Οι θλιβεροί τροπικοί και οι αόρατες πόλεις των επιθυμιών

Καταυλισμός των Ναμπικβάρα από τον βιβλίο του Κλωντ Λεβί-Στρώς "Θλιβεροί τροπικοί"

Με αφορμή τον θάνατο σε ηλικία 101! ετών του Κλωντ Λεβί-Στρώς (Claude Levy-Strauss), μεταφράζω, στο περίπου, ένα απόσπασμα από το βιβλίο του "Θλιβεροί τροπικοί" (Tropes Tristes)...

Να γράψω μόνο ότι είχε σπουδάσει φιλοσοφία, ήταν ένας εθνογράφος που περιπλανιόταν στα δάση του Αμαζονίου και θεωρούσε τον εαυτό του έναν "αρχιτέκτονα του χώρου, που προσπαθεί, μάταια, με τη βοήθεια θραυσμάτων να ανακατασκευάσει εξωτικές κοινωνίες". Δυστυχώς, όπου κι αν πήγαινε έβλεπε την παρακμή που είχε επιφέρει η επίδραση του δυτικού πολιτισμού. Επίσης θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους γάλους διανοούμενους μετά τον Σάτρ.

„Ή υποστηρίζει ένας εθνογράφος τους κανόνες της κοινωνίας του, οπότε σ' αυτή την περίπτωση αποκτά ένα επιφανειακό ενδιαφέρον για άλλες κοινωνίες, ή αλλιώς ταυτίζεται πλήρως με αυτές, οπότε μειώνει την δική του αντικειμενικότητα σαν παρατηρητής, αφού -είτε το θέλει, είτε όχι- αρνείται μία κοινωνία για να μπορέσει να αφοσιωθεί στις υπόλοιπες."

Και συνεχίζει λίγο πιο κάτω...

„Πιθανόν οι άλλες κοινωνίες να μην είναι καλύτερες από την δική μας, αλλά ακόμα κι αν υπάρχει η τάση να θεωρήσουμε ότι κάτι τέτοιο ισχύει, δεν είμαστε σε καμία περίπτωση σε θέση να το αποδείξουμε. Εάν όμως μπορέσουμε να γνωρίσουμε καλύτερα ξένες κοινωνίες, τότε δημιουργούμε τουλάχιστον το μέσο, για να απαγκιστρωθούμε από τη δική μας, όχι επειδή είναι απαραίτητα κακή, αλλά επειδή είναι η μοναδική από την οποία πρέπει να κρατήσουμε κάποια απόσταση. Γιατί τότε θα είναι εφικτό, να ξεκινήσουμε με το δεύτερο μέρος της δουλειάς μας, δηλαδή τις γνώσεις μας περί των ξένων κοινωνιών, να τις χρησιμοποιήσουμε για την εύρεση κοινωνικών αρχών, οι οποίες μας επιτρέπουν να αλλάξουμε τις δικές μας συνήθειες. Γιατί είναι τελικά η δική μας κοινωνία, αυτή η οποία μπορεί πραγματικά να αλλαχθεί από εμάς, αποφεύγοντας τον κίνδυνο να την καταστρέψουμε, καθότι οι αλλαγές τις οποίες θα εισάγουμε, εμπεριέχονταν πάντα σ' αυτήν."

Αλλά επειδή τα βαριέμαι και λίγο αυτά, θα μεταφέρω και ένα απόσπασμα από τις "Αόρατες πόλεις" του Ίταλο Καλβίνο που μπερδεύει λίγο το "οι αλλαγές τις οποίες θα εισάγουμε, εμπεριέχονταν πάντα σ' αυτήν" ...

Στο κέντρο της Φεντόρας, της μητρόπολης από γκρίζα πέτρα, υπάρχει ένα μεταλλικό παλάτι, που έχει μία γυάλινη σφαίρα σε κάθε του δωμάτιο. Σε κάθε σφαίρα βλέπει κανείς μία γαλάζια πόλη, το μοντέλο μιας άλλης Φεντόρας. Είναι σχήματα που θα μπορούσε να είχε πάρει η πόλη, εάν δεν είχε γίνει, για τον άλφα ή βήτα λόγο, αυτό που βλέπουμε σήμερα. Σε κάθε εποχή υπήρχε κάποιος ο οποίος παρατηρώντας την Φεντόρα του τότε, φανταζόταν, πως θα μπορούσε να γίνει μια ιδανική πόλη, καθώς όμως έφτιαχνε τη μινιατούρα του, η Φεντόρα άλλαζε, δεν ήταν πια η ίδια όπως πριν, και αυτό που χθες ήταν ένα πιθανό μέλλον, σήμερα δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα παιχνίδι σε μία γυάλινη σφαίρα.

Η Φεντόρα έχει σήμερα στο παλάτι με τις σφαίρες ένα μουσείο: Κάθε κάτοικος το επισκέπτεται, διαλέγει μια πόλη μινιατούρα που εκπληρώνει τις επιθυμίες του, την παρατηρεί και φαντάζεται ότι καθρεφτίζεται στη λίμνη της Μέδουσας, που θα μπορούσε να μαζεύει τα νερά της βροχής (εάν δεν την είχαν αποξηράνει), ή ότι στο ύψωμα του Μπαλνταχίν διασχίζει το δάσος στο οποίο θα ζούσαν οι ελέφαντες (αν δεν τους είχαν εκτοπίσει από το φυσικό τους περιβάλλον) ...

"Στον χάρτη της αυτοκρατορίας σου, ω μεγάλε Καν, πρέπει να συνυπάρχουν και η μεγάλη Φεντόρα από πέτρα, αλλά και οι μικρές μέσα στις γυάλινες σφαίρες. Όχι επειδή είναι όλες εξίσου πραγματικές, αλλά γιατί όλες είναι εξίσου υποθετικές. Η μία κρύβει μέσα της αυτό που θεωρεί κανείς απαραίτητο, ενώ δεν είναι ακόμα , ενώ οι άλλες αυτό που οραματίζεται κανείς σαν εφικτό, το οποίο όμως ένα λεπτό αργότερα δεν θα είναι πια..."