Μετά την καταστροφή…

Τότε

που η μισή Ελλάδα συνάντησε

την άλλη μισή.

Δεν ξέρω άλλο λαό που να έζησε χωρισμένος σε δύο τόπους, σχεδόν δύο πατρίδες, αιώνες ολόκληρους.

Μία γλώσσα, μία πίστη, μία ιστορία. Χώματα πατρογονικά πολλές γενιές πίσω.

Και ξαφνικά διατάθηκε να αλλάξει χώρα ο μισός λαός και να γίνουν ένας.

Έγινε αυτό σαν κεραυνός και μούδιασαν όλοι.

Και τώρα εμείς διαβάζουμε τις αφηγήσεις όσων πρόλαβαν να φύγουν. «Η Έξοδος», έκδοση του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών. Δώδεκα τόμοι επάνω στο γραφείο μου, από κάθε γωνιά της Μικρασίας, της Ανατολικής μας Πατρίδας.

Από όλες αυτές τις χιλιάδες σελίδες, ελάχιστες δεν περιέχουν πόνο, βασανιστήρια και θάνατο.

Κάθε χωριό και άλλη τύχη. Κάθε επαρχία και άλλη μοίρα. Σχεδόν τρεις χιλιάδες σελίδες χαμοί, χωρισμοί, μαρτύρια και οδύνες.

Διαβάζω όμως και αναπάντεχα πράγματα: «Και έκλαψαν οι Τούρκοι και οι Έλληνες μαζί. Και βλαστήμησαν αυτούς που έκαναν την Ανταλλαγή».

Δεν ήταν απλό πράγμα η Ανταλλαγή. Υπήρχαν βέβαια νικητές και νικημένοι αλλά μέσα στο χάος δεν τους ξεχώριζες. Αγριεμένοι Τουρκοκρητικοί ήρθαν να παραλάβουν τα χωράφια και τα αμπέλια των Ελλήνων – που όμως τα καλλιεργούσαν ντόπιοι Τούρκοι. Που τα υπερασπίστηκαν. Κι έγινε εμφύλιος…

«Ν’ αδειάσουν τους Χριστιανούς από την Ανατολή; Ούτε είκοσι χρόνια δεν τους φτάνουν». (Μαρτυρία της Ιωάννας του Γωστούρ, στον τρίτο τόμο των μαρτυριών).

Τόσα, στην πράξη, τους χρειάστηκαν, Ιωάννα.

Πόσες ιστορίες περιέχουν αυτά τα βιβλία. Που μιλάνε για το ξερίζωμα. Αλλά εμείς εδώ ζήσαμε και το ρίζωμα. «Τα Προσφυγικά» ήταν ένα παράρτημα, μία απόληξη κάθε συνοικίας της Αθήνας. Στην αρχή παράγκες. Μετά συγυρισμένες μικρές κατοικίες. Γλάστρες παντού έδειχναν την ανάγκη της καλαισθησίας.

Θα μπορούσαν να γίνουν φαβέλες αλλά δεν έγιναν. Πέρασαν από τη φάση της παραγκούπολης, αλλά δεν έμειναν εκεί. Και έφεραν μαζί τους πράγματα ωραία που πλούτισαν τη ζωή μας.

Μαζί με την φτώχια και την ορφάνια τους, έφεραν πολλά αγαθά μαζί τους οι πρόσφυγες. Πρώτα την καλαισθησία και την καθαριότητα. Ναι, οι «παστρικές» που τις κουτσομπόλευαν οι γεροντοκόρες της γειτονιάς, επειδή πλενόντουσαν συχνά, έφεραν μία άλλη αντίληψη και λατρεία του γυναικείου σώματος. Οι μυρωδιές που ξεχύνονταν από τις κουζίνες τους έδειχναν μία γαστρονομική κουλτούρα που δεν γνωρίζαμε. Το «Λαρούς» λέει κάπου ότι οι «μεγάλες κουζίνες της υφηλίου» είναι τρεις: Η Γαλλική (φυσικά!) η Κινεζική (της Νότιας Κίνας) και η Τουρκική. Βέβαια την παραμορφώσαμε την Ανατολίτικη κουζίνα και την βαρύναμε. Όποιος φάει μία απλή μελιτζανοσαλάτα στην Πόλη, θα με θυμηθεί.

Και μετά η μουσική. Δεν ήρθε βέβαια «ο Μπάτης από την Πόλη το εικοσιδυό», Διονύση. Από τα Μέθανα ήρθε. Αλλά η μουσική τους έφτασε κοντά μας. Την έφεραν πολλοί. Και ξεφύγαμε από τις νερόβραστες καντάδες και τις γιαλαντζή οπερέτες.

Όλα αυτά έγιναν με πολύ πόνο και πολλές θυσίες. Ναι, η Μικρασιατική Καταστροφή ήταν η μεγαλύτερη πληγή στην ιστορία μας. Την κλάψαμε και την θρηνούμε. Αλλά τώρα είναι καιρός να δούμε και την άλλη πλευρά της τραγωδίας. Και ίσως να τραγουδήσουμε το καινούργιο που γίναμε. Χάρη σε αυτούς. 

Μία σημαντική διαμαρτυρία

Αγαπητοί αναγνώστες του blog. Αντί κειμένου υιοθετώ και αντιγράφω μία επιστολή που έλαβα. Αποστολέας: Ν.Ι. ΜΕΡΤΖΟΣ Νυμφαίον, Δευτέρα 12 Σεπτεμβρίου 2022

Το ακριτικό Νυμφαίον Φλωρίνης, σε υψόμετρο 1.360 μ. στο Βίτσι, καλεί σε βοήθεια σωτηρίας όλες τις αρμόδιες Αρχές διότι ο Δήμος Αμυνταίου απεφάσισε να το καταστρέψει. Παραχωρεί σε ιδιώτες – με τι αντάλλαγμα; – 52 στρέμματα παρθέναςγης στην βουνοπλαγιά που άμεσα υπέρκειται του οικισμού προκειμένου κάποιοι ιδιώτες να ανεγείρουν ένα τεράστιο ξενοδοχείο 52 δωματίων και μάλιστα με ευρωπαϊκά κονδύλια.

Το εν λόγω αποτρόπαιο έργο ανατρέπει την αρμονική ισορροπία του οικισμού, καταστρέφει την παρθένα φύση και διαλύει τον παραγωγικό κοινωνικό ιστό διότι αφαιρεί τους επισκέπτες από τους υφιστάμενους δέκα παραδοσιακούς ξενώνες ισαρίθμων τοπικών κοινωνιών.

Το Νυμφαίον έχει κηρυχθεί αρμοδίως διατηρητέος ιστορικός τόπος. Τα μακρόβια αρχοντικά σπίτια του διασώζουν τα ύστατα ζωντανά αποτυπώματα της πατρώας αρχιτεκτονικής. Το θαυμάζουν χιλιάδες επισκέπτες Έλληνες και ξένοι. Ανήκει στην ευρωπαϊκή ζώνη Natura που προστατεύει την παρθένα φύση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση το έχει κατατάξει στα δέκα ωραιότερα χωριά της Γηραιάς Ηπείρου.

Με απόφαση της Ελληνικής Κυβέρνησης αντιπροσώπευσε την Ελλάδα σε δύο διεθνή συνέδρια ανάπτυξης ηπίου τουρισμού στην Σικελία και στην Ισπανία.

Υπήρξε επί αιώνες εστία ελληνικής παιδείας, εθνικών αγώνων, υψηλής αργυροχρυσοχοΐας και διεθνών εμπόρων καπνού. Υπήρξε ένα από τα ακροπύργια του μακεδονικού ελληνισμού που χτύπησαν οι κομιτατζήδες μαζί με το Κρούσεβο και την Κλεισούρα κατά την εξέγερση του Ίλιντεν το 1903. Ο Παύλος Μελάς το όρισε Διευθύνον Κέντρον του Μακεδονικού Αγώνα. Τον έσωσαν στο δάσος Νυμφαιώτες και γι’ αυτό αργότερα η χήρα του Ναταλία προσήλθε και ευχαρίστησε το Νυμφαίον θερμά.

Το Νυμφαίον επισκέφθηκαν ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, ο αείμνηστος Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος και ο διάδοχός του Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος. Επίσης οι Πρόεδροι της Ελληνικής Δημοκρατίας Χρήστος Σαρτζετάκης, Κάρολος Παπούλιας, Κωστής Στεφανόπουλος και Κατερίνα Σακελαροπούλου και οι Πρωθυπουργοί Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, Κώστας Α. Καραμανλής, Αντώνης Σαμαράς, Γεώργιος Παπανδρέου και Κυριάκος Κ. Μητσοτάκης.

Δυστυχώς παρά την ομόθυμη άρνησή του, εντάχθηκε στον Δήμο Αμυνταίου που ευθύς αμέσως εξεδήλωσε έμπρακτα την εχθρότητά του. Έτσι:

1. Εισπράττει κάθε χρόνο υψηλά κονδύλια από την υλοτομία του πατρώου μας δάσους αλλά αποδίδει τα ελάχιστα στο Νυμφαίον.

2. Έκλεισε τον κοινοτικό ξενώνα.

3. Έκλεισε τον κοινοτικό στάβλο και πώλησε τα ευγενή χάφλιγκεν άλογα

ιππασίας.

4. Έκλεισε το τριώροφο Μουσείο Ιστορίας και Αργυροχρυσοχοΐας με σπάνια κειμήλια.

5. Έκλεισε την κοινοτική βιβλιοθήκη, την αίθουσα συνεδρίων και την έκθεση ιστορικών φωτογραφιών.

6. Έκλεισε το μοναδικό Πάρκο Άγριας Φύσης και οδήγησε σε εξόντωση τα δεκάδες πανέμορφα ελάφια και ζαρκάδια του.

7. Εγκατέλειψε το μοναδικό στον Νομό λαμπρό υπαίθριο θέατρο «Ρήγας Φεραίος» και τον άρτιο ηλεκτρονικό εξοπλισμό του.

Τώρα ακόρεστος ο Δήμος Αμυνταίου απεφάσισε να καταφέρει το τελευταίο και θανάσιμο πλέον πλήγμα του στον ιστορικό και παραδοσιακό οικισμό του Νυμφαίου, που, σημειωτέον φιλοξενεί το μοναδικό κέντρο προστασίας της καφέ αρκούδας υπό τον «Αρκτούρο» και το μεγάλο Κατασκηνωτικό Κέντρο Νέων της ΧΑΝ Θεσσαλονίκης.

Καλούνται όλες οι αρμόδιες Αρχές να σώσουν αυτό το μοναδικό Νυμφαίον.

Ν.Ι. Μέρτζος *

* Δημοσιογράφος, συγγραφέας, Πρόεδρος της Κοινότητας Νυμφαίου επί 12 έτη 1994 – 2006 και Πρόεδρος της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών τα επόμενα εννέα έτη.

Σημείωση Ν.Δ. Επειδή έχω επισκεφθεί συχνά το Νυμφαίο (παλιό όνομα Νέβεστα) και το αγάπησα, θεώρησα καθήκον μου να αντιγράψω και να διαδώσω αυτή την επιστολή. Η ιδέα ότι θα γεμίσει με Τσερόκι και κομψές κυρίες με απρέ-σκι, μου γυρίζει το στομάχι!

Στο μυαλό του Πούτιν…

Εδώ και αρκετόν καιρό προσπαθώ να μπω στο μυαλό του Πούτιν. Να καταλάβω τι θέλει, γιατί το θέλει, τι φοβάται – (σίγουρα κάτι θα φοβάται κι ας δείχνει εντελώς ψύχραιμος και ασύσπαστος). Και – κυρίως, γιατί φέρεται όπως φέρεται.

Προχθές αποφάσισε να ρίξει στην φωτιά και άλλα εκατομμύρια ανθρώπους. Τι σημαίνει αυτό; Οικογένειες που διαλύονται, παιδιά χωρίς πατέρα, γυναίκες χωρίς άνδρες… Εθελοντές, λέει. Μα τι εθελοντές μπορεί να υπάρχουν σε μία χώρα όπου η θέληση του απλού πολίτη δεν μετράει για τίποτα.

Ξεκίνησε ένα πρωί να κατακτήσει την Ουκρανία. Δεν του φτάνει που διοικεί κατά το κέφι του την μισή υφήλιο, θέλει κι άλλη μία χώρα, άλλη μία μερίδα γης, κι άλλα εκατομμύρια υπηκόους που θα τον καταριούνται κάθε μέρα για την σκλαβιά στην οποία τους καταδίκασε και δεν θα βλέπουν την ώρα να πεθάνει, να εξαφανιστεί μήπως αυτό σημάνει περισσότερη ελευθερία γι αυτούς.

Τι χρειάζεται ένας άνθρωπος; Εκτός από τα καθημερινά: ύπνο, τροφή, οικογένεια – παιδιά, γυναίκα, σεξ, διασκέδαση, παρέα. Γι όλα αυτά χρειάζεται χρήματα. Αν είναι φιλόδοξος πολλά, αμέτρητα χρήματα. Γιατί τα χρήματα είναι δύναμη, είναι εξουσία.

Φτάσαμε στην λέξη κλειδί. Εξουσία. Ένας δικτάτωρ, ένας τύραννος, χρειάζεται τεράστια, άπειρη εξουσία. Εξουσιάζει με πολλούς τρόπους. Πρώτα – και κύρια – με την βία. Οι υπήκοοί του δεν έχουν δική τους θέληση. Ακολουθούν την δική του. Μετά, με την εξαγορά: όλοι αυτοί οι ολιγάρχες ποιον νομίζετε πως βοηθάνε;

Ο Πούτιν τα έχει όλα αυτά και πολλά άλλα (οι κρυφές χαρές της παντοδυναμίας). Τον φτάνουν; Προφανώς όχι. Γι αυτό επιτίθεται και πολεμάει και έξω από τα σύνορά του. Τι τον νοιάζει αυτόν αν με τις αποφάσεις του φέρνει κάθε μέρα πόνο και σπαραγμό σε χιλιάδες ανθρώπους. Η θέλησή του ας γίνει – αυτό τον ικανοποιεί.

Κι ας πούμε πως τελικά πετυχαίνει τον στόχο του. Θα υποδουλώσει ένα περήφανο λαό που θα τον καταριέται κάθε μέρα. Εμένα θα με χάλαγε αν ήξερα ότι υπάρχει ένας άνθρωπος που με καταριέται, ακόμα και σπάνια, όποτε με θυμάται. Θα ήθελα να τον βρω κα να του ζητήσω συγγνώμη, γιατί, έστω κα άθελά μου, τον πλήγωσα.

Τον δικτάτορα δεν του ταράζει τον ύπνο ο πόνος και η οδύνη που έφερε στον κόσμο. Δεν νιώθει ενοχές, δεν έχει τύψεις στη συνείδησή του; Αλλά μάλλον δεν έχει καν συνείδηση. Κάπως ο ψυχικός του μηχανισμός είναι διαφορετικός από του κοινού ανθρώπου.

Το μέλλον του δεν τον τρομάζει. Όσο δυνατός και πλούσιος κι αν είναι ένας άνθρωπος, δεν θα μπορέσει να αποφύγει το γήρας, την αρρώστια, τον θάνατο. Αλλά μάλλον όλα αυτά, που για μας είναι σκιάχτρα, γι αυτόν μπορεί να είναι προκλήσεις, να βιαστεί, να κάνει περισσότερα. Τώρα! Για το μέλλον δεν τον νοιάζει – το έχει σβήσει από την σκέψη του, όπως σβήνει τις κατάρες και τις ενοχές. Το βλέπει μόνο ως υστεροφημία.

Τι τον τρέφει; Η εξουσία και η δύναμη σήμερα – και σίγουρα η δόξα, η φήμη, η υστεροφημία για αύριο. Πηδάει πάνω από τον θάνατο (αφού δεν μπορεί να τον αποφύγει) και ταξιδεύει στο μέλλον όπου οραματίζεται μνημεία και πορτρέτα. Λεωφόρος Πούτιν στην Πετρούπολη, την Μόσχα και άλλες εκατό πόλεις. Αγάλματα και ανδριάντες. Ο Μέγας Πέτρος, η Μεγάλη Αικατερίνη, ο Μέγας Πούτιν…

Ο Μέγας Πούτιν;

(Συζήτηση μετά 80 χρόνια: Τι έκανε αυτός; Κατέκτησε την Κριμαία και την Ουκρανία. Μα καλά δεν ελευθερώθηκαν μετά αυτοί οι τόποι; Βέβαια. Ε… δεν βλέπεις που ένας-ένας ξηλώνονται οι ανδριάντες του; Πάνε στα χυτήρια όπου έλιωσαν παλιότερα τον Λένιν, τον Στάλιν και τον Μπρέζνιεφ…).

ΤΟ ΠΑΣΟΚ ΚΙ ΕΓΩ

Πριν προχωρήσω στην συγγραφή αυτού του άρθρου πρέπει να ξεκαθαρίσω μερικά πράγματα για μένα.

Από την πρώτη στιγμή που ασχολήθηκα με την πολιτική ήμουν Κεντρώος, που στην Ευρωπαϊκή ορολογία σήμαινε «σοσιαλδημοκράτης».

Μετά την Δικτατορία συνεργάστηκα με την «Ένωση Κέντρου – Νέες Δυνάμεις» στις πρώτες εκλογές μετά την Χούντα, αναλαμβάνοντας (αμισθί) την ευθύνη της διαφημιστικής εκστρατείας, σαν σύμβουλος του Γεώργιου Μαύρου. Το ίδιο έγινε και στις επόμενες εκλογές όπου δυστυχώς ο Μαύρος δεν εισάκουσε τις προτάσεις των συμβούλων του, με αποτέλεσμα την συρρίκνωση και τον τελικό αφανισμό του κόμματος. Ερχόταν και ο Ανδρέας με όλους τους προβολείς αναμμένους…

Απογοητευμένος αποσύρθηκα. Ωστόσο άρχισα να ελπίζω στον «εκσυγχρονιστή Ανδρέα» όταν ξεκίνησε τις συνομιλίες με την Εκκλησία για τον πολιτικό γάμο – που όμως κι αυτός κουτσουρεύτηκε. (Η πρόταση του Γιώργου Κουμάντου ήταν: υποχρεωτικός ο πολιτικός, προαιρετικός ο θρησκευτικός, όπως σε όλη την Ευρώπη). Ακολούθησε η «σκηνοθεσία του σοσιαλισμού» του Ανδρέα, που δεν έμοιαζε καθόλου με αυθεντικό σοσιαλισμό.

Τον Ιανουάριο του 1983 εξέδωσα ένα βιβλίο με τίτλο: «Η Χώρα του Εδώ και Τώρα» (εκδόσεις Νεφέλη). Είχε μεγάλη επιτυχία, πούλησε 20.000 αντίτυπα. Ήταν μία ειρωνική  κριτική του ΠΑΣΟΚ, που είχε αθετήσει όλα τα βασικά του συνθήματα: «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ – το ίδιο συνδικάτο» ή «Έξω οι Βάσεις του Θανάτου», είχε εγκαινιάσει τις μαζικές προσλήψεις οπαδών του στο Δημόσιο Τομέα (οι περίφημοι «πρασινοφρουροί») που συνεχίστηκαν σε όλη τη διάρκεια της θητείας του, δημιουργώντας το υδροκέφαλο κράτος, που τελικά κατέληξε στην χρεοκοπία του 2001.   

Ο επίλογος του βιβλίου άρχιζε με την φράση «Στις 18 Οκτωβρίου οι Έλληνες ψήφισαν δημοκρατικό σοσιαλισμό – και εισέπραξαν αυταρχικό λαϊκισμό».

Φοιτητής είχα ζήσει έξη χρόνια στην Γερμανία και είχα παρακολουθήσει από κοντά την «κοινωνική οικονομία της αγοράς» (soziale Marktwirtschaft) του Ludwig Erhard που έστησε τη χώρα στα πόδια της, μέχρι την «κοινωνική οικονομία» του Willy Brand και ήξερα πολύ καλά τι σημαίνει σοσιαλδημοκρατία και πόσο διαφέρει από αυτό που προωθούσε στην Ελλάδα ο Ανδρέας. Και το βιβλίο μου προσπαθούσε να δείξει γιατί η πολιτική του Ανδρέα ήταν show (παράσταση) και όχι πραγματικότητα.

Τι θυμάμαι…

Λαοθάλασσες από την Ομόνοια μέχρι τους Στύλους του Ολυμπίου Διός, τα Carmina Burana στο διαπασών, (πού να ήξεραν, όσοι τα άκουγαν, τι μαυρίλα και δυστυχία εξέπεμπε το λατινικό κείμενο) ολόκληρη η Αθήνα μεθυσμένη-μαγεμένη από την φωνή του γητευτή. Ειδικοί σκηνοθέτες φρόντιζαν η οθόνη της τηλεόρασης να δείχνει ακόμα πιο συγκλονιστική την παράσταση.

Καντάφι, Αραφάτ, και άλλοι υψηλοί τριτοκοσμικοί προσκεκλημένοι. Υστερόγραφα με παρατηρήσεις κάτω από κάθε απόφαση της ΕΟΚ (νυν Ε.Ε) για «να διαχωρίζουμε τη θέση μας» αλλιώς «για την τιμή των όπλων». Ουδείς τους έδινε σημασία.

Να γιατί οι «3 του Σεπτέμβρη» όχι μόνο δεν με συγκινούν, αλλά με καταθλίβουν. Αν εξαιρέσουμε την διακυβέρνηση Σημίτη, η όλη θητεία του ΠΑΣΟΚ έβλαψε την Ελλάδα όσο η σπάνια ιδιοφυία ενός ευφυούς λαϊκιστή θα μπορούσε να βλάψει ένα ασταθές, και ανώριμο έθνος.