση που ξανακαίγονται, πριν ωριμάσουν βιολογικά και πριν δημιουργήσουν απόθεμα σπόρων, οδηγούνται σε μη αναστρέψιμες υποβαθμίσεις. Και θα πρέπει να στραφεί η προσοχή όλων μας στο σημείο αυτό. Να μην καίγονται νεαρά ανώριμα δάση. Η προτεραιότητα στην προστασία πρέπει να δοθεί σε αυτά τα δάση. Άλλωστε η καύσιμη βιομάζα είναι λίγη, και η αντιμετώπιση αυτών των πυρκαγιών είναι εύκολη υπόθεση.

Οι Δασοπυροσβεστικές Υπηρεσίες των ΗΠΑ, της Αυστραλίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας λειτουργούν υποδειγματικά, έχουν βελτιώσει τα μέσα και τον εξοπλισμό τους και παρά το ότι δεν έχουν εκεί το κίνητρο του εκούσιου εμπρησμού για ιδιοκτησιακούς λόγους, συμβαίνουν συχνά τεράστιες πυρκαγιές, σε έκταση και διάρκεια που κατατρώγουν όχι μόνο δάση αλλά και ολόκληρους οικισμούς.

Εκείνο που καταγράφει ο παρατηρητής της συμπεριφοράς των ανθρώπων είναι ότι σε καμιά περιοχή με μεγάλες πυρκαγιές, οι δασοπυροσβεστικές δυνάμεις δεν εισπράττουν την εχθρότητα ή την απαξίωση που αντιμετωπίζουν στην Ελλάδα. Ο ένας λόγος είναι ότι εκεί οι πολίτες είναι ενημερωμένοι. Γνωρίζουν την αλήθεια για το φαινόμενο και αναλαμβάνουν προσωπικά το ρίσκο της κατοίκησης σε δασική περιοχή. Ο άλλος λόγος είναι ότι οι σχεδιασμοί αντιμετώπισης εκεί δίνουν προτεραιότητα όχι στην καθ’ εαυτού κατάσβεση, όσο στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων των δασικών πυρκαγιών στις ανθρώπινες κοινωνίες.

Θα έπρεπε επομένως αντί μετά από κάθε πυρκαγιά να επικρίνουμε τις δασοπυροσβεστικές δυνάμεις για ανικανότητα αντιμετώπισης του φαινομένου, να τις επιβραβεύουμε για το κάθε δέντρο, σπίτι ή ζωή που καταφέρνουν να σώσουν από τις φλόγες. Κανείς δεν είναι υπεράνθρωπος για να τοποθετηθεί με αξιώσεις ενάντια στις επιθυμίες και στις ανάγκες της φύσης. Την απαξιωτική αντιμετώπιση της ελληνικής κοινωνίας τη δέχθηκε παλιότερα η Δασική Υπηρεσία, ενώ τα τελευταία χρόνια αυτή μεταφέρθηκε στην Πυροσβεστική Υπηρεσία, όταν της ανατέθηκε η ευθύνη της κατάσβεσης.

Συμπερασματικά μπορούν να αναφερθούν τα εξής:

1. Θεωρητικά δεν υπάρχει μεσογειακό δάσος που δε θα καεί κάποια στιγμή με ή χωρίς τη συμμετοχή του ανθρώπου.
2. Δεν υπάρχει ώριμο μεσογειακό δάσος που κάηκε και προστατεύθηκε, χωρίς να αναγεννηθεί με φυσικό τρόπο. Αντίθετα, σε περιοχές που δεν κάηκαν τον τελευταίο αιώνα, παρατηρείται ότι τα πεύκα λιγοστεύουν κάθε χρόνο, χωρίς να έχουν δυνατότητα αναγέννησης.
3. Το επιστημονικό ερώτημα και προβληματισμός είναι: «Εάν αναπτύξουμε την τεχνολογία και την αποτελεσματικότητα των δασοπυροσβεστικών μέτρων και καταφέρουμε να σβήνουμε κάθε φωτιά στη γένεσή της, θα σώσουμε τα μεσογειακά δάση»; Μήπως μετατραπούν οι περιοχές με μεσογειακό κλίμα σε απέραντους θαμνότοπους, αφού τα πεύκα θα έχουν εξαφανισθεί;
4. Στην οικολογική σχέση μεταξύ πυρκαγιών και μεσογειακών οικοσυστημάτων βρίσκεται η απάντηση, γιατί οι πυρκαγιές δεν αντιμετωπίζονται εύκολα. Ο άνθρωπος είναι ακόμη τεχνολογικά αδύναμος να αντιμετωπίσει πολλά από τα φυσικά φαινόμενα, όπως οι σεισμοί, οι πλημμύρες ή οι τυφώνες. Ανάμεσα σε αυτά είναι και οι δασικές πυρκαγιές.
5. Τα μεσογειακά οικοσυστήματα με την οργάνωση που διαθέτουν, είναι βέβαιο ότι θα αντιδρούν σε κάθε προσπάθεια αλλαγής του αιώνιου κύκλου φωτιάς – αναγέννησης.
6. Το οικολογικό πρόβλημα που δημιουργείται τις τελευταίες δεκαετίες οφείλεται κυρίως στη διαταραχή της συχνότητας των επαναλήψεων των πυρκαγιών. Ενώ δηλαδή χωρίς την παρουσία του ανθρώπου εκτιμάται ότι τα μεσογειακά οισκοσυστήματα καίγονταν μία φορά τον αιώνα, σήμερα παρουσιάζονται οι φωτιές πολύ συχνότερα.
7. Η σχέση φωτιάς και οικοσυστημάτων σε περιοχές με μεσογειακό κλίμα εμφανίζεται και στις πέντε περιοχές του πλανήτη που βρίσκονται υπό την επίδραση του συγκεκριμένου κλίματος.

Παγκόσμια Ημέρα Ειρήνης

"Δεν υπάρχει δρόμος για την ειρήνη. Η ειρήνη είναι ο δρόμος." A.J. Muste"

Έγκλημα στην Κορώνεια

SOS από το 1986

Χρόνο με τον χρόνο τα νερά των ποταμών που την τροφοδοτούν μαύριζαν από τα βιομηχανικά απόβλητα των 30 και πλέον βαφείων και άλλων εργοστασίων και μαζί με τα λύματα της πόλης του Λαγκαδά, των γύρω οικισμών και των κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων, τα φυτοφάρμακα και τα λιπάσματα κατέληγαν στην Κορώνεια. Τα «κανονάκια» του ποτίσματος ήθελαν το δικό τους μερτικό και 2.300 γεωτρήσεις αντλούσαν ασταμάτητα τα νερά της για τη γεωργική εκμετάλλευση και παραγωγή. Το 1986 εξέπεμψε το πρώτο SOS.

Τον Αύγουστο του 1995 η λίμνη Κορώνεια της Θεσσαλονίκης δεν… άντεξε τον συνδυασμό ρύπανσης και υπεράντλησης και «σκότωσε» όλα της τα ψάρια. Τα πουλιά αραίωσαν, το κολύμπι σταμάτησε και οι δεκάδες ψαράδες της που κάποτε περηφανεύονταν για το γριβάδι και την περιβόητη «λιπαριά» της (ενδημικό ψάρι) αναγκάστηκαν να αλλάξουν επάγγελμα.

Οι κάτοικοι της περιοχής και οι αρμόδιοι φορείς της Θεσσαλονίκης τρόμαξαν. Ξεκίνησαν νέες μελέτες, σχέδια, προγράμματα, κατατέθηκαν προτάσεις, ευαισθητοποιήθηκαν όλοι - και η πολιτεία. Περισσότερες από 40 μελέτες και πακέτα προτάσεων, όπως είχε συνοψίσει σε μια επίσκεψή του στη λίμνη ο πρόεδρος του ΣΥΝ κ. Ν. Κωνσταντόπουλος, κατατέθηκαν για να σωθεί η λίμνη. Αποκορύφωμα, το 1998 το master plaτης Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Θεσσαλονίκης που προέβλεπε σωτηρία με 20 και πλέον δισεκατομμύρια δραχμές από το ταμείο συνοχής και εθνικούς πόρους. Κούφια λόγια…

Παρ’ όλο που τα κονδύλια υπήρχαν, σκανδαλωδώς κανένα σημαντικό έργο δεν... ωρίμασε και κανένα ουσιαστικό μέτρο δεν υλοποιήθηκε για την πραγματική σωτηρία της Κορώνειας. Η λίμνη αργοπέθαινε και το μεγαλύτερο μέρος του παραγωγικού ιστού μιας ολόκληρης περιοχής, που είχε στηριχθεί σ’ αυτήν, άρχισε να καταρρέει.

Περισσότερα


Δες και:

Κορώνεια - η λίμνη-φάντασμα

Εκατοντάδες νεκρά πουλιά βρέθηκαν πάλι στη λίμνη Κορώνεια

Σεμινάριο δεντροφύτευσης

Συντονιστείτε

Θα σας εξαφανίσομεν

Λίγες μέρες πριν τις εκλογές...

Λίγες μέρες πριν την Παγκόσμια Ημέρα Ειρήνης...

Λίγες σκέψεις...

Οι αναποφάσιστοι, όσοι έχουν σιχαθεί το αδιέξοδο κομματικό σύστημα (αυτοί το ονομάζουν ανάγκη αυτοδυναμίας μια και δεν τους ΣΥΜΦΕΡΕΙ να συνεννοηθούν) είναι σε μεγάλο δίλλημα. Να μην πάνε καθόλου (αποχή), να πάνε και να ζωγραφίσουν μια μούντζα πάνω στο λευκό (άκυρο) ή να ρίξουν λευκό; Το τελευταίο μπορεί και να "έπιανε" τόπο" εάν είχε την εννοιολογική του σημασία.

Αλλά τι σε αυτόν τον καυτερό τόπο, έχει την ορθολογική σημασία του "Κοινού Νου", για να είχε και το ΛΕΥΚΟ;

Διότι το Λευκό δεν είναι ούτε ΑΚΥΡΟ ούτε ΕΓΚΥΡΟ στην Κομματική Δημοκρατία! Γιατί δεν είναι άκυρο το καταλαβαίνουμε. Γιατί όμως δεν είναι έγκυρο; Ας το πούμε απλά. Διότι δεν επιλέγει κάποιο από τα διαθέσιμα (29 στις τωρινές εκλογές) κόμματα! Δηλαδή παραβιάζει, υποτίθεται, την εκλογική (κομματική) διαδικασία. Οπότε για να μην υπάρχουν αμφισβητήσεις με διευκρινιστικό νόμο το ΛΕΥΚΟ θα καταμετρηθεί ώς ΑΚΥΡΟ!

Διάβασε περισσότερα στις σημειώσεις του Mirage

Και εδώ

Όχι λευκά, όχι άκυρα, όχι αποχή!

Tα κύρια δεδομένα είναι τα εξής:
α) Tα ποσοστά των κομμάτων προκύπτουν από τα έγκυρα ψηφοδέλτια μόνον.
β) Mε βάση τα ποσοστά αυτά μοιράζονται οι 260 από τις 300 έδρες της Bουλής, ενώ οι υπόλοιπες 40 χαρίζονται στο πρώτο κόμμα.
γ) Πλειοψηφία στη Bουλή θεωρούνται οι πάνω από 150 έδρες.
δ) Για να μπει ένα κόμμα στη Bουλή πρέπει να έχει ποσοστό τουλάχιστον 3% (επί των εγκύρως ψηφισάντων, πάντα).

Ένα υποθετικό παράδειγμα: Έστω ότι οι ψηφοφόροι είναι 100, και το κόμμα που έρχεται πρώτο το ψήφισαν 35. Aν 30 άλλοι ψήφισαν λευκό ή άκυρο ή δεν πήγαν να ψηφίσουν, τότε το 35 στους εκατό γίνεται 35 στους 70, πράγμα που επιτρέπει στους εκπροσώπους του πρώτου κόμματος να λένε μετά (συνειδητά ψευδόμενοι και όπως ακούμε συνήθως) «μη μιλάτε γιατί εμάς μας ψήφισε το 50% του λαού»...

Kαι ένα πραγματικό παράδειγμα, από τις εκλογές του 2004 (τα ποσοστά είναι στρογγυλεμένα - τα ακριβή στοιχεία εδώ): Aποχή, λευκά και άκυρα ήταν 25%. Tο ποσοστό της NΔ ήταν 34% (επί των εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους), με την αποχή κτλ. μεταμορφώθηκε σε 45,5% (επί των εγκύρως ψηφισάντων), που με τη σειρά του έγινε 55% των εδρών στη Bουλή (με το πριμ των 40 εδρών). ΠAΣOK: 30,5% επί των εγγεγραμμένων, 40,5% επί των εγκύρων, 39% των εδρών. Aντίστοιχα, KKE 4,5% - 6% - 4%, ΣYN 2,5% - 3,5% - 2%.

Όσοι λοιπόν ψηφίζουν λευκό ή άκυρο ή απέχουν, στην πραγματικότητα δεν απέχουν καθόλου: ανεβάζουν τα ποσοστά όλων των εντός βουλής κομμάτων (ενώ προφανώς τα απεχθάνονται όλα εξίσου!), κάνουν ακόμα πιο απίθανη την είσοδο κάποιου νέου πολύ μικρού κόμματος (προς το οποίο θα μπορούσαν να έχουν στραφεί), αλλά προπάντων βοηθούν το κόμμα που θα κυβερνήσει, καθώς του χαρίζουν πλαστή πλειοψηφία. Όσο μεγαλύτερη η αποχή, τόσο μεγαλύτερη η πλαστή αυτή πλειοψηφία. Aν η κυβέρνηση έχει πάνω από 150 έδρες, τότε εξασφαλίζει αυτοδυναμία, δηλαδή τη δυνατότητα να περνάει όποιο νόμο θέλει χωρίς να χρειάζεται η σύμφωνη γνώμη άλλων και χωρίς να μπορούν να την εμποδίσουν όλα τα άλλα κόμματα μαζί.

Έτσι, αυτό που κάποιοι θεωρούν αντίδραση, και μάλιστα την εντονότερη αντίδραση, δεν είναι παρά θείο δώρο στην εκάστοτε κυβέρνηση. Kατά τη γνώμη μας η αποχή είναι απλώς εκτόνωση που δίνει την ψευδαίσθηση αντιδράσεως: πραγματική αποδοκιμασία των κυβερνητικών κομμάτων δεν είναι η αποχή αλλά η υπερψήφιση ενός 'μικρού' (έστω με κριτήριο το «στους τυφλούς τον μονόφθαλμο»), ώστε να περιοριστεί η δύναμη και η αλαζονεία των δύο 'μεγάλων'.

Mε τον ισχύοντα εκλογικό νόμο, αν (όπως φαίνεται ότι είναι η κατάσταση αυτή τη στιγμή) τα δύο μεγάλα κόμματα έχουν μικρή διαφορά, και αν τα μικρά που θα μπουν στη Bουλή συγκεντρώσουν συνολικά πάνω από 16% των εγκύρων ψήφων, τότε και μόνον τότε το πρώτο κόμμα δεν θα έχει πια αυτοδυναμία (όπως είδα σε πρόσφατη σχετική ανάλυση στο Έθνος - δυστυχώς δεν μπορώ να την εντοπίσω τώρα).

ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ (ΜΕΡΟΣ ΙΙ)

ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ (ΜΕΡΟΣ Ι)

Μαθήματα σχετικά με τις δασικές πυρκαγιές γίνονται σε όλα σχεδόν τα πυρόπληκτα κράτη και θα πρέπει σύντομα να αρχίσουν και στη χώρα μας. Στην Ελλάδα τέτοιου είδους προσπάθειες γίνονται αποσπασματικά και απρογραμμάτιστα και βασίζονται περισσότερο στο μεράκι και την αγάπη για το δάσος μερικών εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, χωρίς να αποτελούν μέρος ενός ευρύτερα αποδοτικού και σύγχρονου εκπαιδευτικού προγράμματος. Πολύ καλά αποτελέσματα φέρνουν διαγωνιστικές εκθέσεις και εργασίες, που γίνονται από μαθητές και με την αθλοθέτηση βραβείων για τις καλύτερες από αυτές.

Εκτός από το σχολείο, η διαφώτιση πρέπει να γίνεται και σε συλλόγους, στρατιώτες και σε όλες γενικά τις οργανωμένες κοινωνικές ομάδες που έχουν τη δομή και την ευχέρεια να συγκεντρώνουν τα μέλη τους σε διαλέξεις, συζητήσεις, προβολές κ.πλ.

Τα άρθρα σε εφημερίδες και σε περιοδικά λαϊκής κυκλοφορίας, που με λόγια απλά, πειστικά στοιχεία και κυρίως με ευαισθησία και γνώση παρουσιάζουν το πρόβλημα και προτείνουν λύσεις, αποτελούν μια πολύ καλή προσπάθεια ενημέρωσης του κοινού.

Όσα από τα έντυπα αυτά απευθύνονται σε νεότερες ηλικίες, πρέπει να συνοδεύονται από πλούσιες φωτογραφίες και εικόνες.

Κάθε είδους έντυπα (μπροσούρες, φέιγ-βολάν) με πληροφορίες και σχετικές συμβουλές για τους λόγους που προκαλούνται πυρκαγιές στα δάση από αμέλεια των επισκεπτών, είναι επίσης πολύ χρήσιμα στην προσπάθεια πρόληψής τους.

Πολύ καλά αποτελέσματα, κυρίως στην ανάπτυξη της αγάπης για το δάσος και της προστασίας του από ακούσιους εμπρησμούς, έχουν τα αυτοκόλλητα στις βιτρίνες των καταστημάτων και στα παράθυρα των αυτοκινήτων, στοιχεία που δείχνουν τα φιλοδασικά αισθήματα των κατόχων τους.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τις σφραγίδες στους ταχυδρομικούς φακέλους, σε πακέτα σπίρτων και τσιγάρων, όπου ανάλογα μηνύματα προστασίας των δασών, περνούν στους πολίτες με ανέξοδο τρόπο. Τέλος, η παραγωγή και η προβολή ταινιών σχετικών με την προστασία του δάσους στους κινηματογράφους και στην τηλεόραση, αποτελούν τη σημαντικότερη δυνατότητα εκπαίδευσης των πολιτών, ώστε να αποφεύγεται η ακούσια πρόκληση πυρκαγιάς.

Για τις πραγματικές δυνατότητες που έχουν ευαισθητοποιημένες και αισθητικά αξιόλογες προσπάθειες παραθέτουμε την αμερικανική εμπειρία και προσπάθεια στην ενημέρωση των πολιτών, για τους κινδύνους των δασικών πυρκαγιών.

Το 1944 στην Αμερική παρουσιάσθηκε μια αφίσα με τα ζωάκα του Walt Disney τον Bambi (ελαφάκι), τον Thumper (λαγό) και τον Flower (ασβό) που έλεγαν «Σας παρακαλώ κύριε, μην είστε αμελής» και η οποία είχε πολύ μεγάλη απήχηση σε ολόκληρο το κοινό και όχι μόνο στον παιδικό.

Στην ίδια χώρα παρουσιάσθηκε το 1945 ως σύμβολο της αντιπυρικής προστασίας η Smokey Bear (καπνισμένη αρκούδα) με λεζάντα τη φράση «Η προσοχή θα προλάβει εννιά στις δέκα πυρκαγιές».

Την επόμενη χρονιά και μετά από την επιτυχία και την αποτελεσματικότητα που εκτιμήθηκε ότι είχε η αφίσα, βγήκε μια νέα, η οποία παρουσίαζε τη Smokey Bear να λέει: «Θυμήσου, μόνο εσύ μπορείς να προλάβεις τις δασικές πυρκαγιές» και αποτέλεσε για πολλά χρόνια την προπαγανδιστική βάση του αγώνα για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών.

Το 1952 το Κογκρέσο των ΗΠΑ πέρασε ένα νόμο γνωστό ως «νόμο της καπνισμένης αρκούδας», ο οποίος προβλέπει την ύπαρξη ενός εμπορικού υποβοηθητικού προγράμματος εκπαιδεύσεως, και εξασφαλίζει τη νομική προστασία του συμβόλου και της ιδέας, δηλαδή της καπνισμένης αρκούδας. Για να μετρηθεί η επιτυχία του προγράμματος προλήψεως δασικών πυρκαγιών, έγινε μια σφυγμομέτρηση της κοινής γνώμης, η οποία έδειξε ότι το 98% του κοινού, γνώριζε το σύμβολο της καπνισμένης αρκούδας και αυτό που αντιπροσωπεύει. Το 81% των ερωτηθέντων είχαν τη γνώμη, ότι η προσπάθεια ήταν επιτυχής και βοήθησε σημαντικά στην πρόληψη των δασικών πυρκαγιών.

Μετά από αυτό δόθηκαν 57 άδειες σε διάφορους επιχειρηματίες, οι οποίοι χρησιμοποίησαν το σύμβολο της καπνισμένης αρκούδας ως μέρος των προϊόντων τους. Στα είδη αυτά περιλαμβάνονται κούκλες, κοσμήματα, δίσκοι, ημερολόγια, πόρπες από ζώνες, βιβλία και καπέλα. Το εισόδημα στα δικαιώματα από τα προϊόντα αυτά ήταν κατά μέσο όρο 150,000 δολάρια ετησίως, ποσό που χρησιμοποιήθηκε για τις δραστηριότητες προλήψεως των δασικών πυρκαγιών.

Στις ΗΠΑ επίσης μια ακόμη προσπάθεια στον τομέα πρόληψης, αλλά και αντιμετώπισης των πυρκαγιών αποτέλεσε η θεσμοθέτηση βραβείων σε άτομα, ομάδες, οργανισμούς ή υπηρεσίες, για την αποδεδειγμένη προσφορά τους στον τομέα αυτόν. Η ανάπτυξη άμιλλας μεταξύ των πολιτών, προσέφερε πολλά στην υπόθεση προστασίας του δάσους. Έτσι, δίνονται χρυσά αγάλματα της καπνισμένης αρκούδας σε οργανισμούς και υπηρεσίες με δραστηριότητες σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο, σε εθνική έκταση και για μεγάλη χρονική περίοδο, ενώ οι ασημένιες καπνισμένες αρκούδες απονέμονται σε πρόσωπα που δραστηριοποιούνται σε εθνικό επίπεδο για μικρότερο χρόνο. Τέλος, για την προσφορά σε πολιτειακό ή γενικά σε τοπικό επίπεδο απονέμεται η χάλκινη αρκούδα.

Ένας άλλος αποτελεσματικός τρόπος στη διάδοση των πληροφοριών για την πρόληψη των πυρκαγιών, που αποδείχθηκε ιδιαίτερα επιτυχημένος στις νοτιοανατολικές ΗΠΑ είναι το «πρόγραμμα επαφών». Η υπηρεσία πρόληψης πυρκαγιών προσλαμβάνει ένα γνωστό άτομο με πολύ κύρος και πειθώ, το οποίο αφού το ενημερώσει και το εκπαιδεύσει καλά, του οργανώνει ένα πρόγραμμα επαφής με τους κατοίκους ευαίσθητων στις φωτιές περιοχών. Το ότι είναι άτομο γνωστό και αποδεκτό, έχει ως αποτέλεσμα οι κάτοικοι να αποδέχονται με ευκολία αυτά που τους συνιστά, διότι το γνωρίζουν και το εμπιστεύονται. Οι επαφές γίνονται με συστηματικά επιλεγμένο ή τυχαίο τρόπο και κάθε οικογένεια ή ομάδα ατόμων μπορεί να τον πλησιάσει αρκετές φορές. Όπου εφαρμόσθηκε το πρόγραμμα, ο αριθμός των πυρκαγιών που οφείλονταν σε ακούσιους εμπρησμούς μειώθηκε σημαντικά.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΠΡΟΚΑΛΕΣΟΥΜΕ ΠΥΡΚΑΓΙΑ ΑΠΟ ΑΜΕΛΕΙΑ

Δεν είναι πολλά αυτά που πρέπει να γνωρίζει κάποιος, ώστε να μειώσει τις πιθανότητες να γίνει πρόξενος πυρκαγιάς από αμέλεια.

Τα αναμμένα τσιγάρα και σπίρτα, αποτελούν την πρώτη αιτία πρόκλησης πυρκαγιάς από αμέλεια. Η καύτρα του τσιγάρου δημιουργεί θερμοκρασίες μέχρι και 800^ο C. Η θερμοκρασία αυτή είναι ικανή να προκαλέσει εύκολα πυρκαγιά σε ξηρές βελόνες. Σε μια μικρή σχετικά διαδρομή κοντά στη Μασσαλία καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού στα πρανή των δρόμων και του σιδηροδρόμου γύρω στα 12,000-15,000 κατά μέσο όρο ημερησίως πεταμένα αποτσίγαρα. Ακόμη και εάν ο κίνδυνος να προκληθεί πυρκαγιά από ένα αναμμένο αποτσίγαρο είναι μόνο 1^ο /₀₀, ο μεγάλος αριθμός τους αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα πρόκλησης πυρκαγιάς. Πολλές φωτιές θα είχαν αποτραπεί, εάν απλά γίνονταν χρήση του σταχτοδοχείου. Μια απλή κίνηση που είχε προλάβει μία στις 5-7 φωτιές.

Το κάψιμο της καλαμιάς και των κλαδεμένων κλαδιών, αργά την άνοιξη, νωρίς το φθινόπωρο και κυρίως κατά τη θερινή περίοδο, είναι η δεύτερη αιτία πρόκλησης πυρκαγιάς από αμέλεια. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού πολλοί κάτοχοι κήπων επιλέγουν το κάψιμο των καμένων χόρτων. Τα ελαφρά καύσιμα από τα οποία αποτελούνται τα παραπάνω υλικά, δημιουργούν εξαιρετικά επικίνδυνες αιτίες πρόκλησης πυρκαγιάς, σε πολύ μακρινές αποστάσεις από την κύρια εστία. Επειδή οι καύτρες απλώνονται στο χώρο, προκαλούν πολλές αρχικές εστίες, δημιουργώντας έτσι την εντύπωση του εμπρησμού. Το κάψιμο πρέπει να γίνεται μόνο πολύ νωρίς την άνοιξη και πολύ αργά στο τέλος του φθινοπώρου, όταν η δασική βλάστηση είναι πολύ υγρή και η ανάφλεξή της πρακτικά αδύνατη. Και αν το κάψιμο της καλαμιάς και των κλαδιών αποτελούν βασική αγροτική διαδικασία, τα χόρτα του κήπου είναι απαράδεκτο να καίγονται, όταν υπάρχει δάσος σε απόσταση μέχρι και 500μ. Η κομποστοποίηση είναι μια πολύ καλή λύση, διότι παράλληλα με την ασφάλεια εξασφαλίζει και λίπασμα. Πρέπει όμως να μελετηθεί η εφαρμογή της στις ιδιόμορφες μεσογειακές συνθήκες.

Ένα ποσοστό πυρκαγιών από αμέλεια δημιουργούν οι εργαζόμενοι στο δάσος. Παρά το ότι οι υλοτόμοι, οι ρητινοσυλλέκτες, οι μελισσοκόμοι, οι δασοφύλακες, οι θηροφύλακες κ.λπ. είναι εξοικειωμένοι και γνωρίζουν τους κινδύνους, εν τούτοις οι πολλές ώρες περιφοράς τους μέσα στα δάση δημιουργεί αυξημένους κινδύνους πρόκλησης πυρκαγιάς από απροσεξία. Η ανάγκη χρήσης πολλές φορές φωτιάς κυρίως για μαγείρεμα, για ζεστό νερό ή για το άναμμα του τσιγάρου δημιουργεί πραγματικούς κινδύνους, ιδίως όταν η αυξημένη κόπωση πολλές φορές μειώνει την προσοχή. Ειδικά οι μελισσοκόμοι που χρησιμοποιούν τον καπνό για την εργασία τους στις κυψέλες, έχουν προκαλέσει κατά καιρούς πυρκαγιές. Πυρκαγιές δημιουργούν και τα αλυσοπρίονα των υλοτόμων, παρά το ότι είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί, ο σπινθήρας μπορεί να σχηματίσει μια μικρή υποβόσκουσα φλόγα, που να εξελιχθεί σε πυρκαγιά μετά από πολύ ώρα, αφού ο υλοτόμος απομακρυνθεί από την περιοχή.

Οι επαγγελματίες ή οι ευκαιριακοί επισκέπτες του δάσους που χρησιμοποιούν οχήματα που προκαλούν σπινθήρες, γίνονται επίσης συχνά αιτία πρόκλησης πυρκαγιών. Αποφύγετε να περιφέρεστε με μοτοσυκλέτες σε δάση, όταν υπάρχουν υψηλές θερμοκρασίες. Οι σπινθήρες της εξάτμισης γίνονται επίσης αίτια πρόκλησης πυρκαγιών. Μετά τη στάθμευση, τα καταλυτικά αυτοκίνητα διατηρούν τον καταλύτη για αρκετή ώρα υπερθερμασμένο, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται κίνδυνοι ανάφλεξης των άγριων χόρτων.

Εφόσον είστε κυνηγός ή εκδρομέας μην κάνετε χρήση φωτιάς, όταν οι θερμοκρασίες είναι πάνω από 30^ο C. Πάρτε μαζί σας έτοιμα τρόφιμα και μην ανάβετε υπαίθριες ψησταριές.

Πυρκαγιές προκαλούνται και από άλλες αιτίες που αφορούν σε διάφορες κρατικές υπηρεσίες. Εμείς ως πολίτες το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να πιέζουμε για αυξημένη προσοχή. Τα σύρματα της ΔΕΗ που περνούν μέσα από δασικές εκτάσεις, οι βολές κατά τη διάρκεια των στρατιωτικών ασκήσεων και οι σκουπιδότοποι είναι μερικές αιτίες πρόκλησης δασικών πυρκαγιών.

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΧΩΡΩΝ ΑΝΑΨΥΧΗΣ

Πολύ συχνά ακούγεται η άποψη, ότι θα πρέπει κατά τη διάρκεια ημερών υψηλού κινδύνου, να απαγορεύεται η είσοδος πολιτών στα δάση. Η πρόταση αυτή παρά το ότι γίνεται καλοπροαίρετα, δεν είναι σωστή. Είναι ανεπίτρεπτο να απαγορεύεται η χρήση των δασών, για αναψυχή σε θερμές ημέρες. Πρέπει όμως να οργανωθούν μέσα στα δάση χώροι αναψυχής. Η συγκέντρωση των πολιτών σε ελεγχόμενους χώρους στους οποίους θα τους παρέχονται όλα τα μέσα για ασφαλή χρήση φωτιάς (υπαίθριες ψησταριές), είναι βέβαιο, ότι μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο πρόκλησης πυρκαγιών από αμέλεια.

Η συνύπαρξη πολλών ατόμων σε συγκεκριμένες περιοχές αυτοελέγχει τους επισκέπτες, όχι μόνο στο χώρο και στον τρόπο που θα ανάψουν τις φωτιές τους, αλλά και μειώνει την ποσότητα εγκαταλειμμένων σκουπιδιών στο δάσος, τα οποία αποτελούν πολύ επικίνδυνη καύσιμη ύλη.

Φυσικά όσο πιο καλά οργανωμένοι είναι αυτοί οι χώροι, τόσο πιο θελκτικοί θα είναι για τους πολίτες, και κατ’ επέκταση, πιο αποδοτικοί. Πρέπει να διαθέτουν χώρους άθλησης, περιπάτων, υγιεινής, παιχνιδιού κ.λπ., ώστε να προτιμώνται από τους επισκέπτες.

Το ίδιο γίνεται και με τις ελεγχόμενες κυνηγητικές περιοχές, όπου κατάλληλα τοποθετημένα πυροφυλάκια ελέγχουν πλήρως τους χώρους δραστηριότητας των κυνηγών.

Τους χώρους αναψυχής μπορεί να επισκέπτονται τα μέλη ειδικών μονάδων αντιμετώπισης πυρκαγιών (δασοπυροσβέστες, δασοκομάντος, κ.λπ.), τα οποία θα έχουν τη δυνατότητα να ενημερώνουν τους επισκέπτες για τα μέτρα προφύλαξης που πρέπει να λαμβάνουν ή να τους ζητούν τη συμμετοχή τους στις περιπολίες, να ψάχνουν για επικίνδυνες καταστάσεις ή να αναπτύσσουν διάφορες δραστηριότητες (ασκήσεις κατάσβεσης).

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΟΚΚΙΝΗ ΣΗΜΑΙΑ

Στις ελεγχόμενες περιοχές μπορεί να γίνει πολύ ευκολότερα η ενημέρωση των επισκεπτών για «ημέρες αυξημένου κινδύνου έκρηξης πυρκαγιάς». Για το σκοπό αυτό η πολιτεία της Καλιφόρνιας ανέπτυξε το πρόγραμμα «κόκκινη σημαία», το οποίο εκτελείται από τη Δασική Υπηρεσία.

Το πρόγραμμα προβλέπει, ότι σε ημέρες υψηλού κινδύνου, την εμφάνιση μιας τριγωνικής κόκκινης σημαίας, σε όλα τα μηχανικά μέσα (αυτοκίνητο, μοτοποδήλατα, πυροσβεστικά οχήματα της υπηρεσίας) και σε όλους τους πυροσβεστικούς σταθμούς και τις εισόδους των χώρων αναψυχής. Το ραδιόφωνο, η τηλεόραση και οι εφημερίδες συμβουλεύουν το κοινό, ότι το πρόγραμμα κόκκινη σημαία βρίσκεται σε ισχύ.

Επιπλέον η Δασική Υπηρεσία μπορεί να απαγορεύσει τη χρήση μερικών τύπων μηχανημάτων (αλυσοπρίονα, συγκολλητικά μετάλλων), καθώς και τη χρήση οποιασδήποτε φωτιάς μέσα στο δάσος. Όταν οι συνθήκες βελτιωθούν, η κόκκινη σημαία απομακρύνεται και οι δραστηριότητες επανέρχονται στον κανονικό ρυθμό.

Εθελοντές μεμονωμένοι και σε ομάδες βοηθούν τις δασικές υπηρεσίες ενημερώνοντας τους επισκέπτες, αλλά και τους κατοίκους δασικών και αγροτικών περιοχών, για την εφαρμογή του προγράμματος κόκκινη σημαία. Οι εθελοντές αυτοί αναγνωρίζονται από τις τριγωνικές κόκκινες σημαίες, που έχουν ανυψωμένες στα αυτοκίνητά τους.

Πηγή: Μαθαίνοντας να ζούμε με τις Δασικές Πυρκαγιές - Παύλος Κωνσταντινίδης

ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ (Μέρος Ι)

ΓΕΝΙΚΑ

Στη χώρα μας το πρόβλημα της αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών, έχει τεθεί από την αρχή σε λάθος δρόμο. Στηρίχθηκε στη φιλοσοφία κυρίως της ανάπτυξης των δυνάμεων και των μέσων καταστολής. Παρόλη την καλή διάθεση όλων των εμπλεκομένων, τα αποτελέσματα που καταγράφουμε κάθε καλοκαίρι είναι απογοητευτικά.

Έχει επικρατήσει η μονολιθική άποψη, ότι μόνο με την αύξηση και τη βελτίωση του εξοπλισμού και του προσωπικού των δασοπυροσβεστικών υπηρεσιών, το φαινόμενο των δασικών πυρκαγιών και των ζημιών που προκαλούν θα περιορισθεί.

Παρά το ότι οι σχεδιασμοί και οι προγραμματισμοί γίνονται με μεγάλη προσοχή, υπάρχουν αρκετές ημέρες του χρόνου, που οι καιρικές συνθήκες είναι τέτοιες, ώστε και η καλύτερη οργανωμένη δασοπυροσβεστική υπηρεσία να μην μπορεί να σταματήσει την εξάπλωση μιας φωτιάς, εφόσον αυτή ξεκίνησε από τυχαίο γεγονός.

Σε πολλές χώρες η προσπάθεια των δασοπυροσβεστικών υπηρεσιών έχει στραφεί κυρίως στην πρόληψη των δασικών πυρκαγιών. Δηλαδή αυξάνουν την πιθανότητα, να μην ανάψει η φωτιά και όχι αφού ανάψει, πώς να τη σβήσουν. Διότι από τη στιγμή που θα ανάψει η φωτιά, υπάρχουν εκατοντάδες παράγοντες, που θα επηρεάσουν την εξέλιξή της (χρόνος εντοπισμού, χρόνος πρώτης προσβολής, ανάγλυφο, είδος καύσιμης ύλης, διαθέσιμο προσωπικό και μέσα και πολλοί άλλοι). Αρκεί μόνο ένας από τους παράγοντες αυτούς, να είναι αρνητικός, ώστε όλη η προσπάθεια να αποτύχει.

Γιατί όμως στη χώρα μας δεν υπάρχει σαφής και οργανωμένη προσπάθεια, για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών; Γιατί αυτό που για άλλες πυρόπληκτες χώρες αποτελεί το Α και το Ω της πολιτικής αντιμετώπισης του προβλήματος των δασικών πυρκαγιών, στη χώρα μας είναι τελείως άγνωστο;

Η πιο αξιόπιστη απάντηση είναι, ότι σχεδόν όλοι όσοι ασχολήθηκαν κατά καιρούς σε κεντρικό επίπεδο με το θέμα των δασικών πυρκαγιών, δέχθηκαν a priori¹ ότι τις φωτιές τις προκαλούν εκούσιοι εμπρηστές, κι επομένως αφού είναι μη ελεγχόμενοι, κάθε προσπάθεια μείωσης των επεισοδίων θεωρείται αναποτελεσματική. Έτσι ο όρος πρόληψη περιορίσθηκε σε αποσπασματικές ενέργειες κυρίως ορισμένων περιφερειακών Δασικών Υπηρεσιών, και αφορούν σε μέτρα μείωσης της καύσιμης βιομάζας, τη διάνοιξη αντιπυρικών ζωνών, την οργάνωση πυροφυλακίων ή τη δημιουργία ομβροδεξαμενών, την οργάνωση των δασοπυροσβεστικών δυνάμεων κ.λπ.. Στα σχέδια πρόληψης των δασικών πυρκαγιών ο άνθρωπος ως ακούσιος εμπρηστής δε συμπεριλήφθηκε σχεδόν ποτέ.

Στην πραγματικότητα τα μέτρα αυτά δεν αποτελούν πρόληψη, αλλά απλά μείωση της δυνατότητας επέκτασης μιας φωτιάς, μετά το άναμμά της. Διότι η αντιπυρική ζώνη, το πυροφυλάκιο, το μονοβέργισμα των θάμνων, οι ομβροδεξαμενές, τα υδροστόμια δεν προλαμβάνουν την εκδήλωση μιας φωτιάς, παρά μόνο υπό ορισμένες συνθήκες μπορεί να βοηθήσουν στον έγκαιρο έλεγχό της. Φυσικά εάν τα μέτρα αυτά αποτελούν την πρόληψη, τότε τα θεωρούμενα καλύτερα προστατευμένα περιαστικά δάση, δε θα έπρεπε να καίγονται.

Πρόληψη δασικής πυρκαγιάς σημαίνει πρόληψη της πρώτης φλόγας. Η πραγματική γενεσιουργός αιτία κάθε δασικής πυρκαγιάς, μικρής ή μεγάλης, είναι το άναμμα ενός σπίρτου. Αν αυτό δεν ανάψει, δε θα υπάρξει και πυρκαγιά.

Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος, για να μην ανάψει το σπίρτο, είναι η ουσιαστική ενημέρωση των πολιτών. Οι πυρκαγιές που προκαλούνται από αμέλεια, εκτιμάται ότι ξεπερνούν σήμερα το 75-80%. Πολλοί από τους καλόπιστους χρήστες του δάσους, είναι ήδη εμπρηστές ή υποψήφιοι εμπρηστές, χωρίς να το γνωρίζουν. Η κακή πληροφόρηση των τελευταίων χρόνων οδήγησε την Ελληνική κοινωνία σε έναν επικίνδυνο εφησυχασμό, αφού όλοι έχουν πεισθεί, ότι για να κάψεις το δάσος, πρέπει να είσαι επαγγελματίας εμπρηστής.

Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά, για να δούμε πώς φθάσαμε μέχρι εδώ, ώστε να μπορέσουμε να σχεδιάσουμε ένα αξιόπιστο μηχανισμό ουσιαστικής πρόληψης των δασικών πυρκαγιών.

ΠΩΣ ΕΝΗΜΕΡΩΝΕΤΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΗΣ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ;

Οι δασικές πυρκαγιές άρχισαν να παρουσιάζονται ως σοβαρό οικολογικό πρόβλημα, από τότε που μπήκε στη ζωή μας η τηλεόραση. Μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του 1970, οι δασικές πυρκαγιές απασχολούσαν μόνο τις τοπικές κοινωνίες και ποτέ δεν αποτέλεσαν εθνική είδηση. Η κατάσταση άλλαξε το καλοκαίρι του 1981, όταν η φωτιά σε μια επίδειξη απίστευτης θρασύτητας χτύπησε τα Βόρεια Προάστια, στην καρδιά της Αθήνας.

Από τη στιγμή που η εικόνα εισέβαλε στο σπίτι μας και οι περιγραφές των γεγονότων ακολούθησαν τη δραματική υπερβολή και των υπολοίπων ειδήσεων, οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν το συνηθέστερο θερινό θέμα. Όταν τα κανάλια αυξήθηκαν με την είσοδο της ιδιωτικής τηλεόρασης, οι εικόνες στάχτης και καταστροφής και οι δραματικές περιγραφές των ρεπόρτερ, τροφοδότησαν τη φαντασία μας με σενάρια συντέλειας του κόσμου.

Το πρόβλημα έγινε πιο κοντινό, όταν πολλοί κάτοικοι των αστικών κέντρων μετακόμισαν στις περιαστικές δασικές εκτάσεις και οι φλόγες εκτός από τα δένδρα, έβρισκαν στο δρόμο τους όλο και περισσότερα σπίτια. Οι καμένες περιουσίες, η απελπισία των παθόντων, οι μαύροι κορμοί των δένδρων, έδωσαν, όχι άδικα, σε ένα συνηθισμένο φυσικό φαινόμενο ηλικίας χιλιάδων χρόνων, διαστάσεις εθνικής καταστροφής.

Ολόκληρος ο κρατικός μηχανισμός, παρουσιαζόταν από τα Μ.Μ.Ε. τελείως ανεπαρκής, για να σταματήσει την υποτιθέμενη επερχόμενη ερημοποίηση της χώρας. Και έτσι άρχισε ο μύθος των εμπρηστών. Οι δασοπυροσβεστικές υπηρεσίες και γενικά η κρατική μηχανή βρέθηκε σε θέση άμυνας. Έπρεπε να δώσουν σαφείς εξηγήσεις σε έναν πανικόβλητο λαό, γιατί δε μπορούν να ελέγξουν τις πυρκαγιές. Και αντί να εφαρμόσουν μια επιθετική πολιτική ενημέρωσης για τα πραγματικά αίτια των δασικών πυρκαγιών και για την αντικειμενική αδυναμία των ανθρώπων σε ολόκληρο τον πλανήτη να ελέγξουν αυτό το φυσικό φαινόμενο, άρχισαν να ψελλίζουν δικαιολογίες, από τις οποίες πιο πειστική και πιο αποδεκτή φάνηκε να είναι αυτή των δόλιων εμπρηστών. Η αποδοχή της εξήγησης ήταν απόλυτα δικαιολογημένη. Εκούσιοι εμπρηστές πράγματι υπήρχαν σε όλες τις εποχές. Ήταν παλιότερα οι βοσκοί και τα τελευταία χρόνια αυτοί που εκμεταλλευόμενοι την αδυναμία των νόμων, την απουσία κτηματολογίου και την κρατική ανοχή, εμπορεύτηκαν παράνομα χιλιάδες στρέμματα καμένων εκτάσεων που δεν τους ανήκε.

Στις δύο τελευταίες δεκαετίες ακόμη και οι πυρκαγιές που ξεκινούσαν από σκουπιδότοπο, καταλογίζονταν ως έργο αδίστακτων εμπρηστών. Δεν άργησε να παρουσιαστεί ένα εθνικό παραλήρημα αναθεματισμού με αποδέκτες, ολόκληρες κοινωνικές ομάδες που θεωρούνταν ύποπτες εμπρησμού. Αρκεί να είχε κάποιος την ατυχία να του δώσει το ίδιο το κράτος γη κοντά σε δάσος, για να θεωρηθεί και να στιγματισθεί ως ύποπτος εμπρησμού. Οι νόμιμοι ιδιοκτήτες κτημάτων, που παραχωρήθηκαν πριν δεκάδες χρόνια, κοντά στο Σέιχ-Σου, δέχθηκαν λεκτικές επιθέσεις και προπηλακισμούς, διότι θεωρήθηκαν όλοι ανεξαιρέτως ότι είχαν ευθύνη για την πυρκαγιά του δάσους.

Υπήρχε και εξακολουθεί ακόμη να υπάρχει τόση υπερβολή, που σύντομα ολόκληρη η κοινωνία πίστεψε, ότι για να βάλεις φωτιά σε ένα δάσος, θα πρέπει να έχεις ιδιαίτερες γνώσεις και ειδικούς εμπρηστικούς μηχανισμούς υψηλής τεχνολογίας. Θα πρέπει να γνωρίζεις την τοπογραφία της περιοχής, το είδος της βλάστησης, τις καιρικές συνθήκες των επόμενων ωρών.

Τόσο πολύ πεισθήκαμε για την ύπαρξη των οργανωμένων κυκλωμάτων, που οι αντιδράσεις φθάνουν μέχρι και σε επικίνδυνες υπερβολές. Έτσι ηγούμενος μεγάλου μοναστηριού δήλωνε, ότι εάν αντιληφθεί εμπρηστή δάσους, θα τον έπνιγε με τα ίδια του τα χέρια. Φυσικά και δεν το εννοούσε, όμως δείχνει το βαθμό που η λανθασμένη πληροφόρηση πέρασε μέσα μας. Δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν ότι αξίζει η απώλεια δασοπυροσβεστών προκειμένου να διασωθούν κάποια δένδρα, αδικώντας τη γενναιότητα και τη θυσία των τελευταίων σύγχρονων ηρώων μας. Μερικοί πάλι υποστηρίζουν στα σοβαρά, ότι υπάρχει ευθεία σχέση μεταξύ χρονιάς εκλογών και έξαρσης των πυρκαγιών. Σε μια δημοκρατική χώρα, όπου οι βουλευτικές και οι δημοτικές εκλογές, με αυτές για την ευρωβουλή γίγονται σχεδόν κάθε χρόνο, βρέθηκε τρόπος να γίνει ένας επικίνδυνος συσχετισμός, χωρίς κανείς να μπει στον κόπο, να δει ότι, όταν έχουμε στην Ελλάδα έξαρση των πυρκαγιών, έχουν και οι υπόλοιπες μεσογειακές χώρες, αφού οι αυξομειώσεις του φαινομένου εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα καιρικά φαινόμενα ολόκληρης της Μεσογειακής Λεκάνης.

Μπροστά στην επικίνδυνη υπερβολή, το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών της Θεσσαλονίκης, εξέδωσε σειρά δελτίων τύπου, που ζητούσε να επικρατήσει ψυχραιμία και ότι η έξαρση των δασικών πυρκαγιών οφείλεται στον εφησυχασμό και τη μειωμένη προσοχή όλων μας όταν χρησιμοποιούμε τη φωτιά, σε ημέρες υψηλού κινδύνου. Στα δελτία αυτά επισημάνθηκε ο διαφαινόμενος κίνδυνος δημιουργίας νέας ομάδας εμπρηστών. Η υπερβολή στις αντιδράσεις, εξωθεί αντικοινωνικά ή ψυχοπαθολογικά άτομα, να προσπαθήσουν να προκαλέσουν την κοινωνία εκεί που φαίνεται ότι πονά, δηλαδή στον εμπρησμό των δασών. Η πρόβλεψη αποδείχθηκε σωστή. Τα τελευταία χρόνια έχουν εντοπισθεί ψυχικά διαταραγμένα άτομα, να προκαλούν εκούσιους εμπρησμούς, με μόνο λόγο να προκαλέσουν την κοινή γνώμη.

Κάπως έτσι φθάσαμε στον εφησυχασμό. Πεισθήκαμε ότι, αφού δεν επιθυμούμε να προκαλέσουμε πυρκαγιά, δεν υπάρχει τρόπος να το κάνουμε. Το τσιγάρο πετιέται από το παράθυρο του αυτοκινήτου, τα χόρτα καίγονται στους κήπους, οι ψησταριές ανάβουν μέσα στα δάση ακόμη και όταν οι θερμοκρασίες είναι υψηλότερες από τους 35^ο C και οι άνεμοι ισχυρότεροι από 7 μποφόρ.

Στην πραγματικότητα κάναμε ένα πισωγύρισμα πολλών χρόνων. Οι παλιότερες γενιές, μεγαλωμένες κοντά σε δάση ήξεραν την ευφλεκτικότητά τους και πρόσεχαν τη χρήση της φωτιάς κατά τους θερινούς μήνες.

Έτσι, επαναλαμβάνουμε ότι η έλλειψη σωστής πληροφόρησης οδήγησε στο κύμα των μεγάλων πυρκαγιών των τελευταίων χρόνων.

ΠΩΣ ΘΑ ΕΝΗΜΕΡΩΘΕΙ Ο ΠΟΛΙΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΠΟΔΟΤΙΚΑ;

Κατ’ αρχήν η ενημέρωση θα πρέπει να γίνει με κεντρικό σχεδιασμό. Το θέμα είναι πολύ σοβαρό για να αφήνεται στην ευχέρεια περιφερειακών υπηρεσιών ή σε μεμονωμένα άτομα, όσο άξια και αν είναι αυτά.

Την οργάνωση μιας κεντρικής πολιτικής ολοκληρωμένης και έγκυρης ενημέρωσης θα πρέπει να την αναλάβει ομάδα επιστημόνων και τεχνικών πολλών ειδικοτήτων, η οποία να αποτελείται από άτομα που γνωρίζουν το πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών. Ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι, δασολόγοι, βιολόγοι, πυροσβέστες, εκπαιδευτικοί, γιατροί, επικοινωνιολόγοι, διαφημιστές, γραφίστες, καλλιτέχνες είναι μερικές ειδικότητες, που πρέπει να εμπλακούν στο σχεδιασμό και την υλοποίησή της.

Το πρόγραμμα της ενημέρωσης πρέπει να είναι πολυεστιακό. Πρέπει να στοχεύει να εκπαιδεύσει όλους τους Έλληνες, κάθε ηλικίας, να μάθουν να ζουν με ασφάλεια σε ένα εύφλεκτο περιβάλλον, χωρίς να φοβούνται τις φωτιές και κυρίως χωρίς να τις προκαλούν. Επίσης πρέπει να είναι ευέλικτο και να έχει τη δυνατότητα να απορροφά και να διαχέει συνεχώς τις γνώσεις που αποκτούνται από τη διεθνή έρευνα και εμπειρία.

Πρέπει να υπάρχει ποικιλότητα έκφρασης. Η ίδια πληροφόρηση να μεταφέρεται με άλλα λόγια στα παιδιά και με άλλα στους ενήλικες. Να έχει άλλη αισθητική, όταν αφορά σε πινακίδες ή μπροσούρες, και άλλη όταν αφορά σε κινηματογραφικά φιλμ. Να έχει άλλη διάσταση για κατοίκους των πόλεων και των πεδινών περιοχών και άλλη για τους κατοίκους των ορεινών περιοχών. Κυρίως όμως να σέβεται το δέκτη και να μην προσβάλλει τη νοημοσύνη του. Δε χρειάζεται σε ενήλικες να αναφερθούν οι ωφέλειες και η ομορφιά του δάσους, αλλά τι θα πρέπει να προσέξει, για να μην καταστρέψει αυτή την ομορφιά.

Σήμερα ολόκληρη η ελληνική κοινωνία αγαπά πραγματικά τη φύση και ιδιαίτερα τα δάση μας. Αυτοί που έχουν λόγους να τα προστατέψουν είναι πια πολύ περισσότεροι κι αυτό πρέπει να το εκμεταλλευθούν οι σχεδιαστές της ενημέρωσης.

Ένας άλλος σκοπός της πληροφόρησης είναι, να διεγείρει τη συνεργασία όλων των φορέων προστασίας, των εθελοντικών ομάδων και του κοινού.

Η σωστή αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών ξεκινά από την ενημέρωση των πολιτών, και μάλιστα όταν αρχίζει από τις μικρότερες ηλικίες, γίνεται ακόμη πιο αποτελεσματική.

Η ανάπτυξη φιλοδασικών συναισθημάτων και κλίματος προστασίας των δασών, έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία εθελοντικών ομάδων (σύλλογοι, σχολεία, εργαζόμενοι, πρόσκοποι κ.λπ.), οι οποίες αναλαμβάνουν με τη σειρά τους, να διαπαιδαγωγήσουν το κοινό, αλλά και να προστατέψουν άμεσα το δάσος με περιπολίες και περιφρουρήσεις.

~

1. A priori: (λατ.) εκ των προτέρων· φιλοσοφ. όρος για να δηλώσει το από πριν δεδομένο, που δεν στηρίζεται στην εμπειρία: οι φυσικές επιστήμες δεν στηρίζονται σε a priori αλήθειες αλλά στην παρατήρηση | παρά τα διδάγματα της εμπειρίας: δεν είναι σωστό να δεχόμαστε a priori πολιτικές θέσεις και απόψεις.

ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ (Μέρος ΙΙ)

Πηγή: Μαθαίνοντας να ζούμε με τις Δασικές Πυρκαγιές - Παύλος Κωνσταντινίδη