[Το θέμα επανήλθε στην επικαιρότητα λόγω του πρόσφατου πορίσματος του εισαγγελέα για απόδοση ευθυνών...]
Το κακό που βρήκε τους ανθρώπους στο Μάτι και τη χώρα είναι ασύλληπτο...
Σχεδόν 90 άνθρωποι νεκροί, αγνοούμενοι, πολλοί τραυματίες, περιουσίες κατεστραμμένες, μια πόλη διαλυμένη. Το κακό μάς βρήκε, για μια ακόμη φορά, απροετοίμαστους. Το κράτος, ανήμπορο, οι πολίτες στη συντριπτική τους πλειοψηφία ανυποψίαστοι ότι με την καταπάτηση δασών, παραλιών, δρόμων κοκ τα πράγματα θα κατέληγαν εκεί που κατέληξαν…
Ανάμεσα σε όσους χρεώθηκαν την ευθύνη για το κακό -κράτος, δήμαρχοι, περιφερειάρχες, πολεοδόμοι, κάτοικοι της περιοχής κλπ-, βρέθηκε κι ο Θεός.
Πού ήταν ο Θεός την ώρα της καταστροφής;
Γιατί δεν επενέβη; Γιατί δεν άλλαξε την κατεύθυνση του αέρα; Τι θα του κόστιζε; Εντέλει, υπάρχει Θεός; Κι αν υπάρχει μας αγαπά; Κι αν μας αγαπά γιατί δεν έκανε κάτι; Ή μήπως μας αγαπά αλλά δεν είναι παντοδύναμος, όπως λέγεται; Μήπως ήθελε αλλά δεν μπορούσε να κάνει κάτι;
Γιατί δεν επενέβη; Γιατί δεν άλλαξε την κατεύθυνση του αέρα; Τι θα του κόστιζε; Εντέλει, υπάρχει Θεός; Κι αν υπάρχει μας αγαπά; Κι αν μας αγαπά γιατί δεν έκανε κάτι; Ή μήπως μας αγαπά αλλά δεν είναι παντοδύναμος, όπως λέγεται; Μήπως ήθελε αλλά δεν μπορούσε να κάνει κάτι;
Ερωτήματα που ανακύπτουν πάντα μετά από ένα μεγάλο κακό που βρίσκει συλλογικά ή ατομικά τους ανθρώπους. Ερωτήματα που μένουν αναπάντητα, αν στηριχθούμε στην αφέλεια που έχουμε να δίνει απαντήσεις βεβαιότητας.
Μιλήσαμε με τον θεολόγο-φιλόλογο, εκπαιδευτικό και ραδιοφωνικό παραγωγό Γιώργο Μπάρλα για το θέμα της ύπαρξης του κακού στον κόσμο.
Το θέμα μας είναι μάλλον δύσκολο… Η Εκκλησία ωστόσο πάντοτε προβληματιζόταν γι’ αυτό…
Η Bίβλος και οι Πατέρες της εκκλησίας ασχολούνται με το θέμα χωρίς να το εξαντλούν. Ίσως γιατί είναι τεράστιο, ίσως γιατί ξεπερνάει τις αντιληπτικές δυνατότητες του ανθρώπου. Σίγουρα γιατί το θέμα απαιτεί την ατράνταχτη πίστη, την ακλόνητη εμπιστοσύνη του ανθρώπου ότι ο Θεός τον αγαπά ακόμα και κυρίως και στις πιο τραγικές του ώρες.
Εδώ δεν θέλουμε κι ούτε μπορούμε να λύσουμε το πρόβλημα του κακού και της φαινομενικής απουσίας του Θεού απέναντι σε αυτό. Δεν θέλουμε, ακόμα περισσότερο, να παραστήσουμε τον γραμματέα του Θεού που ξέρει δήθεν γιατί και πώς ενεργεί ο Θεός. Περισσότερο θέλουμε να ψελλίσουμε ορισμένες σκέψεις και προβληματισμούς, παρακινούμενοι και από όσα λέχθηκαν στα ΜΜΕ και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για το ζήτημα αυτό. Πιστεύουμε οι χριστιανοί ότι οι απαντήσεις θα δοθούν όταν ο Χριστός έρθει ξανά στη Δευτέρα Παρουσία Του αλλά και τότε οι απαντήσεις δεν θα είναι λογικές προτάσεις που θα απευθύνονται στο μυαλό του ανθρώπου αλλά κάτι άλλο που θα πηγάζει από το Πρόσωπο του Χριστού και θα απευθύνεται στην καρδιά του ανθρώπου.
Απασχολεί συνήθως τον άνθρωπο αν ο Θεός στέλνει το κακό, αν ο Θεός χρησιμοποιεί το κακό ως μέσο για κάποιους άλλους, αγαθούς, σκοπούς. Οι Πατέρες της εκκλησίας λένε ότι ο Θεός δεν είναι ο αίτιος του κακού. Ο Θεός είναι πηγή παντός αγαθού. Ο Θεός είναι αγάπη και είναι αυτός που σταυρώθηκε για τις αμαρτίες των ανθρώπων. Σταυρώνεται και δεν σταυρώνει. Είναι ποτέ δυνατόν ο Χριστός που θυσιάστηκε για τον άνθρωπο να στέλνει φωτιά από τον ουρανό να τον κάψει; Δεν μας θυμίζει αυτό τον Δία που κατακεραύνωνε τους ανθρώπους κατά βούλησιν; Είναι οι ειδωλολατρικοί θεοί παρόμοιοι με τον Θεό των χριστιανών;
Στην ΠΔ ο Θεός φαίνεται να τιμωρεί, να οργίζεται κλπ.
Στην Παλαιά Διαθήκη όντως ο Θεός φαίνεται συχνά να είναι τιμωρός των ανθρώπων, όταν αυτοί αμαρτάνουν. Οι ασθένειες των ανθρώπων στην ΠΔ είναι τιμωρία του Θεού κατά την ερμηνευτική αντίληψη των Εβραίων. Υπήρχε μάλιστα και η λέπρα ως η «ιερή ασθένεια» σε όσους είχαν κάνει μεγάλες και σοβαρές αμαρτίες. Η φρικτή εξωτερική όψη των λεπρών φανέρωνε την αντίστοιχη όψη της ψυχής. Θυμόμαστε πάλι την τιμωρία του Φαραώ και των Αιγυπτίων αλλά και σε αρκετές άλλες περιπτώσεις της ΠΔ ο Θεός παρουσιάζεται σαν τιμωρός.
Πώς εξηγείται αυτό, αν εξηγείται…
Ξέρουμε ότι οι βαθμίδες της πνευματικής ζωής είναι τρεις. Αυτή του δούλου, αυτή του μισθωτού και εκείνη του υιού. Ο πρώτος συμμορφώνεται όσο μπορεί στις εντολές του Θεού από φόβο. Βλέπει τον Θεό σαν τιμωρό. Έστω κι αν ο Θεός τον αγαπά, εκείνος τον βλέπει σαν τιμωρό. Αν αυτός εξομολογηθεί σε έναν πνευματικό ο τελευταίος θα τον αντιμετωπίσει σύμφωνα με το πνευματικό στάδιο στο οποίο βρίσκεται. Αν του πει ότι ο Θεός είναι μόνο αγάπη και συγχώρεση, ο πιστός πιθανόν να έλθει σε πειρασμό να αμαρτήσει αφού δεν χρειάζεται πια να…φοβάται τον Θεό. Έτσι λοιπόν ο πνευματικός μπορεί να διατηρήσει αυτή την εικόνα του Θεού ως τιμωρού όσο το χρειάζεται ο ανώριμος ακόμα πιστός, και σιγά σιγά να τον βοηθήσει να ξεπεράσει αυτό το στάδιο. Ο πιστός αυτός προβάλλει τη δική του πνευματική κατάσταση στον Θεό. Δεν μπορεί προς το παρόν να κάνει αλλιώς. Σίγουρα το πνευματικό στάδιο των πιστών της αρχαίας εκκλησίας του Ισραήλ δεν είναι αυτό που (πρέπει να) έχουν οι πιστοί της χριστιανικής Εκκλησίας. Δεν είναι δυνατό να φανταστούμε τον άγιο Πορφύριο λ.χ. να θεωρεί τον Θεό τιμωρό εκδικητικό και μνησίκακο. Έτσι λοιπόν οι συγγραφείς της ΠΔ διατηρούν αυτή την εικόνα του Θεού-τιμωρού προς ωφέλεια των πιστών. Τώρα ένας χριστιανός που δεν είναι ώριμος να δεχθεί έναν Θεό αγάπης, αυτό σημαίνει ότι βρίσκεται ακόμη στο πνευματικό στάδιο της ΠΔ. Και πορεύεται προς το αντίστοιχο της ΚΔ. Το ότι είμαστε βαπτισμένοι χριστιανοί δεν σημαίνει ότι με αυτόματο τρόπο ωριμάσαμε και βρισκόμαστε στο πλήρωμα της πίστης της χριστιανικής… Μπορεί να είμαστε ικανοποιημένοι με έναν Θεό-τιμωρό και όχι με έναν Θεό αγάπης…
Και κάτι ακόμα. Ας φανταστούμε όλο το σύμπαν το οποίο κρατάει στη ζωή και ελέγχει ο ίδιος ο Θεός. Ό,τι συμβαίνει στον σύμπαν όλο, συμβαίνει εν γνώσει του Θεού και επειδή ο Θεός το «θέλει». Ακόμα και το κακό, που δεν είναι επιθυμία του Θεού βέβαια, συμβαίνει επειδή ο Θεός το «θέλει», αν προτιμάτε το επιτρέπει, το παραχωρεί, το “επιβεβαιώνει” με την παρουσία του. Όταν συμβαίνει κάτι κακό στον κόσμο συμβαίνει ούτως ή άλλως στην “επικράτεια” του Θεού, δεδομένου ότι Αυτός είναι πανταχού παρών. Ο Θεός σαν να «επιβεβαιώνει» με την παρουσία του ό,τι συμβαίνει στον κόσμο. Ακόμα και το κακό. Στην ΠΔ φαίνεται σαν να το προκαλεί, σαν να στέλνει ο ίδιος το κακό σαν τιμωρία κλπ. Δεν πρέπει όμως με τίποτα να σκεφτόμαστε τον Θεό ως αίτιο του κακού. Αν και το κακό υπάρχει σε έναν κόσμο που ο Θεός έφτιαξε και τίποτα δεν συμβαίνει που να μην το παραχωρεί/επιτρέπει εκείνος, που να μην το «επιβεβαιώνει» με την παρουσία Του.
Λέμε π.χ. στην πρωινή προσευχή: «Ο Θεός…ο εξαναστήσας ημάς εκ των κοιτών ημών και επισυναγαγών επί την ώραν της προσευχής κοκ». Και το πρωινό μας ξύπνημα ακόμα συμβαίνει επειδή ο Θεός υπάρχει. Του οφείλουμε και το πρωινό μας ξύπνημα, αν και δεν πρέπει να φανταστούμε τον Θεό να επιτελεί χρέη αφύπνισης του καθενός μας… Ωστόσο, δεν θα ξυπνούσαμε και δεν θα κάναμε προσευχή αν ο Θεός δεν το «ήθελε». Κάπως έτσι, νομίζω, ο Θεός «έστειλε» τις δέκα πληγές στον Φαραώ, ή τιμώρησε τους Αιγύπτιους και κάμποσους άλλους στην ΠΔ. Δεν ήταν όμως αίτιος του κακού. Αιτία του κακού ήταν η αμαρτία του Φαραώ και των υπολοίπων. Ωστόσο το κακό έγινε παρουσία του Θεού, ο Θεός το επιβεβαίωσε. Δεν θα συνέβαινε αν δεν υπήρχε ο Θεός. Τίποτα δε συμβαίνει χωρίς ο Θεός να το επιτρέπει είτε επειδή το επιθυμεί είτε επειδή το παραχωρεί. Αν, ας πούμε, ο Θεός με σήκωσε από τον ύπνο και εγώ αμαρτήσω λ.χ. και με βρει κάποιο κακό, ο συγγραφέας της ΠΔ θα έγραφε ότι ο Θεός το «έστειλε» ακριβώς γιατί τίποτα δεν συμβαίνει χωρίς να το παραχωρεί ο Θεός, που να μην το «επιβεβαιώνει» η παρουσία του. Ωστόσο, η δικιά μου αμαρτία και η αμαρτία όλου του κόσμου είναι ουσιαστικά η αιτία του κακού που με βρήκε. Λέμε τώρα για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Υπερθέρμανση του πλανήτη, πυρκαγιές, πλημμύρες κλπ. Κάποιοι μπορεί να πουν ότι ο Θεός «στέλνει» τις φωτιές και τις πλημμύρες, κατά τον τρόπο που μιλάει λίγο πολύ η ΠΔ. Ξέρουμε όμως ότι όλα αυτά είναι συνέπεια της καταστροφής του περιβάλλοντος κλπ. Δεν θα συνέβαιναν όμως εάν ο Θεός δεν το παραχωρούσε για λόγους που δεν μπορούμε να ξέρουμε, αλλά σίγουρα δεν πρέπει να νομίζουμε ότι ο Θεός το έστειλε από εκδίκηση, μνησικακία κτό. Η «οργή» του Θεού είναι το ότι επιτρέπει να βρουν τον άνθρωπο τα κακά που ο ίδιος ο άνθρωπος ετοιμάζει για τον εαυτό του… Ο άγιος Παΐσιος έλεγε ότι όπως ο πατέρας αφήνει το παιδί του να καεί λίγο για να μάθει να προστατεύεται από τη φωτιά, έτσι κι ο Θεός αφήνει τον άνθρωπο να μάθει μέσα από τις αμαρτίες-αστοχίες του… Τις οποίες αμαρτίες του όμως μπορεί να πληρώνουν και αθώοι… Κι εκεί είναι που η ανθρώπινη λογική δεν μπορεί να δώσει ικανοποιητικές απαντήσεις.
Ο άγιος Παΐσιος έλεγε πάλι ότι η αμαρτία -και όχι ο Θεός- φέρνει τις συμφορές. «Οι ακρίδες, οι πόλεμοι, η ανομβρία, οι αρρώστιες είναι μάστιγα. Όχι ότι ο Θεός θέλει να παιδαγωγήσει έτσι τον άνθρωπο, αλλά είναι συνέπεια της απομακρύνσεως του ανθρώπου από τον Θεό. Όλα αυτά συμβαίνουν, γιατί ξεφεύγει ο άνθρωπος από τον Θεό. Έρχεται η οργή του Θεού, για να θυμηθεί ο άνθρωπος τον Θεό και να ζητήσει βοήθεια. Δεν είναι ότι ο Θεός τα κανονίζει έτσι και βγάζει μια διαταγή να έρθει κάποια συμφορά στον άνθρωπο, αλλά ο Θεός βλέπει μέχρι πού θα φθάσει η κακία των ανθρώπων και ότι δεν θα αλλάξουν, και γι’ αυτό επιτρέπει να συμβεί μια συμφορά, για να συνετισθούν. Όχι ότι τα κανόνισε έτσι ο Θεός» (Λόγοι Α΄, σελ. 113).
Μπορούμε, λοιπόν, να σκεφτούμε, ακολουθώντας τους Πατέρες, ότι ο Θεός επιτρέπει ή παραχωρεί το κακό, ωστόσο δεν το προκαλεί. Αυτό δεν ξέρω πόσο θα ανάπαυε τους ανθρώπους που έχασαν τους δικούς τους στο Μάτι, αλλά σίγουρα θα ήταν πολύ βαρύ να πιστεύουν ότι ο Θεός τούς έκαψε για κάποιους αδιευκρίνιστους λόγους. Δεδομένου μάλιστα ότι δεν μαζεύτηκαν εκείνο το βράδυ στο Μάτι όλοι οι αμαρτωλοί της γης…
Επομένως ο Θεός δεν τιμωρεί…
Δεν τιμωρεί με την έννοια που το λέμε συνήθως. Με διάθεση εκδικητικότητας. Από την άλλη δεν πρέπει να φανταζόμαστε τον Θεό σαν έναν καλοκάγαθο γεράκο που συνεχώς χαμογελάει και είναι ανίκανος να επιβάλλει κάποια τιμωρία. Φαντάζεστε ένα πατέρα που δεν θα τιμωρούσε ποτέ το παιδί του; Τι πατέρας θα ήταν αυτός; Αλλά τιμωρεί με παιδαγωγική διάθεση, με κριτήριο την αγάπη, επιτρέποντας να αυτοτιμωρείται ουσιαστικά ο άνθρωπος ως συνέπεια των επιλογών του και για να γίνει πιο υπεύθυνος, να μετανοήσει.
Λέμε πάντως ότι ο Θεός είναι και δίκαιος…
Είναι δίκαιος, αλλά όπως λένε κάποιοι άγιοι ευτυχώς η δικαιοσύνη του δεν είναι ανθρώπινη διότι δεν θα γλίτωνε κανείς μας… Λέει ο άγιος Παΐσιος: «Η δικαιοκρισία του Θεού είναι η μακροθυμία, η οποία έχει μέσα και την ταπείνωση και την αγάπη. Ο Θεός είναι πολύ δίκαιος, αλλά και πολυεύσπλαχνος, και η ευσπλαχνία του νικάει τη δικαιοσύνη του» (Λόγοι Γ΄, σελ. 101). Κι ο π. Βασίλειος Γοντικάκης συμπληρώνει: «Ο Χριστός δεν χύνει το αίμα του άλλου για να επιβληθεί, αλλά χύνει το δικό Του αίμα και θυσιάζει τη ζωή Του για να σώσει όλους. Αυτό είναι η εξάρθρωση της κακότητος και η νίκη της ζωής» (Ο βασιλεύς της δόξης, σελ. 14). Εμείς νομίζουμε ότι ο Θεός χρησιμοποιεί το κακό για να καταπολεμήσει το κακό. Αλλά ο Θεός νίκησε διά της θυσίας του και της αγάπης του το κακό…
Αλλά πώς ανέχεται ο Θεός το κακό;
Το δίχως άλλο δεν θα το ανέχεται για πάντα. Η ισχύς του κακού θα υπάρχει μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία. Παρόλα αυτά τώρα υπάρχει και κυριαρχεί. Και παρότι ο Θεός δεν το προκαλεί μπορεί ο άνθρωπος να «χρησιμοποιήσει» το κακό που του συμβαίνει για πνευματικό του καλό, για να μετανοήσει. Λέει ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής: «Γνώτε, ότι το απλώς λεγόμενον κακόν ου πάντως κακόν, αλλά προς τι μεν κακόν, προς τι δε ου κακόν».
Το ερώτημα που μας απασχολεί εδώ δεν είναι καθόλου απλό βέβαια και προκάλεσε τη δίκη του Θεού, τη Θεοδικία. Αν ο Θεός που είναι παντογνώστης και ξέρει τι θα γίνει κι ενώ μπορεί ως παντοδύναμος να το αποτρέψει και δεν το κάνει σημαίνει κιόλας ότι το επιθυμεί; Ακόμα όμως κι αν δεν το επιθυμεί ωστόσο το ανέχεται και τα θύματα είμαστε εμείς και όχι Εκείνος. Έτσι σκεφτόμαστε. Βέβαια κι ο Θεός δεν επιθυμεί το κακό μας. Και δεν είναι αδιάφορος θεατής του κακού που συμβαίνει. Μην ξεχνάτε το κυριότερο: ο Θεός πέθανε εξαιτίας του κακού που υπάρχει στον κόσμο, ενώ ήταν απολύτως αθώος. Κανείς άνθρωπος δεν είναι απολύτως αθώος. Ο Θεός ασφαλώς δεν επιθυμεί το κακό μας. Αν λέγαμε το αντίθετο θα Τον κάναμε αίτιο όλων των εγκλημάτων της γης…
Γιατί όμως δεν το αποτρέπει;
Δεν είναι δυνατό να το ξέρουμε νομίζω… Το κακό είναι ένα μυστήριο περισσότερο παρά μια υπόθεση που μπορούμε να την ξεδιαλύνουμε με το μυαλό. Ίσως έχει να κάνει ότι και με το κακό μπορεί να βγει κάτι καλό. Αλλά ασφαλώς δεν το προκαλεί ο Θεός σαν μέσο για κάτι καλό. Το ανέχεται. Δεν προκάλεσε ο ίδιος τη σταύρωσή του, αλλά δι΄ αυτής άνοιξε ο παράδεισος… Το κακό μάλιστα το υπομένουμε όλοι οι άνθρωποι στη γη. Το τι θα προκύψει από αυτό εξαρτάται από μας. Οι ελιές, έλεγε κάποιος στοχαστής, συνθλίβονται ομοίως από την πέτρα. Βγαίνει όμως από αυτή τη διαδικασία είτε λάδι είτε μούργα… Ο Θεός δεν μας θέλει μούργα, αλλά λάδι… Όλοι συνθλιβόμαστε από το κακό. Ας φροντίσουμε να βγούμε λάδι και όχι μούργα…
Όσοι λένε ότι δεν είναι παντοδύναμος;
Δεν πρέπει να σκεπτόμαστε τη δύναμη του Θεού με όρους ανθρώπινους. Το να θυσιάζεσαι για τους άλλους, το να υποχωρείς από τα θελήματά σου είναι πολύ πιο δυναμικό από το να κυριαρχείς πάνω στους άλλους. Έτσι εκφράζεται η δύναμη του Θεού. Η δύναμη του Θεού στο Μάτι δεν θα ήταν να σβήσει με θαυματουργικό τρόπο τη φωτιά, πράγμα που θα μπορούσε ασφαλώς να κάνει, αλλά ήταν ότι ξέρει πάνω στο πετσί του τι σημαίνει τραγικός θάνατος. Ο Χριστός, δεν ξέρω καν αν είναι σχήμα λόγου αυτό, σαν να «κάηκε» μαζί με τους ανθρώπους εκεί στο Μάτι. Δεν τους άφησε μόνους τους. Ο Χριστός δεν σταυρώθηκε τότε και έκτοτε μας κοιτάζει ήσυχος από τον ουρανό. Είναι ακόμα εδώ σταυρωμένος με όσους σταυρώνονται στη ζωή αυτή. Ο Χριστός μπορεί «να μην κάνει κάτι» για να σώσει τους ανθρώπους από όλα τα κακά που τους τυχαίνουν, αλλά «έγινε κάτι» για τους ανθρώπους. Έγινε άνθρωπος, έζησε πάνω του το κακό και το νίκησε. Αυτό μπορεί να το χαρίσει στον καθένα μας.
Το θέμα της ελευθερίας στον τρόπο που ζούμε έχει σχέση με όσα συζητάμε;
Μα είναι το κορυφαίο. Ο Θεός μάς δημιούργησε ελεύθερους να πράττουμε ακόμα και το κακό, αλλά μην ξεχνάμε ότι είναι κι αυτός ελεύθερος απέναντί μας. Συχνά νομίζουμε ότι με την ηθική μας συμπεριφορά υποχρεώνουμε τον Θεό να μας ευεργετεί, να μας προστατεύει κλπ. Ο Θεός λοιπόν επιτρέπει το κακό και για να δοκιμαστεί η ελευθερία μας. Λέει ο γέροντας Σωφρόνιος Σαχάρωφ: «Εν τη αναποφεύκτω ταύτη εγκαταλείψει κρύπτεται βαθύ νόημα. Δίδεται εις τον άνθρωπον η δυνατότης, όπως επιδείξη την ελευθερίαν και την πιστότητα αυτού προς τον Θεόν… Άνευ της δοκιμασίας της ελευθερίας ημών ούτε ημείς οι ίδιοι θα δυνηθώμεν να συνειδητοπoιήσωμεν εαυτούς ως αληθώς ελεύθερα πρόσωπα» (Oψόμεθα τον Θεόν καθώς εστί, σελ. 204). Εδώ μιλάει ο γέροντας Σωφρόνιος για την Θεοεγκατάλειψη, μια πνευματική κατάσταση όπου ο μοναχός βιώνει τη φαινομενική εγκατάλειψη του Θεού ως οδύνη, απαραίτητη όμως για την ανάπτυξή του την πνευματική.
Μπορούμε να είμαστε ήσυχοι λοιπόν;
Ήσυχοι σε αυτόν τον κόσμο δεν μπορούμε να είμαστε ποτέ. Το θέμα του κακού δεν λύνεται καθόλου εύκολα με λόγια. Όταν είμαστε υγιείς έχουμε οι χριστιανοί συχνά μια βεβαιότητα ότι όλα πάνε καλά και ότι το κακό είτε θα αργήσει πολύ να μας βρει είτε θα το υπερβούμε κλπ. Αλλά είναι εντελώς άλλο να μιλάς για το κακό όταν είσαι υγιής και άλλο όταν είσαι άρρωστος. Είναι να μη βρεθείς στη…λάθος μεριά. Ένας μελλοθάνατος που μιλάει για την ανάσταση γίνεται πολύ περισσότερο πιστευτός από έναν υγιή που νομίζει ότι την ανάσταση την έχει στο τσεπάκι του…
Αν διάβαζαν την απάντησή σας αναγνώστες της «Ορθόδοξης Αλήθειας» που έζησαν την καταστροφή στο Μάτι ή οπουδήποτε και οποτεδήποτε, αλλά και αυτοί που θα ήθελαν να τους συμπαρασταθούν, τι θα τους λέγατε;”
Όσα λόγια και να πούμε δεν απαλύνουμε τον πόνο από το κακό που υπάρχει στον κόσμο. Ούτε ο Θεός χρειάζεται συνηγόρους υπεράσπισης. Εκείνο που προέχει είναι η αγάπη και η συμπαράσταση στους ανθρώπους που υποφέρουν. Ει δυνατόν να φτάσουμε στο σημείο που έλεγε ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης το κάθε κακό που συμβαίνει στον κόσμο να γίνεται δεκτό όχι σαν ξένο, αλλά σαν δικό μας, σαν προσωπικό. Αυτό δηλαδή που έκανε ο Χριστός. Αφού δεν μπορέσαμε με τις προσευχές μας να σταματήσουμε το κακό, ας φροντίσουμε να κάνουμε τώρα ό,τι μπορούμε για τους πληγέντες.
__________
Σοφία Χατζή
δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα
ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, 22.08.2019
