Επειδή οι ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί διαχειρίζονται τις συχνότητες που τους έχουν χορηγηθεί, ένα αγαθό που λόγω της φυσικής σπανιότητάς του έχει χαρακτηρισθεί "δημόσιος πόρος", το Κράτος έχει θεωρηθεί ότι μπορεί να ασκεί μια αυξημένη ρυθμιστική παρέμβαση στην διαχείριση αυτή. Το άρθρο 15 του Συντάγματος όμως προβλέπει ότι ο άμεσος έλεγχος του Κράτους στην ραδιοτηλεόραση ασκείται από ανεξάρτητη αρχή, το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, προκειμένου αυτή η παρέμβαση να έχει εχέγγυα αμεροληψίας.
Η ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία προβλέπει ότι οι σταθμοί έχουν υποχρέωση να προβάλλουν υποχρεωτικά και "κοινωνικά μηνύματα". Η έννοια και οι προϋποθέσεις υποχρεωτικής προβολής "κοινωνικών μηνυμάτων" ορίζονται από μια υπουργική απόφαση του 1997 και η όλη διαδικασία περιγράφεται στην
Υπόδειξη 3/19.12.2011 του Ε.Σ.Ρ. Υπάρχει Ειδική Επιτροπή από μέλη του Ε.Σ.Ρ. που εξετάζουν τα αιτήματα και αποφαίνονται σχετικά.
Πρόσφατα ακολούθησα αυτή τη διαδικασία, στο πλαίσιο υποβολής αιτήματος για μετάδοση ενός ραδιοφωνικού μηνύματος που ετοιμάσαμε στον Δήμο Αθηναίων για την ενημέρωση του κοινού σχετικά με τον Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης. Οι διατάξεις για την υποβολή και την έγκριση του μηνύματος δεν ήταν τόσο απλές και σίγουρα η υποβολή μιας τέτοιας αίτησης απαιτεί προσαρμογές και ερμηνείες που είναι απαραίτητες ώστε η ανεξάρτητη αρχή να εγκρίνει το σποτ. Το σποτ που υποβάλαμε εγκρίθηκε σε ελάχιστες μέρες και η απόφαση μας κοινοποιήθηκε με φαξ. Θα περιγράψω εδώ τις προϋποθέσεις.
Ποιοί υποβάλλουν το αίτημα;
"α) το Δημόσιο,
β) τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου
γ) τα Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα."
Στην τελευταία κατηγορία εμπίπτουν τα σωματεία, τα ιδρύματα και οι αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρίες που έχουν αποκτήσει νομική προσωπικότητα. Επομένως, δεν εμπίπτουν οι ενώσεις προσώπων που δεν έχουν νομική προσωπικότητα, οι εμπορικές εταιρίες και τα πολιτικά κόμματα. Ούτε φυσικό πρόσωπο υποβάλλει παραδεκτώς σχετικό αίτημα. (Ο Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης υπάγεται στον Δήμο Αθηναίων που είναι νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου.)
Τί θεωρείται "μήνυμα κοινωνικού περιεχομένου";
Σύμφωνα με το νομικό και κανονιστικό πλαίσιο, τέτοια μηνύματα θεωρούνται όσα πληροφορούν το κοινωνικό σύνολο για θέματα που αφορούν σε:
"α) Πρόληψη ασθενειών, ατυχημάτων ή παθήσεων που οφείλονται σε υπερβολική χρήση πάσης φύσεως αγαθών (ναρκωτικών ουσιών, οινοπνευματοδών καπνού κ.α.) ή σε οποιαδήποτε άλλη αιτία και σε θέματα υγιεινής διαβίωσης και διατροφής.
β) Προστασία του φυσικού, οικιστικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, προστασία του καταναλωτή, ενίσχυση της αιμοδοσίας, προαγωγή της οδικής ασφάλειας, λειτουργία θεσμών δημοκρατικού πολιτεύματος και άλλα συναφή θέματα.
γ) Ανάγκες και απαραίτητα μέτρα προαγωγής της προστασίας, πρόνοιας και διευκόλυνσης των ατόμων με ειδικές ανάγκες και των ομάδων πληθυσμού που χρήζουν κοινωνικής προστασίας."
Υπάρχουν λοιπόν τρεις μεγάλες κατηγορίες στις οποίες πρέπει να εμπίπτει ένα σποτ για να θεωρηθεί κοινωνικό μήνυμα: υγεία, συλλογικά αγαθά, προστασία ευπαθών πληθυσμιακών ομάδων. Στην περίπτωση του δικού μας σποτ, βασίσαμε τον χαρακτηρισμό στην περίπτωση "β", ως προς την λειτουργία θεσμών δημοκρατικού πολιτεύματος.
Στην πρόσφατη απόρριψη του σχετικού αιτήματος του Athens Pride, η αιτιολογία ήταν ότι το spot δεν εμπίπτει στην κατηγορία του κοινωνικού μηνύματος κι όχι ότι το περιεχόμενό του θεωρήθηκε άσεμνο ή ενοχλητικό. Αυτό σημαίνει ότι η απόρριψη μπορεί να αντικρουστεί νομικά, ιδίως με βάση της υποστήριξης του γεγονότος ότι μια παρέλαση περηφάνειας αποτελεί ενάσκηση δικαιωμάτων συνταγματικού και ευρωπαϊκού δικαίου και ως εκ τούτου συνδέεται με την λειτουργία των θεσμών του δημοκρατικού πολιτεύματος, ενώ αφορά μια ομάδα πληθυσμού που υφίσταται νομικά απαγορευμένες διακρίσεις, όπως έχει καταγραφεί στον Ν.3304/2005 και στο άρθρο 79 του Ποινικού Κώδικα. Με ένα τέτοιο σκεπτικό το spot θα εντασσόταν στις περιπτώσεις (β) και (γ) και θα μπορούσε να θεωρηθεί κοινωνικό μήνυμα.
Τεχνικά χαρακτηριστικά
Το μήνυμα δεν πρέπει να είναι πάνω από 40'' και υποβάλλεται σε φορέα ενσωμάτωσης στον οποίο δεν πρέπει να καταλαμβάνει άνω των 10 ΜΒ. Σύμφωνα με απόφαση της Ειδικής Επιτροπής, στο μήνυμα δεν πρέπει να υπάρχουν:
- ενδείξεις της εταιρίας παραγωγής, οποιαδήποτε ένδειξη χορηγού, ή λογότυπο εταιρίας κερδοσκοπικού και μη δημόσιου χαρακτήρα
- αριθμοί τηλεφώνων ή SMS υψηλής χρέωσης
- τραπεζικοί λογαριασμοί, εκτός εξαιρετικών περιπτώσεων.
Σε περίπτωση που το µήνυµα είναι ξενόγλωσσο θα πρέπει να περιλαµβάνονται υπότιτλοι ή να έχει γίνει µεταγλώττιση. Η µετάφραση θα πρέπει να βεβαιώνεται από επίσηµο µεταφραστικό φορέα.
Εννοείται ότι το ΕΣΡ ελέγχει ως προς το περιεχόμενο κατά πόσον πληρούνται οι κανόνες δεοντολογίας που προβλέπονται από την ελληνική ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία. Αυτό σημαίνει ότι όσο ευγενής κι αν είναι ο σκοπός, εάν το σποτ περιέχει σκηνές, κείμενο ή εικόνες που θα απαγορεύονταν για οποιαδήποτε άλλη εκπομπή, μπορεί να μην εγκριθεί ως προς αυτή τη βάση και να μην μπορεί να παιχτεί τελικά ούτε επί πληρωμή, γιατί θα υπάρχει μια αρνητική κρίση από το ΕΣΡ που μπορεί να αποτελέσει λόγο επιβολής προστίμου.
Συχνότητα προβολής
Εφόσον εγκριθεί το κοινωνικό μήνυμα από το ΕΣΡ, οι ραδιοφωνικοί/τηλεοπτικοί σταθμοί στους οποίους θα αποσταλεί υποχρεούνται να το προβάλλουν για ένα (1) μήνα.
Σύμφωνα με την ίδια απόφαση της Ειδικής Επιτροπής, κάθε φορέας δικαίουται να υποβάλλει μόνο ένα (1) σποτ (τηλεοπτικό ή ραδιοφωνικό ή και τα δύο), δύο (2) φορές το χρόνο για το ίδιο ή διαφορετικό θέμα. Από τον περιορισμό αυτόν εξαιρούνται μηνύματα που αφορούν την δημόσια υγεία ή την ασφάλεια των πολιτών.
Τυχόν έσοδα
Προκειµένου να εγκριθεί κοινωνικό µήνυµα που σχετίζεται µε ενέργεια ή εκδήλωση (συναυλία, εορταγορά κλπ) η οποία απαιτεί την εισφορά αντιτίµου εκ µέρους των πολιτών, θα πρέπει να διασφαλίζεται η συµµετοχή όλων των παραγόντων της εκδήλωσης αφιλοκερδώς και να αναγράφεται/αναφέρεται τόσο στην αίτηση όσο και στο τηλεοπτικό/ ραδιοφωνικό µήνυµα ότι ΟΛΑ ΤΑ ΕΣΟ∆Α θα διατεθούν για τους σκοπούς του µη κερδοσκοπικού φορέα.
Απόφαση της Επιτροπής
Εφόσον η Επιτροπή Κοινωνικών Μηνυµάτων εγκρίνει την αίτηση δωρεάν µετάδοσης κοινωνικού µηνύµατος, αποστέλλεται στον φορέα µε φαξ η Απόφαση. Ο φορέας πρέπει µετά να έρθει σε επικοινωνία µε τους ραδιοφωνικούς ή / και τους τηλεοπτικούς σταθµούς, να τους αποστείλει αντίγραφο της Απόφασης καθώς και το µήνυµα στη µορφή που θα του ζητηθεί από τον σταθµό.
Σε περίπτωση απόρριψης της αίτησης δωρεάν µετάδοσης κοινωνικού µηνύµατος, αποστέλλεται στο φορέα επιστολή που τον ενηµερώνει για την απόρριψη της αίτησής του.
Οι αποφάσεις του ΕΣΡ προσβάλλονται ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας.
