Δεκαοκτώ χρόνια χωρίς τη Μελίνα Μερκούρη. Σαν σήμερα, στις 6 Μαρτίου 1994, έφυγε από τη ζωή, η γυναίκα που άφησε ανεξίτηλο το σημάδι της στην Ελλάδα εντός και εκτός συνόρων.
Η Μελίνα Μερκούρη (Μαρία Αμαλία Μερκούρη) γεννήθηκε στην Αθήνα στις 18 Οκτωβρίου 1920 και πέθανε στη Νέα Υόρκη. Ήταν η αγαπημένη εγγονή του δημάρχου Αθηναίων Σπύρου Μερκούρη και κόρη του βουλευτή της ΕΔΑ και υπουργού Σταμάτη Μερκούρη.Μεγάλη ηθοποιός βραβευμένη με διεθνή βραβεία και παγκόσμιας ακτινοβολίας προσωπικότητα διετέλεσε υπουργός Πολιτισμού όλων των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ.
Το Σεπτέμβρη του 1938 γίνεται δεκτή στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, ενώ το χειμώνα του 1939 παντρεύεται τον Παναγή Χαροκόπο. Πρωτοεμφανίζεται στη θεατρική σκηνή το 1944, ενώ το 1949 ανεβάζει το «Λεωφορείον ο Πόθος» που αποτέλεσε μια από τις παραστάσεις σταθμούς στην καριέρα της.
Από το 1951 αρχίζει να πρωταγωνιστεί παράλληλα και στην Γαλλική θεατρική σκηνή, όπου έγινε μούσα ενός από τους μεγαλύτερους θεατρικούς συγγραφείς, του Μαρσέλ Ασάρ. Το 1960 παίζει με το Θέτρο Τέχνης το «Γλυκό Πουλί της Νιότης». Επόμενος σημαντικός σταθμός στην θεατρική της καριέρα είναι το «Illya Darling» που ανεβάζει, με προπωλημένα όλα τα εισιτήρια των παραστάσεων και με συμπρωταγωνιστή τον Ν. Κούρκουλο, στο Broadway στις, ενώ είχε ήδη κάνει περιοδεία σε ολόκληρες της Ηνωμένες Πολιτείες. Το έργο είναι η θεατρική διασκευή του κινηματογραφικού «Ποτέ την Κυριακή», που της είχε χαρίσει παγκόσμια αναγνώριση. Κατά τα χρόνια της δικτατορίας, έπαιξε μόνο την Λυσιστράτη το 1972.
Το 1975 και ενώ έχει επιστρέψει στην Ελλάδα, συνεχίζει τις θεατρικές παραστάσεις και κλείνει ουσιαστικά την θεατρική της καριέρα το 1980 με την «Ορέστεια» στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου από το Θέατρο Τέχνης. Το 1992 κάνει μια τελευταία, έκτακτη, εμφάνιση στην όπερα «Πυλάδης», σε βιντεοσκοπημένη σκηνή, στο ρόλο της Κλυταιμνήστρας, που παρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Αρκετά σημαντική ήταν και η πορεία της στον διεθνή και ελληνικό κινηματογράφο, που της χάρισε αρκετά βραβεία με κορυφαίο το βραβείο πρώτης γυναικείας ερμηνείας του Φεστιβάλ Καννών και επίσης μία υποψηφιότητα για Όσκαρ γιά το Never on Sunday, το οποίο έχασε απ'την Ελίζαμπεθ Τέιλορ το 1960.
Το κινηματογραφικό της ντεμπούτο έγινε με ένα θεατρικό έργο που είχε γραφτεί από τον Ιάκωβο Καμπανέλλη ειδικά για τη Μελίνα Μερκούρη, το «Στέλλα με τα κόκκινα γάντια», που στην ταινία είχε τον τίτλο «Στέλλα» (1955). Η ταινία αυτή ήταν η μόνη που έκανε η Μελίνα Μερκούρη με ελληνική παραγωγή (Καραγιάννης Καρατζόπουλος).
Παράλληλα είχε σπουδαία πορεία στη δισκογραφία καθώς έχουν κυκλοφορήσει πάνω από δεκαπέντε δίσκοι της, πέρα από soundtrack ταινιών και θεατρικών παραστάσεων. Εμφανίσεις έκανε και στην τηλεόραση, σε σειρά ντοκιμαντέρ του BBC με τίτλο «Η Ελλάδα της Μελίνας», όπως και σε σήριαλ και εκπομπές στη Γαλλική και τη Γερμανική τηλεόραση.
Επίσης έγραψε και ένα βιογραφικό βιβλίο με τίτλο «Γεννήθηκα Ελληνίδα», του οποίου τα έσοδα από τις πωλήσεις διατέθηκαν για τον αντιδικτατορικό αγώνα (η έκδοσή του στα ελληνικά δεν είναι νόμιμη). Ο τίτλος του βιβλίου της είναι η απάντηση που έδωσε στους δημοσιογράφους όταν της ζήτησαν να κάνει μία δήλωση για την αφαίρεση της υπηκοότητάς της από τους συνταγματάρχες: «Γεννήθηκα Ελληνίδα και θα πεθάνω Ελληνίδα».
Κατά τη διάρκεια της επταετίας (1967-1974) πολέμησε σφοδρά τη χούντα, χρησιμοποιώντας τη φήμη και τη λάμψη που είχε αποκτήσει. Έδωσε αρκετές συναυλίες και διοργάνωσε αρκετά μεγάλο αριθμό πορειών αντιδικτατορικού χαρακτήρα. Επεδίωξε και συναντήθηκε με πολιτικούς αλλά και με πνευματικές προσωπικότητες παγκοσμίου κύρους, με σκοπό να τους ευαισθητοποίησει ενάντια στη χούντα. Κατά την διάρκεια των αγώνων της έγιναν εναντίον της απόπειρες δολοφονίας, μία από τις οποίες παραλίγο να της στερήσει τη ζωή.
Με την πτώση της χούντας επιστρέφει στην Ελλάδα όπου και εγκαθίστανται μόνιμα πλέον και συνεργαζόμενη με στελέχη της αντιστασιακής οργάνωσης Π.Α.Κ. και τον Ανδρ. Παπανδρέου ιδρύουν το ΠΑΣΟΚ. Το 1974 κατεβαίνει υποψήφια στη Β` Πειραιά αλλά δεν καταφέρνει να εκλεγεί βουλευτής, πράγμα το οποίο επιτυγχάνει το 1977. Ως υπουργός Πολιτισμού ξεκίνησε εκστρατεία για την επιστροφή των κλεμμένων μαρμάρων της Ακρόπολης από τον Λόρδο Έλγιν, δημιούργησε το θεσμό των δημοτικών περιφερειακών θεάτρων (γνωστά ως ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.) και τον θεσμό των πολιτιστικών πρωτευουσών της Ευρώπης. Το 1990 διεκδίκησε την δημαρχία της Αθήνας, χωρίς όμως επιτυχία.
Στη δεύτερη θητεία της στο υπουργείο Πολιτισμού δίνει μεγάλη σημασία στην εισαγωγή του πολιτισμού και της θεατρικής αγωγής στα σχολεία, αλλά καταβεβλημένη από πολύχρονη μάχη με τον καρκίνο άφησε την τελευταία της πνοή στο νοσοκομείο Memorial της Νέας Υόρκης, την Κυριακή 6 Μαρτίου του 1994. Τέσσερις μέρες αργότερα, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι τη συνοδεύουν ως το Α' Νεκροταφείο Αθηνών. Ήταν η πρώτη Ελληνίδα που κηδεύτηκε με τιμές αρχηγού κράτους. Την ώρα της κηδείας της, τα θέατρα και τα μαγαζιά στο Μπρόντγουεϊ παραμένουν κλειστά.
Όραμά της ήταν μέχρι το θάνατό της η επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο. Δημιούργησε τα Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα για να έρθει το θέατρο στην επαρχία, ενώ δική της έμπνευση ήταν και η δημιουργία του θεσμού της «Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης».
Αφιερώματα
Με αφορμή τη συμπλήρωση 18 ετών από τον θάνατο της η ΕΡΤ παρουσιάζει ειδικά αφιερώματα μέσα από τη συχνότητα της ΕΤ1 και την ιστοσελίδα του Αρχείου της.
Ειδικότερα, η ΕΤ1 θα μεταδώσει σήμερα Τρίτη 6 Μαρτίου στις 21.15 το ντοκιμαντέρ του Σταύρου Στρατηγάκου «ΜΕΛΙΝΑ». Μέσα από συνεντεύξεις αρχείου, η Μελίνα Μερκούρη ανατρέχει στην παιδική της ηλικία, αναπολεί τον πρώτο μεγάλο της έρωτα με τον ηθοποιό Γιώργο Παππά και κάνει λόγο για τους ρόλους που υποδύθηκε στο θέατρο και τον κινηματογράφο. Αναφέρεται ιδιαίτερα στη «Στέλλα» του Μιχάλη Κακογιάννη, η υποψηφιότητα της οποίας στο Φεστιβάλ Καννών το 1955, έγινε η αιτία της γνωριμίας της με τον σκηνοθέτη Ζυλ Ντασέν (Jules Dassin). Σκιαγραφεί τη σχέση της μαζί του και παραδέχεται την τεράστια επιρροή που άσκησε στην ζωή και την καριέρα της. Αναφέρεται επίσης στην αντιδικτατορική δράση που ανέπτυξε στην Ευρώπη και τη μετέπειτα πολιτική της παρουσία.
Αμέσως μετά, στις 22.30, ακολουθεί η βραβευμένη ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη «ΣΤΕΛΛΑ», με τους Μελίνα Μερκούρη, Γιώργο Φούντα, Αλέκο Αλεξανδράκη, Χριστίνα Καλογερίκου, Βούλα Ζουμπουλάκη κ.α. Η Στέλλα, που τραγουδάει στο κέντρο «Παράδεισος», ζει μια απελευθερωμένη, θυελλώδη ζωή, γεμάτη έρωτες και δυναμισμό.
Στις 00.10 θα μεταδοθεί το επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ «ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ», με τίτλο «Μελίνα Μερκούρη: Εικόνες Επιδαύρου», σε σκηνοθεσία Λάκη Παπαστάθη.
Η Μελίνα Μερκούρη μιλά για τη σχέση της με την τραγωδία, τόσο στο θέατρο όσο και στον κινηματογράφο. Η σχέση αυτή, όπως η ίδια τονίζει, περιορίζεται σε τρεις μόνο ρόλους – της Μήδειας, της Φαίδρας και της Κλυταιμνήστρας – που επανέρχονταν όμως με διάφορους τρόπους σε διαφορετικές στιγμές της καριέρας της. Την αφήγηση πλαισιώνουν αποσπάσματα από τη «Μήδεια» που ανέβασε ο Μίνως Βολανάκης το 1976, από την «Ορέστεια» του Καρόλου Κουν, καθώς και στιγμιότυπα από τα γυρίσματα της όπερας «Πυλάδης» των Γ. Κουρουπού, Γ. Χειμωνά και Δ. Φωτόπουλου.
Πρόκειται για την πρώτη συνέντευξη που παραχώρησε η Μελίνα Μερκούρη στην ελληνική τηλεόραση μετά την πτώση της χούντας και την επτάχρονη απουσία της στο εξωτερικό. Η συνέντευξη δόθηκε στον Δημήτρη Λιμπερόπουλο και μεταδόθηκε στο πλαίσιο της εκπομπής «ΟΙ ΡΕΠΟΡΤΕΡΣ» στις 20 Σεπτεμβρίου 1974.
Με αφορμή τη διοργάνωση εκδήλωσης για την Κύπρο στο γήπεδο του Παναθηναϊκού στις 23/9/1974 από τη Συντονιστική Επιτροπή Κυπρίων Φοιτητών, ο φακός καταγράφει την πρόβα με τον Μάνο Λοΐζο, τη Μαρίζα Κωχ και τη Μελίνα Μερκούρη να ερμηνεύει το τραγούδι «Ο Δρόμος».
Στη συνέντευξή της, η Μελίνα περιγράφει τα συναισθήματα που βίωσε κατά την αυτοεξορία της στη διάρκεια της δικτατορίας, αλλά και από την επιστροφή της στην Ελλάδα. Μιλά για το Κυπριακό ζήτημα, με αφορμή τη συμμετοχή της σε συλλαλητήριο στην Αθήνα για την Κύπρο, ενώ αναφέρεται σε όσους εναντιώθηκαν στο δικτατορικό καθεστώς και στους αγωνιστές του Πολυτεχνείου, καταθέτοντας τις ιδέες της για τη δημοκρατία. Μεταξύ άλλων, σκιαγραφείται και η συνεισφορά της στην προβολή της Ελλάδας στο εξωτερικό κατά τη διάρκεια της επταετίας.
ΑΣ ΤΗΝ ΞΑΝΑΘΥΜΗΘΟΥΜΕ ΣΕ ΔΥΟ ΑΞΕΧΑΣΤΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΤΗΣ ΝΑ ΜΑΣ ΤΡΑΓΟΥΔΑ
ΚΙ ΑΣ ΣΙΓΟΨΙΘΥΡΙΣΟΥΜΕ ΜΑΖΙ ΤΗΣ:
"ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ"- ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΙΝΙΑ "ΠΟΤΕ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ"
"ΑΓΑΠΗ ΠΟΥ 'ΓΙΝΕΣ ΔΙΚΟΠΟ ΜΑΧΑΙΡΙ"
ΣΤΗΝ ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΑΞΕΧΑΣΤΗΣ ΜΕΛΙΝΑΣ.....
ΠΟΥ ΧΑΡΙΣΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΑΣ ΑΜΕΤΡΗΤΕΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ
Κ ΕΦΥΓΕ ΑΠΟ ΚΟΝΤΑ ΜΑΣ ΣΤΙΣ 6 ΜΑΡΤΙΟΥ 1994,
ΑΣ ΘΥΜΗΘΟΥΜΕ ΛΙΓΕΣ ΣΚΗΝΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΙΝΙΑ "ΣΤΕΛΛΑ"
ΠΟΥ ΕΡΜΗΝΕΥΟΝΤΑΣ ΤΟ ΡΟΛΟ ΤΗΣ
ΜΑΣ ΕΔΕΙΞΕ ΤΙ ΘΑ ΠΕΙ ΑΓΑΠΗ.....
