Χθες ο Νάσος Θεοδωρίδης από την Επιτροπή Δικαιωμάτων του ΣΥΡΙΖΑ μου έστειλε ένα ενθουσιώδες e-mail λέγοντας ότι είχε ένα ενδιαφέρον (εκλογικό) θέμα για το e-lawyer: το ζήτημα της άμισθης υποχρεωτικής υπηρεσίας πολιτών ως μελών εφορευτικής επιτροπής στις εκλογές, το οποίο θεωρεί "καταναγκαστική εργασία", απαγορευμένη από το Σύνταγμα. Στην αρχή απέρριψα επιπόλαια το θέμα απαντώντας του ότι πρόκειται περί ανοησιών κι ότι ο λαός έχει καθήκον να εποπτεύει την εκλογική διαδικασία.
Στη συνέχεια, μπήκε στη συζήτηση ο Παναγιώτης Δημητράς από το ΕΠΣΕ, ο οποίος με επέπληξε, λέγοντας ότι υπάρχει αθέμιτη διάκριση αφού οι μεν δικηγόροι έχουν δικαίωμα υποβολής εξαίρεσης (και πληρώνονται) ενώ οι πολίτες δεν έχουν δικαίωμα εξαίρεσης και δεν πληρώνονται. Ακολούθησε ένας διάλογος σε διάφορα επίπεδα και επειδή αντιλαμβάνομαι ότι το θέμα δεν μπορεί να απαντηθεί με ένα "ναι" ή με ένα "όχι", αποφάσισα να συνοψίσω εδώ τα επιχειρήματα των διαφόρων απόψεων και να συζητήσουμε δημόσια για το θέμα.
Το θέμα:
Κατά την εκλογική διαδικασία καλούνται πολίτες -ύστερα από κλήρωση- να παρασταθούν ως μέλη εφορευτικής επιτροπής υπό την προεδρία ενός δικαστικού αντιπροσώπου (συνήθως δικηγόρου). Οι πολίτες δεν έχουν δικαίωμα να αρνηθούν εκτός αν υπάρχουν λόγοι ανώτερης βίας (ασθένεια) και δεν έχουν δικαίωμα να εξαιρεθούν εκ των προτέρων από την κλήρωση, ούτε πληρώνονται. Αντίθετα οι δικαστικοί αντιπρόσωποι έχουν δικαίωμα σε στάδιο πριν την κλήρωση να υποβάλλουν αίτηση εξαίρεσης και πληρώνονται. Υπάρχει ζήτημα αθέμιτης διάκρισης και άνισης μεταχείρισης που δεν δικαιολογείται από τη διαφορετική ιδιότητα των δύο κατηγοριών (δικ. αντιπρόσωποι - πολίτες);
Η άποψη περί απαγορευμένης καταναγκαστικής εργασίας:
"Oποιαδήποτε μορφή αναγκαστικής εργασίας απαγορεύεται.
Eιδικοί νόμοι ρυθμίζουν τα σχετικά με την επίταξη προσωπικών υπηρεσιών σε περίπτωση πολέμου ή επιστράτευσης ή για την αντιμετώπιση αναγκών της άμυνας της Xώρας ή επείγουσας κοινωνικής ανάγκης από θεομηνία ή ανάγκης που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία, καθώς και τα σχετικά με την προσφορά προσωπικής εργασίας στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης για την ικανοποίηση τοπικών αναγκών."
"1. Ουδείς δύναται να κρατηθεί εις δουλείαν ή ειλωτείαν
2. Ουδείς δύναται να υποχρεωθεί εις αναγκαστικήν ή υποχρεωτικήν εργασίαν
3. Δεv θεωρείται ως "αvαγκαστική ή υπoχρεωτική εργασία" υπό τηv
έvvoιαv τoυ παρόvτoς άρθρoυ:
4.
α) πάσα εργασία ζητoυµέvη παρά πρoσώπoυ κρατoυµέvoυ συµφώvως πρoς τας διατάξεις τoυ άρθρoυ 5 της παρoύσης Συµβάσεως ή κατά
τηv διάρκειαv της υπό όρoυς απoλύσεώς τoυ.
β) πάσα υπηρεσία στρατιωτικής φύσεως ή, εις τηv περίπτωσιv τωv εχόvτωv αvτιρρήσεις συvειδήσεως εις τας χώρας όπoυ τoύτo
αvαγvωρίζεται ως vόµιµov, πάσα άλλη υπηρεσία εις αvτικατάστασιv της υπoχρεωτικής στρατιωτικής υπηρεσίας.
γ) πάσα υπηρεσία ζητoυµέvη εις περίπτωσιv κρίσεωv ή θεoµηvιώv, αι oπoίαι απειλoύv τηv ζωήv ή τηv ευδαιµovία τoυ συvόλoυ.
δ) πάσα εργασία ή υπηρεσία απαρτίζoυσα µέρoς τωv τακτικώv υπoχρεώσεωv τoυ πoλίτoυ."
Η σχεδόν 24ωρη απασχόληση στην οποία εξαναγκάζεται ο πολίτης χωρίς να έχει το δικαίωμα εξαίρεσης αποτελεί μια μορφή αναγκαστικής εργασίας, η οποία δεν μπορεί να θεωρηθεί "επίταξη προσωπικών υπηρεσιών", αφού οι εκλογές δεν παρουσιάζουν τον έκτακτο χαρακτήρα που το Σύνταγμα προβλέπει για τις συνθήκες επίταξης (πόλεμος, επιστράτευση, ανάγκες άμυνας, επείγουσα κοινωνική ανάγκη από θεομηνία - δημόσια υγεία).
Αντίλογος:
Το Σύνταγμα προβλέπει στους λόγους επίταξης και την παροχή εργασίας στους ο.τ.α. "για την ικανοποίηση τοπικών αναγκών". Οι ο.τ.α. έχουν ιδιαίτερο διοργανωτικό ρόλο στην διενέργεια των εκλογών και μολονότι οι εκλογές είναι εθνικές, η ιδιότητα μέλους εφορευτικής επιτροπής αποτελεί κυρίως υπηρεσία προς τον Δήμο, στο πλαίσιο του οποίου λειτουργεί το εκάστοτε εκλογικό τμήμα.
Περαιτέρω, η ίδια η ΕΣΔΑ αναγνωρίζει ότι δεν αποτελεί καταναγκαστική εργασία κάθε εργασία/υπηρεσία που αποτελεί μέρος των τακτικών υποχρεώσεων του πολίτη. Οπότε η παρουσία του πολίτη -μετά από κλήρωση- μία φορά στα 4 χρόνια στις εκλογές μπορεί να θεωρηθεί μια τακτική υποχρέωση.
Στην ουσία όμως, δεν πρόκειται για "εργασία" ή "απασχόληση", αλλά για έναν εποπτικό - εγγυητικό ρόλο, ώστε η ίδια η εκλογική διαδικασία να γνωρίζει την λαϊκή νομιμοποίηση. Εάν ο έλεγχος της διαδικασίας αφορούσε μόνο την δικαστική εξουσία, η κεντρική στιγμή της λειτουργίας του πολιτεύματος θα λειτουργούσε χωρίς τον λαϊκό έλεγχο (εδώ υπάρχει μια αντιστοιχία με τον θεσμό των ενόρκων, δηλαδή πολιτών-δικαστών στα μικτά ορκωτά δικαστήρια). Ο εποπτικός -εγγυητικός ρόλος του πολίτη ως μέλους εφορευτικής επιτροπής δεν εμπίπτει στην έννοια της "εργασίας", αλλά στα καθήκοντά του ως πολίτης ενός κράτους που ακολουθεί το συγκεκριμένο πολιτικό σύστημα.
Άλλωστε την περισσότερη δουλειά κάνει ο δικαστικός αντιπρόσωπος, ο οποίος έχει και την πλήρη ευθύνη για την lege artis διενέργεια της διαδικασίας και ιδίως την καταγραφή της.
Δευτερολογία περί καταναγκαστικής εργασίας
Η άποψη ότι δεν πρόκειται για "εργασία" αλλά για "καθήκον" είναι επικίνδυνη. Στην έννοια του καθήκοντος θα μπορούσαν να περιληφθούν πολλά, έτσι ώστε τελικά να παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα με την ερμηνευτική εξαίρεση και την μετατροπή "εργασίας" σε "καθήκον". Θα έπρεπε να δίδεται αμοιβή και στους πολίτες.
Η άποψη περί άνισης μεταχείρισης
Σύμφωνα με το άρθρο 14 της ΕΣΔΑ
"Η χρήσις τωv αvαγvωριζoµέvωv εv τη παρoύση Συµβάσει δικαιωµάτωv και ελευθεριώv δέov vα εξασnαλισθή ασχέτως διακρίσεως φύλoυ, φυλής, χρώµατoς, γλώσσης, θρησκείας, πoλιτικώv ή άλλωv πεπoιθήσεωv, εθvικής ή κoιvωvικής πρoελεύσεως, συµµετoχής εις εθvικήv µειovότητα, περιoυσίας, γεvvήσεως ή άλλης καταστάσεως."
Ενώ οι δικηγόροι έχουν δικαίωμα να υποβάλουν εξαίρεση από την κλήρωση και έχουν δικαίωμα αμοιβής, οι πολίτες δεν έχουν ούτε δικαίωμα να υποβάλουν εξαίρεση, αλλά ούτε και δικαίωμα αμοιβής. Επομένως, ενώ για τους δικηγόρους, λόγω της ιδιότητάς τους ("άλλη κατάσταση") υπάρχει η προστασία από την καταναγκαστική εργασία κατά το 4 της ΕΣΔΑ, για τους απλούς πολίτες δεν υπάρχει η προστασία, οπότε έχουμε αθέμιτη διάκριση κατά το άρθρο 14 ΕΣΔΑ.
Αντίλογος
Οι δικηγόροι στην εκλογική διαδικασία μετέχουν ως αντιπρόσωποι της δικαστικής αρχής, δηλ. ως συμπράττοντες λειτουργοί της Δικαιοσύνης. Οι νομικές γνώσεις τους αλλά και η ιδιότητά τους παρέχουν θεσμική διασφάλιση ότι η επιτήρηση της διαδικασίας θα γίνει σύμφωνα με την νομοθεσία αλλά και με την αμεροληψία κι αντικειμενικότητα που επιβάλλει η θέση τους ως αντιπροσώπων της δικαστικής αρχής.
Οι ειδικές αυτές συνθήκες δικαιολογούν της διακριτικής μεταχείρισής τους από το νόμο, σε σχέση με τους υπόλοιπους πολίτες που καλούνται ως μέλη της εφορευτικής επιτροπής. Οι δικηγόροι είναι επαγγελματίες νομικοί, οπότε όπως και οι δικαστές, πρέπει να αμειφθούν για τις ειδικές υπηρεσίες τους στην εποπτεία της εκλογικής διαδικασίας, ενώ οι πολίτες αποτελούν τον λαό, από τον οποίο "πηγάζουν όλες οι εξουσίες" κατά το Σύνταγμα κι επομένως η θέση τους στην εφορευτική επιτροπή είναι αυτή του λαού.
Εξάλλου, οι δικαστικοί αντιπρόσωποι, σε αντίθεση με τους πολίτες - μέλη της εφορευτικής επιτροπής, φέρουν στο ακέραιο την ευθύνη (ακόμη και ποινική) για κάθε εξέλιξη της εκλογικής διαδικασίας. Γι' αυτό η εξαίρεσή τους από την εκπροσώπηση της δικαστικής αρχής πρέπει να είναι δικαίωμα τους και να μην είναι υποχρεωτικός ο διορισμός τους όπως των πολιτών: ουδείς έχει υποχρέωση να "εκπροσωπήσει" κάποιον εάν δεν το επιθυμεί. Αντίθετα, οι πολίτες βρίσκονται εκεί με την ατομική τους ιδιότητες ως μέλη του λαού κι όχι ως εκπρόσωποι κάποιας εξουσίας ή αρχής. Επομένως, η υποχρεωτικότητα της παρουσίας τους απορρέει από μόνη την ιδιότητά τους ως πολιτών.
Οπότε δεν υπάρχει παραβίαση του άρθρου 14 της ΕΣΔΑ σε συνδυασμό με το άρθρο 4 της ΕΣΔΑ.
Δευτερολογία περί άνισης μεταχείρισης
Παραμένει αναπάντητο το ερώτημα για ποιο λόγο δεν πληρώνονται και οι πολίτες.
Σεπτεμβρίου 29th, 2009
Βλέποντας στο section «Οι θέσεις μου» το ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα πνευματικά δικαιώματα, θα ενδιέφερε να είχαμε την άποψή σας για τον ισχύοντα Ν.2121/1993 και κατά πόσον θα πρέπει να γίνουν ενδεχομένως κάποιες προσαρμογές ώστε ο νομοθέτης να υποδεχθεί με μια πιο ανοικτή δομή τις νέες συνθήκες ψηφιακής διάχυσης των έργων στο Διαδίκτυο.
Ποια είναι η θέση σας για το νόμο three strikes που ψηφίστηκε πρόσφατα στην Γαλλία (κατάργηση της σύνδεσης ως κύρωση στον χρήση που συλλαμβάνεται για 3 φορές να κατεβάζει μεγάλου όγκου αρχεία);
H πρόσφατη επέκταση του χρόνου διάρκειας των δικαιωμάτων των ερμηνευτών – εκτελεστών – καλλιτεχνών φωνογραφικών έργων απο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σας βρίσκει σύμφωνη ή θα πρέπει οι δημιουργοί/ερμηνευτές να επιδιώξουν άλλους τρόπους αναζήτησης κέρδους πέραν των ποσοστών από την πώληση αντιτύπων (λ.χ. διαφήμηση, προχρηματοδότηση κλπ).